Afleiðsla og samsetning - Orðabók Háskólans

4.5 Greiningaratriðin ί gögnunum 111skammstafanir þegar farið er að greina orðhlutana. Suma orðhluta er illgerlegt að orðflokksgreinaog eru þeir merktir með 0 eða ?, t.d. fárán- í fáránlegur. Skammstafanirfyrir orðflokka í gagnasafninu eru þessar:(20) Orðflokksmerkingar:adj: lýsingarorðadv: atviksorðf : kvenkynsnafnorð í eintölufpl: kvenkynsnafnorð í fleirtölum: karlkynsnafnorð í eintölumpl: karlkynsnafnorð í fleirtölun: hvorugkynsnafnorð í eintölunpl: hvorugkynsnafnorð í fleirtölupron: fornafnv: sagnorðconj: samtengingint: upphrópun0; ?: óorðflokksgreintEf vafi er á kyni nafnorðs er notað skástrik til að gefa tvo möguleika, t.d. í orðinu heilbrigðisem fær orðflokksmerkinguna f/n, í samræmi við orðflokksgreiningu í Ritmálsskránni.Við kyngreiningu á nafnorðum, öðrum en þeim sem fengin eru beint úr Ritmálsskrá,ræður mín eigin máltilfinning og yfirleitt er aðeins einn möguleiki gefinn. Einstakaorð sem eru mjög undarlega samsett fá ‘] ’ sem aukamerkingu við orðflokk, t.d.gleymmérei f] og faðirvor n] . Merkið sýnir aðeins að orðflokksgreiningin sé afbrigðilegog er þá átt við að í þessum orðum stígur orðflokksþátturinn ekki upp eftir hríslunniá eðlilegan hátt. (Ei er atviksorð og vor er fornafn; þessi orð eru því undantekningar fráreglunni um formlegan hægri haus í íslenskri orðmyndun.)Sumt í orðflokksgreiningunni kann að orka tvímælis enda er oft erfitt að ákveða afhvaða orði tiltekinn orðhluti er dreginn. Sérstaklega á þetta við um samstofna orð, t.d.nafnorð og sagnir, þar sem formið á orðhlutanum sjálfum tilheyrir ekki afdráttarlaustöðrum hvorum orðflokknum. Vafaatriði eru stundum merkt með spurningarmerki í gögnunum,en oft er þó líklegra (eða algengara) formið látið ráða. 214.5.3 OrðgerðargreiningÍ orðgerðargreiningunni er byggt á mismuninum á frjálsum og bundnum orðhluta og muninumá grunnorði og öðrum orðum (þ.e. grunnorði, orðum sem eru annaðhvort afleiddeða samsett). Greint er á milli tveggja gerða orðmyndunar, þ.e. samsetningar og viðskeytingarog notuð mismunandi táknkerfi fyrir þetta tvennt. Segja má að þetta sé gert á þannhátt að viðskeytingin myndi eins konar viðbótarkerfi við samsetningargreininguna, þ.e.merki um viðskeytingu eru hengd utan á samsetningartáknin. Ekki er skilið á milli samsetningarog forskeytingar á sama hátt í táknkerfinu sjálfu og upplýsingar um mun á þessutvennu verður þá að lesa úr gildum samsetningartáknanna.Stofnhlutagreiningin byggist á röklegu samhengi orðanna og þar verður að treysta ámálskilninginn, rétt eins og við myndangreininguna. Er hafrannsóknaskip til dæmis ‘skipsem stundar hafrannsóknir’ eða ‘rannsóknaskip sem skoðar hafið’? Hér ræður málskiln-21 Ekki eru allir sammála um að yfirleitt eigi að greina orðhluta í orðflokka, sbr. Josefsson (1995) sem vill ekkiað orðhlutar hafi orðflokk.