Afleiðsla og samsetning - Orðabók Háskólans

30 2 UM AFLEIÐSLU OG SAMSETNINGU ί GENERATίFRI MÁLFRÆÐIhowever, be null, . . . “. Gert er ráð fyrir mismunandi skilum til þess að skýra mismunandihljóðkerfisleg áhrif aðskeytanna á grunninn, eins og gert var í Sound Pattern of English(Chomsky & Halle 1968). Skilin (táknuð með # hér) eru sett fram sem hluti aðskeytisinsí reglunni, eins og sjá má af hluta af reglu um neitunarforskeytið un- (Aronoff 1976:63):(3) Rule of negative un #a. [X]¤¦¥¨§© [un#[X]¤¥§ ]¤¥§semantics (roughly) un# X = not XXXXb. Forms of the base1. en (where en is the marker for past participle)2. #ing3. #able4. . . .Skilin eru órjúfanlegur hluti af reglunni og mismunandi skil með samhljóða aðskeytumnægja til að aðskeytin teljist vera fleiri en eitt:We will also assume that the boundary associated with the affix is a constant. Thismeans that if we find two affixes which are phonologically identical except for theboundaries associated with them, they cannot be introduced by the same WFR.(Aronoff 1976:63)Grunnurinn (þ.e. orðið) sem hvert aðskeyti getur bæst við er orðflokksmerktur. Lýsing ámyndbrigðum er ekki hluti af orðmyndarreglunum sjálfum og eru þau sett fram með aðlögunarreglum,þ.e. myndbrigðareglum (bæði um stofnbrigði og myndbrigði í aðskeytum)og stýfingum (eins og Eiríkur Rögnvaldsson gerir í bók sinni um orðhlutafræði (1990)).Orðmyndunarreglur verka aðeins einu sinni og eftir það eru orðin geymd í orðasafni.Þetta atriði er eitt af því sem sýnir að orðmyndunarreglur eru annars eðlis en setningarreglur(þ.e. ummyndanir) samkvæmt Aronoff, þar sem afrakstur setningarreglna er aldreigeymdur og setningar verður að búa til í hvert einasta skipti með því að beita reglum. Orðsem verða til með orðmyndunarreglum eru þannig ‘til’ í einhverjum skilningi en setningarekki. Merkingarbreytingar í afleiddum orðum (og þá sjálfsagt samsettum líka, en Aronofffjallar ekki um þau) verða þá í orðasafni eftir að orðmyndunarregla hefur verkað.Þegar bók Aronoffs er lesin nú er áberandi hve mjög hún ber svip af þeim tíma semhún er skrifuð á. Líkan Aronoffs er í höfuðdráttum svipað Aspects-líkaninu en rökstuðningurhans er einmitt miðaður við að festa það í sessi, m.a. með því að afsanna að umorðmyndun gildi ummyndanareglur, eins og generatífir málfræðingar héldu fram framanaf (t.d. Lees (1960)). Talsverður hluti umfjöllunar Aronoffs beinist þess vegna að því aðsýna hvað er ólíkt með setningarreglum og orðmyndunarreglum. 26 Niðurstaða Aronoffsum samanburð á setningarreglum og orðmyndunarreglumer sú að þær eigi næsta fátt sameiginlegten þó séu líkindi með innsetningarreglum (lexical insertion) í setningafræði ogorðmyndunarreglum hvað snertir skilyrðingu á lesum sem felast í orðflokkum, valhömlum,flokkunarrömmum og ýmsum öðrum orðasafnsþáttum með hverju lesi eða orði:It appears to be a general fact that the syntactic and semantic conditions on the baseof a WFR are those of category, subcategory, selection, and lexically governed entailmentand presupposition. These are the same sorts of restriction that are relevant to26 Eitt af atriðunum sem Aronoff nefnir er að afrakstur orðmyndunarreglu er ekki e.k. afleiddur liður á samahátt og setningarliður er afrakstur liðgerðarreglu þar sem nafnliður hefur að geyma nafnorð og sagnliður hefurað geyma sögn: „they [i.e. WFRs] add something to an X, something at once phonological and semantic, andproduce a Y which is an element of the same linguistic level as X and is not at all equivalent to or correspondingto X“ (1976:57).