Afleiðsla og samsetning - Orðabók Háskólans

2.4 Skilgreiningar á afleiðslu og samsetningu ί nýlegum kennslubókum 23This conclusion [i.e. that Latin morphology is ‘stem-based’ while English is ‘wordbased’]follows from a misinterpretation of the use of the term word in Aronoff(1976). There is a systematic ambiguity in that work, as pointed out in its preface,among the various meanings of the term word. . . . However, on page 9, . . . , I notedthat ‘in general, throughout the rest of this work, word should be taken to mean‘word sans inflection’, or lexeme in the sense of Matthews (1974)’. The theory ofword-based morphology or word formation is therefore a theory of lexeme-basedmorphology or word formation . . . . Thus, although English may differ from Latinin whether an affix attaches to a morphologically free or bound form, this differenceis orthogonal to the question of whether morphology and word formation areword(lexeme)based.(Aronoff 1992:8)Samkvæmt þessari túlkun ætti að vera óhætt að flokka saman skilgreiningar þar semgrunneiningin er orð eða les. Munurinn á þessu og kenningu Nidas um samsetningu þarsem kjarni bættist við kjarna og afleiðslu þar sem kjarninn var aðeins einn (sjá tilvitnun íNida á bls. 19 hér að framan) er því næsta lítill.Alls staðar þar sem aðskeyti eru á annað borð skilgreind eða skýrð með öðru en dæmumeru þau sögð vera bundin myndön, þ.e. myndön sem aldrei geta staðið öðru vísi en ísambandi við önnur myndön en sú skilgreining mun vera ættuð frá Bloomfield (sbr. Matthews1974:160). Stundum er þetta látið nægja, eins og hjá Katamba þar sem skýringinhljómar svo:An affix is a morpheme which only occurs when attached to some other morphemeor morphemes such as a root or stem or base. . . . Obviously, by definition affixes arebound morphemes. (Katamba 1993:44)Katamba tekur fram að rætur geti líka verið bundin myndön, þannig að aðgreiningin frjálstog bundið myndan er ekki nægjanleg til að skilja aðskeyti frá öðrum myndönum, en hanngetur þess ekki beint í skilgreiningu sinni á aðskeyti að í því sé engin rót. Af skilgreininguhans á rót má hins vegar ráða að í aðskeyti sé ekki rót vegna þess að rót er það semeftir verður af orði eða lesi þegar búið er að fjarlægja öll aðskeyti (og þá er átt við bæðiorðmyndunaraðskeyti og beygingarendingar): „A root is the irreducible core of a word,with absolutely nothing else attached to it“ (Katamba 1993:41). Laurie Bauer tekur hinsvegar skýrt og greinilega fram í bókum sínum (1983 og 1988) að aðskeyti séu ekki ræturen skilgreiningar hans á grunnhugtökunum eru einna skilmerkilegastar af þeim sem hérvoru skoðaðar. Í seinni bókinni er skilgreining Bauers á rót og aðskeyti á þessa leið:Any morph which can realise a lexeme and which is not further analysable (except interms of phonemes) is termed a root. Obligatory bound morphs which do not realiselexemes and which are attached to roots to produce word-forms are called affixes.(Bauer 1988:11)Af þessum skilgreiningum er það að ráða að formleg einkenni sem greina afleiðslu frásamsetningu séu þau að aðskeyti geti aldrei verið frjáls og innihaldi ekki rætur en samsetningarliðirgeti verið frjálsir eða bundnir en innihaldi alltaf rót. Yfirleitt er orðalag þósvo loðið að erfitt er að vera alveg viss um að skilgreining hvers höfundar sé nákvæmlegaþessi.2.4.2 Merkingarleg einkenniSíðasta atriðið sem Nida telur upp sem greinimark róta er að rótin sé venjulega sá hlutiorðsins sem ber merkinguna (sjá (2)f á bls. 18 hér að framan). Í skilgreiningu Bauers hér