Afleiðsla og samsetning - Orðabók Háskólans

40 2 UM AFLEIÐSLU OG SAMSETNINGU ί GENERATίFRI MÁLFRÆÐItveimur mismunandi lögum, samsetningin tilheyri lagi þar sem hluti afleiðslunnar á heimaog beygingar tilheyri tveimur lögum og deili öðru þeirra með annarri gerð afleiðslunnar(af tveimur). (Hvergi er tekið fram hvernig hugtökin afleiðsla, samsetning og beygingeru skilgreind en þar virðist óhætt að nota skilgreiningar Aronoffs til viðmiðunar, endavísar Kiparsky til hans í byrjun greinanna.) Lögin sjálf duga því engan veginn til aðskilja á milli afleiðslu og samsetningar og rétt er að hafa í huga að innan hvers lags erureglur óraðaðar. Samkvæmt lagskiptingunni sjálfri ætti fremur að skilja á milli orða meðaðskeytum sem tilheyra fyrsta lagi annars vegar og orða með aðskeytum sem tilheyra öðrulagi og samsettra orða hins vegar. Sjálfur virðist Kiparsky þó telja að grundvallarmunursé á afleiðslu og samsetningu þar sem hann telur aðskeyti ekki til lesa í orðasafninu ogfylgir þar kenningu Aronoffs, e.t.v. bara af hagkvæmnisástæðum ef marka má orð hanssjálfs: 46 For our purposes it will be convenient [leturbreyting KB] to construe the subcategorizationsand inherent feature specifications of affixes as so many contextual restrictionson the rules which insert them. Affixes will then not be lexical entries and they willhave no lexical features either inherently or by percolation. Each Affix A is introducedby a rule of the form(3) Insert A in env. [Y_9:9 Z]_;where Y,Z corresponds to the ‘subcategorization frame’ of A and X corresponds to itsinherent categorial specification in Lieber’s format [i.e. Lieber (1981)].(Kiparsky 1982b:134)Markmið Kiparskys virðist aðeins vera eitt, þ.e. að gera grein fyrir samspili hljóðkerfisfræðiog orðmyndunar og flokkun hans gengur þvert á hefðbundna flokkun á afleiðslu ogsamsetningu sem skiptir í rauninni litlu máli hjá honum. Rök sem hann færir fyrir lagskiptingunniog ekki byggjast á hljóðkerfisfræði virðast vera afskaplega tungumálsbundin,t.d. samspil beygingar og samsetningar og röðun á myndun sagnleiddra nafnorða og nafnleiddrasagnorða. Því verður eiginlega að skoða þetta í fleiri tungumálum til þess að sjábetur hvort þar er hægt að finna sambærileg rök sem ekki byggjast á hljóðkerfisfræði ogstyðja kenninguna. Kiparsky liggur heldur ekki á því hver tilgangurinn er:The aim of the above sketch of English morphology has been made to make plausiblethe particular version of level-ordered morphology depicted in [(8) á bls. 36hér], a version we must adopt if we are to maintain the intimate connection betweenphonology and morphology that lexical phonology requires. (Kiparsky 1982a:21)Lykilorðið sýnist mér vera „that lexical phonology requires“. Þarna er tekin upp ný skiptingí orðmyndunarfræði sem að öllu leyti byggist á hljóðkerfislegum rökum þótt hún séeftir föngum studd af öðru efni. Þessi kenning gefur því tilefni til að endurskoða allaskiptingu í orðmynduninni upp á nýtt. Ef stefna Kiparskys er tekin og hljóðkerfisleg rökeru látin vera ráðandi er e.t.v. ekki sjálfgefið að gera þurfi ráð fyrir hefðbundinni skiptinguí afleiðslu og samsetningu. Annað atriði sem taka þarf afstöðu til eru liðgerðarþversagnir,en eins og vikið var að hér að framan koma fram þversagnir í greiningu þar sem aðskeytisem tilheyra ákveðnu stigi skv. Kiparsky virðast brjóta gegn merkingarskilyrðum Bothasum orðmyndun (sjá tilvitnun í Botha 1984 á bls. 27). Það fer sjálfsagt eftir viðfangsefnummanna hvaða afstöðu þeir taka til þessara hluta og e.t.v. höfða aðferðir Kiparskys helst46 Engin skýring fylgir á því hvers vegna þetta er „hagkvæmt“. Sumir þeir sem setja fram kenningar umlagskipt kerfi taka þetta ekki upp eftir honum og telja aðskeyti til lesa, t.d. Mohanan (1986) og Þorsteinn G.Indriðason (sjá kafla 3.3.4 hér á eftir).