Afleiðsla og samsetning - Orðabók Háskólans

\\50 2 UM AFLEIÐSLU OG SAMSETNINGU ί GENERATίFRI MÁLFRÆÐIgrunnurinn sem orð eru leidd af sé frjáls. 61 Sumir þeirra sem hafa fetað í fótspor Aronoffshafa jafnvel gengið enn lengra en hann ætlaðist til í upphafi, þar sem hann mun fremurhafa átt við les en orð í Aronoff (1976). 62 Í þessum hópi má telja Anderson og Kiparsky enhjá þeim er inntakið í hverja orðmyndunarreglu raunverulegt orð og úttakið líka. ÚtfærslaAndersons er önnur en hinna þar sem hann hafnar tilveru sjálfs myndansins en grunneininghans er líka raunverulegt orð. Munurinn á frjálsu og bundnu formi er því lykilatriði íkenningum þessara höfunda hvað mismuninn á afleiðslu og samsetningu varðar.Skilgreiningar af þessu tagi eru gjarnan settar fram í kennslubókunum sem eins konarfyrirmynd og aðrir möguleikar sem fjallað er um (þ.e. bundnir liðir sem grunneiningar)eru þá jafnvel afgreiddir sem eins konar afbrigðileg orðmyndun og er þá oft vísað til þessað virkni í slíkri orðmyndun sé lítil. Það er líka aðferð Andersons sem verður að geraráð fyrir þrískiptingu í sínu kerfi sökum þess hve afdráttarlausar skilgreiningar hans áafleiðslu og samsetningu eru. Hjá honum verður því millistig þar sem bundnir liðir erueinhvers konar grunneiningar, þ.e. composites, sem eru eðlisólíkar aðskeytum.Það virðist vera auðveldara fyrir þá sem gera ráð fyrir því að bæði aðskeyti og orðséu les í orðasafninu að hverfa frá þessari stífu skilgreiningu sem byggist á frjálsum ogbundnum formum. Selkirk og Lieber gera þannig báðar ráð fyrir bundnum samsetningarliðum,auk þess sem aðskeyti eru alltaf bundin. Í stað þess að um eðlisólík fyrirbærisé að ræða verður mismunurinn á aðskeyti og samsetningarlið aðeins munurinn á tveimurgerðum lesa í orðasafninu og þá er eðlilegt að ýmislegt sé þar sameiginlegt. Selkirk kýssíðan að greina þarna á milli með því að merkja aðskeytin sérstaklega, vegna mismunará virkni í afleiðslu og samsetningu (sjá bls. 36 hér að framan). Hjá Lieber má heita aðmunurinn á afleiðslu og samsetningu sé upphafinn, eins og sjá má af því hvernig hún seturlesin upp í (11) á bls. 44–45.Meginskilin á milli þeirra fræðimanna sem hér hefur verið fjallað um liggja því á milliAronoffs, Kiparskys og Andersons annars vegar, en þeir telja afleiðsluna vera ferli ogaðskeytin því ekki „vera til“ nema sem hluta af orðmyndunarreglu, og Selkirk og Lieberhins vegar, en þeirra orðmyndun er fólgin í því að raða saman lesum. Í aðalatriðum másegja að fyrri hópurinn haldi sig við skilgreininguna sem sett var fram í upphafi verks hér,en henni er í raun hafnað að verulegu leyti hjá Selkirk og Lieber, þótt svo heiti að þærgreini á milli afleiðslu og samsetningar á hefðbundinn hátt. (Raunar má segja að Liebergeri það aðeins í orði kveðnu.)Samkvæmt þessu duga greinimörkin í inngangi þessarar ritgerðar illa til að skilja ámilli afleiðslu og samsetningar, a.m.k. hvort í sínu lagi eins og hér hefur verið rakið. Efbæði atriðin eru skoðuð í einu verður niðurstaðan þessi:(16) Greinimörk afleiðslu og samsetningar:hlutverk bundiða ] ] = aðskeytib ^ ] = aðskeyti /samsetningarliðurc ] ^ = samsetningarliðurd ^ ^ = samsetningarliðurÍ (16)a eru þá dæmigerðustu aðskeyti sem eru bundin og hafa málfræðilegt hlutverk. Íb-lið eru bundnir orðhlutar sem ekki hafa málfræðilegt hlutverk. Eins og fram kemur61 Sumir sporgöngumenn Kiparskys gera hins vegar ráð fyrir myndani sem grunneiningu í orðmynduninni enekki orði, t.d. Mohanan (1986) og Þorsteinn G. Indriðason (1994, sjá 3.3.4).62 Í síðara verki hans sem hér er skoðað (Aronoff & Sridhar) er svo að sjá sem þetta sjónarmið sé ekki alvegeins ráðandi, sbr. það að þar er talað um að afleiðsla verði ýmist á ‘orðsstiginu’ eða ‘stofnstiginu’ en af því mættidraga þá ályktun að stofnar geti líka verið grunneiningar í orðmyndunarreglum.