Afleiðsla og samsetning - Orðabók Háskólans

34 2 UM AFLEIÐSLU OG SAMSETNINGU ί GENERATίFRI MÁLFRÆÐIwith compounds in the word structures of English; that is, affixes — both derivationaland inflectional — are to be found both “inside” and “outside” compounds. 33(Selkirk 1982:58)Eins og áður hefur komið fram valda afleidd samsett orð vandkvæðum hjá þeim semaðhyllast strangan aðskilnað eða röðun reglna um afleiðslu og samsetningu og Selkirk erhér að mæla gegn slíkum kenningum, t.d. í Siegel (1974) og Allen (1978).Selkirk setur alla orðmyndun fram með liðgerðarreglum, þ.e. reglum sem ákvarðahvernig setja má orðflokksmerktar einingar úr orðasafni inn í orðgerðartré, á sama hátt ogorð raðast í setningar (sbr. t.d. Setningafræði Höskuldar Þráinssonar (1990)), án þess aðgert sé ráð fyrir færslum. Þetta fellur vel að Aspects-líkaninu, enda tekur Selkirk fram aðhún styðjist við þá kenningu sem þar er byggt á:The morphological component is seen as consisting of a set of context-free rewritingrules (the word structure rules), which (like the phrase structure rules of the Aspectsmodel) do not introduce elements of the terminal string; a list of lexical items,including affixes and other bound forms (the extended dictionary); and a (morpho)lexicalinsertion transformation. (Selkirk 1982:4)Í orðmyndunarhlutanum hjá Selkirk eru m.ö.o. öll les (orð, aðskeyti, endingar og aðrirbundnir liðir, t.d. sníklar), liðgerðarreglur og innsetningarregla. Með liðgerðarreglunumer ætlun Selkirk að ná yfir öll hugsanleg orð í tungumálinu (þ.e. ensku), ekki bara raunverulegorð eins og var markmiðið hjá Aronoff. Liðgerðarreglum í setningum og í orðumer haldið alveg aðskildum en orðið sjálft liggur á skilunum milli orðmyndunar og setningagerðarog er eining í báðum hlutum málkerfisins, þ.e. eining í ¯X-kerfinu sem nær bæðiyfir setningu og orð. ¯X-kerfið um orðmyndun hjá Selkirk lýtur að vísu öðrum lögmálumum varpanir en í setningafræði þar sem hún skilur aðskeyti (þ.m.t. beygingarendingar)alveg frá öðrum einingum í kerfinu. Rök Selkirk eru m.a. þau að aðskeyti geti ekki tekiðmeð sér annað aðskeyti sem systur og því verði að nota mismunandi táknun fyrir aðskeytiog frjáls myndön. Um leið og búið er að binda ákveðin tákn við mismunandi gerðir liðaer ekki lengur hægt að nota kerfi sem byggir á vörpunum þar sem hver liður fær sjálfkrafagildi sem er einum hærra en næsti liður fyrir neðan. 34 Munurinn á afleiðslu og samsetninguer fólginn í mismuni á lesum í orðasafni en orðum fylgja upplýsingar um orðflokk,flokkunarramma, valhömlur og annað sem gert var ráð fyrir í setningafræði á þessumtíma (sbr. t.d. Setningafræði Höskuldar Þráinssonar 1990), en upplýsingarnar sem fylgjaaðskeytum hjá Selkirk (1982:64) eru þessar:(5) a Category (including type (always Affix), syntactic category features, and diacriticfeatures)b Subcategorization framec Semantic functionsd Phonological representation33 Athyglisvert er að þarna segir Selkirk beygingarendingar koma fyrir innan samsettra orða. Venjulega erþessari greiningu á samsettum orðum í ensku hafnað, sbr. lagskiptinguna í líkani Kiparskys (sjá 2.5.4).34 Þetta orðar Selkirk svo: „. . . every syntactic category dominates a category bearing the same name, but onelevel down in the ¯X hierarchy“ (1982:6). (Eða X X¦ , Z (Ackema 1995:4) eða XP YP X’; X’ XZP.) Til skýringar: Ef sögnin legalize er orð (þ.e. X ) og jafnframt vörpun af -ize hlýtur aðskeytið aðfá gildi sem er einum lægra en X , þ.e. X¦ en þá er sögnin outdo jafnframt vörpun af do sem ætti þá líka aðvera X . Þessu hafnar Selkirk, eins og áður sagði, með því að merkja aðskeytin á annan hátt en orð sem erusamsetningarliðir.