Fizyka - Gimnazjum Nr 2 im. Jana Pawła II

2Spis treściI Wprowadzenie str. 3II Szczegółowe cele edukacyjne kształcenia i wychowania. Wymagania programowestr. 4III Uwagi o realizacji programu. Treści kształcenia str. 7IV Realizacja treści nauczania – rozkład materiału str. 20V Ocena osiągnięć ucznia str. 58

problemowych6zjawisk. Analiza zadańproblemowych.Wykryć ...Zanalizować ...Zaproponować ...Podobnie przedstawia się taksonomia celów wychowania, która obejmuje kształtowanie wuczniach pożądanych, właściwych wartości, postaw i potrzeb.Poziom Kategoria celu WyjaśnienieDziałanie A – uczestnictwo w działaniu Polega na świadomym odbiorze bodźców orazwykonywaniu czynności, jednak bezwykazywania inicjatywy.B – podejmowanie działań Polega na samorzutnym działaniui wewnętrznym zaangażowaniu w wykonywanieczynności.Postawy C – nastawienie na działanie Polega na konsekwentnym wykonywaniudziałań na skutek wewnętrznej potrzeby orazzachęcaniu innych uczniów do takiej postawy.D – system działańPolega na regulowaniu określonego typudziałania za pomocą zbioru zasad postępowania,z którymi uczeń identyfikuje się do tego stopnia,że można je uważać za cechy jego osobowości.Działania te odznaczają się dużą skutecznością.Zasady postępowania, jakimi uczeń się kieruje,stosowane są nawet w trudnych sytuacjach.Stosowanie operacjonalizacji celów pozwala na:- podniesienie znaczenia celów nauczania i odpowiedzialności nauczyciela za ich osiąganie,- właściwy dobór przez nauczyciela metod, środków i treści kształcenia w zależności odmożliwości percepcyjnych uczniów (wybitnie zdolnych, przeciętnych i słabych)- podniesienie poziomu motywacji uczniów, ukierunkowanie ich w procesie nauczaniai uczenia się,- ułatwienie nauczycielowi kontroli, a uczniowi samokontroli rezultatów kształcenia,- obiektywną ocenę osiągnięć uczniów.Zgodnie z wymogami współczesnej dydaktyki na każdej jednostce lekcyjnej powinny byćuwzględniane cele operacyjne: A, B, C, D.

7Ponadto z podstawy programowej kształcenia ogólnego wynikają inne zadania nauczyciela:- orientowanie się w zakresie treści kształcenia dla przedmiotu przyroda na II etapieedukacyjnym,- wyrabianie w uczniach intuicyjnego rozumienia zjawisk, kładąc nacisk na opis jakościowy,- wykonywanie jak największej liczby doświadczeń i pomiarów, posługując się możliwieprostymi i tanimi środkami (w tym przedmiotami codziennego użytku),- uczenie starannego opracowywania wyników pomiarów, wykorzystując przy tym w miaręmożliwości narzędzia technologii informacyjno-komunikacyjnych,- ćwiczenie umiejętności sprawnego wykonywania prostych obliczeń i szacunkówilościowych,- ilustrowanie omawianych zagadnień wszędzie, gdzie jest to tylko możliwe realnymiprzykładami (w postaci np. opisu, filmu, pokazu, demonstracji),- tworzenie warunków do bezpiecznego prowadzenia zajęć badawczych, obserwacjii doświadczeń,- zwrócenie uwagi podczas wykonywania pomiarów i opracowywania uzyskanych wynikówna niepewności pomiarowe, staranną analizę uzyskanych danych (tworzenie wykresu,obliczanie wyniku średniego) przy wykorzystaniu w miarę możliwości – narzędzitechnologii informacyjno-komunikacyjnych, a także na interpretowanie wynikówi formułowanie wniosków,- kształcenie umiejętności rozumowania właściwego dla nauk przyrodniczych,- rozwijanie umiejętności rozpoznawania zagadnień naukowych,- ćwiczenie odkrywania zależności między wielkościami fizycznymi na drodze badawczej;wzory (formuły matematyczne),- ćwiczenie umiejętności posługiwania się zależnościami wprost proporcjonalnymi,- rozwijanie umiejętności posługiwania się metodami badawczymi typowymi dla fizyki jakonauki przyrodniczej (poprzez ćwiczenia uczniowskie w małych grupach),- tworzenie uczniom warunków do nabywania umiejętności wyszukiwania, porządkowaniai wykorzystania informacji z różnych źródeł z zastosowaniem technologii informacyjno--komunikacyjnej,- podejmowanie działań mających na celu indywidualizację nauki, stosownie do potrzebi możliwości ucznia.III UWAGI O REALIZACJI PROGRAMU. TREŚCI KSZTAŁCENIA.

8Z zapisów Podstawy programowej kształcenia ogólnego wynika, że nauczanie fizyki należyrozpocząć od wyrobienia w uczniach intuicyjnego rozumienia zjawisk, kładąc nacisk na ich opisjakościowy i poprawne posługiwanie się wielkościami fizycznymi. Oznacza to rozwijanie uuczniów umiejętności wyodrębniania z przedstawionego kontekstu danego zjawiska, nazwania go ipodawania przykładów jego występowania lub zastosowania. Uczeń powinien poprawnie stosowaćnazwy, symbole i jednostki wielkości fizycznych do opisu zjawisk i procesów fizycznych orazpoprawnie interpretować wartości wielkości fizycznych.W trakcie realizacji programu należy szczególnie wyeksponować treści kształcenia związane zochroną środowiska.Fizyka jest nauką przyrodniczo-matematyczną, zatem doświadczenie, obserwacja oraz ichanaliza i wyciąganie wniosków to podstawa zdobywania wiedzy i umiejętności. Należy wykonywaćjak najwięcej doświadczeń i pomiarów, posługując się możliwie prostymi i tanimi środkami (w tymprzedmiotami codziennego użytku). Wskazane jest, aby jak najwięcej doświadczeń byłowykonywane bezpośrednio przez uczniów. Szczególnie ważne jest, aby aktywizować uczniówstwarzających problemy wychowawcze (dowartościowywać ich i nagradzać najdrobniejsze nawetsukcesy).Należy uczyć starannego opracowania wyników pomiaru (tworzenie wykresów, obliczanieśredniej), wykorzystując przy tym w miarę możliwości narzędzia technologii informacyjnokomunikacyjnych.Zajęcia powinny odbywać się w pracowni fizycznej z uwzględnieniem podziałuuczniów danej klasy na grupy i umożliwiać uczniom samodzielne wykonywanie doświadczeń.Ważne jest też, aby kształtować w uczniach umiejętność sprawnego wykonywania prostychobliczeń i szacunków ilościowych, zwracając uwagę na krytyczną analizę realności otrzymywanychwyników. Działania matematyczne wprowadzane są jako podsumowanie poznanych zależnościmiędzy wielkościami fizycznymi. W klasie I i II gimnazjum nie kształci się umiejętnościprzekształcania wzorów – uczniowie opanują ją na zajęciach matematyki. Wymagana jestumiejętność sprawnego posługiwania się zależnościami wprost proporcjonalnymi.Współczesna dydaktyka preferuje metody aktywizacji uczniów, skłanianie ich do twórczejpracy i włączanie ich do procesu dydaktycznego. Szczególnie godne polecenia są takie metody,które prowadzą do tworzenia sytuacji problemowych, np. „burza mózgów”, realizacja projektów ieksperymentów, samodzielne wykonywanie pomocy naukowych, stosowanie gier dydaktycznych,organizowanie konkursów itp. Ucząc się przez doświadczenie i przeżywanie, uczniowie nabywająumiejętności ogólne – ponadprzedmiotowe. Uczeń powinien świadomie i aktywnie uczestniczyć wlekcji i czuć się odpowiedzialny za wyniki własnej pracy.Należy kształcić umiejętność poszukiwania, porządkowania, selekcjonowania iprzetwarzania informacji z różnych źródeł, w tym z wykorzystaniem nowoczesnych technologiiinformacyjno-komunikacyjnych.

9Istotną rolę w kształtowaniu dojrzałości społecznej i rozwijaniu odpowiedzialności zainnych odgrywa praca w grupach. Praca w grupach przyczynia się do rozwijania umiejętnościkomunikowania się oraz aktywnego zaangażowania się w proces zdobywania wiedzy. Roląnauczyciela jest staranne zaplanowanie zajęć w grupach.Treści nauczania obejmują następujące działy:NrdziałuTytuł działuLiczba godzin wcałym cyklukształceniaI Oddziaływania 7II Właściwości i budowa materii 9III Elementy hydrostatyki i aerostatyki 7IV Kinematyka 10V Dynamika 10VI Praca, moc, energia 12VII Termodynamika 10VIII Elektrostatyka 8IX Prąd elektryczny 15X Elektryczność i magnetyzm 10XI Drgania i fale 10XII Optyka 12XIII Powtórzenie 10Łącznie: 130DZIAŁ I. Oddziaływania (7 godz.)Hasła programowe:• Informacje wstępne• Fizyka jako nauka przyrodnicza• Rodzaje i skutki oddziaływań• Wzajemność oddziaływań• Siła i jej cechy• Siła wypadkowa i siła równoważącaProcedury osiągania celów:

10Na wstępie podkreślamy, że fizyka jest nauką przyrodniczą, w której dużą rolę odgrywają:doświadczenia, demonstracje, pokazy. Zapoznajemy uczniów ze sprzętem laboratoryjnym wpracowni fizycznej oraz z zasadami BHP (regulaminem pracowni fizycznej). Kształtujemyumiejętność wyodrębniania zjawisk fizycznych z kontekstu (zaleca się obejrzenie fragmentu filmu),opisywania przebiegu doświadczenia i określania roli użytych przyrządów. Zapoznajemy uczniów zukładem jednostek SI. Podczas wykonywania prostych pomiarów wprowadzamy pojęcieniepewności pomiarowej i uczymy zapisywania wyniku z dokładnością do 2–3 cyfr znaczącychoraz szacowania rzędu wielkości spodziewanego wyniku. Ćwiczymy umiejętność przeliczaniaznanych jednostek (uczeń słaby wykonuje te przeliczenia z pomocą nauczyciela)Wykonującdoświadczenia, przedstawiamy rodzaje i skutki oddziaływań. Podkreślamy, że oddziaływania sązawsze wzajemne. Zwracamy szczególną uwagę na pierwszą wprowadzaną wielkość fizyczną, jakąjest siła. Informujemy, że wielkości fizyczne mogą być wektorowe lub skalarne. Wyznaczającwartość siły za pomocą siłomierza, zwracamy uwagę na wprost proporcjonalną zależność tejwartości od liczby obciążników. Na podstawie danych z tabeli sporządzamy wykres tej zależnościw układzie współrzędnych. Wprowadzamy pojęcie siły wypadkowej i równoważącej. Uczniazdolnego zapoznajemy z wyznaczaniem wypadkowej sił o różnych kierunkach.DZIAŁ II. Właściwości i budowa materii (9 godz.)Hasła programowe:• Trzy stany skupienia substancji• Budowa materii• Oddziaływania międzycząsteczkowe• Właściwości ciał stałych, cieczy i gazów• Kryształy. Masa i ciężar• Gęstość ciał• Wyjaśnienie niektórych zjawisk fizycznych na podstawie teorii kinetyczno-cząsteczkowejbudowy materiiProcedury osiągania celów:Nawiązując do lekcji przyrody, przypominamy, że ciała występują w trzech stanachskupienia. Organizujemy pracę eksperymentalną, dzieląc klasę na grupy i na podstawiewykonanych przez uczniów doświadczeń określamy wraz z uczniami właściwości substancjiwystępujących w trzech stanach skupienia. Wprowadzamy pojęcie teorii i formułujemy głównezałożenia teorii kinetyczno-cząsteczkowej budowy materii. Na podstawie licznych doświadczeń(obserwacja dyfuzji, napięcia powierzchniowego, menisków itp.) potwierdzamy słuszność tej teorii.Opisujemy budowę kryształów na podstawie obserwacji (np. kryształów soli kuchennej).

11Wprowadzamy pojęcie masy i opisujemy, w jaki sposób można ją wyznaczyć. Szczególną uwagęzwracamy na rozróżnienie pojęcia masy i ciężaru. Przedstawiamy schemat rozwiązywania zadańrachunkowych i uczymy rozróżniania danych i szukanych. Uczniom słabym pomagamy wrozwiązywaniu prostych zadań rachunkowych. Wprowadzamy pojęcie gęstości. Zwracamy uwagę,że gęstość jest dla danego ciała wielkością stałą, a masa rośnie wprost proporcjonalnie do objętości.Organizujemy i nadzorujemy przebieg doświadczenia: wyznaczanie za pomocą wagi i linijkigęstości substancji, z jakiej wykonano przedmiot w kształcie prostopadłościanu, walca lubkuli. Uczymy planować i wybierać właściwe narzędzia pomiaru potrzebne do wykonania tegoeksperymentu i otrzymane wyniki porównywać z danymi z tabeli gęstości.DZIAŁ III. Elementy hydrostatyki i aerostatyki (7 godz.)Hasła programowe:• Siła nacisku na podłoże• Parcie a ciśnienie• Ciśnienie hydrostatyczne i ciśnienie atmosferyczne• Prawo Pascala• Prawo ArchimedesaProcedury osiągania celów:W dziale tym zapoznajemy uczniów z nowym rodzajem siły – siłą nacisku (parciem).Wprowadzamy kolejną wielkość fizyczną – ciśnienie, zwracając uwagę, że znana jest ona uczniomz życia codziennego (np. prognozy pogody). Wskazujemy na ważną rolę ciśnienia atmosferycznegoi hydrostatycznego w przyrodzie.Polecamy uczniom wyszukanie informacji (Internet, literatura popularnonaukowa) na tematzastosowania naczyń połączonych. Na podstawie doświadczeń formułujemy prawo Pascala i prawoArchimedesa. Przedstawiamy praktyczne wykorzystanie prawa Archimedesa w życiu człowieka.Nadzorujemy planowanie i wykonanie doświadczenia uczniowskiego: wykonanie pomiaru siływyporu za pomocą siłomierza (dla ciała wykonanego z jednorodnej substancji o gęstościwiększej od gęstości wody). Badamy warunki pływania ciał.Uczniów zainteresowanych fizyką zachęcamy do samodzielnego eksperymentowania iwykonywania przyrządów (siłomierz, urządzenie pływające). Z uczniami zdolnymi rozwiązujemyzadania rachunkowe, korzystając z prawa Archimedesa. Uczniom słabym pomagamy wrozwiązywaniu najprostszych zadań z tego działu.DZIAŁ IV. Kinematyka (10 godz.)

12Hasła programowe:• Badanie i obserwacja ruchu• Badanie ruchu jednostajnego prostoliniowego• Badanie ruchu niejednostajnego prostoliniowego• Ruch prostoliniowy jednostajnie przyspieszony• Analiza ruchów prostoliniowych: jednostajnego i jednostajnie przyspieszonegoProcedury osiągania celów:Omawianie tego działu rozpoczynamy od zdefiniowania pojęcia ruchu i jego względności.Ćwiczymy sporządzanie układu współrzędnych. Rozróżniamy rodzaje ruchów i charakteryzujemywielkości, które je opisują (droga, tor ruchu, prędkość, przyspieszenie). Ćwiczymy przeliczaniejednostek wielkości opisujących ruch.Wprowadzamy pojęcia: prędkość średnia i prędkość chwilowa. Nadzorujemy planowanie iwykonanie doświadczenia uczniowskiego: wyznaczanie prędkości przemieszczania się zapośrednictwem pomiaru odległości i czasu. Pomiar przeprowadzamy kilkakrotnie, obliczamyśrednią z pomiarów, uwzględniamy niepewność pomiarową i podajemy wynik z dokładnością do2–3 cyfr znaczących.Na podstawie doświadczeń sporządzamy wykresy zależności: drogi, prędkości iprzyspieszenia od czasu dla ruchów prostoliniowych: jednostajnego i jednostajnie przyspieszonego.Odwołując się do wiedzy matematycznej, uczymy rozpoznawać zależność rosnącą na podstawiedanych z tabeli lub na podstawie danych z wykresu. Rozwiązujemy liczne zadania tekstowe zwykorzystaniem wykresów i zależności między: drogą, prędkością, przyspieszeniem i czasem.Uczniom słabym pomagamy w rozwiązywaniu prostych zadań rachunkowych niewymagającychprzekształcania wzorów. Uczniów zdolnych zapoznajemy z ruchem jednostajnie opóźnionym i,korzystając z tej wiedzy, rozwiązujemy zadania tekstowe.Jako podsumowanie tego działu przeprowadzamy charakterystykę porównawczą ruchówprostoliniowych: jednostajnego i jednostajnie przyspieszonego.DZIAŁ V. Dynamika (10 godz.)Hasła programowe:• Siła wypadkowa• Dynamiczne skutki oddziaływań• Opory ruchu• Zasady dynamiki Newtona• Swobodne spadanie ciał

13• R Pęd. R Zasada zachowania pęduProcedury osiągania celów:Realizację tego działu rozpoczynamy od przypomnienia pojęcia siły wypadkowej, ćwiczącskładanie sił. Ucznia szczególnie zainteresowanego zapoznajemy ze sposobem wyznaczaniawypadkowej sił o różnych kierunkach (metoda równoległoboku).Wprowadzamy pojęcie oporów ruchu. Polecamy uczniom odszukanie informacji na temat:znaczenie oporów ruchu w życiu człowieka oraz sposoby zmniejszania i zwiększania tarcia(Internet, literatura popularnonaukowa).Realizując treści związane z zasadami dynamiki, zwracamy uwagę na zjawiskobezwładności i podajemy wiele przykładów jego występowania. Wykonujemy doświadczeniawykazujące związek bezwładności z masą. Jest to bardzo ważne z tego względu, że pojęcie masywprowadzamy intuicyjnie, nie definiując jej. Na podstawie przeprowadzonych doświadczeńformułujemy trzy zasady dynamiki Newtona. Analizujemy swobodne spadanie ciał i na podstawieII zasady dynamiki Newtona stwierdzamy, że jest to ruch jednostajnie przyspieszony. Podajemydefinicję 1 niutona. Opierając się na zasadach dynamiki, rozwiązujemy zadania rachunkowe.Uczniom słabym pomagamy w opisie różnych zjawisk fizycznych opierając się na zasadachdynamiki. Uczniom zdolnym proponujemy zapoznanie się z pojęciem pędu i zasadą zachowaniapędu oraz zachęcamy do zgłębiania wiedzy poprzez rozwiązywanie zadań.DZIAŁ VI. Praca, moc, energia (12 godz.)Hasła programowe:• Praca• Moc• Energia mechaniczna• Maszyny prosteProcedury osiągania celów:Wprowadzamy pojęcia pracy i mocy, zapoznajemy uczniów z ich jednostkami. Ćwiczymyprzeliczanie jednostek pracy i mocy.Rozróżniamy rodzaje energii mechanicznej. Na podstawie doświadczeń formułujemy zasadęzachowania energii mechanicznej. Analizujemy przykłady potwierdzające słuszność tej zasady.Rozwiązujemy zadania rachunkowe z zastosowaniem wzorów na energię potencjalną i energiękinetyczną oraz zasady zachowania energii.Omawiając temat „maszyny proste”, zwracamy uwagę na ich zastosowanie odnajdawniejszych czasów w technice i przedmiotach codziennego użytku (śruba, nożyce, nóż itp.).Wyjaśniamy zasadę działania dźwigni dwustronnej, bloku nieruchomego i kołowrotu.

14Organizujemy i nadzorujemy przebieg doświadczenia: wyznaczanie masy ciała za pomocądźwigni dwustronnej, innego ciała o znanej masie i linijki. Pomiar przeprowadzamykilkakrotnie, obliczamy średnią z pomiarów, uwzględniamy niepewność pomiarową i podajemywynik z dokładnością do 2 – 3 cyfr znaczących.Od ucznia słabszego wymagamy wskazywania przykładów zastosowania maszyn prostychw życiu codziennym. Z uczniami zainteresowanymi opracowujemy zasadę działania innych maszynprostych (dźwignia jednostronna, blok ruchomy, równia pochyła) oraz wprowadzamy pojęciesprawności maszyn. Rozwiązujemy zadania rachunkowe z zastosowaniem zasady działania maszynprostych.DZIAŁ VII. Termodynamika (10 godz.)Hasła programowe:• Energia wewnętrzna• I zasada termodynamiki• Rozszerzalność temperaturowa ciał• Ciepło właściwe• R Bilans cieplny• Zmiany stanów skupienia ciał pod wpływem temperaturyProcedury osiągania celów:W dziale tym zapoznajemy uczniów z pojęciem energii wewnętrznej. Wyjaśniamy, żeenergię wewnętrzną można zmienić na sposób pracy i ciepła. Formułujemy I zasadętermodynamiki.Wyjaśniamy różnicę między temperaturą a ciepłem, posługując się budową cząsteczkowąciał. Na podstawie doświadczeń omawiamy zjawisko rozszerzalności temperaturowej ciał w trzechstanach skupienia oraz jej zastosowanie w życiu codziennym i technice. Wykorzystujemy filmprzedstawiający to zastosowanie.Wprowadzamy pojęcie ciepła właściwego i jego jednostki w Układzie SI. Nadzorujemyplanowanie i wykonanie doświadczenia uczniowskiego: wyznaczanie ciepła właściwego wody zapomocą czajnika elektrycznego lub grzałki o znanej mocy. Rozwiązujemy zadania rachunkowez zastosowaniem wzoru na ciepło właściwe. Uczniom mało zdolnym wyjaśniamy zjawiska cieplnew oparciu o przykłady z życia codziennego.Uczniom zdolnym wprowadzamy pojęcie bilansu cieplnego i zachęcamy do rozwiązywaniazadań z zastosowaniem bilansu.Opisujemy zmiany stanów skupienia ciał pod wpływem temperatury. Analizujemy ichprzebieg na podstawie wykresów.

15Uczniom zainteresowanym proponujemy odszukanie informacji na temat silników cieplnych(prezentacja uczniowska z wykorzystaniem komputera).DZIAŁ VIII. Elektrostatyka (8 godz.)Hasła programowe:• Elektryzowanie ciał• Budowa atomu• Ładunek elektryczny• Przewodniki i izolatory• Zasada zachowania ładunku elektrycznegoProcedury osiągania celów:Na podstawie wykonanych doświadczeń opisujemy zjawisko elektryzowania ciał poprzezdotyk i tarcie. Organizujemy i nadzorujemy przebieg doświadczenia: demonstracja zjawiskaelektryzowania przez tarcie oraz wzajemnego oddziaływania ciał naładowanych. Od uczniówsłabych wymagamy przeprowadzenia najprostszych doświadczeń pokazujących zjawiskoelektryzowania.Opisując budowę atomu, odwołujemy się do wiedzy uczniów zdobytej na lekcjach chemii.Wprowadzamy pojęcie ładunku elektrycznego, jego jednostki w Układzie SI. Rozróżniamy dwarodzaje ładunków elektrycznych. Na podstawie doświadczeń omawiamy oddziaływanie ładunkówjednoimiennych i różnoimiennych.Z uczniami szczególnie zainteresowanymi analizujemy treść prawa Coulomba orazprzeprowadzamy doświadczenie ukazujące kształt linii pola elektrostatycznego.Wymieniamy i opisujemy budowę przewodników i izolatorów. Polecamy uczniomodszukanie informacji na temat zastosowania przewodników i izolatorów (Internet, literaturapopularnonaukowa).Wprowadzamy zasadę zachowania ładunku elektrycznego. Uczniom zdolnym pokazujemyelektryzowanie ciał za pomocą indukcji elektrostatycznej.DZIAŁ IX. Prąd elektryczny (15 godz.)Hasła programowe:• Prąd elektryczny• Napięcie elektryczne• Obwody prądu elektrycznego• Natężenie prądu elektrycznego

16• Pomiar natężenia i napięcia• Opór. Prawo Ohma• Łączenia: szeregowe i równoległe odbiorników energii elektrycznej. R I prawo Kirchhoffa• Praca i moc prądu elektrycznego• Domowa instalacja elektryczna• Wytwarzanie energii i jej wpływ na środowiskoProcedury osiągania celów:Treści zawarte w tym dziale pozwalają na wykonanie wielu doświadczeń. Podczaswykonywania doświadczeń zwracamy szczególną uwagę na bezpieczeństwo uczniów.Wprowadzamy pojęcie prądu elektrycznego, natężenia prądu oraz (intuicyjnie) napięciaelektrycznego. W grupach z uczniami dokonujemy pomiaru napięcia i natężenia prąduelektrycznego.Przedstawiamy symbole elementów obwodu elektrycznego i rysujemy schematy.Nadzorujemy planowanie i wykonanie doświadczenia uczniowskiego: budowanie prostychobwodów elektrycznych według zadanego schematu.Wprowadzając prawo Ohma, podkreślamy, że opór elektryczny jest wielkością stałą dladanego materiału, a natężenie prądu rośnie wprost proporcjonalnie do napięcia. Na podstawiedoświadczenia sporządzamy wykres tej zależności. Uczniom mającym trudności w naucepomagamy w rozwiązywaniu prostych zadań rachunkowych. Z uczniami zdolnymi analizujemyzależność oporu elektrycznego od długości przewodnika, jego pola przekroju poprzecznego imateriału, z którego został zbudowany. Wraz z uczniami planujemy doświadczenie: wyznaczanieoporu elektrycznego opornika lub żarówki za pomocą woltomierza i amperomierza. Pomiarprzeprowadzamy kilkakrotnie, obliczamy średnią z pomiarów, uwzględniamy niepewnośćpomiarową i wynik podajemy z dokładnością do 2–3 cyfr znaczących.Organizujemy pokaz łączenia szeregowego i równoległego oporników. Wprowadzamy Iprawo Kirchhoffa.Wyjaśniamy pojęcie energii elektrycznej i mocy prądu elektrycznego. Przypominamyjednostki tych wielkości. Przeliczamy energię elektryczną podaną w kilowatogodzinach na dżule idżule na kilowatogodziny. Organizujemy i nadzorujemy przebieg doświadczenia: wyznaczaniemocy żarówki (zasilanej z baterii) za pomocą woltomierza i amperomierza.Polecamy uczniom odszukanie informacji na temat zamiany energii elektrycznej na inneformy energii oraz wpływu jej wytwarzania na środowisko naturalne (Internet, literaturapopularnonaukowa).Z uczniami zdolnymi omawiamy alternatywne źródła energii elektrycznej.

użytkowanie.17Omawiamy schemat domowej instalacji elektrycznej, zwracając uwagę na bezpieczne jejDZIAŁ X. Elektryczność i magnetyzm (10 godz.)Hasła programowe:• Bieguny magnetyczne• Oddziaływanie przewodnika z prądem elektrycznym na igłę magnetyczną• Elektromagnes• Siła elektrodynamiczna• Silnik prądu stałego• R Indukcja elektromagnetycznaProcedury osiągania celów:Rozpoczynając omawianie tego działu, rozróżniamy dwa rodzaje biegunów magnetycznychi opisujemy charakter oddziaływań między nimi. Wykonujemy doświadczenia obrazujące teoddziaływania. Odwołując się do lekcji geografii, zwracamy uwagę na istnienie biegunówmagnetycznych Ziemi. Od uczniów słabych wymagamy przeprowadzenia prostych doświadczeńzwiązanych z oddziaływaniem magnetycznym.Demonstrujemy zachowanie się igły magnetycznej w obecności magnesu oraz opisujemyzasadę działania kompasu. Sprawdzamy doświadczalnie oddziaływanie magnesów na żelazo.Wyjaśniamy co to są ferromagnetyki. Wraz z uczniami planujemy i wykonujemy doświadczenie:demonstracja działania prądu na igłę magnetyczną w przewodzie.Opisujemy działanie elektromagnesu oraz organizujemy jego budowę przez uczniów wgrupach ćwiczeniowych. Polecamy uczniom odszukanie informacji na temat zastosowaniaelektromagnesów.Przedstawiamy model silnika elektrycznego i opisujemy jego działanie.Z uczniami zdolnymi omawiamy zjawisko indukcji elektromagnetycznej.DZIAŁ XI. Drgania i fale (10 godz.)Hasła programowe:• Ruch drgający• Fale mechaniczne• Fale dźwiękowe• Fale elektromagnetyczneProcedury osiągania celów:

18Treści zawarte w tym dziale pozwalają na demonstrację wielu ciekawych zjawisk.Szczególnie efektowne są demonstracje ruchu falowego na wodzie. Niektóre z lekcji wartoprzeprowadzić w terenie, wykorzystując staw, rzekę, jezioro.Przedstawiamy ruch drgający wahadła matematycznego i ciężarka na sprężynie.Wprowadzamy pojęcia: amplituda, okres, częstotliwość drgań. Organizujemy i nadzorujemyprzebieg doświadczenia: wyznaczanie okresu i częstotliwości drgań ciężarka zawieszonego nasprężynie oraz okresu i częstotliwości drgań wahadła matematycznego.Na podstawie doświadczeń opisujemy mechanizm przekazywania drgań mechanicznych.Wprowadzamy pojęcia: fala mechaniczna, długość fali. Rozwiązujemy zadania rachunkowe zzastosowaniem związku między długością, częstotliwością i prędkością rozchodzenia się fali.Wykonując doświadczenia, wyjaśniamy mechanizm powstawania dźwięku i badamy, odczego zależy jego wysokość i głośność. Wraz z uczniami planujemy i wykonujemy doświadczenie:wytwarzanie dźwięku o większej i mniejszej częstotliwości od danego dźwięku za pomocądowolnego drgającego przedmiotu lub instrumentu muzycznego. Wprowadzamy pojęcia:infradźwięki i ultradźwięki. Polecamy uczniom odszukanie informacji na temat roli faldźwiękowych w przyrodzie – prezentacja uczniowska (Internet, literatura popularnonaukowa).Przeprowadzamy pogadankę na temat walki z hałasem. Uczeń słaby powinien zademonstrowaćproste doświadczenia związane z drganiami mechanicznymi.Opisujemy zjawisko powstawania fal elektromagnetycznych oraz ich zastosowanie.DZIAŁ XII. Optyka (12 godz.)Hasła programowe:• Światło i jego właściwości• R Zjawiska: dyfrakcji i interferencji światła• Zjawiska: odbicia i rozproszenia światła• Zwierciadła• Zjawisko załamania światła• Soczewki• Przyrządy optyczne• Zjawiska optyczneProcedury osiągania celów:Zjawiska optyczne dają możliwości przeprowadzenia efektownych pokazów. Na początkuomawiania tego działu wprowadzamy pojęcie światła. Omawiamy obszary powstawania cienia ipółcienia za pomocą prostoliniowego rozchodzenia się światła w ośrodku jednorodnym.

19Przeprowadzamy doświadczenia i na ich podstawie wyjaśniamy zjawiska: odbicia,załamania i rozproszenia światła. Z uczniami zdolnymi omawiamy zjawiska dyfrakcji i interferencjiświatła.Prezentujemy różne rodzaje zwierciadeł. Wprowadzamy pojęcia: ognisko, ogniskowa.Uczymy konstrukcji obrazów powstających w zwierciadłach i podajemy cechy tych obrazów. Zuczniami chcącymi pogłębić swoją wiedzę rozwiązujemy zadania z zastosowaniem równaniazwierciadła.Organizujemy i nadzorujemy przebieg doświadczenia: demonstracja zjawiska załamaniaświatła (zmiany kąta załamania przy zmianie kąta padania). Z uczniami zdolnymirozwiązujemy zadania z zastosowaniem prawa załamania.Demonstrujemy bieg promieni w pryzmacie i zjawisko rozszczepienia światła białego.Przedstawiamy różne rodzaje soczewek i konstruujemy obrazy powstające za ich pomocą. Wraz zuczniami planujemy i wykonujemy doświadczenie: demonstracja wytwarzania za pomocąsoczewki skupiającej ostrego obrazu przedmiotu na ekranie, dobierając doswiadczalnieodpowiednie położenie soczewki i przedmiotu. Omawiamy zastosowanie soczewek. Z uczniamizdolnymi rozwiązujemy zadania z zastosowaniem równania soczewki.Uczniowi mającemu trudności w nauce pomagamy w konstruowaniu obrazówotrzymywanych za pomocą zwierciadeł i soczewek.Powołując się na wiedzę z biologii, przypominamy budowę oka. Wyjaśniamy pojęcia:krótkowzroczność i dalekowzroczność, zdolność skupiająca soczewki. Zapoznajemy uczniów zzasadą działania niektórych przyrządów optycznych.Przedstawiamy niektóre zjawiska optyczne, wykorzystując filmy, zdjęcia z płytki CD-ROM.DZIAŁ XIII. Powtórzenie (10 godz.)Hasła programowe:• Wielkości fizyczne i ich jednostki• Rodzaje sił• Prawa i zasady• Teoria kinetyczno-cząsteczkowa budowy materii• Zastosowanie wiedzy z fizyki w życiu codziennymProcedury osiągania celów:Realizując ten dział, przygotowujemy uczniów do IV etapu edukacyjnego. Tematy dobranesą tak, aby powtórzyć i uporządkować wiedzę w sposób przekrojowy.Przypominamy różne rodzaje sił, omawiamy ich cechy, przedstawiamy je graficznie.

20Organizujemy pracę w grupach uczniowskich. Uczniowie demonstrują różne zjawiska fizyczne iopisują je za pomocą praw i zasad.Przypominamy treść teorii kinetyczno-cząsteczkowej budowy materii. Uczniowie, pracującw grupach, wymieniają, opisują i demonstrują zjawiska, które można wyjaśnić na podstawie tejteorii.Uczniowie w formie prezentacji bądź referatu wskazują sytuacje z życia codziennego, wktórych występują zjawiska i prawa fizyczne oraz prezentują dowolnie przez siebie wybraneurządzenia, w których zastosowano prawa fizyki. Zalecamy również zorganizowanie wycieczek wteren (zwiedzanie zakładów pracy, elektrowni, hut, muzeum techniki itp.).

21IV. REALIZACJA TREŚCI NAUCZANIA – ROZKŁAD MATERIAŁUDZIAŁ I. ODDZIAŁYWANIA (7 godzin lekcyjnych)R – wiadomości ponadprogramowedrukiem wytłuszczonym zaznaczono obowiązkowe doświadczenie uczniowskiePROCEDURY OSIĄGANIAMATERIAŁWIEDZAUMIEJĘTNOŚCICELÓW KSZTAŁCENIA INAUCZANIA(uczeń wie i rozumie)(uczeń umie)WYCHOWANIA(praca eksperymentalno-badawcza)Uczeń:Uczeń:Informacje wstępne.- kwalifikuje fizykę jako naukę- stosuje zasady bezpieczeństwa1. Zapoznanie z zasadami BHP.Fizyka jako naukaprzyrodniczą i podaje przykłady jejobowiązujące w pracowni fizycznej,2. Dyskusja na temat miejsca fizykiprzyrodnicza.zastosowania w życiu codziennym,- dokonuje prostego pomiaru (np.wśród nauk przyrodniczych i jej- rozumie, że człowiek jestdługości, czasu) i podaje wynikzwiązku z życiem codziennym.odpowiedzialny za stan przyrody,w Układzie SI,3. Zapoznanie z Układem SI .- odróżnia pojęcia: ciało fizyczne,- szacuje rząd wielkości spodziewanego4. Ćwiczenia uczniowskie (prostesubstancja, zjawisko fizyczne, proceswyniku,pomiary, np. długości, czasu).fizyczny oraz podaje odpowiednie- posługuje się pojęciem niepewnościprzykłady.pomiaru,- zapisuje wynik pomiaru z dokładnościądo 2–3 cyfr znaczących.

22Rodzaje i skutki- wymienia rodzaje oddziaływań,- bada różne rodzaje oddziaływań,1. Obserwowanie różnych rodzajówoddziaływań. Wzajemność- podaje skutki oddziaływań,- przewiduje i przedstawia skutkioddziaływań i ich klasyfikacja.oddziaływań.- wie, że oddziaływania są wzajemne.niektórych oddziaływań,2. Rozpoznawanie skutków- opisuje przebieg przeprowadzonegooddziaływań w życiu codziennym.doświadczenia,3. Obserwowanie wzajemności- podaje przykłady oddziaływańoddziaływań.wzajemnych w życiu codziennym.4. Pokaz skutków oddziaływań.Siła i jej cechy.- określa siłę jako miarę oddziaływań,- podaje i rozpoznaje przykłady sił w1. Obserwowanie skutku działania- wymienia cechy siły,różnych sytuacjach praktycznych,siły.- wyjaśnia, czym różni się wielkość- dokonuje pomiaru siły za pomocą2. Wyróżnianie cech siły nawektorowa od skalarnej (liczbowej).siłomierza i podaje jej wynik w Układziepodstawie obserwacji.SI,3. Wyznaczanie wartości siły.- wyjaśnia rolę użytego przyrządu4. Sporządzanie wykresu zależności(siłomierza),wartości siły od liczby obciążników.- posługuje się pojęciem niepewnościpomiarowej,- zapisuje wynik pomiaru jakoprzybliżony (z dokładnością do 2–3 cyfrznaczących),- przedstawia graficznie siłę,- bada zależność wskazania siłomierzaod liczby obciążników, zapisuje wyniki

23w formie tabeli, sporządza wykres tejzależności,- rozpoznaje proporcjonalność prostą napodstawie wykresu i podaje przykładproporcjonalności prostej (skracanie irozszerzanie ułamka).Siła wypadkowa i siła- podaje cechy i przykłady sił- wyznacza wartości sił równoważących1. Obserwowanie równoważenia sięrównoważąca.równoważących się,się,sił.- określa cechy siły wypadkowej,- wykonuje schematyczny rysunek2. Wyznaczanie wypadkowej- podaje przykłady sił wypadkowychobrazujący układ doświadczalny,(składanie) sił działających wzdłużz życia codziennego,- przedstawia graficznie siłytej samej prostej.- rozróżnia pojęcia: siła równoważącarównoważące się,i siła wypadkowa.- dokonuje składania sił działającychwzdłuż tej samej prostej.DZIAŁ II. WŁAŚCIWOŚCI I BUDOWA MATERII (9 godzin lekcyjnych)MATERIAŁNAUCZANIAWIEDZA(uczeń wie i rozumie)Trzy stany skupienia Uczeń: Uczeń:UMIEJĘTNOŚCI(uczeń umie)PROCEDURY OSIĄGANIACELÓW KSZTAŁCENIA IWYCHOWANIA(praca eksperymentalno-badawcza)

24substancji. Budowa- wie, że substancja może występować w- demonstruje zjawiska: rozpuszczania,1. Obserwacja mieszania się cieczy.materii.trzech stanach skupienia i podaje ichdyfuzji oraz mieszania się cieczy,2. Doświadczenie modeloweprzykłady,- planuje i demonstruje doświadczeniewyjaśniające zjawisko mieszania się- wymienia podstawowe założenia teoriimodelowe, przedstawiające mieszaniecieczy.kinetyczno-cząsteczkowej budowysię cieczy,3. Powstawanie roztworów.materii i na jej podstawie wyjaśnia- wykonuje schematyczny rysunek4. Zjawisko dyfuzji w cieczach izjawiska: rozpuszczania, mieszania sięobrazujący układ doświadczalny.gazach.cieczy, dyfuzji,5. R Opis doświadczenia- R wyjaśnia, na czym polegają ruchyobrazującego ruchy Browna.Browna.Oddziaływania- wyjaśnia, czym różnią się siły spójności- demonstruje menisk wklęsły,1. Obserwacja skutków działania siłmiędzycząsteczkowe.od sił przylegania,- demonstruje skutki działania siłspójności i przylegania.- wymienia rodzaje menisków i opisujespójności i przylegania,2. Demonstracja meniskuich powstawanie,- wykonuje schematyczny rysunekwklęsłego.- opisuje zjawisko napięciaobrazujący układ doświadczalny.3. Wykazanie istnienia napięciapowierzchniowego na wybranym- wyjaśnia, na czym polega napięciepowierzchniowego wody.przykładzie.powierzchniowe i jakie jest jegoznaczenie w przyrodzie i życiuczłowieka,- demonstruje zjawisko napięciapowierzchniowego wody.Właściwości ciał stałych,- wymienia, jakie właściwości mają- projektuje i wykonuje doświadczenia1. Obserwacja i opis właściwościcieczy i gazów. Kryształy.substancje znajdujące się w trzechwykazujące różne właściwości ciałciał stałych (kształt, twardość,

25stanach skupienia: stałym, ciekłymstałych, cieczy i gazów,sprężystość, plastyczność, kruchość,i gazowym,- porównuje właściwości ciał stałych,przewodnictwo cieplne i- podaje przykłady ciał sprężystych,cieczy i gazów,elektryczne) – dośw.plastycznych i kruchych,- wyodrębnia zjawiska (dotyczące2. Obserwacja powierzchni- omawia budowę kryształów nawłaściwości ciał) z kontekstu,swobodnej cieczy – dośw.przykładzie soli kuchennej.- przedstawia wykorzystanie właściwości3. Badanie i opis właściwości cieczyciał stałych, cieczy i gazów w praktyce,(ściśliwość, przewodnictwo cieplne- demonstruje polikryształy ii elektryczne) – dośw. 29., 30.monokryształy.4. Badanie i opis właściwości gazów– dośw.5. Obserwacja ciał o budowiekrystalicznej – dośw.Masa i ciężar.- posługuje się pojęciami: masa i ciężar- wykonuje działania na jednostkach1. Wyznaczanie masy ciała zaciała i wyraża je w jednostkach Układumasy,pomocą wagi laboratoryjnej – dośw.SI,- przelicza wielokrotności i2. Schemat rozwiązywania zadań- rozróżnia pojęcia: masa, ciężar ciała.podwielokrotności (przedrostki kilo-,rachunkowych.mili-, deka-),4. Obliczanie ciężaru ciała.- wyznacza masę ciała za pomocą wagilaboratoryjnej,- posługuje się pojęciem niepewnościpomiarowej,- stosuje schemat rozwiązywania zadań(rozróżniając wielkości dane i szukane),

26- rozwiązuje zadania rachunkowe zzastosowaniem wzoru na ciężar.Gęstość ciał.- posługuje się pojęciem: gęstość ciała iwyraża ją w jednostce Układu SI,- wyjaśnia, dlaczego ciała zbudowane zróżnych substancji mają różną gęstość.- wykonuje działania na jednostkachgęstości (przelicza jednostki),- wyznacza objętość dowolnego ciała zapomocą cylindra miarowego,- wyznacza gęstość substancji, z jakiejwykonano przedmiot w kształcieprostopadłościanu, walca lub kuli zapomocą wagi i linijki,- wyjaśnia rolę użytych przyrządów,- wyznacza gęstość cieczy i ciał stałychna podstawie wyników pomiarów,- stosuje w obliczeniach związek międzymasą, gęstością i objętością ciał stałychi cieczy,- rozróżnia wielkości dane i szukaneprzy rozwiązywaniu zadańrachunkowych,- posługuje się tabelami wielkościfizycznych w celu odszukania gęstościsubstancji.Wyjaśnienie niektórych - analizuje różnice w budowie1. Wykazanie, że ciała zbudowane zróżnych substancji różnią sięgęstością – dośw.2. Wyznaczanie gęstościsubstancji, z jakiej wykonanoprzedmiot w kształcieprostopadłościanu, walca lub kuliza pomocą wagi i linijki,– dośw.3. Wyznaczanie gęstości dowolnegociała stałego i cieczy – dośw.4. Przykłady rozwiązanych zadań zwykorzystaniem wzorów na gęstośćoraz tabel gęstości.

zjawisk fizycznych napodstawie teoriikinetyczno-cząsteczkowejbudowy materii.27mikroskopowej ciał stałych, cieczyi gazów,- wyjaśnia niektóre zjawiska fizyczne napodstawie teorii kinetyczno--cząsteczkowej budowy materii (np.mieszanie się cieczy, dyfuzja, meniski,napięcie powierzchniowe, właściwościciał w różnych stanach skupienia).DZIAŁ III. ELEMENTY HYDROSTATYKI I AEROSTATYKI (7 godzin lekcyjnych)PROCEDURY OSIĄGANIAMATERIAŁWIEDZAUMIEJĘTNOŚCICELÓW KSZTAŁCENIA INAUCZANIA(uczeń wie i rozumie)(uczeń umie)WYCHOWANIA(praca eksperymentalno-badawcza)Uczeń:Uczeń:Siła nacisku na podłoże.- określa, co to jest parcie (siła nacisku),- wskazuje przykłady z życia1. Obserwacja skutków siły naciskuParcie a ciśnienie.- wyjaśnia, dlaczego jednostką parciacodziennego obrazujące działanie siły– dośw.jest niuton,nacisku,2. Analiza rozwiązanego zadania- posługuje się pojęciem ciśnienia- przedstawia zastosowanie ciśnieniarachunkowego z zastosowaniemi wyraża je w jednostce Układu SI,w życiu codziennym,wzoru na ciśnienie.- rozróżnia parcie i ciśnienie.- planuje i przeprowadza doświadczeniamające na celu wyznaczenie parcia i

28ciśnienia,- wykonuje schematyczny rysunekobrazujący układ doświadczalny,- rozwiązuje zadania z zastosowaniemzależności między ciśnieniem, parciem apolem powierzchni, rozróżnia dane iszukaneCiśnieniehydrostatyczne- posługuje się pojęciem ciśnienia- wykazuje doświadczalnie istnienie1. Badanie zależności ciśnieniai ciśnienie atmosferyczne.atmosferycznego i hydrostatycznego,ciśnienia atmosferycznegohydrostatycznego od wysokościPrawo Pascala.- zna przyrządy służące do pomiarui hydrostatycznego,słupa cieczy i jej gęstości – dośw.ciśnienia,- bada, od czego zależy ciśnienie2. Przedstawienie rozwiązanego- dostarcza przykładów zastosowaniahydrostatyczne,zadania rachunkowego znaczyń połączonych,- przedstawia znaczenie ciśnieniazastosowaniem wzoru na ciśnienie- R wyjaśnia zależność poziomu cieczy ww przyrodzie i życiu codziennym,hydrostatyczne.„U”– rurce od gęstości cieczy,- R projektuje i wykonuje model naczyń3. Obserwacja poziomu cieczy w- formułuje prawo Pascala.połączonych,naczyniach połączonych – dośw.- demonstruje i analizuje doświadczenie4. R Obserwacja poziomu cieczyobrazujące prawo Pascala,niemieszających się w „U – rurce” –- wykonuje schematyczne rysunkidośw.obrazujące układy doświadczalne,5. Demonstracja prawa Pascala dla- podaje przykłady zastosowania prawacieczy i gazów – dośw.Pascala,- R projektuje i wykonuje model

29urządzenia, w którym wykorzystanozjawisko ciśnienia atmosferycznego lubhydrostatycznego,- rozwiązuje zadania rachunkowez zastosowaniem wzoru na ciśnieniehydrostatyczne (rozróżnia wielkościdane i szukane)Prawo Archimedesa.- wskazuje przykłady występowania siły- wykazuje doświadczalnie, od czego1. Dokonanie pomiaru siływyporu w życiu codziennym,zależy siła wyporu,wyporu za pomocą siłomierza (dla- wymienia cechy siły wyporu,- wybiera właściwe narzędzia pomiaru,ciała wykonanego z jednorodnej- formułuje treść prawa Archimedesa dla- ilustruje graficznie siłę wyporu,substancji o gęstości większej odcieczy i gazów,- dokonuje pomiaru siły wyporu zagęstości wody) – dośw.- podaje warunki pływania ciał,pomocą siłomierza (dla ciała2. Badanie od czego zależy siła- wyjaśnia zjawisko pływania ciał nawykonanego z jednorodnej substancji owyporu – dośw.podstawie prawa Archimedesa.gęstości większej od gęstości wody),3. Przedstawienie rozwiązanego- szacuje rząd wielkości spodziewanegozadania z zastosowaniem wzoru nawyniku,siłę wyporu.- oblicza i porównuje wartość siły4. Badanie warunków pływania ciałwyporu dla ciał zanurzonych w cieczy– dośw.lub gazie,5. Wykazanie, że prawo- przedstawia graficznie wszystkie siłyArchimedesa jest prawdziwe dladziałające na ciało, które pływagazów – dośw.w cieczy, tkwi w niej zanurzone lub6. Demonstracja zastosowania

30tonie,- bada doświadczalnie warunki pływaniaciał,- przedstawia praktyczne wykorzystanieprawa Archimedesa w życiu człowieka,- R rozwiązuje zadania rachunkowe zzastosowaniem prawa Archimedesa,rozróżniając dane i szukane,- R projektuje i wykonuje urządzeniepływające.prawa Archimedesa (zasadadziałania areometru).DZIAŁ IV. KINEMATYKA (10 godzin lekcyjnych)PROCEDURY OSIĄGANIAMATERIAŁWIEDZAUMIEJĘTNOŚCICELÓW KSZTAŁCENIA INAUCZANIA(uczeń wie i rozumie)(uczeń umie)WYCHOWANIA(praca eksperymentalno-badawcza)Uczeń:Uczeń:Badanie i obserwacja- wskazuje przykłady ciał będących- projektuje i przeprowadza1. Obserwacja względności ruchu –ruchu.w ruchu na podstawie obserwacji z życiadoświadczenie obrazujące względnośćdośw.codziennego,ruchu,2. Określanie elementów ruchu- wyjaśnia, na czym polega ruch- wyznacza drogę, dokonując(doświadczenie w terenie) – dośw.

31i względność ruchu,kilkakrotnego pomiaru, oblicza średnią- wskazuje, kiedy ciało jest wi podaje wynik z dokładnością do dwóchspoczynku, a kiedy w ruchu względemcyfr znaczących.przyjętego układu odniesienia,- wymienia elementy ruchu,- rozróżnia drogę i przemieszczenie,- podaje jednostkę drogi w Układzie SI.Badanie ruchu- rozróżnia ruch: prostoliniowy i- projektuje i wykonuje doświadczenie1. Obserwacja ruchu jednostajnegojednostajnegokrzywoliniowy oraz podaje ichzwiązane z wyznaczaniem prędkościprostoliniowego, pomiar drogiprostoliniowego.przykłady,ruchu pęcherzyka powietrza wi czasu – dośw.- wyjaśnia, co to jest ruch jednostajnyzamkniętej rurce wypełnionej wodą2. Sporządzanie wykresówprostoliniowy i podaje jego przykłady,- zapisuje wyniki w formie tabeli,zależności prędkości i drogi od- wie, dlaczego prędkość w ruchu- oblicza wartość prędkości, posługującczasu na podstawie pomiarów.jednostajnym ma wartość stałą,się pojęciem niepewności pomiarowej,3. Przedstawienie rozwiązanych- posługuje się pojęciem prędkości do- zapisuje wynik jako przybliżony zzadań rachunkowychopisu ruchu i wyraża ją w jednostcedokładnością do 2–3 cyfr znaczących,z zastosowaniem wzoru na drogę.Układu SI,- przelicza jednostki prędkości- wyjaśnia, że w ruchu jednostajnym(wielokrotności i podwielokroności),droga jest wprost proporcjonalna do- sporządza wykresy zależności:czasu.prędkości od czasu, drogi od czasu (napodstawie danych z tabeli (oznaczawielokości i skalę na osiach) ,- odczytuje prędkość i przebytą

32odległość z wykresów zależności drogii prędkości od czasu oraz rysuje tewykresy na podstawie opisu słownego,- rozpoznaje proporcjonalność prostą napodstawie danych liczbowych lub napodstawie wykresu,- rozwiązuje zadania z zastosowaniemzależności między drogą, prędkościąi czasem w ruchu jednostajnym,odczytuje dane z wykresu.Badanie ruchu- posługuje się pojęciem ruchu- wyznacza prędkość przemieszczania1 Analiza przykładuniejednostajnegoniejednostajnego prostoliniowegosię za pośrednictwem pomiaru odległościprzedstawiającego ruchprostoliniowego.i podaje jego przykłady,i czasu,niejednostajny.- odróżnia prędkość chwilową od- wyznacza prędkość średnią2. Wyznaczanie prędkościprędkości średniej.przemieszczania się, posługując sięprzemieszczania się zapojęciem niepewności pomiarowej,pośrednictwem pomiaru- szacuje rząd wielkości spodziewanegoodległości i czasu.wyniku wyznaczania prędkości3. Obliczanie prędkości średniej zprzemieszcania się.dokładnością do 2–3 cyfrznaczących.Ruch prostoliniowy- wyjaśnia, jaki ruch nazywa się ruchem- demonstruje i bada ruch prostoliniowy1. Demonstracja ruchu jednostajniejednostajniejednostajnie przyspieszonym,jednostajnie przyspieszony i zapisujeprzyspieszonego – dośw.przyspieszony.- posługuje się pojęciem przyspieszeniawyniki pomiarów w tabeli,2. Analiza wyników pomiarów i

do opisu ruchu prostoliniowegojednostajnie zmiennego i wyraża go wjednostce Układu SI,- zauważa, że przyspieszenie jestwielkością stałą.33- szacuje na podstawie pomiarów odcinkidrogi przebyte w kolejnych sekundachruchu,- sporządza wykres zależności drogi odczasu na podstawie danych z tabeli,- sporządza wykres zależności drogi,prędkości, przyspieszenia od czasu napodstawie danych z tabeli,- oznacza wielkości i skalę na osiach,- rozpoznaje proporcjonalność prostą napodstawie wykresu zależności prędkościod czasu,- rozwiązuje zadania rachunkowe zsporządzenie wykresów: zależnościdrogi, prędkości i przyspieszenia odczasu.3. Przedstawienie rozwiązanegozadania rachunkowego.zastosowaniem wzorów:2ats =2ia =∆v∆tAnaliza ruchów- wskazuje podobieństwa i różnice- rozwiązuje zadania rachunkowe1. Zebranie i uporządkowanieprostoliniowych:w ruchach prostoliniowych:z zastosowaniem wzorów określającychwiadomości o ruchu jednostajnymjednostajnegojednostajnym i jednostajniezależności drogi,i jednostajnie przyspieszonymi jednostajnieprzyspieszonym.prędkości,przyspieszenia od czasu dlaprostoliniowym.przyspieszonego.ruchów prostoliniowych: jednostajnego i2. Analiza rozwiązanego zadaniajednostajnie przyspieszonego,rachunkowego.

34- rozróżnia wielkości dane i szukane,- analizuje wykresy zależności drogi,prędkości, przyspieszenia od czasu dlaruchów prostoliniowych: jednostajnegoi jednostajnie przyspieszonego.DZIAŁ V. DYNAMIKA (10 godzin lekcyjnych)PROCEDURY OSIĄGANIAMATERIAŁWIEDZAUMIEJĘTNOŚCICELÓW KSZTAŁCENIA INAUCZANIA(uczeń wie i rozumie)(uczeń umie)WYCHOWANIA(praca eksperymentalno-badawcza)Uczeń:Uczeń:Siła wypadkowa.- podaje cechy wypadkowej sił- wykonuje schematyczny rysunek1. Wyznaczanie wypadkowej dwóchDynamiczne skutkidziałających wzdłuż tej samej prostej,obrazujący układ doświadczalny,sił o tych samych zwrotach – dośw.oddziaływań.- wnioskuje na podstawie obserwacji, że- przedstawia graficznie wypadkową sił2. Wyznaczanie wypadkowej dwóchzmiana prędkości może nastąpić wskutekdziałających wzdłuż tej samej prostej,sił o tych samych wartościach ioddziaływania z innymi ciałami.- R wyznacza wypadkową sił działającychprzeciwnych zwrotach – dośw.wzdłuż różnych prostych.3. Wyznaczanie kierunkuwypadkowej dwóch sił działającychwzdłuż różnych prostych – dośw.4. Demonstracja zmiany prędkości

35ciała na skutek oddziaływaniaz innym ciałem – dośw.Opory ruchu.- posługuje się pojęciami: tarcie, opór- doświadczalnie wykazuje istnienie1. Badanie zależności tarcia odpowietrza,różnych rodzajów tarcia,powierzchni trących – dośw.- opisuje wpływ oporów ruchu na- planuje i przeprowadza doświadczenie2. Demonstracja urządzeńporuszające się ciała,demonstrujące sposoby zmniejszania lubzmniejszających tarcie.- wymienia sposoby zmniejszania lubzwiększania tarcia.zwiększania tarcia.Zasady dynamiki- dostrzega związek między masą a- wykazuje doświadczalnie istnienie1. Badanie bezwładności ciał –Newtona. Swobodnebezwładnością ciała,bezwładności ciała,dośw.spadanie ciał.- formułuje I zasadę dynamiki Newtona,- planuje i przeprowadza doświadczenie2. Badanie zależności- opisuje zachowanie się ciał nawykazujące zależność przyspieszenia odprzyspieszenia od masy ciała i siłypodstawie I zasady dynamiki Newtona,siły i masy,działającej na to ciało - dośw.- formułuje na podstawie doświadczenia- projektuje i przeprowadza3. Wykazanie, że ciała spadająi przedstawia w postaci wzoru treść IIdoświadczenia badające swobodneruchem jednostajniezasady dynamiki Newtona,spadanie ciał,przyspieszonym – dośw.- opisuje zachowanie się ciał na- rozwiązuje zadania rachunkowe,4. Badanie, od czego zależy czaspodstawie II zasady dynamiki Newtona,stosując do obliczeń związek międzyswobodnego spadania – dośw.- wyjaśnia co to jest 1 N,masą ciała, przyspieszeniem i siłą5. Przedstawienie przykładu- posługuje się pojęciami: siła ciężkości,rozróżniając wielkości dane i szukanerozwiązanego zadaniaprzyspieszenie ziemskie,- odczytuje dane z wykresu,rachunkowego z zastosowaniem- podaje przykłady sił akcji i reakcji,- oblicza wartość siły ciężkościwzoru: F = ma.- formułuje treść III zasady dynamikidziałającej na ciało o znanej masie,6. Demonstracja sił akcji i reakcji –

36Newtona,- planuje i przeprowadza doświadczeniedośw.- opisuje wzajemne oddziaływanie ciał,wykazujące istnienie sił akcji i reakcji,7.Demonstracja zjawiska odrzutu –posługując się III zasadą dynamiki- demonstruje zjawisko odrzutu.dośw.Newtona,- opisuje zastosowanie zjawiska odrzutuw technice.R Pęd. Zasada zachowania- R posługuje się pojęciem pędu i zna jego- R stosuje zasadę zachowania pędu w1. R Obserwacja zderzeń sprężystychpędu.jednostkę w Układzie SI,w prostych przykładach (układ dwóchi niesprężystych – dośw.- R formułuje treść zasady zachowaniaciał, z których jedno jest początkowo2. R Analiza rozwiązanego zadaniapędu.w spoczynku),rachunkowego z zastosowaniem- R rozwiązuje zadania z zastosowaniemzasady zachowania pędu.zasady zachowania pędu.DZIAŁ VI. PRACA, MOC, ENERGIA (12 godzin lekcyjnych)PROCEDURY OSIĄGANIAMATERIAŁWIEDZAUMIEJĘTNOŚCICELÓW KSZTAŁCENIA INAUCZANIA(uczeń wie i rozumie)(uczeń umie)WYCHOWANIA(praca eksperymentalno-badawcza)Uczeń:Uczeń:Praca.- posługuje się pojęciem pracy i wyraża- podaje graficzną interpretację pracy,1. Demonstracja doświadczeniają w jednostkach Układu SI.- oblicza wartość pracy na podstawieprowadzącego do obliczenia pracy –

37wyników doświadczenia,dośw.- rozwiązuje zadania rachunkowe2. Przedstawienie graficznez zastosowaniem wzoru na pracę,interpretacji pracy – analiza- odczytuje dane z wykresu.wykresu.3. Analiza rozwiązanego zadaniarachunkowego z zastosowaniemwzoru na pracę.Moc.- posługuje się pojęciem mocy i wyraża- rozwiązuje zadania rachunkowe1. Analiza przykładów wartościją w jednostkach Układu SI,z zastosowaniem wzoru na moc, a takżemocy niektórych urządzeń – tabela.- rozwiązuje zadania rachunkowe zodczytując dane z wykresu.2. Przedstawienie przykładuz zastosowaniem wzoru na moc.rozwiązanego zadaniarachunkowego z zastosowaniemwzoru na moc.Energia mechaniczna.- wykorzystuje pojęcie energii- opisuje wpływ wykonanej pracy na1. Badanie, od czego zależy energiamechanicznej i wyraża ją w jednostkachzmianę energii potencjalnej ciała,potencjalna ciała – dośw.Układu SI,- demonstruje zasadę zachowania energii2. R Badanie, od czego zależy- wymienia różne formy energiimechanicznej,energia potencjalna sprężystościmechanicznej,- wykonuje schematyczny rysunekciała – dośw.- posługuje się pojęciem energiiobrazujący układ doświadczalny,3. Badanie, od czego zależy energiamechanicznej jako sumy energii- uzasadnia słuszność zasady zachowaniakinetyczna ciała – dośw.potencjalnej i energii kinetycznej,energii mechanicznej,4. Analiza przykładów obrazujących- formułuje zasadę zachowania energii- stosuje zasadę zachowania energiizasadę zachowania energii.mechanicznej.mechanicznej,

38- rozwiązuje zadania rachunkowez zastosowaniem wzorów na energiępotencjalną i energię kinetyczną, -rozróżnia wielkości dane i szukane,Maszyny proste.- wymienia rodzaje maszyn prostych,- wyjaśnia i demonstruje zasadę1. Badanie warunków równowagi- wyjaśnia zasadę działania i formułujedziałania dźwigni dwustronnej, blokudźwigni dwustronnej, blokuwarunki równowagi dźwigninieruchomego, kołowrotu,nieruchomego – dośw.dwustronnej, bloku nieruchomego,- wyznacza masę ciała za pomocą2. Wyznaczanie masy ciała zakołowrotu,dźwigni dwustronnej, innego ciałapomocą dźwigni dwustronnej,- R formułuje warunki równowagio znanej masie i linijki,innego ciała o znanej masie idźwigni jednostronnej, bloku- szacuje rząd wielkości spodziewanegolinijki – dośw.ruchomego, równi pochyłej,wyniku,3. R Badanie warunków równowagi- R posługuje się pojęciem: sprawność- wykonuje schematyczny rysunekdźwigni jednostronnej, blokumaszyn.obrazujący układ doświadczalny,ruchomego, równi pochyłej – dośw.- R wyjaśnia i demonstruje zasadę4. Analiza rozwiązanych zadańdziałania: dźwigni jednostronnej, blokurachunkowych z zastosowaniemruchomego, równi pochyłej,warunków równowagi dla maszyn- wskazuje maszyny proste w różnychprostych.urządzeniach,5. R Przedstawienie przykładu- R projektuje i wykonuje model maszynyrozwiązanego zadaniaprostej,rachunkowego z zastosowaniem- rozwiązuje zadania z zastosowaniemwzoru na sprawność maszyn.warunków równowagi dla maszyn

39prostych, rozróżnia wielkości dane iszukane,- R rozwiązuje zadania z zastosowaniemwzoru na sprawność maszyn.DZIAŁ VII. TERMODYNAMIKA (10 godzin lekcyjnych)PROCEDURY OSIĄGANIAMATERIAŁWIEDZAUMIEJĘTNOŚCICELÓW KSZTAŁCENIA INAUCZANIA(uczeń wie i rozumie)(uczeń umie)WYCHOWANIA(praca eksperymentalno-badawcza)Uczeń:Uczeń:Energia wewnętrzna.- posługuje się pojęciem: energia- opisuje, podaje przykłady i1. Wykrywanie zmiany energiiI zasada termodynamiki.wewnętrzna,zastosowania różnych sposobówwewnętrznej ciała na skutek- posługuje się jednostką energiiprzekazywania energii wewnętrznejwykonanej pracy – dośw.wewnętrznej w Układzie SI,(konwekcji, przewodnictwa,2. Obserwowanie cieplnego- opisuje, na czym polega cieplnypromieniowania),przepływu energii w wynikuprzepływ energii pomiędzy ciałami o- analizuje jakościowo zmiany energiiprzewodnictwa, konwekcji,różnych temperaturach,wewnętrznej spowodowane wykonaniempromieniowania.- wyjaśnia przepływ ciepła w zjawiskupracy i przepływem ciepła,3. R Omówienie zasady działaniaprzewodnictwa cieplnego oraz rolę- R opisuje działanie silników cieplnych isilników cieplnych.izolacji cieplnej,podaje przykłady ich zastosowania.

40- opisuje ruch cieczy i gazów w zjawiskukonwekcji,- formułuje I zasadę termodynamiki.Rozszerzalność- opisuje zmiany objętości ciał stałych,- projektuje i przeprowadza1. Obserwowanie zjawiska liniowejtemperaturowa ciał.cieczy i gazów pod wpływemdoświadczenia pokazujące zjawiskarozszerzalności temperaturowej ciałogrzewania,rozszerzalności temperaturowej ciałstałych – dośw.- posługuje się pojęciami: temperatura,będących w różnych stanach skupienia,2. Obserwowanie zjawiskatemperatura zera bezwzględnego,- wyodrębnia zjawisko z kontekstu,objętościowej rozszerzalności- wyjaśnia związek między energią- wskazuje czynniki istotne i nieistotnetemperaturowej ciał stałych, cieczy ikinetyczną cząsteczek i temperaturą,dla wyniku doświadczenia,gazów – dośw.- R opisuje zjawisko anomalnej- przelicza jednostki temperatury w3. Pokaz różnych rodzajówrozszerzalności wody.skalach: Celsjusza i Kelwina,termometrów, pomiar temperatury –- demonstruje budowę i zasadę działaniadośw.różnych rodzajów termometrów,- dokonuje pomiaru temperatury i,podając wynik, uwzględnia niepewnośćpomiarową,- wybiera właściwe narzędzie pomiaru,- przedstawia znaczenie zjawiskarozszerzalności temperaturowej ciał wżyciu człowieka.Ciepło właściwe. R Bilans- przedstawia budowę kalorymetru,- stosuje kalorymetr, dokonuje pomiaru1. Pomiar temperatury wody wcieplny.wyjaśniając rolę izolacji cieplnej,temperatury wody i podaje wynik,kalorymetrze z uwzględnieniem

41- posługuje się pojęciem: ciepłouwzględniając niepewność pomiarową,niepewności pomiarowej.właściwe i wyraża je w jednostce Układu- wyjaśnia rolę użytych przyrządów,2. Wyznaczanie ciepła właściwegoSI.- wskazuje praktyczne zastosowaniewody za pomocą czajnikaizolacji cieplnej,elektrycznego lub grzałki o znanej- układa równanie bilansu cieplnego,mocy (przy założeniu braku strat).- wyznacza ciepło właściwe wody za3. R Wyznaczanie ciepła właściwegopomocą czajnika elektrycznego lubdanego ciała.grzałki o znanej mocy (przy założeniu4. R Przedstawienie przykładubraku strat),rozwiązanego zadania- R projektuje i przeprowadzarachunkowego z zastosowaniemdoświadczenie prowadzące dobilansu cieplnego.wyznaczenia ciepła właściwego danegociała,- rozwiązuje zadania rachunkowe,stosując w obliczeniach związek międzyilością ciepła, ciepłem właściwym, masąi temperaturą - zapisuje wielkości dane iszukane,- posługuje się tabelami wielkościfizycznych w celu odszukania ciepławłaściwego.Zmiany stanów skupienia- rozróżnia i opisuje zjawiska: topnienie,- posługuje się tabelami wielkości1. Obserwowanie procesówciał pod wpływemkrzepnięcie, parowanie, skraplanie,fizycznych w celu odszukania ciepłacieplnych: topnienia, krzepnięcia,

42temperatury.wrzenie, sublimacja, resublimacja,topnienia i ciepła parowania,parowania, wrzenia, skraplania –- posługuje się pojęciami: ciepło- demonstruje zjawiska topnienia,dośw.topnienia, ciepło parowania i wyraża jekrzepnięcia, parowania, wrzenia,2. Wyznaczanie temperaturyw jednostkach Układu SI,skraplania,topnienia i wrzenia wybranej- R opisuje wpływ właściwości- wyodrębia zjawiska z kontekstu,substancji – dośw.termodynamicznych wody na organizmy- wyznacza temperatury topnienia iżywe.wrzenia wybranej substancji- podaje wynik pomiaru jakoprzybliżony.DZIAŁ VIII. ELEKTROSTATYKA (8 godzin lekcyjnych)PROCEDURY OSIĄGANIAMATERIAŁWIEDZAUMIEJĘTNOŚCICELÓW KSZTAŁCENIA INAUCZANIA(uczeń wie i rozumie)(uczeń umie)WYCHOWANIA(praca eksperymentalno-badawcza)Uczeń:Uczeń:Elektryzowanie ciał.- opisuje i wyjaśnia, na czym polegają- analizuje kierunek przepływu1. Demonstracja zjawiskasposoby elektryzowania ciał przez tarcieelektronów podczas elektryzowania ciał,elektryzowania przez tarcie orazi dotyk (wyjaśnia, że zjawisko to polega- demonstruje zjawisko elektryzowaniawzajemnego oddziaływania ciałna przepływie elektronów),przez tarcie oraz wzajemnegonaelektryzowanych – dośw.- wymienia rodzaje ładunkówoddziaływania ciał naelektryzowanych,2. Obserwacja kształtu linii pola

43elektrycznych,- wskazuje czynniki istotne i nieistotneelektrostatycznego (doświadczenie- opisuje jakościowo oddziaływaniedla wyniku doświadczenia,modelowe).ładunków jednoimiennych i- planuje i przeprowadza doświadczenieróżnoimiennych,ukazujące właściwości ciał- R wyjaśnia, jak powstaje polenaelektryzowanych,elektrostatyczne,- R projektuje i przeprowadza- R wymienia rodzaje póldoświadczenia przedstawiające kształtelektrostatycznych.linii pól elektrostatycznych.Budowa atomu. Ładunek- opisuje budowę atomu,- przedstawia graficznie model budowy1. Przedstawienie modelu budowyelektryczny.- posługuje się pojęciem ładunkuatomu,atomu.elektrycznego jako wielokrotności- R przeprowadza doświadczenie2. R Demonstracja doświadczeniaładunku elektronu (ładunkuprowadzące do sformułowania prawaprowadzącego do sformułowaniaelementarnego),Coulomba,prawa Coulomba – dośw.- wyraża ładunek elektryczny- R stosuje prawo Coulomba w prostych3. R Przedstawienie przykładuw jednostce Układu SI,zadaniach rachunkowych.rozwiązanego zadania- R formułuje prawo Coulomba.rachunkowego z zastosowaniemprawa Coulomba.Przewodniki i izolatory.- odróżnia przewodniki od izolatorów,- uzasadnia podział na przewodniki1. Pokaz elektryzowania- podaje przykłady przewodników ii izolatory na podstawie ich budowyprzewodnika – dośw.izolatorów.wewnętrznej,- przeprowadza doświadczeniewykazujące, że przewodnik możnanaelektryzować,

44- opisuje przebieg i wynikprzeprowadzonego doświadczenia,- omawia rolę przewodnikówi izolatorów w życiu człowieka.Zasada zachowania- formułuje zasadę zachowania ładunku- stosuje zasadę zachowania ładunku1. Pokaz elektryzowania ciał załadunku elektrycznego.elektrycznego,elektrycznego,pomocą indukcji R – dośw.- R opisuje elektryzowanie ciał przez- posługuje się elektroskopem,2. Demonstracja działaniaindukcję,- R omawia sposoby zmniejszeniaelektroskopu – dośw.- wyjaśnia, na czym poleganiekorzystnego wpływu elektryzowaniazobojętnienie, uziemienie,się ciał na zdrowie człowieka.- R opisuje, jaki jest wpływelektryzowania ciał na organizmczłowieka.DZIAŁ IX. PRĄD ELEKTRYCZNY (15 godzin lekcyjnych)MATERIAŁNAUCZANIAPrąd elektryczny. NapięcieWIEDZA(uczeń wie i rozumie)Uczeń:- opisuje przepływ prądu elektrycznegoPROCEDURY OSIĄGANIAUMIEJĘTNOŚCICELÓW KSZTAŁCENIA I(uczeń umie)WYCHOWANIA(praca eksperymentalno-badawcza)Uczeń:- rysuje schemat prostego obwodu 1. Budowanie prostych obwodów

45elektryczne. Obwodyw przewodnikach jako ruch swobodnychelektrycznego prądu stałego,elektrycznych według zadanegoprądu elektrycznego.elektronów,- buduje proste obwody prąduschematu – dośw.- posługuje się (intuicyjnie) pojęciemelektrycznego.napięcia elektrycznego i wyraża je wjednostce Układu SI,- wymienia warunki przepływu prąduelektrycznego w obwodzie elektrycznym.Natężenie prądu- posługuje się pojęciem natężenia prądu- przelicza wielokrotności i1. Analiza doświadczeniaelektrycznego.elektrycznego i wyraża je w jednostcepodwielokrotności jednostek ( mili-),modelowego obrazującego pojęcieUkładu SI.- rozwiązuje zadania rachunkowe,natężenia prądu elektrycznego.stosując do obliczeń związek między2. Przedstawienie przykładunatężeniem prądu, wielkością ładunkurozwiązanego zadaniaelektrycznego i czasem, - rozróżniarachunkowego z zastosowaniemwielkości dane i szukane.związku między natężeniem prądu,wielkością ładunku elektrycznego iczasem.Pomiar natężenia i- wymienia przyrządy służące do- dokonuje pomiaru natężenia prądu1. Montowanie obwodu i pomiarnapięcia.pomiaru napięcia i natężenia prąduelektrycznego, włączając amperomierznatężenia prądu elektrycznego –elektrycznego,szeregowo do obwodu,dośw.- rozróżnia szeregowy i równoległy- dokonuje pomiaru napięcia, włączając2. Montowanie obwodu i pomiarsposób łączenia elementów obwoduwoltomierz równolegle do obwodunapięcia elektrycznego – dośw.elektrycznego.elektrycznego,- mierzy napięcie i natężenie prądu z

46dokładnością do 2–3 cyfr znaczących,- wyjaśnia rolę użytych przyrządów.Opór. Prawo Ohma. - posługuje się pojęciem oporuelektrycznego i wyraża go w jednostceUkładu SI,- formułuje prawo Ohma,- wyjaśnia, od czego zależy opórelektryczny,- R posługuje się pojęciem oporuwłaściwego,- wymienia różne rodzaje oporników.- wyznacza opór elektryczny opornikalub żarówki za pomocą woltomierzai amperomierza,- sporządza wykres zależności natężeniaod napięcia na podstawie pomiarów,- rozpoznaje zależność rosnącą napodstawie danych z tabeli i na podstawiewykresu,- stosuje prawo Ohma w prostychobwodach elektrycznych,- rozwiązuje zadania rachunkowez wykorzystaniem prawa Ohma, -zapisuje wielkości dane i szukane,1. Wyznaczanie oporuelektrycznego opornika lubżarówki za pomocą woltomierzai amperomierza – dośw.2. Przedstawienie przykładurozwiązanego zadaniarachunkowego z zastosowaniemprawa Ohma.3. R Badanie zależności oporuelektrycznego od długości, polaprzekroju poprzecznego i materiału,z jakiego zbudowany jestprzewodnik – dośw.- bada zależność oporu elektrycznego oddługości przewodnika, pola przekrojupoprzecznego i materiału, z jakiego jeston zbudowany,- R posługuje się tabelami wielkościfizycznych w celu odszukania oporuwłaściwego.Łączenia: szeregowe i - rozróżnia szeregowe i równoległe - buduje obwody złożone z oporników 1. Budowanie obwodów złożonych

47równoległe odbiornikówenergii elektrycznej.I prawo Kirchhoffa.łączenie oporników,- R posługuje się pojęciem oporuzastępczego,- R formułuje I prawo Kirchhoffa.połączonych szeregowo i równoleglewedług schematu,- R wyznacza opór zastępczy opornikówpołączonych szeregowo i równolegle,- R oblicza opory zastępcze dlaoporników połączonych szeregowo irównolegle.z oporników połączonychszeregowo i równolegle wedługschematu – dośw.2. R Wyznaczanie oporu zastępczegooporników połączonych szeregowo irównolegle – dośw.3. Przedstawienie przykładuobliczenia oporu zastępczegoobwodu elektrycznego.Praca i moc prąduelektrycznego.- posługuje się pojęciem pracy i mocyprądu elektrycznego i wyraża je wjednostkach Układu SI,- opisuje zamianę energii elektrycznej napracę mechaniczną,- wymienia formy energii, na którezamienia się energia elektryczna.- przelicza energię elektryczną podaną wkWh na J i odwrotnie,- demonstruje zamianę energiielektrycznej na pracę mechaniczną,- wyznacza moc żarówki (zasilanej zbaterii) za pomocą woltomierza iamperomierza,- wykonuje schematyczny rysunekobrazujący układ doświadczalny,- rozwiązuje proste zadania rachunkowez zastosowaniem wzoru na pracę i moc1. Demonstracja zamiany energiielektrycznej na pracę mechaniczną –dośw.2. Wyznaczanie mocy żarówki(zasilanej z baterii) za pomocąwoltomierza i amperomierza –dośw.3. Przedstawienie rozwiązanegozadania rachunkowego zzastosowaniem wzoru na pracę imoc prądu elektrycznego.prądu elektrycznego- rozróżnia wielkościdane i szukane,Domowa instalacja - opisuje zasady bezpiecznego - R projektuje i wykonuje proste 1. R Przedstawienie modelu domowej

48elektryczna.użytkowania domowej instalacjiurządzenie elektryczne.instalacji elektrycznej.elektrycznej,- podaje przykłady urządzeń, w którychenergia elektryczna zamienia się na innerodzaje energii.Wytwarzanie energii i jej- podaje warunki przepływu prądu- demonstruje przepływ prądu1. Demonstracja przepływu prąduwpływ na środowisko.elektrycznego przez ciecze i gazy,elektrycznego przez ciecze,elektrycznego przez ciecze – dośw.- wymienia chemiczne źródła energii- przedstawia różne sposobyelektrycznej,wytwarzania energii i ich znaczenia dla- opisuje wpływ procesów wytwarzaniaochrony środowiska przyrodniczego.energii na środowisko przyrodnicze.DZIAŁ X. ELEKTRYCZNOŚĆ I MAGNETYZM (10 godzin lekcyjnych)PROCEDURY OSIĄGANIAMATERIAŁWIEDZAUMIEJĘTNOŚCICELÓW KSZTAŁCENIA INAUCZANIA(uczeń wie i rozumie)(uczeń umie)WYCHOWANIA(praca eksperymentalno-badawcza)Uczeń:Uczeń:Bieguny magnetyczne.- nazywa bieguny magnetyczne magnesu- demonstruje oddziaływanie biegunów1. Obserwacja skutków oddziaływańtrwałego i Ziemi,magnetycznych,magnetycznych – dośw.- opisuje charakter oddziaływania na- R demonstruje kształt linii pola2. R Demonstracja kształtu linii pola

49siebie biegunów magnetycznychmagnetycznego.magnetycznego powstałego wmagnesu trwałego,wyniku oddziaływania magnesu na- opisuje zachowanie igły magnetycznejopiłki żelaza – dośw.w obecności magnesu oraz zasadędziałania kompasu,- opisuje oddziaływanie magnesów nażelazo i podaje przykłady wykorzystaniatego oddziaływania,- R posługuje się pojęciem polamagnetycznego.Oddziaływanie- opisuje działanie przewodnika z- demonstruje działanie przewodnika z1. Demonstracja działania prąduprzewodnika z prądemprądem na igłę magnetyczną,prądem na igłę magnetycznąw przewodzie na igłę magnetycznąelektrycznym na igłę- R zauważa, że wokół przewodnika z(doświadczenie Oersteda),– dośw.magnetyczną.prądem istnieje pole magnetyczne,- wykonuje schematyczny rysunek2. Przedstawienie kształtu linii polaobrazujący układ doświadczalny,magnetycznego za pomocą- R demonstruje i określa kształt i zwrotprzewodnika z prądemlinii pola magnetycznego za pomocąelektrycznym i opiłków żelaza –reguły prawej dłoni.dośw.Elektromagnes.- opisuje działanie elektromagnesu i rolę- projektuje i buduje prosty1. Przedstawienie budowy irdzenia w elektromagnesie,elektromagnes,działania elektromagnesu.- demonstruje działanie elektromagnesu,- przedstawia zastosowanie

50elektromagnesu.Siła elektrodynamiczna.- opisuje wzajemne oddziaływanie- demonstruje wzajemne oddziaływanie1.Obserwacja wzajemnegoSilnik prądu stałego.magnesów z elektromagnesami,magnesów z elektromagnesami,oddziaływania magnesów z- posługuje się pojęciem siły- wyznacza kierunek i zwrot siłyelektromagnesami – dośw.elektrodynamicznej,elektrodynamicznej za pomocą reguły2. Demonstracja działania silnika- wyjaśnia działanie silnikalewej dłoni,elektrycznego prądu stałego.elektrycznego prądu stałego.- wykonuje schematyczny rysunekobrazujący układ doświadczalny,- demonstruje działanie silnikaelektrycznego prądu stałego.- przedstawia zastosowanie silnikaelektrycznego.R Indukcja- R opisuje zjawisko indukcji- R planuje i wykonuje doświadczenia1. R Przedstawienie różnychelektromagnetyczna.elektromagnetycznej,prowadzące do powstania prądusposobów wzbudzania prądu- R posługuje się pojęciem prąduindukcyjnego,indukcyjnego.indukcyjnego,- R demonstruje działanie prądnicy i2. R Demonstracja działania prądnicy- R opisuje działanie prądnicy itrasformatora.i transformatora.transformatora,- R objaśnia, na czym polega wytwarzaniei przesyłanie energii elektrycznej.DZIAŁ XI. DRGANIA I FALE (10 godzin lekcyjnych)

51PROCEDURY OSIĄGANIAMATERIAŁWIEDZAUMIEJĘTNOŚCICELÓW KSZTAŁCENIA INAUCZANIA(uczeń wie i rozumie)(uczeń umie)WYCHOWANIA(praca eksperymentalno-badawcza)Uczeń:Uczeń:Ruch drgający.- opisuje ruch wahadła matematycznego- analizuje przemiany energii ruchu1. Demonstracja ruchu drgającego.i ciężarka na sprężynie,wahadła matematycznego i ciężarka na2. Wyznaczanie okresu i- posługuje się pojęciami: amplituda,sprężynie,częstotliwości drgań ciężarkaokres, częstotliwość do opisu drgań i- demonstruje za pomocą wahadłazawieszonego na sprężynie orazwyraża je w jednostkach Układu SI,matematycznego ruch drgający,okresu i częstotliwości drgań- opisuje zjawisko rezonansu- wskazuje położenie równowagi orazwahadła matematycznego – dośw.mechanicznego.odczytuje amplitudę i okres z wykresu3. Demonstracja zjawiska rezonansux(t) dla drgającego ciała,mechanicznego.- wyznacza okres i częstotliwość drgańciężarka zawieszonego na sprężynie orazokres i częstotliwość drgań wahadła,- szacuje rząd wielkości spodziewanegowyniku,- rozpoznaje zależność rosnącą imalejącą na podstawie wykresu orazwskazuje wielkość maksymalną i

52minimalną,- demonstruje zjawisko rezonansumechanicznego,- wyodrębnia zjawisko z kontekstu.Fale mechaniczne.- opisuje, jak powstaje fala mechaniczna,- planuje i przeprowadza doświadczenie,1. Demonstracja powstawania fali- opisuje mechanizm przekazywaniaw którego wyniku powstaje falamechanicznej.- dośw.drgań z jednego punktu ośrodka domechaniczna,2. R Demonstracja zjawisk: odbicia,drugiego w przypadku fal na napiętej- stosuje do obliczeń związki międzyzałamania, dyfrakcji i interferencjilinie,okresem, częstotliwością, prędkością ifal – dośw.- posługuje się pojęciami: amplitudy,długością fali,okresu, częstotliwości, prędkości i- R demonstruje zjawiska: odbicia,długości fali do opisu fal harmonicznychzałamania, dyfrakcji i interferencji fal.i wyraża je w jednostkach Układu SI,- R opisuje zjawiska: odbicia, załamania,dyfrakcji i interferencji fal i podajeprzykłady ich występowania wprzyrodzie.Fale dźwiękowe.- opisuje mechanizm przekazywania- demonstruje powstawanie1. Demonstracja powstawania idrgań z jednego punktu ośrodka doi rozchodzenie się fal dźwiękowych,rozchodzenia się fal dźwiękowych –drugiego w przypadku fal dźwiękowych- wytwarza dźwięk o większej idośw.w powietrzu,mniejszej częstotliwości od danego2. Wytwarzanie dźwięku o- opisuje mechanizm wytwarzaniadźwięku za pomocą dowolnegowiększej i mniejszej częstotliwościdźwięku w instrumentach muzycznych,drgającego przedmiotu lub instrumentuod danego dźwięku za pomocą

53głośnikach itp.,muzycznego,dowolnego drgającego przedmiotu- wymienia, od jakich wielkości- wykazuje doświadczalnie, od jakichlub instrumentu muzycznego –fizycznych zależy wysokość i głośnośćwielkości fizycznych zależy wysokość idośw.dźwięku,głośność dźwięku,3. Wykazanie doświadczalnie, od- R opisuje zjawisko rezonansu- R demonstruje zjawisko rezonansujakich wielkości fizycznych zależyakustycznego,akustycznego,wysokość i głośność dźwięku –- posługuje się pojęciami: infradźwięki- wyodrębnia zjawisko z kontekstu,dośw.i ultradźwięki,- przedstawia, jaką rolę odgrywają4. R Demonstracja zjawiska- wymienia szkodliwe skutki hałasu.w przyrodzie fale dźwiękowe.rezonansu akustycznego – dośw.Fale elektromagnetyczne.- opisuje zjawisko powstawania fal- przedstawia zastosowanie fal1. R Demonstracja drgańelektromagnetycznych,elektromagnetycznych,elektrycznych – dośw.- porównuje mechanizm rozchodzenia się- R demonstruje drgania elektryczne,fal mechanicznych- wskazuje zastosowanie fali elektromagnetycznych,elektromagnetycznych- podaje rodzaje falw telekomunikacji.elektromagnetycznych.DZIAŁ XII. OPTYKA (12 godzin lekcyjnych)PROCEDURY OSIĄGANIAMATERIAŁWIEDZAUMIEJĘTNOŚCICELÓW KSZTAŁCENIA INAUCZANIA(uczeń wie i rozumie)(uczeń umie)WYCHOWANIA

54(praca eksperymentalno-badawcza)Uczeń:Uczeń:Światło i jego właściwości.- opisuje właściwości światła,- demonstruje przekazywanie energii1. Demonstracja przekazywania- wymienia źródła światła,przez światło,energii przez światło – dośw.- podaje przybliżoną wartość prędkości- projektuje i demonstruje doświadczenie2. Obserwacja prostoliniowegoświatła w próżni,wykazujące prostoliniowe rozchodzenierozchodzenia się światła – dośw.- wskazuje prędkość światła jakosię światła,maksymalną prędkość przepływu- wykonuje schematyczny rysunekinformacji,przedstawiający układ doświadczalny.- posługuje się pojęciami: promieńoptyczny, ośrodek optyczny, ośrodekoptycznie jednorodny.R Zjawiska: dyfrakcji i- R opisuje zjawiska: dyfrakcji i- R projektuje i demonstruje zjawiska:1. R Obserwacja zjawiska dyfrakcjiinterferencji światła.interferencji światła.dyfrakcji i interferencji światła.światła– dośw.2. R Obserwacja zjawiskainterferencji światła – dośw.Zjawiska: odbicia i- opisuje zjawisko odbicia światła,- projektuje i przeprowadza1. Demonstracja prawa odbicia –rozproszenia światła.- posługuje się pojęciami: kąt padania,doświadczenie potwierdzające równośćdośw.kąt odbicia,kątów padania i odbicia,2. Obserwacja zjawiska- formułuje prawo odbicia,- demonstruje zjawisko rozproszeniarozproszenia światła – dośw.- opisuje zjawisko rozproszenia światłaświatła,przy odbiciu od powierzchni- wykonuje schematyczny rysunekchropowatej.przedstawiający układ doświadczalny.

55Zwierciadła.- wymienia rodzaje zwierciadeł,- rozróżnia, demonstruje i wskazuje w1. Obserwacja obrazów- wyjaśnia powstawanie obrazuswoim otoczeniu przykłady różnychotrzymywanych za pomocąpozornego w zwierciadle płaskim,rodzajów zwierciadeł,zwierciadeł – dośw.wykorzystując prawo odbicia,- konstruuje obrazy powstające2. Przedstawienie rozwiązanego- opisuje skupianie promieni ww zwierciadłach,zadania rachunkowego zzwierciadle wklęsłym, posługując się- określa cechy powstających obrazów,zastosowaniem równaniapojęciami ogniska i ogniskowej,- rozwiązuje zadania rachunkowezwierciadła.- posługuje się pojęciem powiększeniaz zastosowaniem wzoru naobrazu.powiększenie, zapisuje wielkości dane iszukane,- R rozwiązuje zadania z zastosowaniemrównania zwierciadła.Zjawisko załamania- opisuje (jakościowo) bieg promieni- demonstruje zjawisko załamania1. Demonstracja zjawiskaświatła.przy przejściu światła z ośrodkaświatła (zmiany kąta załamania przyzałamania światła (zmiany kątarzadszego do ośrodka gęstszegozmianie kąta padania – jakościowo),załamania przy zmianie kątaoptycznie i odwrotnie,- demonstruje przejście światła przezpadania) – dośw.- posługuje się pojęciem: kąt załamania,płytkę równoległościenną,2. Demonstracja biegu promienia w- R formułuje prawo załamania,- rysuje bieg promienia w płytcepłytce równoległościennej – dośw.- opisuje zjawisko rozszczepienia światłarównoległościennej,3. Obserwacja biegu promienia wza pomocą pryzmatu,- demonstruje zjawisko rozszczepieniapryzmacie – dośw.- opisuje światło białe jako mieszaninęświatła w pryzmacie,4. Demonstracja rozszczepieniabarw, a światło lasera jako światło- rysuje bieg promienia światłaświatła w pryzmacie – dośw.jednobarwne.monchromatycznego i światła białego

56przez pryzmat,- wyodrębnia zjawiska z kontekstu,- R rozwiązuje zadania rachunkowez zastosowaniem prawa załamania.Soczewki.- wymienia różne rodzaje soczewek,- planuje i demonstruje powstawanie1. Obserwacja obrazów- opisuje bieg promieni przechodzącychobrazów za pomocą soczewek,otrzymywanych za pomocąprzez soczewkę skupiającą i- wytwarza za pomocą soczewkisoczewek – dośw.rozpraszającą (biegnących równolegle doskupiającej ostry obraz przedmiotu na2. Demonstracja wytwarzania zaosi optycznej), posługując się pojęciami:ekranie, odpowiednio dobierającpomocą soczewki skupiającejogniska i ogniskowej,doświadczalnie położenie soczewki iostrego obrazu przedmiotu na- posługuje się pojęciem zdolnościprzedmiotu,ekranie, odpowiednio dobierającskupiającej soczewki i wyraża ją w- rysuje konstrukcyjnie obrazypołożenie soczewki i przedmiotu –jednostce Układu SI.wytworzone przez soczewki,dośw.- rozróżnia obrazy rzeczywiste, pozorne,3. Przedstawienie rozwiązanegoproste, odwrócone, powiększone izadania rachunkowego zpomniejszone,zastosowaniem wzoru na- R rozwiązuje zadania rachunkowe,powiększenie i R równania soczewki.korzystając z równania soczewki i wzoruna powiększenie.Przyrządy optyczne.- R wymienia i opisuje różne przyrządy- rozwiązuje zadania rachunkowe z1. R Demonstracja przyrządówoptyczne (np. mikroskop, lupa, luneta),zastosowaniem wzoru na zdolnośćoptycznych – dośw.- opisuje powstawanie obrazów w okuskupiającą soczewek – zapisuje2. Przedstawienie rozwiązanegoludzkim,wielkości dane i szukane,zadania rachunkowego z

57- wymienia i opisuje wady wzroku,- R konstruuje obrazy otrzymywane zazastosowaniem wzoru na zdolność- wyjaśnia pojęcie krótkowzrocznościpomocą różnych przyrządówskupiającą soczewki.i dalekowzroczności oraz opisuje rolęoptycznych.soczewek w ich korygowaniu.Zjawiska optyczne.- R wymienia i opisuje różne zjawiska- demonstruje zjawisko cienia1. Obserwacja powstawania cieniaoptyczne,i półcienia.i półcienia.- wyjaśnia powstawanie obszarów cieniawyodrębnia zjawiska z kontekstu.i półcienia za pomocą prostoliniowegorozchodzenia się światła w ośrodkujednorodnym,- opisuje zjawisko zaćmienia Słońca iKsiężyca.DZIAŁ XIII. POWTÓRZENIE (10 godzin lekcyjnych)MATERIAŁNAUCZANIAWielkości fizyczne i ichWIEDZA(uczeń wie i rozumie)Uczeń:- posługuje się pojęciami różnychPROCEDURY OSIĄGANIAUMIEJĘTNOŚCICELÓW KSZTAŁCENIA I(uczeń umie)WYCHOWANIA(praca eksperymentalno-badawcza)Uczeń:- rozróżnia wielkości wektorowe 1. Przedstawienie wielkości

58jednostki.wielkości fizycznych i wyraża je wi skalarne,fizycznych za pomocą tabel.jednostkach Układu SI.- rozwiązuje zadania rachunkowe z2. Przedstawienie rozwiązanychzastosowaniem wzorówzadań rachunkowych zprzedstawiających różne wielkościzastosowaniem wzorówfizyczneprzedstawiających różne wielkości- rozróżnia wielkości dane i szukanefizyczne.przy rozwiązywaniu zadańrachunkowych,- przelicza wielkości i podwielokrotnościjednostek,- rysuje wykresy na podstawie danych ztabeli,- oznacza wielokości i skalę na osiach,- odczytuje dane z wykresu,- rozpoznaje zależność rosnącą napodstawie danych z tabeli i na podstawiewykresu,Rodzaje sił.- wymienia różne rodzaje sił iprzedstawia ich cechy.- rysuje wektory sił,- rozwiązuje zadania, przedstawiając siłygraficznie.Prawa i zasady. - formułuje prawa i zasady. - opisuje różne zjawiska fizyczne zapomocą praw i zasad,1. Przedstawienie rozwiązanychzadań z zastosowaniem graficznegoprzedstawiania sił.1. Przedstawienie przykładuzjawiska fizycznego i jego opis z

Teoria kinetyczno--cząsteczkowa budowymaterii.Zastosowanie wiedzy zfizyki w życiu codziennym- formułuje teorię kinetyczno--cząsteczkową budowy materii,- wymienia i opisuje zjawiska, któremożna wyjaśnić na podstawie tej teorii.- wskazuje sytuacje z życia codziennego,w których występują zjawiska i prawafizyczne.59- wyodrębnia zjawiska z kontekstu. wykorzystaniem praw i zasad.- wykonuje doświadczenia1. Demonstracja różnychpotwierdzające teorię kinetyczno- doświadczeń potwierdzających-cząsteczkową budowy materii. cząsteczkową budowę materii.- prezentuje dowolnie przez siebie 1. Wycieczka w teren (zwiedzaniewybrane urządzenia, w których zakładów pracy, elektrowni, hut,zastosowano prawa fizyki.muzeum techniki itp.).

60V OCENA OSIĄGNIĘĆ UCZNIASprawdzanie i ocena osiągnięć ucznia jest potrzebna zarówno nauczycielowi, jak i uczniom.Celami sprawdzenia osiągnięć uczniów w różnych ogniwach lekcji są:- strukturyzacja materiału nauczania fizyki,- sterowanie procesem nauczania,- uzyskiwanie informacji o jakości uczenia się,- umożliwienie uczniom poznania własnych osiągnięć,- wyrabianie odwagi w zadawaniu pytań nauczycielowi,- rozwijanie motywacji do aktywnego udziału w lekcji,- zapobieganie niepowodzeniom w nauce,- zmniejszenie dystansu uczeń – nauczyciel.Można wyróżnić trzy zasadnicze rodzaje sprawdzania osiągnięć uczniów:- sprawdzanie wstępne,- sprawdzanie bieżące – kształtujące,- sprawdzanie końcowe – sumujące.Dobierając metodę sprawdzania osiągnięć uczniów, należy uwzględnić: jakość określonegoelementu treści (teoretyczny, praktyczny), możliwości uczniów, a także warunki wyposażeniowei organizacyjne.Wybierając jedną z niżej wymienionych metod, należy zwrócić uwagę na:- stworzenie sytuacji, w której uczeń może wykazać się opanowaniem określonej czynności,- porównanie sposobu wykonania tej czynności przez ucznia ze wzorcem tej czynności iustalenia, czy została ona opanowana.Metody sprawdzenia osiągnięć uczniów:- sprawdzian ustny,- sprawdzian pisemny (w tym testy dydaktyczne),- sprawdzian laboratoryjny (w tym doświadczenie, modele urządzeń, przyrządy wykonanesamodzielnie przez uczniów jako praca domowa),- obserwacja pracy uczniów (w tym aktywność na lekcji, pomoc koleżeńska i wszelkie formyprzygotowania do lekcji),- samokontrola pracy uczniów.Oceny osiągnięć uczniów można dokonać na podstawie hierarchii wymagań tak, abyspełnienie wyższych wymagań uwarunkowane było spełnieniem wymagań niższych.W celu hierarchizacji wymagań na poszczególne stopnie proponujemy przyjęcie następującychkryteriów (wg B. Niemierki):

61- łatwość nauczania zagadnień (przystępność dla uczniów),- doniosłość naukowa przekazywanych treści,- niezbędność wewnątrzprzedmiotowa dla opanowania kolejnych tematów przedmiotu,- użyteczność w życiu codziennym.Poziom opanowania wiadomości i umiejętności uczniów ocenia się według sześciostopniowejskali ocen: celujący, bardzo dobry, dobry, dostateczny, dopuszczający, niedostateczny.Sprawdzanie osiągnięć uczniów powinno być poprzedzone wcześniejszym ustaleniem wymagańoddzielnie dla każdego pozytywnego stopnia, czyli wymagań na stopień dopuszczający(wymagania konieczne), dostateczny (wymagania podstawowe), dobry (wymaganiarozszerzające), bardzo dobry i celujący (wymagania dopełniające). Na stopień niedostatecznywymagań nie ustala się.Wymagania konieczne (K) określają: wiadomości i umiejętności, które umożliwiają uczniowiświadome korzystanie z lekcji i wykonywanie prostych zadań z życia codziennego. Uczeń potrafirozwiązywać przy pomocy nauczyciela zadania teoretyczne i praktyczne o niewielkim stopniutrudności. Zdobyte wiadomości i umiejętności są niezbędne do dalszego kontynuowania naukifizyki i przydatne w życiu codziennym.Wymagania podstawowe (P) określają: wiadomości i umiejętności stosunkowo łatwe doopanowania, użyteczne w życiu codziennym i absolutnie niezbędne do kontynuowania nauki nawyższym poziomie. Uczeń przy niewielkiej pomocy nauczyciela potrafi rozwiązywać typowezadania teoretyczne i praktyczne.Wymagania rozszerzające (R) określają: wiadomości i umiejętności średnio trudne,wspierając tematy podstawowe, rozwijane na wyższym etapie kształcenia. Uczeń potrafirozwiązywać typowe zadania teoretyczne i praktyczne, korzystając przy tym ze słowników, tablic,Internetu.Wymagania dopełniające (D) określają: wiadomości i umiejętności złożone lub o charakterzeproblemowym, zaliczane najczęściej do wyższych kategorii celów kształcenia. Uczeń projektuje iwykonuje doświadczenia potwierdzające prawa fizyczne, rozwiązuje złożone zadania rachunkowe(np. wyprowadzanie wzorów, analiza wykresów) oraz przedstawia wiadomości ponadprogramowezwiązane tematycznie z treściami nauczania.Podsumowując:Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który:- posiada wiadomości i umiejętności wykraczające poza program nauczania,- potrafi stosować wiadomości w sytuacjach nietypowych (problemowych),- umie formułować problemy i dokonuje analizy lub syntezy nowych zjawisk,- umie rozwiązywać problemy w sposób nietypowy,

62- osiąga sukcesy w konkursach pozaszkolnych,- sprostał wymaganiom KPRD.Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który:- w pełnym zakresie opanował wiadomości i umiejętności programowe,- zdobytą wiedzę potrafi zastosować w nowych sytuacjach,- jest samodzielny – korzysta z różnych źródeł wiedzy,- potrafi zaplanować i przeprowadzić doświadczenia fizyczne,- rozwiązuje samodzielnie zadania rachunkowe i problemowe,- sprostał wymaganiom KPRD.Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który:- opanował w dużym zakresie wiadomości i umiejętności określone programem nauczania,- poprawnie stosuje wiadomości do rozwiązywania typowych zadań lub problemów,- potrafi wykonać zaplanowane doświadczenie z fizyki, rozwiązać proste zadanie lubproblem,- sprostał wymaganiom KPR.Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który:- opanował w podstawowym zakresie wiadomości i umiejętności określone programemnauczania,- potrafi zastosować wiadomości do rozwiązywania zadań z pomocą nauczyciela,- potrafi wykonać proste doświadczenie fizyczne z pomocą nauczyciela,- zna podstawowe wzory i jednostki wielkości fizycznych,- sprostał wymaganiom KP.Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:- ma niewielkie braki w wiadomościach i umiejętnościach określonych programem nauczania,ale braki te nie przekreślają możliwości dalszego kształcenia,- zna podstawowe prawa i wielkości fizyczne,- potrafi z pomocą nauczyciela wykonać proste doświadczenie fizyczne,- sprostał wymaganiom K.Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który:- nie opanował tych wiadomości i umiejętności, które są konieczne do dalszego kształcenia,- nie potrafi rozwiązać zadań teoretycznych lub praktycznych o elementarnym stopniutrudności, nawet z pomocą nauczyciela,- nie zna podstawowych praw, pojęć i wielkości fizycznych,- nie sprostał wymaganiom K.