Afleiðsla og samsetning - Orðabók Háskólans

20 2 UM AFLEIÐSLU OG SAMSETNINGU ί GENERATίFRI MÁLFRÆÐIMunurinn á IA og IP minnir nokkuð á skoðanaágreining milli þeirra sem telja aðskeytitil lesa í orðasafni og hinna sem telja þau einungis vera hljóðform afleiðslureglnanna,en ekki virðast allir vera sammála um það hvað felst í IP: „. . . what precisely is meantby it [i.e. IP] varies from one linguist to another . . . “ (Matthews 1972:63). Munurinná því hvort aðskeyti eru les eða ekki virðist því ekki skipta eins miklu máli í IP einsog í IA. Þriðja aðferðin (Word and Paradigm (WP)) sem generatífir málfræðingar hafatekið í arf frá formgerðarsinnum kom seint til sögunnar hjá þeim síðarnefndu og er hjáSpencer (1991:52) rakin til Robins (1959) sem fyrstur mun hafa sett hana skipulega framen aðferðin er nefnd hjá Hockett (1954). Matthews (1972, 1974), Stephen R. Anderson(sjá 2.5.5) og fleiri vinna síðar á líkum forsendum. Í verunni er þetta sama aðferð og beitthefur verið í málfræði frá upphafi vega, ef svo má segja; aðferðin sem rakin er allt tilPāninis og byggist á því að ekki sé hægt að aðskilja orðhluta og beygingarreglur, þ.e. aðskoða verði hverja orðmynd sem eina heild. Kunnuglegust er aðferðin úr hefðbundnumíslenskum málfræðibókum þar sem beygingardæmi eru gefin, en hún hefur síðan veriðútfærð til þess að ná yfir afleiðslu líka, eins og sjá má hjá Anderson (1992). Ef þessi aðferðer notuð þá skiptir munurinn á afleiðslu og samsetningu verulegu máli. Vandamálin semformgerðarsinnar þurftu að taka afstöðu til í sambandi við þessar aðferðir þrjár eru enn ákreiki og munu koma við sögu hér á eftir.2.3.3 Bannið við blöndun sviðaBannið við blöndun sviða er áhugavert athugunarefni fyrir þá sem vilja skoða áhrif formgerðarsinnaá generatífa málfræði. Nú er talsverður munur á grundvallarviðhorfum formgerðarsinnaog generatífra málfræðinga til þeirra líkana sem þeir setja upp. Grunnurinnað generatífri málfræði er sú hugmynd að verið sé að setja fram rétta og sálfræðilegaraunverulega mynd af málkerfinu sjálfu sem er meðfætt og eins í öllum mönnum, eins ogglögglega má sjá af öllum ritum Chomskys sem fjalla almennt um málfræði og grundvöllhennar, t.d. Knowledge of Language (1986b). Markmið formgerðarsinna var annað; þeirvoru að glíma við að lýsa staðreyndum, m.a. með því að kljást við áður óskráð tungumál.Aðferðir þeirra og kenningar mótast því að verulegu leyti af gagnavinnunni sjálfri, a.m.k.hjá mönnum eins og Nida. Hljóðformið eitt var í verunni nægilega traust til að byggjalýsinguna á og þess vegna varð að greina það til hlítar áður en lengra var haldið. Á þannhátt var hægt að leiða í ljós málfræði tungumálsins sem verið var að rannsaka, eins ogNewmeyer lýsir ágætlega:The goal of structural linguistics was to ‘discover’ a grammar by performing a setof operations on a corpus of data. Each successive operation was one step fartherremoved from the corpus. Since the physical record of the flow of speech itself was theonly type of data considered objective enough to serve as a starting point, it followedthat the levels of a grammatical description had to be arrived at in the following order:I. PhonemicsII. MorphemicsIII. SyntaxIV. DiscourseSince morphemes could be discovered only after the phonemes of which they werecomposed were extracted from the flow of speech, it followed that morphemic (orsyntactic) information could not enter a phonemic description . . . This became knownas the prohibition against ‘mixing levels’ in a grammatical description.(Newmeyer 1980:6)