Afleiðsla og samsetning - Orðabók Háskólans

98 4 GREINING Á ίSLENSKU DÆMASAFNIskeytt orð, en síðar var einnig bætt við þeim möguleika að sýna viðskeyti í samsettu orði.Í fyrstu lotu var gert ráð fyrir að greina eftirfarandi liði sem viðskeyti: 10(7) Listi yfir viðskeyti í Ritmálsskrá:-andi (nemandi, dómandi)-ari (kennari, dómari)-ningur (flutningur)-ingi (heimskingi, ættingi)-lingur (þyrsklingur)-isti (fasisti)-ismi (fasismi)-ungur (glerungur)-ungi (sveitungi)-leiki (kærleiki, fríðleiki)-leikur (kærleikur, fríðleikur)-skapur (dónaskapur)-dómur (ræfildómur, kristindómur)-an/-un (skemmtan, skemmtun)-andi (kveðandi)-ing (firring, skýring)-ning (skráning, kvaðning)-ung (hörmung, háðung)-sjón (spekúlasjón)-semi (góðsemi, vinnusemi)-semd (vinsemd)-heit (blankheit, hortugheit)-legur (óttalegur, bölvanlegur)-óttur (blettóttur, kringlóttur)-samur (líknsamur, vinnusamur)-ugur (/-igur) (máttugur, skítugur)-andi (spennandi, vonandi)-lega (bráðlega)-ast (gerast)-era (blammera, skandalisera)Orð með viðskeytum sem ekki eru á þessum lista eru merkt sem grunnorð. Nokkrarbreytingar munu hafa verið gerðar á orðgerðargreiningunni á meðan á vinnunni stóð ogþar sem margir unnu að henni varð samræmið minna en til stóð í upphafi. Það er líkaljóst að orðgerðargreiningin eins og hún er nú í Ritmálsskrá var aðeins upphafsáfangi ogætlunin var (og er) að taka aftur til við orðmyndunarhlutann síðar.Á valmynd í Ritmálsskránni er nú að finna þessa möguleika í orðmyndunargreiningu:g, gv, f, fs, fv, s, sv. Vegna breytinganna sem gerðar voru á greiningunni á meðan áverkinu stóð eru merkingarnar mismikið nýttar. Þannig eru aðeins fjögur orð merkt fs(forskeytt og samsett) í Ritmálssskránni, orðin óvefrænn, óíslenskaður, allfólksmargurog afvegaleiða, enda má segja að þessi merking sé ekki í samræmi við leiðbeiningarnarsem vísað var í hér að framan, þ.e. að velja beri eitt af aðaltáknunum þremur, g, f, s.Samræming er verulegum erfiðleikum háð þegar margir vinna verk af þessu tagi sem þarað auki er í mótun á meðan á vinnunni stendur. Talsvert er þess vegna um ósamræmií orðgerðargreiningunni, eins og sjá má af eftirfarandi dæmum þar sem orð, orðflokkur,kyn nafnorða og orðgerðargreining (í ramma til glöggvunar) í Ritmálsskrá eru sýnd:10 Sérstaklega er tekið fram í leiðbeiningartextanum að viðskeytin eigi að bíða betri tíma: „Innan g-flokks og f-flokks er takmarkaður hópur valinna viðskeyta merktur sérstaklega. Að öðru leyti er stefnt að því að viðskeytumverði sinnt frekar þegar skránni er lokið.“ Jón Hilmar Jónsson hefur bent mér á að fulljóst var strax í upphafiað fullt samræmi næðist ekki fyrr en öll orðin yrðu tölvutæk og smala mætti saman orðum sömu gerðar (meðsama viðskeyti o.s.frv.). Kódarnir voru að miklu leyti hugsaðir til að greiða fyrir því. Og einmitt vegna þessað samræmi myndi ekki nást meðan á greiningunni stóð var strax horfið frá því sem fyrst þótti liggja beint við,að merkja skilin í orðunum sjálfum. Þá þarf að að hafa í huga að orðgerðarmerkingin skar sig algerlega úr viðgerð Ritmálsskrárinnar að því leyti að þar gekk „skrásetjarinn“ ekki að klárum staðreyndum (eins og um titilog aldur) eða gat fylgt fyrri úrskurði (þótt hann gæti út af fyrir sig orkað tvímælis, þ.e. um uppflettimynd ogorðflokk), heldur varð að úrskurða um myndunareinkenni hvers einstaks orðs án þess að hafa þá heildarmyndsem forsendur matsins byggðust á.