Afleiðsla og samsetning - Orðabók Háskólans

3.3 Generatίf umfjöllun um ίslenska orðmyndun 75og hjá Kiparsky 23 (sjá 2.5.4. hér að framan) og hjá Margaret Stong-Jensen í næsta kaflahér á undan. Lagskiptingin byggist fyrst og fremst á hljóðkerfislegum rökum, þ.e. húnákvarðast af virkni hljóðkerfisreglna, en henni er einnig ætlað að „endurspegla orðbyggingueða orðmyndun viðkomandi tungumáls, m.ö.o. að „segja satt““ (Þorsteinn G. Indriðason1994:61).Þorsteinn segir meginmarkmið ritgerðarinnar vera tvíþætt: „að gefa yfirlit um helstuþætti lexíkalskrar hljóðkerfisfræði með nokkrum samanburði við aðrar stefnur í hljóðkerfisfræði. . . “ og „að prófa kenninguna á nokkrum völdum efnum úr íslensku máli“(1994:11). Í þessum kafla verða niðurstöður og flokkun Þorsteins athugaðar til þessað sjá hvaða mynd hann gerir sér af muninum á afleiðslu og samsetningu. Orðhlutafræðilegarröksemdir verða skoðaðar sérstaklega, en eins og fram kom í kaflanum umKiparsky hér að framan virðist sá þátturinn oft vera tungumálsbundinn og er því sérstaklegaáhugaverður til að sjá hvernig kenningunni um lagskipt orðasafn reiðir af þegarsett er fram kerfi sem ná á yfir öll stig í orðmyndun eins tungumáls. Þess ber þóað geta að orðhlutafræðilegar röksemdir eru ekki meginatriði í ritgerð Þorsteins og þarer öll áhersla á hljóðkerfislega þætti í kerfinu. Þorsteinn setur fram kenningar um viðskeytingu,samsetningu og beygingu, auk viðskeytingar greinis sem ekki verður fjallaðum hér. Forskeyti fjallar Þorsteinn ekki um. Af hljóðkerfislegum niðurstöðum Þorsteinsmá draga þá ályktun að mun meiri skil séu á milli flokka viðskeyta innbyrðis ená milli viðskeyta í heild og samsetningar. Þar sem efnið í ritgerð hans er svo nátengtefni þessarar ritgerðar verður lagskiptingin í líkani hans skoðuð með tilliti til orðhlutafræði.Líkan Þorsteins af orðasafninu er talsvert frábrugðið því sem sagt er frá í kaflanumum Kiparsky hér að framan enda styðst hann fremur við kenningar Mohanans (1986) enbók hans um lagskipt orðasafn í malajalam er mun ítarlegri en greinar Kiparskys. Þannigeru aðskeyti hjá Þorsteini talin vera eindir í orðasafninu sem raðað er saman en Kiparskytelur aðskeytin sjálf hins vegar aðeins vera hljóðform orðmyndunarreglnanna, í andaAronoffs. Það er því ekki eðlismunur á aðskeytum og samsetningarliðum að þessu leytihjá Þorsteini og grunneiningin í orðasafninu hjá honum er myndan: „Hugmyndin hér ersú að byggja upp orðið stig af stigi í lögum í orðasafninu með samsetningu myndana“(1994:35). Þá er sá munur á aðferð Kiparskys og Þorsteins að Kiparsky gerir ráð fyrir aðhornklofum sé eytt í lok hvers lags þannig að reglur sjá ekki inn í orð sem mynduð eru ífyrri lögum (sjá (9)h á bls. 39 hér að framan) en Þorsteinn gerir ráð fyrir hornklofaeyðingueftir hverja einstaka orðmyndunaraðgerð, einnig innan laga. Endurkvæmar reglurinnan lags hafa því ekki aðgang að upplýsingum um innri gerð orða sem mynduð eru ísama lagi og þær sjálfar verka í (sjá Þorsteinn G. Indriðason 1994:36). Þorsteinn styðst íþessu við skilgreiningu Mohanans sem hann segir vera nákvæmari en eldri skilgreiningar:. . . því hún gerir ráð fyrir því að orðmyndun geti átt sér stað oftar en einu sinni íhverju lagi um sig og að upplýsingum um innri gerð orða sé eytt eftir hverja orðmyndunþannig að hljóðkerfisreglur á næsta regluhring (cycle) á eftir hafi ekki aðgang aðhenni. (Þorsteinn G. Indriðason 1994:36)23 Áður höfðu Kiparsky (1984), Kjartan G. Ottósson (1988) og Þórhallur Eyþórsson (1990) sett fram kenningarum íslensku samkvæmt þessu kenningakerfi. Hér verður aðeins fjallað um verk Þorsteins, þar sem Kiparskyog Kjartan sleppa samsetningu úr umfjöllun sinni og því verður lítið ráðið um mismuninn á afleiðslu og samsetninguaf verkum þeirra. Efasemdir um ágæti lagskiptingarinnar koma síðan fram hjá Kristjáni Árnasyni (1987,1988) og einnig efasemdir um að orðhlutaþáttur málkerfisins þurfi endilega að eiga heima í orðasafninu: „Obviously,there are other things in the lexicon than morphology (e.g. syntactic constructions can be lexicalized asidioms); and indeed there is no logical necessity for morphology to be in the lexicon . . . “ (Kristján Árnason1988:2; sjá líka nmgr. 18 á bls. 29 hjá Þorsteini).