Afleiðsla og samsetning - Orðabók Háskólans

4.3 Gagnasafnið og Ritmálsskráin 97-bær (mannbær)-ær (einær)-laga (hringlaga)-svefta (vansvefta)-vaka (andvaka)-megin (hinummegin)-konar (einskonar)-slags (allsslags)Til forskeyta voru þeir liðir taldir sem ekki koma fyrir sem sjálfstæðir stofnar, t.d. for-, ó-og tor- en hins vegar ekki liðirnir dauð- og band- (í dauðfeginn, bandóður), sem koma fyrirsem sjálfstæðir stofnar. Þessi viðmiðun er þó ekki algild, eins og sjá má af eftirfarandibroti úr leiðbeiningunum þar sem undantekningar frá reglunni eru taldar upp:Þegar forsetningar og atviksorð koma fyrir sem forliðir er litið á þau sem forskeyti(á-stand, til-kynna, brott-för, inn-bú). Til forskeyta teljast í heild þeir forliðir sem látaí ljós vísun til stefnu (afstöðu, staðsetningar), þar með talin „áttaorðin“ norður, suður,austur, vestur og tilbrigði þeirra (hér er að öðru leyti átt við forliði eins og heim-,heima-, heiman-, neðan-, niður, ofan-, upp- o.s.frv.). Til forskeyta teljast einnig allirþeir forliðir sem í er fólgið tölu-, fjölda- eða magngildi (kvantórar), þ.e. liðir einsog ein-, tví- (tve-, tvæ, tvö-), þrí (þre-, fjór- fer-) (töluorðin til og með 12 þar semþau koma fyrir í forliðarstöðu), al-, sum-, marg, fá- o.s.frv. Óhjákvæmilegt er að takatillit til forliða erlendra orða og greina þar forskeyti út frá hliðstæðum forsendum og íhinum íslensku. (Leiðbeiningar, dagsettar 3/6 ’84)Lagt er til í leiðbeiningartextanum sem hér er vitnað til að komið sé upp lista um þá liðisem greindir eru sem forskeyti eftir því sem verkinu miðar og drög að lista um bókstafinaa til g fylgir. Hér fylgir fyrsti hluti listans sem nær yfir bókstafina a og á. Í síðari hlutalistans eru erlend forskeyti en gert er ráð fyrir að þau séu greind líka, óháð því hvort þaukoma aðeins fyrir í orðum sem telja verður líklegt að séu tökuorð sem heild án þess aðum þau finnist dæmi sem telja verður til íslenskrar orðmyndunar.(6) Dæmi um forskeyti í Ritmálsskrá:A/Á:á- (á-hugi, á-skapa, á-kveðinn)að- (að-koma, að-skilja, að-gætinn)aðal- (aðal-fundur)af- (af-sanna, af-rek, af-leitur)afar- (afar-kostir, afar-tíður)áfram- (áfram-hald, áfram-gengur)aftan- (aftan-hlaðinn, aftan-rýr)aftur- (aftur-boginn, aftur-för)al- (al-sæll, al-gæska, al-heimta)all- (all-sterkur)alls- (alls-laus, alls-staðar)and- (and-vígur, and-úð, and-mæla)andur- (andur-orða)at- (at-huga, at-kvæði)au- (au-virðilegur, au-fúsa)auð- (auð-séður, auð-trúa)auk- (auk-reitis, auk-nefni)auka- (auka-atriði, auka-legur)austur- (austur-bær)austan- (austan-átt)- - -a- (a-sósíal)ab- (ab-solvera, ab-normal)ad- (ag-) (ad-vokat, ad-júnkt,ag-gressívur)allo- (allo-fón)ambi- (ambi-valens)an- (an-alfabet)ana- (ana-lytískur, ana-lógí)anti- (anti-semíti, anti-tesa)apo- (apo-kryfa, apo-plectiskur)auto- (auto-katalýtiskur,auto-kratískur)Ekki var gert ráð fyrir því að viðskeytt orð væru sérstakur orðgerðarflokkur en samtvar sá möguleiki gefinn að bæta upplýsingum um viðskeytingu við sem eins konar aukamerkinguinnan aðalflokkanna þriggja. Upphaflega átti þetta aðeins við grunnorð og for-