Afleiðsla og samsetning - Orðabók Háskólans

2.5 Afstaðan til afleiðslu og samsetningar ί frumheimildum 45[< d lexicalized transmission ]words˘sən][trænsmU[CEDGF GHLCS: part of a car]e lexicalized phrases to kick the bucketand sentences The cat is out of the bag.Eins og sjá má af þessu gerir Lieber ráð fyrir því að allar einingar í orðasafninu séu ígrundvallaratriðum settar upp á sama hátt og það hve miklar upplýsingar fylgja hverriorðasafnseind ræðst af eðli hennar. Þannig eru upplýsingar um rökgerð (Predicate ArgumentStructure, PAS) með sögnunum run og enter hér að ofan, en ekki með nafnorðinucat. Við bundna liði sést af hornklofunum hvaða skilyrðum þeir lúta, t.d. bætist -izevið orðasafnseindir með orðflokksþáttunum N, A (þ.e. nafnorð og lýsingarorð) og myndarsagnir og un- bætist framan á lýsingarorð (A). Það er athyglisvert að forskeytið sjálfter ekki orðflokksmerkt hjá Lieber. 53 Öll skilyrði um röðun liða verður að setja fram áþann hátt sem hér er sýnt og þannig verður röðun aðskeyta, til dæmis, að byggjast á þvíað flokkunarrammar á borð við þá í dæmunum hér að ofan gefi allar nauðsynlegar upplýsingar.Öll stofnbrigði og önnur atriði sem venjulega eru flokkuð sem ólínuleg ferli(þ.e. nonconcatenative morphology) flokkar Lieber með afleiðslu og segir enga þörf fyrirsérstök lögmál um orðmyndun þar sem hægt sé að ná yfir öll þessi fyrirbæri með setningarlögmálumog hljóðkerfisfræðilögmálum: „In no case is any specifically morphologicalprinciple needed for these sorts of word formation“ (1992:195). Þarna fetar hún í fótsporþeirra formgerðarsinna sem aðhylltust Item and Arrangement (sjá kafla 2.3.2 hér aðframan). Dreifing stofnbrigða, t.d. hljóðvörp í þýsku, eru þannig skýrð með skilyrðingum(subcategorization) á bundnu lesunum (þ.e. endingum og viðskeytum) þannig að þauvelji rétt afbrigði af stofninum, en öll stofnbrigði eru geymd í orðasafninu. GreininguLieber fylgir að enginn eðlismunur er á einingum í orðasafninu, orðum, lesum, orðtökum,setningum og aðskeytum. 54Lieber setur ekki upp liðgerðarreglur á sama hátt og Selkirk en beitir þess í stað innsetninguí tré í ¯X-kerfinu á sama hátt og gert er í setningafræði, eftir að kenningar umlögmál og breytur urðu þar allsráðandi og hætt var að setja fram liðgerðarreglur um setningar.55 Í ¯X-kerfi hennar er gert ráð fyrir því að allir liðir í orðasafninu hafi XV gildið , semer í samræmi við uppsetningu hennar á orðasafnseindunum í (11) hér á undan. Hún gerirþví ekki ráð fyrir vörpunum innan orða heldur endurkvæmni, eins og fram kemur í því aðhún hafnar hríslu af þeirri gerð sem fram kemur í (12)a hér á eftir og gerir aðeins ráð fyrir53 Annars segist Lieber aðeins orðflokksmerkja stofna, bundna liði (bound bases) og aðskeyti. Þetta er lykilatriðií kenningu hennar um það hvernig þættir stíga (eða perkólera) upp eftir hríslum:Only stems, bound bases, and derivational affixes will have full categorial signatures. Inflectionalaffixes will be marked only with individual features for which they contain specifiedvalues. In derivational word formation the value for a feature of a head morpheme will supercedeor override that of an inner morpheme. Features from inflectional morphemes can never overridefeatures from their bases, but can only fill in values unspecified in the categorial signatures oftheir bases. Inflectional word formation is therefore additive in a way that derivational wordformation and compounding are not. A corollary of this is that while derivational affixes may ormay not be heads of their words, inflectional affixes will never be heads. (Lieber 1992:112)Það væri athyglisvert að skoða nefnifallsendingar í íslenskum nafnorðum sérstaklega í ljósi þessarar kenningar.54 Lieber notar samt sem áður hugtökin ‘aðskeyti’, ‘viðskeyti’ og ‘forskeyti’ á hefðbundinn hátt en þau vísaþá aðeins til sérstakrar gerðar orðasafnseinda, ekki eðlisólíkra fyrirbæra.55 Það virðist loða við orðmyndunarfræðinga að tala um orðmyndunarreglur, jafnvel þótt þeir hafi í verunnihafnað reglukerfum yfirleitt. E.t.v. er þá aðeins um ónákvæmt orðalag að ræða, þ.e. X X X hefur þá nákvæmlegasömu merkinguna og [[X][X]] (sem reyndar má lesa út úr uppsetningunni á grunngerð ¯X-kerfisinshjá flestum). Aðrir gera strangan fræðilegan mun á þessu tvennu og setja ekki upp eiginlegar ‘reglur’ nemaþegar átt er við reglur sem slíkar.