Afleiðsla og samsetning - Orðabók Háskólans

108 4 GREINING Á ίSLENSKU DÆMASAFNImyndunargrunnurinn, XV ) getur verið í orðmyndunarreglunum, en hér á undan er nefntað hún geti verið ‘orð’, frjálst eða bundið (e.t.v. myndað á ofvirkan hátt). Tvígreininginvirðist heldur ekki ganga upp nema orðmyndunargrunnurinn geti líka verið eining sem erstærri en orð eða orðhluti, eins og sjá má af eftirfarandi dæmum:(15) a ofanafrista ofanálagofaníburðarefni utanyfirpilsútafbreyting úteftirleiðútúrboruháttur útúrdúrb gleymmérei millijöklatímabilþriggjapelaflaska þrjátíuárastríðiðTil þess að hægt sé að halda tvígreiningunni til streitu í (15)a verður að gera ráð fyrir aðorðmyndunargrunnurinn sé ofanaf, ofaná, ofaní, utanyfir, útaf, úteftir og útúr, eða m.ö.o.að gera ráð fyrir einhvers konar samsettum forsetningum eða ögnum. Þó svo að þettaséu allt tvö orð samkvæmt íslenskum stafsetningarreglum má áreiðanlega halda fram meðnokkrum rétti að dæmi eins og ofaní séu eitt orð, hvað sem stafsetningarreglurnar segja,sbr. styttu myndina oní. Í (15)b virðist vera ógerlegt annað en að gera ráð fyrir að orðmyndunargrunnurinngeti verið stærri eining en orð. Gleymmérei hlýtur að vera setning,millijökla lítur úr eins og forsetningarliður og þriggjapela og þrjátíuára virðast vera nafnliðir.Ef orðmyndunarreglur eins og þær sem settar eru fram í (10) á bls. 103 eiga að náyfir orð þar sem slíka liði er að finna verður að gera ráð fyrir að orðmyndunargrunnurinn(XV ) geti verið orð, orðhluti og setningarliður, eða nánast að XV geti verið hvað sem er.Hvort sem menn vilja fallast á slíka kenningu eða ekki þá dugar greining af þessu tagitil þess að finna þau markatilfelli sem athuga þarf nánar enda eru þau merkt sérstaklegaí gögnunum. Tvígreiningin er því vel nothæf í hagnýtum tilgangi (burtséð frá fræðilegumforsendum) og þjónar að auki því markmiði að takmarka upplýsingarnar sem þarf aðkoma fyrir í hverri línu í gagnasafninu þar sem aðeins ein skil í hverri línu (færslu) eruskoðuð í einu. Greining á margsamsettum og/eða afleiddum orðum er því unnin í mörgumstigum. Til dæmis má taka orðið aðalbláberjalyng sem greint er í þremur áföngum þarsem orðinu er skipt á einum stað í einu:Œ aðalbláberjaŽŒaðalŽŒ ŒŒ blᎌ(16) a lyngbc ber(Nánari skýringar á greiningunni ásamt dæmum eru í næsta kafla.) Bætt er inn línumí gagnasafnið ef orð sem koma fyrir í margsamsettum orðum er ekki þegar að finna ísafninu. Viðbótarlínurnar eru sérstaklega merktar í gagnasafninu (sjá kaflann um orðgerðargreininguhér á eftir).Við þetta stækkar gagnasafnið nokkuð, en viðbótarlínur í grunnskránni eru 4.554 ogorð úr Ritmálsskrá eru alls 53.667. Heildartala greiningarorða í gagnasafninu er því58.222.4.5 Greiningaratriðin í gögnunumGögnin eru geymd í einni textaskrá þar sem eitt greiningarorð er í hverri línu og hverlína skiptist síðan í þrettán svið þar sem greiningaratriðunum er komið fyrir. Merkingar ísviðum eru eins staðlaðar og frekast er unnt, þannig að takmarkað mengi gilda er að finnaí hverju þeirra, eins og lýst verður í þessum kafla. Við uppsetninguna var reynt að hafa