Afleiðsla og samsetning - Orðabók Háskólans

3.3 Generatίf umfjöllun um ίslenska orðmyndun 79[[djöf]w [-ull]Z ]Z[[djöful]Z [-legur]¤ ]¤[[djöf]w [-leg-ur]¤ ]¤[[göf]w ]¤ [-ug-ur]¤]Z [-lyndi]Z [[göf-ug]¤[[göf]w [-lyndi]Z ]Z3. a djöf-ul-leg-ur i djöfull:ii djöfullegur:b *djöf-leg-ul-ur i *djöflegur:ii —4. a göf-ug-lyndi i göfugur:ii göfuglyndi:b *göf-lyndi-ug i *göflyndi:ii —Í hornklofunum í töflunni eru beygingarendingar látnar fylgja síðari hluta orðs í öllumtilvikum og ekki greindar sérstaklega, enda er það í samræmi við greiningu Þorsteins (sjákafla 6.3 hjá honum). Í þessum orðum bregður hins vegar svo við að hann virðist geraráð fyrir að beygingarending viðskeytis II haldist, jafnvel þegar reynt er að mynda orð þarsem viðskeyti I fer á eftir því. Þetta veldur því t.d. í 3.b að viðskeytið -ull breytist í ul-ursem í sjálfu sér ætti að vera nægilegt til að útkoma orðmyndunarreglunnar sem þarna erverið að prófa verði ótæk.Ekki er athugað hvort það stenst merkingarlega að færa viðskeytin til á þennan hátt ogþess er ekki getið að orðmyndunarreglur eru venjulega settar fram með tilliti til kenningarinnarum einsleitan grunn (Unitary Base Hypothesis). Samkvæmt þeirri kenningu geturhvert aðskeyti aðeins bæst við orð af einum orðflokki. 31 Í þessu felst að við próf af þessutagi verður að sýna fram á að viðskeyti sem verið er að athuga geti bæst við orð af þeimorðflokki sem dæmin sýna. 32 Þetta á bæði við um viðskeyti I og II.Af Ritmálsskrá Orðabókar Háskólans er t.d. ekki að sjá að -laga komi fyrir með fyrrihluta sem er sögn, en í 2.b er því bætt við sögnina hreyfa. 33 Þá væri e.t.v. betra að greinaviðskeytið -laga (í 2.a og b) í tvennu lagi eða a.m.k. gera grein fyrir því á einhvern háttað það er myndað af nafnorðinu lag. Þar sem viðskeytið -a er ekki meðal þeirra viðskeytasem Þorsteinn athugar er ekki ljóst hvort það telst vera viðskeyti I eða II. Ef -a er viðskeytiI er hér (í 2.b) verið að prófa röðina viðskeyti II, I, I, en það er líka álitamál hvort tvöviðskeyti af flokki I geta komið fyrir í röð, eins og komið verður að aftur hér á eftir. Samamáli gegnir um afleidda liði sem enda á -i og eru taldir til viðskeyta hjá Þorsteini, t.d.-lyndi (í 4.a og b) og -lendi, -leysi, -læti og -nætti. Um þessa orðhluta gildir það samaog um -laga; í þeim er rót og einhvern veginn þarf að gera grein fyrir venslum við land,-laus, -látur og nótt. Viðskeytið -i veldur hljóðbreytingum í stofni og telst til viðskeytaI, skv. Margaret Stong-Jensen. Ef -laus er viðskeyti II (sbr. (14)b á bls. 77 hér) þá erekki annað að sjá en að -leysi sé gagndæmi gegn kenningunni um það að viðskeyti Igeti ekki bæst aftan við viðskeyti II. Orð af þessu tagi eru fjölmörg og í hefðbundinniíslenskri orðhlutagreiningu eru síðari hlutar þeirra ýmist taldir til viðskeyta (t.d. -semi)eða til samsetningarliða (t.d. -lendi og -nætti), sem talið er til viðskeyta II hjá Þorsteini.Við uppsetningu dæma eins og í töflu (16) hlýtur að þurfa að gæta þess að hvert stigí afleiðslunni sé í samræmi við þær orðmyndunareglur sem verið er að prófa. Það er þvívarla eðlilegt að gera ráð fyrir því að hljóðbreytingar sem fylgja viðskeytum I komi líkafyrir þegar viðskeytunum er víxlað. Rótin (eða stofninn) hlýtur að þurfa að laga sig aðþví viðskeyti sem næst henni kemur. Orðhlutinn höfð- virðist þannig aðeins koma fyrir í31 Jafnvel þeir sem hafna kenningunni gera venjulega ráð fyrir því að aðskeyti séu skilgreind með tilliti tilþeirra orðflokka sem þau geta bæst við, en þeir geta þá verið fleiri en einn.32 Samkvæmt nmgr. með dæmunum virðist Þorsteinn ekki telja þetta skipta miklu máli: „Best hefði verið aðfinna dæmi um vsk.I og vsk.II innan orðs, sem bæði mynduðu nafnorð eða lýsingarorð, en ekki ýmist eins oghér. Þó tel ég að dæmi [í (16)] gefi góða mynd af því sem verið er að reyna að sýna fram á“ (1994:79, nmgr. 62).33 Alls eru 289 dæmi um -laga í Ritmálsskrá og í þeim því sem næst öllum er fyrri liðurinn nafnorð. Þóbregður því fyrir að fyrri hluti sé lýsingarorð, t.d. í skakklaga og flatlaga.