Afleiðsla og samsetning - Orðabók Háskólans

3.3 Generatίf umfjöllun um ίslenska orðmyndun 71framan á, þ.e. orðflokkinn á inntakinu í orðmyndunarregluna. 20Niðurstaðan er því sú að eina atriðið í töflunni sem ótvírætt bendir til mismunar áviðskeytingu og forskeytingu sé mismunandi staða þessara liða í orði. Þar sem mörk forskeytingarog samsetningar eru aðeins byggð á merkingarlegum forsendum sem erfitt erað skilgreina nákvæmlega er þrískipting í orðmynduninni því e.t.v. fremur hugsuð semeinhvers konar prótótýpukenning en að orðmyndunargerðunum þremur sé ætlað að veraafdráttarlausar eins og venjulega er gerð krafa um í sambandi við skilgreiningar í generatífrimálfræði.Það sem gefur sérstakt tilefni til að skoða aðferðir og greiningu Sigrúnar í ljósi generatífrakenninga er það að tekið er fram í inngangi ritgerðarinnar að þar sé „stuðst við almennhugtök í generatífri orðmyndunarfræði eftir því sem tilefni gefst til“ (1986:2). Íljósi þessara orða er í verunni lítill gaumur gefinn að meginviðfangsefnum og meginhugmyndumgeneratífista. Sigrún segir reyndar að erfitt sé um vik að fást við generatífaorðmyndunarfræði vegna þess að „heildstæð lýsing á generatífri orðmyndunarfræði hefurenn ekki verið samin“ (1986:163). Henni virðist því ekki hafa verið kunnugt um bókScalises Generative Morphology en fyrsta útgáfa hennar kom út 1984. Hún virðist heldurekki hafa haft aðgang að eldri generatífum verkum eins og Allen (1978), Siegel (1974)og Selkirk (1982) sem sum hver, að minnsta kosti, komu út allnokkru áður en ritgerðinvar skrifuð. Þetta er bagalegt vegna þess að Sigrún hafnar generatífu kenningunum meðrökum sem byggjast á merkingu en gerir ekki grein fyrir því á hverju generatífistar sjálfirbyggja kenningar sínar, en eins og sjá má í næsta kafla hér á undan er merkingin nánastaukaatriði í skilgreiningum generatífista á muninum á afleiðslu og samsetningu. Sigrúnhafnar því kenningum generatífista en hrekur þær ekki.3.3.3 Margaret Stong-Jensen (1987)Í greininni Lexical Overgeneration in Icelandic setur Margaret Stong-Jensen fram greininguá bundnum síðari liðum í samsettum orðum sem myndaðir eru af sjálfstæðum orðummeð viðskeytinu -i, t.d. -yrði af orð. Markmið hennar í greininni er að sýna fram á að geraverði ráð fyrir ofvirkum orðmyndunarreglum, þ.e. að ekki sé hægt að setja það skilyrði aðúttakið úr öllum orðmyndunarreglum séu raunveruleg orð, eins og Aronoff og Kiparskygera.Viðfangsefni hennar eru afleidd orð sem aldrei koma fyrir nema sem orðhlutar í samsettumorðum og dæmi sem hún nefnir um slíkt í ensku eru goer, eyed og sightly semhún segir aðeins koma fyrir í orðum á borð við church-goer, three-eyed og unsightly.Það að orðin koma aðeins fyrir sem samsetningarliðir veldur vandamálum hjá þeim semekki gera ráð fyrir ofvirkri orðmyndun og þetta ferli þarfnast því sérstakrar skýringar:Any linguistic explanation must account for the failure of such words to occur alone,while allowing the lexicon to generate them as parts of longer words.(Stong-Jensen 1987:182)Hugmyndakerfið sem Stong-Jensen er að vinna í er í ætt við mynd Pesetskys (1985) aforðasafninu þar sem sérstök rökformgerð í orðasafni tekur við hverjum hring af víxlverkandiorðmyndunar- og hljóðkerfisreglum þannig að orðgerðin verður sýnileg áfram þótt20 Orðalag hér er í samræmi við kenningu Aronoffs um það að aðskeytin séu aðeins hluti reglunnar, en Sigrúnvirðist leggja þann skilning í þetta, ef marka má lýsingu hennar á orðmyndunarreglum (sjá þó athugasemd umaðskeyti sem les á bls. 69 hér). Ef gert er ráð fyrir að aðskeyti séu les og séu inntak í reglurnar eins og grunnorðinþá má orða þetta þannig að verið sé að bera saman áhrif aðskeytis á orðflokk annars vegar (í viðskeytingunni)og áhrif grunnorðsins á orðflokk hins vegar (í forskeytingu). Í báðum tilfellum ræður formlegur hægri hausorðflokki.