za op[tinite prifatlivi samo profesionalnite kadri - Zels

GAZETËКомпаративно искуство од ФинскаEksperiencë komparative nga FinlandaКОНТРОЛАТА НА ЗАКОНИТОСТАНА ОПШТИНСКИТЕ ПРОПИСИНе постои административен систем на државна контролаврз законитоста на општинските одлуки во Финска. Општинитене испраќаат (еџ-анте) или (еџ-пост) некои одлукиили нивни пресметки до државните власти за проверка,одобрение или мислење. Наместо тоа, контролата назаконитост на активностите на локалната самоуправа себазира во директна контрола на членовите на засегнатитеопштини, а тоа се физичките лица и правните лица (компаниите,кооперативите, асоцијациите и фондациите кои серегистрирани во таа општина). Секој член на општинатаима право на жалба до административниот суд противсекоја одлука донесена од страна на Советот, Извршниотсовет (сочинет е од политички лица назначени од Советот),комитетите и државните службеници. Силите на одлучувањена секој гореспоменат орган и државните службеницистојат во општинските прописи одобрени од страна на Советот.Врховниот административен суд е највисокатаинстанца во административните работи и има право даодлучи само во врска со законитоста, а не за соодветностана општинските решенија (Општините исто така може да сепожалат до врховниот административен суд против законитостана одлуките на Владата и Централните агенции запрашања кои ги засегаат нив).Според законот за Локална самоуправа, на општината не исе дозволува да имплементира решение кое е донесено одразлични тела или државни службеници во временскарамка од 30 дена со цел да им се даде на членовите наопштината ефективна можност за жалба. Ако не е добиенаникаква жалба во овој период, одлуката е правна и стапувана сила. Доколку се добие жалба, одлуката може да сеимплементира само откако административниот суд ќе јасмета за правосилна. Административниот суд може да јаизјави одлуката целосно или делумно без законска правосилности да ја избегне, но не може да ја смени или дадонесе своја одлука наместо општинска.Во исклучителни случаи каде приватноста на поединецоттреба да се заштити (социјални бенефиции, здравство) икаде што одлуките од оваа причина не се објавени, самозасегнатиот поединец може да се пожали против такваодлука, а не сите членови на општината. Дополнително,државната регионална канцеларија (Финска има петрегиони) може да го разгледува обвинението испратено одстрана на член на општината. Исто така може да има правода побара објаснувања и документи од општината за да јапроцени законитоста на поединечен случај. Државнатарегионална канцеларија сепак не може да дејствува како судно може да го објави своето мислење и на тој начин да имаголемо политичко влијание. Државата не врши никаквиревизии на општинските сметки. Наместо тоа, восогласност со законот за Локална Самоуправа, општинитетреба да изнајмуваат лиценциран Ревизор (или Ревизорскакомпанија) кој што го известува Советот. Базирајќи се наодделен закон, специјалниот одбор сочинет од врвни експертиорганизира испитување на професионалните способностина сите лица пред да ги лиценцира. Распуштањето наопштинскиот совет или неговото заменување со било каквадруга организација не е можно во Финска.(Текстот е напишан од канцеларијата на Проектот,,Поддршка на процесот на децентрализацијата", финансиранод ЕУ и раководен од ЕАР)14KONTROLLI I LIGJSHMËRISËSËRREGULLAVE KOMUNALENuk ekziston sistem administrativ i kontrollit shtetëror ndajligjshmërisë se vendimeve komunale në Finlandë. Komunatnuk dërgojnë (exh-ante) ose (exh-post) disa vendime oseparallogari deri te autoritetet shtetërore për kontroll, miratimose mendim. Në vend të saj, kontrolli i ligjshmërisë sëaktiviteteve të vetëqeverisjes lokale bazohet në kontrolldirekt të anëtarëve të komunave të tanguara, dhe ata janëpersonat fizik dhe personat juridik (kompanitë, koperativat,asociacionet dhe fondacionet të cilat janë të regjistruara nëatë komunë). Secili nen i komunës ka të drejtë në ankesë derite gjykata administrative kundër secilit vendim i sjellur ngaana e Këshillit, këshillit ekzekutiv (është i përbërë ngapersona politik të emëruar nga Këshilli), komitetet dhenëpunësit shtetëror. Fuqitë e vendosjes së secilit organ tëlartëpërmendur dhe nëpunësat shtetëror qëndrojnë nëdispozitat komunale të miratuara nga ana e Këshillit. Gjykatasupreme administrative është instancë më e lartë në punëtadministrative dhe ka të drejtë të vendosë vetëm në lidhje meligjshmërinë, dhe jo për aktvendimet përkatëse komunale(Komunat gjithashtu mund të ankohen deri te gjykatasupreme administrative kundër ligjshmërisë së vendimeve tëQeverisë dhe Agjencioneve qendrore për çështje që itangojnë).Sipas ligjit për vetëqeverisje lokale, komunës nuk i lejohet tëimplementon aktvendim që është e sjellur nga trupa tëndryshëm ose nëpunësa shtetëror në kornizë kohore prej 30ditëve me qëllim t'ju jepet anëtarëve të komunës mundësiefektive për ankesë. Nëse nuk është e marrë asnjë ankesë nëkëtë periudhë, vendimi është ligjor dhe hyn në fuqi. Nësefitohet ankesë, vedimi mundet të implementohet vetëmderisa gjykata administrative do ta konsideron si tëplotfuqishëm. Gjykata administrative mundet ta deklaronvendimin tërësisht ose pjesërisht pa plotfuqimshmëri ligjoredhe ta shmang, por nuk mundet ta ndryshon ose të sjellvendim të vetin nëvend se komunal.Në raste të jashtzakonshme ku jeta private e individit duhet tëmbrohet (benefite sociale, shëndetësi) dhe ku vendimet ngakjo arsyje nuk janë të shpallura, vetëm individi i tanguarmundet të ankohet kundër vendimit të tillë, dhe jo të gjithëanëtarët e komunës. Gjithashtu mund të ketë të drejtë tëkërkon shpjegim dhe dokumente nga komuna për tavlerësuar ligjshmërinë e rastit individual. Zyra regjionaleshtetërore përsëri nuk mundet të vepron sikur gjykatë pormundet ta paraqet mendimin e vet dhe në atë mënyrë të ketëndikim të madh politik. Shteti nuk kryen kurfarë revizione tëllogarive komunale. Në vend të saj, në pajtim me ligjin përvetëqeverisje lokale, komunat duhet të gjejnë Revizor tëliçensuar (ose kompani revizore) e cila e njofton Këshillin.Duke u bazuar në ligj të veçuar, bordi special i përbërë ngaeskpertë të njohur organizon testim të aftësive profesionaletë të gjithë personave para se ti liçenson. Shpërbërja ekëshillit komunal ose zëvendësimi i tij me çfarë do llojorganizimi nuk është i mundur në Finlandë.(teksti është i shkruar nga zyra e Projektit ,,Përkrahje tëprocesit të decentralizimit”, financuar nga BE dhe iudhëhequr ngaAER)