Afleiðsla og samsetning - Orðabók Háskólans

132 Um afleiðslu og samsetningu í generatífri málfræði2.1 InngangurÍ þessum kafla verður fjallað um þær röksemdir sem notaðar eru í generatífri málfræði tilað skilja á milli afleiðslu og samsetningar. Þar er ýmist byggt á formlegum einkennumorðhluta, merkingarlegum einkennum eða hljóðkerfislegri hegðun, og ræður þar viðhorfhvers höfundar og viðfangsefni. Þá skiptir einnig máli hvaða tímabil verið er að fjalla umþar sem tískusveiflur í fræðunum eru talsverðar. Fæst þeirra verka sem hér eru skoðuð hafaþað að aðalmarkmiði að skilja á milli afleiðslu og samsetningar og því verður á stundumað fara nokkra krókaleið að efninu. Hér er því leitað bæði í almennar kennslubækur til aðfinna beinar skilgreiningar og í frumheimildir þar sem oft verður að leita skilgreiningannaóbeint. Reynt er að velja verkin þannig að sem ólíkust sjónarhorn komi fram og jafnframter reynt, eftir því sem kostur er, að gera grein fyrir því hvernig mismunandi viðfangsefnimanna hafa áhrif á kenningakerfin sem þeir velja sér eða koma sér upp.Efnisskipan í kaflanum er þessi: Í kafla 2.2 er vikið að flokkadráttum í generatífri orðmyndunarfræðiog því hvernig viðfangsefni manna móta afstöðu þeirra til kenninganna.Í kafla 2.3 er fjallað um þann arf sem generatíf málfræði tók eftir formgerðarsinna, entil þeirra má rekja bæði kenningar og vinnuaðferðir. Í kafla 2.4 eru raktar skilgreiningará afleiðslu og samsetningu í kennslubókum í generatífri málfræði og þar koma framhelstu greinimörk sem notuð eru, formleg (2.4.1), merkingarleg (2.4.2) og hljóðkerfisleg(2.4.3). Þá er vikið að fleiri atriðum, svo sem hugsanlegum mun á virkni og endurkvæmniafleiðslu- og samsetningarreglna og mismunandi takmörkunum á stöðu samsetningarliðaog aðskeyta í orði (2.4.4). Í síðari hluta kaflans er síðan fjallað um einstök verk nokkurralykilhöfunda. Þar fer fremstur í flokki Mark Aronoff (2.5.1 og ásamt Sridhar í 2.5.2), enaðrir höfundar eru Elisabeth Selkirk (2.5.3), Paul Kiparsky (2.5.4), Stephen R. Anderson(2.5.5) og Rochelle Lieber (2.5.6). Í lok kaflans er yfirlit um helstu niðurstöður.2.2 UpphafiðÁ fyrstu árum generatífrar málfræði var kenningin sú að öll formleg vensl mætti setja frammeð setningafræðilegum reglum sem röðuðu saman orðum í setningar og myndönum íorð. Öll myndbrigði voru þá talin til hljóðkerfisfræði og afleiðingin var sú að orðhlutafræðiskipaði engan afmarkaðan sess í málkerfinu og viðfangsefni hennar skiptust millisetningafræði og hljóðkerfisfræði. Endurvakning og ný tilvist orðhlutafræði í generatífrimálfræði er oftast rakin til greinar Chomskys Remarks on nominalization (1970) en þarkemur fram það sjónarmið að nægilega margt sé ólíkt með ferlum þeim sem gilda í setningafræðiog orðmyndun til þess að rétt sé að tala um aðskilda hluta málkerfisins þarsem hver hluti lýtur sínum lögmálum. Orðhlutafræði er þá talin eiga heima í þeim hlutamálkerfisins sem nefndur er orðasafn eða lexíkon og kenningar sem byggjast á þessarihugmynd þiggja þaðan nafn sitt og eru kenndar við lexíkalska orðmyndunarfræði.Það líkan af málkerfinu sem upprunalega bjó að baki þessari hugmynd var hið svokallaða„klassíska líkan“ sem byggðist á bók Chomskys Aspects of the Theory of Syntax