“Korrupsiya ilä mübarizä ailä büdcäsindä xärcläri azaldacaq”

02GÜNDÄM“Caným mämläkätim” adlýbilik yarýþý keçirilib1Länkäran þähärindäki 1 saylý orta mäktäbdäGänclär vä Ýdman Ýdaräsinin täþkilatçýlýðýilä ümummilli lider Heydär Äliyevinanadan olmasýnýn 88-ci il dönümünä häsredilmiþ “Caným mämläkätim” adlý bilik yarýþýkeçirilib. Tädbiri giriþ sözü ilä mäktäbin direktoruNäzakät Abdullayeva açýb. O, ulu öndärinhäyat vä fäaliyyäti barädä ätraflý mälumat verib,þagirdlärä bilik yarýþýnda uðurlar arzulayýb.Länkäran þähär Gänclär vä Ýdman Ýdaräsininräis müavini Vüsal Näsirli isä belä tädbirlärinähämiyyätindän söz açýb. O, orta mäktäblärläbirgä tädbirlärin täþkilindä maraqlý olduqlarýnývä gäläcäkdä dä dästäklärini äsirgämäyäcäklärinisöyläyib. Sonda qalib komandalarýnhär bir üzvünä Länkäran þähär Gänclärvä Ýdman Ýdaräsinin diplom vä hädiyyäläritäqdim olunub. PÄNAH ABDURRAHMANLILÄNKÄRANOðlu oðurluq edän polis räisiiþdän çýxarýldý1Gäncädä oðlu oðurluq etmiþ polis mayoruiþdän çýxarýlýb. Þähär Polis Ýdaräsindänverilän mälumata görä, Nizami Rayon PolisÞöbäsinin Cinayät Axtarýþ Þöbäsinin räisi,polis mayoru Ädalät Häsänov tutduðu väzifädänazad edilib. Qeyd edäk ki, Ä. Häsänovunoðlu Orxan Häsänov täxminän bir ay ävväl birqrup þäxslä birgä silsilä oðurluq ämälläri törätdiyinägörä häbs olunmuþdu.Nazir müavini: “Ölkämizdä birlik täsärrüfatlarý yaradýlacaq”1“Azärbaycanda birlik täsärrüfatlarýnýnyaradýlmasývacibdir vä bu istiqamätdä müäyyäniþlär görülür”. Bu barädäkänd täsärrüfatý nazirinin müaviniBähram Äliyev mälumat verib.B. Äliyev deyib ki, “Känd täsärrüfatýkooperasiyasý haqqýnda”qanun layihäsi Milli Mäclisdäbirinci oxunuþda müzakiräedilib vä bu qanunun gäläcäkdäölkämizdä ärzaq tählükäsizliyinintämin edilmäsindä mühümrol oynayacaðý gözlänilir: “1996-cý ildän sonra Azärbaycanda torpaqislahatlarý aparýlýb vä torpaqlarýn19,1 faizi þäxsi, 21,6 faizibälädiyyä, qalaný isä dövlätmülkiyyätindädir. Här adama 1,2, 3 vä daha artýq hektar torpaqsahäsi düþmäsinä baxmayaraq,burada känd täsärrüfatý iþlärininaparýlmasý älveriþsizdir. Hazýrda200 min hektar torpaqdan artýq3-4 MAY 2011 ZAMANärazi Dövlät Torpaq vä XäritäçäkmäKomitäsi täräfindän xäritäläþdirilir.Yaxýn günlärdäkonkret layihälär häyata keçiriläcäk.Bunlara meliorasiya iþläri,yeni texnologiya äsasýnda birliktäsärrüfatlarýnýn yaradýlmasý daxildir”.Azärbaycanda üräk xästäliklärininqorxulu statistikasýSon illär Azärbaycanda üräk xäs-äziyyät çäkänlärin1täliklärindänsayýnda ciddi artým müþahidä olunur.Ägär ävvällär üräk damar xästäliyi üçünqorxulu yaþ häddi 55-60 arasý idisä, indibu räqäm xeyli aþaðý düþüb. Kiþilär 40-60, qadýnlar isä 50-65 yaþýnda artýq buxästäliyin qurbanýna çevrilirlär. Statistikgöstäricilär üräk xästäliyindän ölänlärinsayýnýn ilbäil artdýðýný vä daha cavanyaþ häddinä keçdiyini täsdiqläyir. SähiyyäNazirliyinin mälumatýna görä,2010-cu ildä ölkämizdä üräk qan-damarxästäliklärindän äziyyät çäkän 258min 870 näfär qeydiyyata alýnýb. Bunlardan15 min 806 näfäri 0-13 yaþ arasý,3780 näfäri 14-17 yaþ arasý, 19 min 791näfäri 18-29 yaþ arasý, 219 min 493 näfäriisä 30 vä daha yuxarý yaþda olanlardýr.Nazirliyin mälumatýnda 2010-cu ildäölkämizdä 29 min 460 näfärin üräkdamarxästäliklärindän dünyasýný däyiþdiyiaçýqlanýb.Ümumdünya Sähiyyä Täþkilatýnýnapardýðý tädqiqatlara görä, Azärbaycanbu sahädä MDB ölkäläri arasýnda ilk yerlärdänbirini tutur. Ötän ilin ävvälindänbäri respublikamýzda üräk-damar cärrahiyyäsibaðlý 4 ilä mindän artýq ämäliyyatkeçirilib ki, onlarýn 40%-i Bakýnýn, 20%-iSumqayýt vä Gäncänin, qalanlarý isä digärrayon vä þähärlärin payýna düþür.“Yaxþýlarýn yaxþýsý” mälum olduBaký Anadolu liseyindä dostluq konsertiDünän Baký Anadolu liseyindä1Azärbaycan vä Türkiyänin dostluðunahäsr olunmuþ konsert keçirilib.Konsert liseyin vä 2 saylý musiqimäktäbinin täþkilatçýlýðý ilä ärsäyä gälib.Tädbirdä musiqi mäktäbinin vä liseyinmüällim vä þagirdläri iþtirakediblär. Bu kimi proqramlarýn täþkilolunmasýnýn ähämiyyätindän danýþanBaký Anadolu liseyinin müdiri KelamCanbolat: “Belä tädbirlärin Azärbaycanvä Türkiyä mäktäbläri arasýndakeçirilmäsi iki qardaþ ölkä arasýndakýsarsýlmaz vä möhkäm dostluðun bariznümunäsidir”,-deyib. Kelam Canbolatgäläcäkdä bu tipli tädbirlärin dahageniþ þäkildä keçiriläcäyini söyläyib:“Häm Azärbaycan, häm dä Türkiyämäktäbläri bu tip tädbirlärin keçirilmäsinäböyük maraq göstärirlär. Belätädbirlärin änänä halýna gälmäsinäçalýþacaðýq”. 2 saylý musiqi mäktäbininmüällimäsi Þövkät Karayeva isä:“Azärbaycanda fäaliyyät göstäräntürk mäktäblärindä tähsil alan þagirdlärana dilimizi, tariximizi, änänälärimiziyaxþý mänimsäyirlär. Hesab edirämki, bu iki qardaþ ölkä arasýndakýälaqälärin gäläcäk perspektivläri baxýmýndanfaydalý olacaq”,-dedi. Sonrasähnäyä çýxan 2 saylý musiqi mäktäbininþagirdi Räsul Mämmädov xalq þairiMämmäd Arazýn “Azärbaycan” þeirini,Esna Canbolat fortopianodaMortsartýn “Minuet” äsärindän parçaifa edib. Sonra sähnäyä Fikrät Ämirovun“Skertso”sunu ifa etmäk üçünskripkaçýlar dävät olunub. Qeyd edäkki, bu, Baký Anadolu liseyindä Þövkätxanýmýn täþkilatçýlýðý ilä täþkil edilänikinci tädbirdir. SADÝQ UMAROV BAKIDünän Azärbaycan Dövlät1Gänc Tamaþaçýlar Teatrýnda“Yaxþýlarýn yaxþýsý” milli mükafatýnýntäqdimat märasimi keçirildi.Märasimin açýlýþýnda çýxýþ edän layihäninmüällifläri - “Häftä içi”qäzetinin baþ redaktoru SevincSeyidova vä Nail Naiboðlu qonaqlarýsalamlayaraq bildirdilär ki,“Yaxþýlarýn yaxþýsý” milli mükafatýartýq 13 ildir Azärbaycanýn ictimaisiyasi,sosial-iqtisadi vä mädänihäyatýnda färqlänän þäxslärä, täþkilatlaravä þirkätlärä täqdim olunur.Ýlk mükafat “Yaxþýlarýn yaxþýsý”milli mükafatýnýn münsiflärindänolan Prezident Administrasiyasýnýnictimai-siyasi mäsälälärþöbäsinin müdiri Äli Häsänovatäqdim olundu. Märasimdä müxtälifnominasiyalar üzrä mükafatlartäqdim olundu. “Yaxþýlarýnyaxþýsý” arasýnda “Uðurlu iþ fäaliyyätinägörä” nominasiyasýndamükafata ekologiya vä täbii särvätlärnaziri Hüseynqulu Baðýrovlayiq görüldü. “Mätbuatýn dostu”nominasiyasý isä Milli Mäclisin üzvüSiyavuþ Novruzova täqdimolundu. Mälumat üçün bildiräk ki,ilk däfä bu mükafat xalq artisti ÝlhamäQuliyevaya - “Primadonna”nominasiyasý üzrä verilib.TÄSÝSÇÝ “ZAMAN-AZÄR” MMCBaþ direktor SÜLEYMAN ÜNALs.unal@zaman.azs.unal@zaman.com.tr3-4 MAY 2011 29-30 CÄMAZÝÄLÄVVÄL 1432SAYI: 53/3096Baþ direktorun müaviniOsman Uçako.ucak@zaman.azRedaktorÜrfan Mämmädliu.memmedli@zaman.azREDAKTORMÜAVÝNLÄRÝSämäd MälikzadäÄli ÇärkäzoðluNÖVBÄTÇÝREDAKTOR:Aydýn UcalREKLAM ÞÖBÄSÝNÝNMÜDÝRÝArif ÝbiþMARKETÝNQÞÖBÄSÝNÝN MÜDÝRÝMehmet ÞimþekMÄTBÄÄ MÜDÝRÝHarun AydoðduÜMUMÝ ÞÖBÄMÜDÝRÝOrhan KýraçÞÖBÄLÄRQvami Räsulov -Mädäniyyät þöbäsiNicat Ýntiqam -Ýqtisadiyyat þöbäsiNatiq Pänahlý -Siyasät þöbäsiLoðman Mämmädov -Humanitar þöbäRuslan Sadýqov -Ýdman þöbäsiNaxçývan:(136) 452430Gäncä: (22) 560194Aðdaþ: (193) 55131Quba: (169) 53810Länkäran:(171) 52057TÄMSÝLÇÝLÝKLÄRMingäçevir:(147) 45896Þirvan: (197) 51292Zaqatala:(174) 54055Þäki: (177) 46083Sumqayýt: (018) 655 89 64Ünvanýmýz: Baký, Tbilisi prospekti.1058-ci mähällä, ev 34.Tel-Faks: 530 85 81 (82, 83),web: www.zaman.az e–mail: info@zaman.azÇap: “ZAMAN-AZÄR” MMC firmasýnýn mätbääsi.Redaksiya ilä müällifin mövqeyi färqli ola bilär, reklamlardaký mätnlärägörä redaksiya mäsuliyyät daþýmýr. “APA” vä “AzärTAc” xäbäragentliklärinin materiallarýndan istifadä olunur. Älyazmalar geriqaytarýlmýr Abunä ilä älaqädar þikayätlärinizi redaksiyayabildirmäyinizi xahiþ edirik. Abunä indeksi: 022382

103 GÜNDÄMAzärbaycan Ýsveçräyä nota veribAprelin 29-da Cenevrä þähärindä125-ci Beynälxalq Kitab vä MätbuatSärgisi baþlayýb. Mayýn 3-däk davamedäcäk särgidä Ermänistan þäräf qonaðýqismindä iþtirak edir vä mayýn 2-dä Ermänistanprezidenti Serj Sarkisyan särginiziyarät edib.Xarici Ýþlär Nazirliyinin mätbuatxidmätindän APA-ya bildirilib ki, AzärbaycanýnÝsveçrä Konfederasiyasý väLixtenþteyn Knyazlýðýndaký säfirliyindänverilän mälumata äsasän, aprelinAzärbaycanla Serbiya vä Qaradaðarasýnda älaqälär inkiþaf etdiriläcäk1ELMAR MÄMMÄDYAROVBu gün Azärbaycanýnxarici iþlär naziri ElmarMämmädyarov Serbiyavä Monteneqroya räsmi säfärägedäcäk. Mayýn 5-nä kimidavam edäcäk säfär çärçiväsindäE. Mämmädyarovunävvälcä Serbiya PrezidentiBoris Tadiç, xarici iþlärnaziri Vuk Yeremiç, ämäk väsosial siyasät naziri RasimLyaiç, baþ nazirin birincimüavini vä daxili iþlär naziriÝvitsa Daçic, Milli Assambleyanýnprezidenti xaným SlavitsaCukiç Deyanoviç vä baþnazir Mirko Tsvetkoviç ilägörüþläri gözlänilir.Qaradaða säfäri zamanýisä E. Mämmädyarov bu ölkäninxarici iþlär vä Avropayainteqrasiya naziri MilanRoçen, baþ nazir Ýqor Lukþiç,parlamentin sädri RankoKrivikapiç, Prezident FilipVuyanoviç ilä görüþäcäk.Här iki säfär zamaný ikitäräflimünasibätlär, regionaltäþkilatlar çärçiväsindäämäkdaþlýq, iqtisadi, siyasi,mädäni vä digär sahälärdäälaqälärin geniþländirilmäsimäsäläläri müzakirä mövzusuolacaq.BÝR CÜMLÄ-BÝR XÄBÄRBaký Apellyasiya Mähkämäsindä Müsavat1 Partiyasýnýn qärargahýnda axtarýþ aparýlmasýbarädä qärardan verilän apellyasiya þikayäti äsasýndamähkämä prosesi keçirilib vä þikayät täminolunmayýb.Müdafiä Nazirliyindän verilän mälumatda bil-ki, aprelin 29-da Daðlýq Qarabaðda iki1dirilirermäni äsgärini Azärbaycan Ordusu deyil, Ermänistanvätändaþý olan härbçi öldürüb.Bu il noyabrýn 15-dä Bakýda növbäti Azärbay-Bolqarýstan hökumätlärarasý komissiyasý-1cannýniclasý keçiriläcäk.Ýslam Konfransý Täþkilatýnýn Ýqtisadi, Mädäni1vä Sosial Mäsälälär üzrä Komissiyasýnýn sessiyasýnda“Dialoq vä Ämäkdaþlýq Uðrunda Ýslam KonfransýGänclär Forumu” haqqýnda qätnamä layihäsiyekdilliklä qäbul olunub.29-da särginin açýlýþý zamaný Ermänistanaaid olan stendlärdä Azärbaycanýnärazi bütövlüyünü tährif edän müvafiqmateriallarýn nümayiþ etdirdiyi mälumolub. Bununla älaqädar olaraq, säfirliktäräfindän därhal Ýsveçränin Xarici ÝþlärFederal Departamentinä vä särginintäþkilatçýlarýna mälumat verilib, narahatçýlýqvä etiraz ifadä edilib. Bununlayanaþý, säfir Murad Näcäfbäyli täräfindänsärginin täþkili üzrä mäsul olan qurumunrähbärläri Bernard Quiot väMetyu Brayza: “Azärbaycan-ABÞ münasibätlärindäanlaþýlmazlýqlar arxada qalýb”Adeline Beaux ilä görüþ keçirilib, Azärbaycanýnnarahatlýðý qarþý täräfin diqqätinäçatdýrýlýb, hämin materiallarda häqiqätäuyðun olmayan mäqamlar äyaniolaraq nümayiþ etdirilib vä onlarýn särgidänçýxarýlmasý täläb edilib. Eyni zamanda,säfirlik täräfindän ÝsveçräninXarici Ýþlär Departamentinä etiraz notasýünvanlanýb, bu etirazýn mahiyyätiizah edilib vä mäsälä ilä baðlý Ýsveçrä täräfindänmüvafiq tädbirlärin görülmäsinintämin edilmäsi xahiþ edilib.“Säfirliyimizin Tripolidäki fäaliyyätiüçün tählükä yoxdur”Azärbaycanýn Liviyada1fövqäladä vä sälahiyyätlisäfiri Aðasälim Þükürov Tripolidäfäaliyyätlärini adi qaydadadavam etdirdiklärini bildirib.O, NATO üzvü olan bäziölkälärin Liviyadaký säfirliklärinfäaliyyätini dayandýrdýðýný,Türkiyä säfirliyinin isä Tunisäköçdüyünü täsdiqläyib. Liviyapaytaxtýndan BMT nümayändäliyininämäkdaþlarý da evakuasiyaolunublar: “Män bugün Türkiyä säfirliyinin nümayändäläriilä älaqä saxladým,onlar doðrudan da bu gün Tripolinitärk ediblär. Mäsälä bundadýrki, son vaxtlar NATO-yaüzv bäzi ölkälärin säfirliklärinähücum faktlarý olub vä Türkiyäsäfirliyi dä presedent yaratmamaqüçün köçmäk qärarýna gälib.Azärbaycan isä NATO-nunvä hansýsa digär härbi alyansýnüzvü deyil, buna görä dä säfirliyimizäqarþý hücum olacaðýnýdüþünmüräm”.Aðasälim Þükürov digärsäfirliklärin, o cümlädän Kipr,Rumýniya, Macarýstan, Danimarkavä MDB ölkälärinin säfirliklärininTripolidä öz fäaliyyätinidavam etdirdiyini vurðulayýb:“MDB ölkälärinin säfirliklärinä,o cümlädän bizim säfirliyäheç bir hücum olmayýb.Bundan baþqa bizim tählükäsizliyimiziyerli hüquq-mühafizäorqanlarý tämin edirlär. Bunagörä dä hazýrda säfirliyimizinköçürülmäsinä säbäb olacaqciddi bir tählükä görmürük”ABÞ-ýn Azärbaycandaký1säfiri Metyu Brayza ABÞSülh Korpusunun 50 illiyi iläbaðlý Azärbaycanýn bölgälärinäsäfärä çýxýb. M. Brayza ilk olaraqÝsmayýllýya gäläräk, Sülh Korpusununrayondaký fäaliyyäti ilätanýþ olub. Korpus mädäni mübadilä,sosial yardým vä dil tädrisiilä mäþðuldur. M. BrayzaAzärbaycan-ABÞ münasibätläribarädä danýþaraq deyib ki, birneçä ay öncä bu münasibätlärdämüäyyän çätinliklär olub:“Biz bir-birimizdän soruþurduqki, Azärbaycan-ABÞ münasibätlärinä däräcädä möhkämdir?Amma indi, xüsusän dä,son iki häftänin tämas vä dialoqlarýbütün çätinlik vä anlaþýlmazlýqlarýgeridä qoymaðaimkan verdi”.Säfir deyib ki, AzärbaycanABÞ üçün üç baxýmdan - coðrafimövqe, enerji ämäkdaþlýðývä demokratik inkiþaf cähätdänmühüm ölkädir: “Ýndi ävvälkidövrlä müqayisädä ABÞ-Azärbaycanälaqäläri inkiþaf edir”.3-4 MAY 2011 ZAMANSÜLEYMAN ÜNALÖlünü canlandýran, canlýnýöldürän ünsiyyätÝraqýn devrilmiþ lideri Säddam Hüseynin asýlmasýndanxeyli zaman keçdi, amma “Män Säddamam”,-deyä baþlayan bir telefon danýþýðý hamýný çaþbaþ salýb.Hätta bir näfärin danýþdýðý bu söhbäti bäzi mätbuatorqanlarý: “Säddamýn sað ola bilmäsi ehtimalý iraqlýlarýqorxudan titrätdi”-deyä yazdýlar.Dünän sähärdän Üsamä bin Ladenin öldürülmäsihaqda xäbärlär bütün dünyaya yayýlýb. Bu günä kimiBin Ladeni görän olmamýþdý, amma vaxtaþýrýonunla baðlý görüntülär, tähdidlär gündämä gälirdi.Ýndi onun ölmüþ olduðu vä buna qäti olaraq inanmaðýmýzistänilir. Lakin müäyyän müddätdän sonra namälumbir telefon zängi ilä onun da yaþadýðý “xäbärverilä” bilär. Üstälik dä Säddamýn edam olunduðu görüntülär,räsmi sänädlär äldä olduðu halda Bin Ladeninortada nä cäsädi, nä dä mäzarý var. ABÞ bununlaälaqädar: “Bin Ladenin cäsädini heç bir ölkä qäbul etmädiyiüçün dänizä atdýq”-deyir. Bu säbäbdän däonun haqqýnda “yaþayýr” vä ya “öldü” deyä nä söylänsä,mütläq inanan tapýlacaq. Bu gün än müxtäliftexniki imkanlar çox geniþdir, insanlarýn þüuraltlarýnývä beynini müxtälif tibbi vasitälärlä näzarät altýna almaqimkaný verän texnologiya mövcuddur. Ona görädä bäzi olaylarýn göründüyüTürkiyädä qarþýdanseçkilär gälir vä zännimcä,bu müstävidädä internetdän,mätbuatdan vä baþqavasitälärdän istifadäedäräk qarýþýqoyunlarýn oynanýlabiläcäyini xatýrlatmaqyerinä düþär.Bununla älaqädaröncäki yazýlarýmdada qeyd etmiþdimki, ällärindä olan imkanlardanistifadäedäräk Türkiyäni istädiklärikimi idaräetmäyä alýþanlar buimkaný itirmämäküçün här bir yolabaþ vururlar.vä ya söylänildiyi kimi olmadýðýnýçoxlarý bilir. Müxtälifgöz aldatmalarý vä yaän adi kimi görünän mäsälälärdä daxil olmaqla härþeyä þübhä ilä yanaþýlmasý,älbättä, yaxþý deyil. Ammatoplumu maraqlandýran bäzihadisälärin pärdäarxasýnýarayaraq öyränmäyä dä ehtiyacvar. Äks halda bäzi gücmärkäzlärinin istädikläri kimiictimai räyi istiqamätländirmäk,insanlarý öz maraqlarýnauyðun düþünmäyävä häräkät etmäyä baþvurmalarý mümkündür.Türkiyädä qarþýdanseçkilär gälir vä zännimcä,bu müstävidä dä internetdän,mätbuatdan vä baþqavasitälärdän istifadä edäräkqarýþýq oyunlarýn oynanýlabiläcäyini xatýrlatmaqyerinä düþär. Bununla älaqädaröncäki yazýlarýmdada qeyd etmiþdim ki, ällärindä olan imkanlardan istifadäedäräk Türkiyäni istädikläri kimi idarä etmäyäalýþanlar bu imkaný itirmämäk üçün här bir yola baþvururlar. Bir zamanlar bütün seçkilärdä öz planlarýnýustalýqla häyata keçiränlärin iþläri indi bir az çätinläþib.Buna baxmayaraq onlar mövcud iqtidar partiyasýnývä digär partiyalarý istädikläri kimi istiqamätländirmäküçün ällärindän gäläni etmäkdädirlär. Älbättä,onlar bütün bu oyunlarý açýq þäkildä vä özlärinibüruzä veräräk häyata keçirmirlär. Belä etsälär, millätinonlarý tanýyacaðýný vä nifrät edäcäyini bilirlär.Adý çäkilän güc qaynaqlarý millätin äleyhinä olanplanlarýný ällärindäki bütün imkanlardan istifadäedäräk baþqalarýnýn vasitäsi ilä þeytani yollarla reallaþdýrýrlar.Yäni onlar öz istädiklärinä nail olmaqüçün çirkin oyunlara mämurlarý vä bäzi mätbu orqanlardakýadamlarýný cälb edirlär. Täässüflär olsunki, bäzi mätbu orqanlar özläri dä bilmädän kimlärinsäpärdä arxasýndan oynadýqlarý oyunlarýn qurbanlarýnaçevrilirlär. Här þeydän xäbärsiz toplumun böyükbir hissäsi isä yayýlan xäbärlärin mahiyyätini anlamadandeyilänlärä inanaraq bäzän mäsum insanlarýbelä hädäfä götürä bilir.Näticä olaraq onu demäk istäyirik ki, dünyada väeläcä dä Türkiyädä baþ veränläri yaxýndan izläyänAzärbaycan oxucularý gäräk düzgün yazan, düzgündanýþan mänbälärini, qäzetläri, telekanallarý, internetsitälärini bilä, onlardan öyränälär ki, ävväla özläri aldanmaya,ikincisi dä yalan qaynaqdan aldýqlarý yalanýyazýb oxucularý aldatmayalar. s.unal@zaman.azP.S. Qäzetimizin 30 aprel-2 may 2011-ci il tarixli sayýndaký köþämdä“Þäfäq” qäzetinin baþ redaktorunun soyadý sähv olaraq QährämanQasýmov äväzinä Qähräman Sadýqov getmiþdi. Buna görä häm Qährämanmüällimin özündän, häm dä oxucularýmýzdan üzr istäyiräm.DÝZAYNER: PÜNHAN ABBASOV

04 ÝQTÝSADÝYYAT3-4 MAY 2011 ZAMAN“Problemli kreditlär” durmadan artýrALLAHVERDÝ CÄFÄROV BAKI2011-ci ilin ilk rübü ärzindä kreditdtäþkilatlarý täräfindän ümumilikdä8,36 milyard manat kredit verilib. Bu göstäriciävvälki ayla müqayisädä 8,7% vä ya790 milyon manat az olub. Ötän ilin eynidövrü ilä müqayisdä isä kredit qoyuluþu1,4% vä ya 119,2 milyon manat azalýb.Kredit qoyuluþlarýndan färqli olaraqproblemli (vaxtý keçmiþ) kreditlärin häcmison bir ayda 5,5% vä ya 30 milyon manatartýb. Belä ki, ümumi kreditlärin 6,5%-nivä ya 539 milyon manatýný problemli kreditlärtäþkil edib. Äksär mütäxässislär belähesab edir ki, problemli kreditlärin yaranmasýndabanklarýn rolu kifayät qädärböyükdür. Çünki banklar qýsa müddätdädaha çox gälir äldä etmäk üçün kreditläriyüksäk faizlä täklif edirlär. Ölkämizinbank sistemindä fiziki þäxslär üçün ayrýlankreditlärin illik faiz däräcäläri 14-20%arasýnda däyiþir. Belä olan halda da täkcäkredit alanlarýn sayý azalmýr, häm dä insanlaraldýqlarý kreditläri geri qaytarmaqdaçätinlik çäkirlär.Ýqtisadiyyata qoyulan kreditlärin 2/3-i özälbanklar täräfindän verilibKreditlärin 33%-i vä ya 2,76 milyardmanatý ev täsärrüfatlarýna verilib. Ticarätvä xidmät sahäsinä yönäldilän kreditlärinhäcmi isä 2,18 milyard milyon manat(26,1%) olub. Näqliyyat vä rabitä sahäsininpayýna kreditlärin 448,4 milyon manatý(5,4%), sänaye vä istehsalýn payýnaisä 483,3 milyon manatý (5,8%) düþüb.Energetika, kimya vä täbii ehtiyatlar sahäsinäkreditlärin 301,2 milyon manatývä ya 3,6%-i, känd täsärrüfatý vä emalýna432,9 milyon manatý vä ya 5,2%-i, inþaatvä ämlak sahäsinä 652,6 milyon manat(7,8%), digär sahälärä isä 42,6 milyonmanatý vä ya 0,5%-i yönäldilib. 2011-ci ilaprelin 1-nä kreditlärin 2,63 milyard manatý(31,5%) qýsamüddätli, 5,72 milyardmanatý (68,5%) isä uzunmüddätli kreditlärolub. Dövlät banký täräfindän iqtisadiyyata3,02 milyard manat (36,1%), özälbanklar täräfindän 5,13 milyard manat(61,4%), qeyri-bank kredit täþkilatlarý täräfindänisä 208,9 milyon manat (2,5%)kredit qoyulub. Kreditlärin 5,02 milyardmanatý vä ya 60%-i manatla, 3,35 milyardmanatý vä ya 40%-i xarici valyuta iläverilib.Zärär edän banklarýn sayý azalýbMärkäzi Bankdan (MB) açýqlananstatistik räqämlärä istinadän apardýðýmýzhesablamalar göstärir ki, cari ilinmart ayýnda kredit qoyuluþlarýnýnazalmasýna vä problemli kreditlärin artmasýnabaxmayaraq ümumilikdäbank sektorunun mänfääti ävvälki aylamüqayisädä artýb. Cari ilin aprel ayýnaolan mälumata görä, ölkämizdä fäaliyyätgöstärän bankarýn ümumi qazancý48,5 milyon manattäþkil edib. Bu göstäriciävvälki ayla müqayisädä41,7% vä ya 20,2 milyon manatçox olub. Gälirlärlä müqayisädä zärärinhäcmindä ciddi däyiþiklik olmayýb.Ävvälki ayla müqayisädä mart ayýndabank sektorunun zäräri 6,7% vä 730min manat artýb. 2011-ci ilin fevralayýnda ölkämizdä fäaliyyät göstäränbanklardan 31-i mänfäät, 13 zärärlä iþlädiyihalda, martda mänfäätlä iþläyänbanklarýn sayý 34-ä yüksälib, zärärläiþläyän banklarýn sayý isä 10-ä düþüb.Mälumat üçün bildiräk ki, bu, 2008-cuilin dekabr ayýndan sonra qeyd alýnanän yaxþý göstärici hesab olunur.Ämanätlärin häcmi 37% artýbMB-dän verilän digär bir xäbärdägöstärilirr ki, 2011-ci il aprel ayýnýn 1-nä kredit täþkilatlarýnda yerläþdiriländepozit vä ämanätlärin ümumi häcmi 5,53 milyardmilyon manattäþkil edib. Bunun3,29 milyardmanatýähali täräfindänyerläþdirilib ki, bu daötän ilin müvafiqdövrü ilä müqayisädä37,3% çoxdur. 2011-ci il aprelin 1-näbanklara qoyulanämanätlärin 1,51 milyardmanatý (46%) millivalyuta, 1,77 milyard manatý(54%) isä xarici valyutailä cälb edilib.Äsassýz yoxlamalar dövrü sona çatýrMayýn 1-dän ölkämizdä fäaliyyä-baþlayan Yoxlamalarýn VahiddtäMälumat Reyestri biznesin üzärinä düþäninzibati yükün azaldýlmasýný vädövlät näzarät sahäsindä þäffaflýðý täminedäcäk. Bu barädä Beynälxalq MaliyyäKorporasiyasýndan (IFC) mälumatverilib. IFC-dän bildirilib ki, yoxlamalarýnvahid reyestrinin fäaliyyätä baþlamasýsahibkarlarýn dövlät täräfindän qoyulantäläblärä riayät etmälärinä, biznesinüzärinä düþän inzibati yükün azaldýlmasýnavä cämiyyät üçün müsbät näticälärinäldä olunmasýna kömäk edäcäkvä dövlät näzarät sahäsindä þäffaflýðý täminedäcäk mühüm inzibati islahatdýr.Belä ki, sahibkarlýq subyektlärinä,habelä müässisälärä istänilän dövlätorqaný täräfindän edilän bütün ziyarätlär,yäni yoxlama, reyd, näzarät, baxýþvä s. ziyarätlär reyestrdä qeydä alýnmalýdýr.Mayýn 1-dän etibarän, ancaq reyestrdäqeydiyyata salýnan yoxlamalarqanuni hesab ediläcäk. Reyestrdä qeydiyyatasalýnmayan yoxlamalar vä yadigär ziyarätlärä görä yoxlayýcý orqanqanunvericiliyin täläblärinin pozulmasýilä älaqädar mäsuliyyät daþýyacaq.Reyestrin fäaliyyätinin qänaätbäxþ olmasýüçün sahibkarlarýn da bu prosesdäiþtiraký vacibdir. Belä ki, sahibkarlarnäzarät mäqsädi ilä müässisäyä gälännäzarätçi vä müfättiþlärdän ziyarätinreyestrdä qeydiyyatýna dair ÄdliyyäNazirliyinin täsdiq etdiyi müvafiq reyestrçýxarýþýnýn täqdim olunmasýný täläbetmälidir. Qanunvericiliyin täläblärinääsasän, yoxlamalar ancaq reyestrçýxarýþý täqdim edildikdän sonra aparýlabilär.Qeyd edäk ki, Azärbaycan ärazisindäfäaliyyät göstärän sahibkarlýqsubyektläri vä müässisälärinä dair näzarätedici orqanlarýn hazýrladýqlarýyoxlama planlarý, habelä reyesträ dairätraflý mälumat Yoxlamalarýn VahidReyestrinin elektron sähifäsindä(www.yoxlama.gov.az) äksini tapýb.Dölät büdcäsi artýrýlacaqMay ayýnýn sonunda dövlät büd-häm icrasýna, häm dä äla-dcäsininvä vä däyiþikliklärä baxýlacaq. Bu barädäMilli Mäclisin iqtisadi siyasät komitäsininsädri Ziyad Sämädzadä mälumatverib. Z.Sämädzadänin sözlärinägörä, dövlät baþçýsýnýn ämäk haqlarý väpensiyalarýn artýrýlmasý ilä baðlý verdiyitapþýrýqla älaqädar büdcänin xärclärhissäsindä böyük artým gözlänilir. Hazýrdabununla baðlý müvafiq qurumlardaaraþdýrmalar aparýlýr. Z. Sämädzadähämçinin bildirib ki, Räqabät Mäcälläsininlayihäsinin parlamentin yaz sessiyasýndamüzakiräyä çýxarýlmasý planlaþdýrýlýr.Z.Sämädzadänin sözlärinägörä, Räqabät Mäcälläsinin layihäsi xariciekspertlär täräfindän verilän räylärnäzärä alýnmaqla yenidän iþlänilir. Xariciekspertlärin müsbät räy vermämälärinämünasibät bildirän komitä sädrininsözlärinä görä, bu täbiidir: “Biz bütünirad vä täklifläri näzärä almaqla qanunlayihäsini yenidän iþläyirik. Hesabediräm ki, täkmil bir qanunun hazýrlanmasýnanail olacaðýq”.DÝZAYNER: SAMÝR SALMANOV

ÝQTÝSADÝYYAT 053-4 MAY 2011 ZAMANAtom elektrik stansiyalarýnýsýðorta etmäk mümkündürmü?Türkiyä tarixindä aprel ayý üzrään yüksäk ixracat göstäricisi1Türkiyädä cari ilin aprelayýnda ixracatýn häcmi2010-cu ilin eyni dövrü ilä müqayisädä25,45% artýb. Bu isä o demäkdirki, qardaþ ölkänin ötänay ixracatýnýn häcmi 11 mlrd. 796mln. 332 min dollar täþkil edib.Bu räqäm Türkiyä Cümhuriyyätitarixindä aprel ayýnda qeydä alýnanän yüksäk ixracat göstäricisidir.Türkiyänin son bir il ärzindäkiixracat häcmi isä 122 mlrd.dollara çatýb. Türkiyä ÝxracatçýlarMäclisinin hesabatýna äsasän,ötän ay än çox mähsul ixracedän sektor avtomobil sänayesiolub. Belä ki, avtomobil sänayesininhäyata keçirdiyi ixracatýnhäcmi 1 mlrd. 792 mln. 357 mindollar täþkil edib.Dünyada riski än yax-hesablayan sýðorta 1þýþirkätläridir. Sýðorta þirkätläriningäldiyi qänaätä görä,atom elektrik stansiyalarý(AES) o qädär risklidir ki, onlarýnsýðorta edilmälärimümkün deyil. Bäzi mütäxässislärinfikrincä, bu häqiqätAES-dän imtina etmäküçün kifayät edir. Äslindäheç bir AES-in sýðorta edilmädiyinidemäk tam düzgünolmazdý. Belä ki, sýðorta þirkätläriAES-läri sýðortalayýr,ancaq bu, müäyyän miqdaraqädär olur. Amma häminmiqdar AES-dä baþ verä biläcäkqäzanýn törätdiyi zärärlämüqayisädä çox cüzi räqämdir.Mütäxässislärin sözlärinägörä, AES-in bütünrisklärini sýðorta etmäk qeyri-mümkündür.Çünki qäzanäticäsindä yaranan maliyyäitkisini tam hesablamaqmümkün deyil. Maliyyä itkisitäqribi hesablansa da, buräqäm çox böyük olacaðýndanheç bir þirkät onu ödäyäbilmäz. Ödäyäcäyi täqdirdäbelä, istehsal edilän enerjiçox baha qiymätä satýlacaq.Mäsäläyä aydýnlýq gätirmäküçün aparýlan bir araþdýrmanýnnäticäsini täqdim edirik.Belä ki, hesablamalara äsasän,Almaniyada yerläþänAES qäzaya uðrayarsa, 11trln. dollar häcmindä maliyyäitkisi yaranacaq. Halbukimäcburi reaktor sýðortasý3,65 mlrd. dollardýr. Misalüçün onu da deyäk ki, FukuþimadakýDaiçi AES-in ätrafýndaminimum yaþayýþý bärpaetmäk üçün täqribän 19mlrd. dollarýn täläb olunduðubildirilir. Dünyanýn heçbir ölkäsindä AES-i çalýþdýranþirkät qäzanýn törätdiyimaddi zärärä görä mäsuliyyätdaþýmýr. Bäzi ölkälärdäisä mäcburi minimum qäzasýðortasý mövcuddur. Mäsälän,Ýsveçrä yaxýn zamandaAES-lär üçün mäcburi sýðortahaqqýný 2 mlrd. dollarayüksäldäcäk. ABÞ, Fransa väAlmaniya kimi çoxlu AESlärämalik ölkälärdä þirkätläräqanunla imtiyazlar verilib.Bu imtiyazlar olmasaydý,dünyanýn heç bir þirkäti AEStikdirmäzdi. Þirkätlär Yaponiyadaolduðu kimi, fälakäthalýnda dövlätin maddi zäräriqarþýladýðý üçün AES-läräsärmayä qoyurlar.ABÞ narkobizneslä mübarizä aparmaqüçün Meksikaya pul ayýracaqABÞ hökumäti Meksi-narkobiznes vä 1kayamütäþäkkil cinayätkarlýqlamübarizä aparmaq üçün älavä500 mln. dollar pul ayýracaq.Ayrýlacaq väsait Meksikatäräfinä 2011-ci ilin sonunaqädär ödäniläcäk. Xatýrladaqki, 2006-cý ildä Meksikanýndövlät baþçýsý Filippe KalderonABÞ-ýn täläbinä äsasän,narkotik vasitälärin ticarätiilä mäþðul olan cinayätkarqruplara qarþý müharibä elanedib. Hökumät mäqsädinäçatmaq üçün hätta härbçilärinkömäyindän dä istifadäedir. Buna baxmayaraq, Meksikahökumäti bu sahädä ciddiuðuru ilä öyünä bilmäz.ÄLÝ ÇÄRKÄZOÐLUHälä dä þübhäniz varsa...Bazar günü Türkiyänin Baþ naziri Ärdoðan Ýqdýrda seçicilärlägörüþ zamaný üzünü Ermänistana täräf tutub birdaha elan elädi: Qarabað problemi häll olmayýnca TürkiyäninErmänistanla münasibäti yoluna girmäyäcäk, yäni düzälmäyäcäk.Sonra da sözlärinä onu älavä etdi ki, Türkiyäilk gündän Azärbaycaný dästäkläyir, axýra qädär dä dästäkläyäcäk.Ýqdýr Türkiyänin Azärbaycan Respublikasý ilä särhädiolan yeganä vilayätidir. Ärdoðanýn Ýqdýrdan ermänilärä üztutaraq o qädär qätiyyätli, açýq mesaj vermäsindän män biraz da özümüz üçün pay çýxardým. Yäni Ärdoðanýn o açýqlamasýnýbir az da belä baþa düþdüm ki, ay mänim qardaþlarým,daha neyläyäk ki, bizim sämimiyyätimizä inanasýnýz?Ägär, häqiqätän dä, Ärdoðanýn bu mesajý mähz Ýqdýrdanvermäsinin altýnda belä bir niyyät vardýsa, äslindä heçhaqsýz da sayýlmaz.Ägär etirazýnýz varsa, açýn qäzetlärimizi baxýn, hälä däTürkiyä hökumätinin Ermänistanla gizli danýþýqlar aparmasýhaqda yazýlara baxýn, sonra özünüz qärar verin.Sizdän nä gizlädim, bäzänäsäbimin, qäzäbimin özümdänxäbärsiz yazýya sýzdýðýný görübüzülüräm. Ýstämiräm acý þeyläryazým, amma birisinin dönä-dönäiftira etdiyini, bilä-bilä oxucularýaldatdýðýný görändä rahatlýðýmýitiriräm. 3 ilä yaxýndýr ki,häm Türkiyädäki, häm dä bizdäkibäzi qäzetlär Türkiyä ilä Ermänistanarasýndaký särhäd qapýlarýný“açýrlar”.Yadýma bir mäsäl düþdü: Birisimöhkäm xästäymiþ, caný aðrýyýrmýþ,kimä dä deyirmiþsä, hamýzarafata salýrmýþ. Kimsäinanmýrmýþ bu adamýn xästä olduðuna.Nähayät, bu adamölüm yataðýna düþändä övladlarýnýçaðýrýb deyir ki, ay bala, bugen dünyada därdimi kimä dedimsä,inanan olmadý, indi sizdä mänim adýmdan baþ daþýmayazarsýnýz ki, “indi inandýnýz?”Neçä ildir ki, Türkiyänin Prezidenti dä, Baþ naziri däOna görä bunlarýyazýram ki, iþlärhälä yeni baþlayýb,ardý gäläcäk. Özüdä nä zaman Türkiyädäseçki olursa,iki ay ävväldänbaþlayýrlar qaralamaða.Hökumätidä qaralayýrlar, hökumätädästäk veränläridä. Burdaoturub orda xalqýnyanlýþ seçimindänbähs edirlär. Beläsinänä deyäsänaxý? Bir dä ki dedin,axý nä faydasý?deyirlär, amma sän inanmýrsan; Bakýya gälir, parlamentdäsöz verir, inanmýrsan; Strasburqda Avropanýn gözünün içinäbaxa-baxa deyir ki, biz azärbaycanlý qardaþlarýmýzýnhaqqýný ermänilärä yedirtmäyäcäyik, yenä inanmýrsan; yäqinheç indi dä inanmayacaqsan.Män kimsänin väkili deyiläm, kimsänin dä täräfinitutmaq kimi bir niyyätim yoxdur, amma birisi här däfäeyni motivdä, eyni yalanlarla iftira atýrsa, bu milläti aldatmaðaçalýþýrsa, susmaðý özüm üçün o yalana ortaq olmaqhesab eläyiräm. Bir dä ki, niyä bu qädär nankor, bu qädärqädirbilmäz olmalýyýq axý? Ýnsanda heysiyyät deyilän birþey olmalý, adam utanmaðý, häya etmäyi dä bacarmalýdýraxý...Ona görä bunlarý yazýram ki, iþlär hälä yeni baþlayýb,ardý gäläcäk. Özü dä nä zaman Türkiyädä seçki olursa, ikiay ävväldän baþlayýrlar qaralamaða. Hökumäti dä qaralayýrlar,hökumätä dästäk veränläri dä. Burda oturub ordaxalqýn yanlýþ seçimindän bähs edirlär. Beläsinä nä deyäsänaxý? Bir dä ki dedin, axý nä faydasý?Elä biliräm ki, Türkiyädä hansý hökumät olursa-olsun,Azärbaycana arxa çevirmäk hämin hökumätin özü üçünuðursuzluqdan savayý bir þey gätirmäz. Bu zamana qädärTürkiyä Azärbaycana nä qädär dästäk olubsa, män äminämki, indi bütün dövrlärdän daha sämimi, daha doðma münasibätbäsläyir. Amma bizim bu azad yazarlarýmýz da ärköyünuþaqlar kimi här däqiqäbaþý “sänä inanmýram” deyirsä,demäk bunlarýn niyyätindä problem var.Qardaþlar, äfändilär, bir þeyi unutmayaq ki, biz bir-birimizämähkumuq. Häm dä nä yaxþý ki, mähkumuq, yoxsaküsüb arxa çevirmäyä nä var ki?Nä þübhä eläyin, nä dä þübhä toxumu säpin. Ägär, häqiqätändä, inanmýrsýnýzsa, onda arkadaþlar demiþkän, qüsurabaxmayýn... e.cerkezoglu@zaman.azDÝZAYNER: PÜNHAN ABBASOV

06 DÜNYAÄhmädinejat Türkiyäyä gedir1Ýran Prezidenti Mahmud Ähmädinejatgälän häftä Türkiyäyä iþgüzar säfärägedäcäk. “Mehr” agentliyinin xäbärinä görä,M. Ähmädinejat Ýstanbulda keçiriläcäkBMT-nin Az Ýnkiþaf Etmiþ Ölkälärin Konfransýndaiþtirak edäcäk. Xäbärdä o da vurðulanýbki, bu, Ýran täqviminä äsasän, 1390-cý ildä gerçäkläþäcäk ilk xarici säfär olacaq.Äsäd hökumäti äfv väd edir1Suriya hökumäti ölkädäki väziyyätinormallaþdýrmaq üçün yeni bir cähdääl atýb. Daxili Ýþlär Nazirliyi etiraz aksiyalarýçärçiväsindä qeyri-qanuni häräkätlär edänlärääfv vädi verib. Bunun üçün may ayýnýn15-däk silahla birlikdä hökumätä täslim olmaqlazýmdýr.BMT Tripolidän çýxýr1 Liviyanýnpaytaxtý Tripolidäölkäbaþçýsý MuämmärQäddafininoðluvä üç näväsininöldürülmäsindänsonra Ýngiltärä vä Ýtaliya säfirliklärivä BMT-nin qärargahý hücuma märuzqalýb. BMT bu ölkädäki ofisini baðlayacaðýnývä ölkäni tärk edäcäyini açýqlayýb. ÝtaliyaXarici Ýþlär Nazirliyi hücumu “vähþilik” kimixarakterizä edib. Bundan baþqa Ýtaliya hökumätiQäddafinin cavab addýmlarýna qarþýsärhäd bölgälärindä tählükäsizlik tädbirläriniartýrýb.Baþ veränlärä än särt reaksiyaný göstäränÝngiltärä isä Liviya säfirini ölkäsindänqovub.Dünän, hämçinin, Qäddafiyä baðlý qüvvälärmüxalifätin näzarätindä olan Misratalimanýný bombalayýb. Än az 2 näfärin öldüyübildirilir.“Medvedev Kremldäqalmaq istäyir”1Rusiyanýn iqtidarda olan Vahid RusiyaPartiyasýnýn üzvü, millät väkili KonstantinZatulin ölkä baþçýsý Dmitri Medvedevinyenidän prezident seçilmäk istädiyini iddiaedib. O, “Qardian” (The Guardian) qäzetinäaçýqlamasýnda deyib ki, MedvedevVladimir Putinlä razýlaþmaný pozub: “Medvedevprezident olmaða qärar verib. Özünämüäyyän dästäyin olduðunu düþünür”.Qeyd edäk ki, Rusiyada 2012-ci ildä keçiriläcäkprezident seçkisindä bu iki liderdänhansýnýn namizäd olacaðý uzun müddätdirmüzakirä mövzusudur.HÜMMÄT ÖMÄR“Äl Qaidä” terror täþkilatýnýn lideri1 Üsamä Bin Laden dünän sähärä yaxýnöldürülüb. Bu barädä ABÞ PrezidentiBarak Hüseyn Obama mälumat verib. Odeyib ki, Bin Laden Pakistanýn Abbatabadþähärindä bir evdä ABÞ-ýn xüsusi täyinatlýlarý(SEAL Team Six) täräfindän öldürülüb.“Ädalät yerini tapdý”,- deyän Obama:“Bu gün (dünän-red.) mänim tälimatýmäsasýnda ABÞ Pakistanýn Abbatabad þähärindäbir evdä hädäfä qarþý ämäliyyat keçirib.Ämäliyyat amerikalýlardan ibarät kiçikbir qrup täräfindän fövqäladä cäsarät väqabiliyyätlä baþ tutub. Heç bir amerikalýzärär çäkmäyib. Mülki þäxslärä zärär däymämäsinäçalýþýblar. Silahlý qarþýdurmadansonra Bin Ladeni öldürdülär vä cäsädiniälä keçirdilär”,- söyläyib. B. ObamaÝslama qarþý mübarizä aparmadýqlarýný xüsusilävurðulayýb.Yayýlan mälumatlara görä, Bin Ladenläbirlikdä biri qadýn olmaqla, daha 4 näfärölüb. Ölänlär arasýnda Bin Ladenin oðlu olduðuda bildirilir. Qadýnýn isä “Äl Qaidä” liderininarvadlarýndan biri olduðu gümanedilir. Bin Laden özü isä baþýndan vurulub.Ämäliyyat havadan vä qurudan täþkilolunub. Pakistan räsmilärindän biri ämäliyyata4 helikopterin cälb edildiyini, onlardanbirinin vurulduðunu söyläyib. Ämäliyyatýnümumilikdä 40 däqiqädän az davam etdiyi,ABÞ Märkäzi Käþfiyyat Ýdaräsinin (MKÝ)rähbäri Leon Panettanýn MKÝ-nin ofisindäncanlý olaraq izlädiyi bildirilir.3-4 MAY 2011 ZAMANBin Laden öldürüldü,dünyada terror riski artdýDünya liderläri täqdir edibTürkiyä Prezidenti Abdullah Gül Bin Ladeninöldürülmäsi xäbärini mämnuniyyätläqarþýladýðýný söyläyib. “Bu, onu göstärir ki,terrorçularýn sonu gec-tez ölü vä ya diri äläkeçmäkdir. Dünyanýn än tählükäli liderinindä bu formada älä keçirilmäsi här käsä ibrätolmalýdýr”,- Gül deyib.Ýslam Konfransý Täþkilatýnýn Baþ katibiÄkmäläddin Ýhsanoðlu Bin Ladenin öldürülmäsiilä baðlý xäbärläri yaxýndan izlädiklärinisöyläyib. “Bunu terrorizmä qarþý mübarizädäyeni märhälänin baþlanðýcý kimigörmäk istärdik”,- o bildirib.Rusiya “Äl Qaidä” liderinin öldürülmäsindänmämnun olduðunu açýqlayýb. RäsmiKreml terrora qarþý birgä mübarizäyä hazýrolduðunu bildirib.NATO-nun Baþ katibi Anders Foqh Rasmussenvä Almaniya Kansleri Angela merkelbunu “ähämiyyätli uður” kimi xarakterizäediblär.Avropa Þurasýnýn Baþ katibi TorbörnJaqland: “Bin Ladenin öldürülmäsi terrorlamübarizä sahäsindä göstärilän beynälxalqcähdlär arasýnda äsas dönüþ nöqtäsidir”,-deyib.Ýtaliyanýn Baþ naziri Silvio Berluskonijurnalistlärä açýqlamasýnda Bin Ladenin öldürülmäsini“þärä qarþý müharibänin böyüknäticäsi” kimi qiymätländirib.Vatikanýn açýqlamasýnda: “Xalq arasýndanifrät vä parçalanmanýn yayýlmasýnda BinLadenin böyük mäsuliyyäti olub. O, mäqsädinäçatmaq üçün dindän istifadä edäräk,çox sayda insanýn ölümünä säbäb olub”,-qeyd edilib.Bin Ladenin öldürülmäsi münasibätiläABÞ Prezidenti Barak Obamaný täbrik edänÝsrailin Baþ naziri Bünyamin Netanyahu buhadisäni “ädalätin zäfäri” adlandýrýb.Pakistanýn “Taliban”ý täkzib edibPakistandaký Taliban häräkatý isä BinLadenin öldürülmäsi xäbärini täkzib edib.GeoTV-nin xäbärinä görä, Taliban rähbärliyiÝddiaya görä, cäsädä aid foto montaj edilib. Ýddia müälliflärinin fikrincä,fotonu yayýmlayanlar Ladenin 2009-cu ildä çäkilmiþ þäkli üzärindä iþläyiblär.Barak Obamanýn açýqlamasýndan sonra sýraviamerikalýlar küçälärä axýþýblar. Xüsusilä, Að Evinqarþýsýna vä vaxtilä “Äkiz qüllälär”in yerläþdiyi“Sýfýr nöqtäsi” adlandýrýlan yerä toplaþan minlärläamerikalý sevinc aksiyalarý keçirib.Bin Ladenin häyatda olduðunu açýqlayýb.Täþkilat, hämçinin, Bin Ladenini qisasýnýnalýnacaðýný da açýqlayýb.Fälästinin HÄMAS täþkilatý isä Bin Ladeninöldürülmäsini qýnayýb. Bununla baðlýyayýlan açýqlamada Bin Laden “äräb dünyasýnýnmücahidi” kimi xarakterizä olunub.Beynälxalq polis täþkilatý olan “Ýnterpol”dünyada terror tählükäsinin artdýðýný açýqlayýb.Täþkilatýn Baþ katibi Ronald Noble deyibki, bundan sonra daha diqqätli olmaq lazýmdýr:“Dünyanýn än çox axtarýlan terrorçusuöldürüldü. Ancaq bu, o demäk deyil ki,“Äl Qaidä” tählükäsi aradan qalxýb. “Äl Qaidä”dünyada terror hücumlarýný davam etdiräcäk”.Amerikalý bir räsmi “Assoþieyted Pres”agentliyinä açýqlamasýnda Bin Ladenin cäsädinidänizä atdýqlarýný söyläyib: “Dünyanýnän çox axtarýlan terrorçusunun cäsädiniqäbul edäcäk ölkänin tapýlmasý çätin olacaqdý.Ona görä dä ABÞ onu dänizdä “basdýrmaða”qärar verdi”.Fotomontaj?Bin Ladenin cäsädinin fotosunun yayýmlanmasýndansonra bäzi mätbuat orqanlarýndamaraqlý iddialar därc olunub. Ýddiayagörä, cäsädä aid foto montaj edilib. Ýddiamüälliflärinin fikrincä, fotonu yayýmlayanlarLadenin 2009-cu ildä çäkilmiþ þäkli üzärindäiþläyiblär. Onlar fotoda bädän ränginin dahaaçýq räng olmasýný vä baþýn göz hissäsi parçalandýðýhalda saqqalýn qana bulanmamasýnýäsas gätiriblär.Bu iddia ortaya atýlandan sonra Pakistanteleviziyalarý cäsädin fotolarýný yayýmdan çýxarýblar.Än yaxýn adamý älä veribBin Ladenin yerinin müäyyänläþdirilmäsindäonun än yaxýn adamlarýndan birinin“äli” olduðu bildirilir. “Äl Qaidä” liderinin“kuryer”i kimi çalýþan hämin þäxs 4 ildir MKÝtäräfindän izlänirmiþ. MKÝ ämäkdaþlarý äläkeçirilän terrorçularý dindirärkän, onlar BinLadenin sözügedän þäxsä çox güvändiklärinibildiriblär. Mähz bundan sonra “kuryer”inizlänmäsi ciddiläþib. Onun Bin Ladenin yaþadýðýmalikanäyä girib-çýxmasý isä ötän ilinavqust ayýnda müäyyänläþdirilib.Malikanänin 1 milyon dollar däyärindäolduðu bildirilir. 5,5 metr hündürlükdä hasarlaähatä olunan malikanädä telefon, televizorvä internet olmayýb.Bin Laden kimdir?2001-ci ilin sentyabr ayýnýn 11-dä NyuYorkda Dünya Ticarät Märkäzinin yerläþdiyiqoþa binalara qarþý hücumu täþkil edän ÜsamäBin Laden kimdir?Yämändän Säudiyyä Äräbistanýna köçäniþ adamý Mähämmäd Bin Ladenin oðluolan Üsamä 1957-ci ildä Riyad þähärindäanadan olub. Ciddädäki Kral AbduläzizUniversitetindä mühändislik vä ticarät ixtisaslarýüzrä ali tähsil alýb. 1973-cü ildän etibaränbäzi qruplaþmalarla münasibätlärqurub. 1979-cu ildä SSRÝ Äfqanýstana hücumedändä, Üsamä Bin Laden sovet qoþunlarýnaqarþý elan edilän cihada qoþulub.Bu äsnada o, Pakistanýn Piþävar rayonundayaþayýb vä äksäriyyäti äräb äsilli olan könüllüdöyüþçüläri burada öz ätrafýna toplayýb.Bununla da “Äl Qaidä” täþkilatýnýn bünövräsiniqoyub. Sovet qoþunlarýna qarþýdöyüþlärdä ABÞ-ýn Märkäzi Käþfiyyat Ýdaräsiningizli dästäyini alýb.1989-cu ildä Säudiyyä Äräbistanýna qayýdýbvä burada qähräman kimi qarþýlanýb.Bu tarixdän etibarän cihadla baðlý konfranslartäþkil edib. Ancaq öz çýxýþlarýnda yerlihökumäti tänqid etdiyi üçün 1992-ci ildä ölkädänçýxarýlýb. Bundan sonra o, Sudanayerläþib. Ancaq Sudan da beynälxalq täzyiqlärnäticäsindä 1996-cý ildä Üsamä Bin Ladeniölkäsindän qovub. Bu tarixdän etibaränisä o, Äfqanýstanda mäskunlaþýb vä buradaTaliban hökumätinin dästäyini qazanýb. BinLaden burada öz tälim märkäzlärini täsisedib vä özünä sadiq döyüþçüläri yetiþdirib.11 sentyabr olaylarýndan sonra ABÞÜsamä Bin Ladenin baþýna 25 milyon dollarmükafat qoymuþdu.DÝZAYNER: PÜNHAN ABBASOV

3-4 MAY 2011 ZAMAN“Korrupsiya ilä mübarizä ailäbüdcäsindä xärcläri azaldacaq”NÝCAT ÝNTÝQAMAilä büdcäniz, xärclärinizin azal-barädä düþünürsünüzmü?1dýlmasýDüþünürsünüzsä, näyi necä edäcäyinizibilirsinizmi? Ümumiyyätlä, ailä büdcäsinädir, necä idarä olunmalýdýr? AzärbaycanDövlät Neft Akademiyasýnýn dosenti,iqtisadiyyat üzrä fälsäfä doktoru,“Gänclärin Elmi Araþdýrmalarýna Dästäk”Ýctimai Birliyinin üzvü Ýlham Rüstämovdeyir ki, ailä büdcäsinin xärcläriniidarä edärkän ailänin yaþayýþ standartýmüäyyänläþdirilmälidir: “Yäni här bir ailäbaþçýsý, (hämçinin här bir ailä üzvü)häyat standartýný þäxsän özü müäyyänläþdirmälidir.Bu müäyyänläþmädäqohumlarýn, qonþularýn, iþ yoldaþlarýnýntäsiri minimum olmalýdýr. Häyatþäraitini “baþqasý bizä nä deyär?” vä ya“baþqasý bizä necä baxar?” kimi suallaragörä qurmaq olmaz”.Ýlham Rüstämovun sözlärinä görä,ägär öz büdcämizi formalaþdýrmaq istäyiriksä,ilk növbädä, bizä mane olan tendensiyalarýaradan qaldýrmalýyýq: “Ailäninhäyat standartý sabit bir anlayýþ deyil,hadisälärin vä proseslärin täsiri altýndabu qalxa vä ya düþä bilär. Bu standartatäsir edän yeganä faktor ailänin gäliri olmalýdýr.Ailänin gäliri ilä uyðunluq täþkiletmäyän häyat standartlarý dayanýqlý olmur,maddi vä mänävi rifah halýný täminetmir, äksinä, diskomforta, ailädä lüzumsuzsöz-söhbätlärä vä mänävi depressiyalaragätirib çýxarýr. Yäni ätrafýmdakýavtomobilini däyiþibsä, män dä däyiþmäliyäm(üstälik dä, äldä etdiyim bütüngälirläri xärclämäk hesabýna) fikrindänuzaq olmaq lazýmdýr. Ägär avtomobilidäyiþmäyä, häqiqätän dä, ehtiyac varsa,bu, baþqalarýnýn täsiri ilä olmamalýdýr”.Ekspertin fikrincä, aþaðý vä orta gälirliailälär äþyalardan qänaätlä istifadä etmälivä ailä üçün o qädär dä ehtiyac olmayanäþyalara böyük mäbläðdä pulxärclämämälidirlär. Baþqa sözlä, zäruriolmayan ehtiyaclara zärurät qazandýrmaðaehtiyac yoxdur.Risklärin idarä edilmäsi vä sýðorta mädäniyyäti“Ailä büdcäsinin israf edilmäsinääsasän gänc ailälärdä rast gälinir. Bunasäbäb nädir?” sualýmýza Ýlham müällimincavabý belä oldu: “Gänc ailälärinbüdcälärinä täsir edän äsas amillärdänbiri dä kirayä haqlarýnýn yüksäk olmasýdýr.Gänc ailälärin ev problemi onlarýnçoxunun kirayädä yaþamasý ilä näticälänir.Belä olan halda, onlar öz gälirlärininyarýsýný, bäzän dä yarýdan çoxunu kirayähaqqý kimi ödäyirlär. Bu da ailänin büdcäsinätäsirsiz ötüþmür. Gänc ailälärbüdcälärini formalaþdýrarkän bäzisuallara cavab tapmalýdýrlar:necä etmäliyäm ki, gälän ayýnämäkhaqqýný alanadäk äldä olan väsaitçatsýn; necä etmäliyäm ki, evdä ärzaq väqeyri-ärzaq mallarý israf olmasýn; necäetmäliyäm ki, bu ay ödädiyim kommunalxärclär bir az da aþaðý düþsün. Bununüçün häm dä ailädä aylýq elektrik, su, qazqäbzlärini müqayisä etmäk värdiþläriniformalaþdýrmaq lazýmdýr”.“Müäyyän olanlarla yanaþý, qeyrimüäyyänamillär dä ailänin büdcäsinä täsirgöstärir”,-deyän hämsöhbätimiz bildirdiki, bu kimi risklärin idarä edilmäsindäsýðorta mädäniyyätinin formalaþmasýhälledici rol oynayýr: “Buna misalolaraq, tibb sýðortasýný, ämlak sýðortasýnýqeyd etmäk olar”.“Här käs yeni toy modelinihäyäcanla gözläyir”Gänclärin xärclärinä täsiredän digär amillärdän biri däAzärbaycan DövlätNeft Akademiyasýnýn dosenti, iqtisadiyyatüzrä fälsäfä doktoru,“Gänclärin Elmi AraþdýrmalarýnaDästäk” Ýctimai Birliyinin üzvü ÝlhamRüstämovun sözlärinä görä, ägär özbüdcämizi formalaþdýrmaq istäyiriksä,ilk növbädä, bizä mane olan tendensiyalarýaradan qaldýrmalýyýq.däbdir: “Reklam vasitäläri elektrotexnika,kompyuter, mobil telefonlara müäyyänþüuraltý maraq formalaþdýrýr. Bu haldada zäruri ehtiyac meyarýný näzärä almaqlazýmdýr. “Xoþum gäldi, aldým”,“Dostumda gördüm, bäyändim” vä s. kimikortäbii faktorlar bizi hämin mallarýnistehlakçýsýna çevirmämälidir”.Toylarýmýzdaký israfçýlýða diqqät çäkänmüsahibimiz dedi: “Väziyyät o häddäçatýb ki, toya dävät olunan þäxs istäsädä - istämäsä dä, yesä dä - yemäsä dä, 9-10 çeþid yemäyin pulunu verir vä yeyilmäyänyemäk israf olur. Buna görä dä çýxýþyolu kimi cämiyyätimizdä daha azmäsräfli, sadä, qänaätcil yeni toy modellärinintätbiqinä ciddi ehtiyac var. Sankihär käs bu yeni modeli häyäcanla gözläyir.Ancaq bu yeni toy modellärinä keçmäyä“baþqalarý mänä necä baxar?” tendensiyasýhälä ki maneolur”.Ýlham Rüstämovunsözlärinä görä, ailäbüdcäsinä qänaätedänlärözlärini maddivä psixoloji cähätdänsýðortalamýþ olurlar: “Qänaätedän adam baþqasýna möhtac olmur,sahib olduðu nemätlärlä kifayätlänmäyi,sadä yaþamaqdan läzzät almaðý bacarýr,þan-þöhrätä häväs göstärmir. Qänaätetmäyi bacaran insan maddi imkanlarýnýarzularýnýn köläsinä çevirmir,onu tärbiyä etmäyi bacarýr”.Ýqtisadi faktorlar insanlarý depressiyayasalan äsas säbäblärdändir. Dünyadaäksär xästäliklärin mänbäyinin stress olduðununäzärä alsaq, deyä bilärik ki,qänaätcil insanlar daha saðlam olurlar.Çünki qänaätcil insanýn maddi çatýþmazlýqucbatýndan mänävi depressiyayadüþmäk ehtimalý yoxdur. Qänaätcilinsan öz iqtisadi väziyyätinä tamnäzarät edir, här hansý bir çatýþmazlýðaqarþý özünü sýðortaladýðý üçün çätinliyädüþmür”.Biz färqinä varmasaq da ekspert hesabedir ki, ailä büdcäsinin idarä olunmasýbaxýmýndan informasiyalarýn mühümähämiyyäti var: “Ýnformasiyalar,xäbärdarlýqlar, müäyyän biliklär ailäbüdcäsindä israfçýlýðýn qarþýsýný ala biläcäkfaktorlardandýr. Mäsälän, avtomobilimizihava haqqýnda mälumatla tanýþolduqdan sonra tämizlätdirmäyimiz dahamäqsädäuygundur. Çünki ola bilärki, maþýnýnýzý tämizlätdirändän sonrayaðýþ yaðar. Odur ki, hava haqqýndamälumata qulaq asmaqla pulunuzunboþa xärclänmäsinin qarþýsýný ala bilärsiniz”.“Täläb olunan qanunsuz ödäniþlär ailälärin xärciniartýrýrdý”Ýlham Rüstämov son vaxtlar korrupsiyayaqarþý aparýlan mübarizä tädbirlärininailälärin büdcälärindä xärcläri azaldacaðýnýdedi: “Son günlär respublikamýzdakorrupsiyaya qarþý mübarizä tädbirlärininintensivläþmäsi vätändaþlararasýnda sevinclä qarþýlanýr. Çünki täläbolunan qeyri-qanuni ödäniþlär ailä büdcälärininxärclärinin tärkib hissäsinä çevrilmäklämaddi rifahlarýna mänfi täsirgöstärirdi. Korrupsiyailä mübarizädä cämiyyätinbütün üzvläri aktiviþtirak etmälidir”.SÝYAHISOSÝAL HÄYATNÝCAT ÝNTÝQAM07Färqinä varmadýq vä növbätifaciäni yaþadýqQäzetimizin builki 15 fevral tarixli sayýnda “Gälinmaþýnýnýn qäzaya uðramasý” adlý bir yazý yazmýþdým.Dünän telekanallarýn birindä Sumqayýtda qäzayauðramýþ gälin maþýný ilä baðlý veriliþä baxandansonra o yazýmý bir daha xatýrladým. Yäqin xäbärinizvar ki, hämin hadisä näticäsindä gälin (Aytän) väbäyin iki yeznäsi dünyalarýný däyiþib. Än dähþätlisiisä odur ki, hazýrda xästäxanada müalicä olunan bäyinbundan xäbäri yoxdur. Bäyä deyiblär ki, onlaraðýr xästä olduqlarý üçün müalicädädirlär vä bunagörä xästäxanaya gälä bilmirlär...Adýný çäkdiyim guþä yazýmda bildirmiþdim ki,bizim elä qäribä (!) adätlärimiz var ki, illärdir onlardanäl çäkä bilmirik. Sonunun hätta faciä ilä bitä biläcäyinibilsäk belä. “Çox qäribä adätimiz var: gälingätirmäyä gedän þäxslärin hamýsý çalýþýr ki, gälinmaþýnýnýn arxasýnda mähz onun avtomobili getsin.Däfälärlä belä hadisälärin þahidi olmuþam. Baþqavaxt bir-birinä qardaþ deyänlär, dost deyänlär bumäsälädä güzäþtä getmäk istämirlär. Hätta bu yarýþmanýnavtomobil qäzasýna, ölümä, aðýr bädän xäsarätlärinäsäbäb ola biläcäyini dä näzärä almýrlar.Bäli, färqinä varmadýqvä növbätifaciäni yaþadýq. Näolsun ki, yol qäzasýndadünyasýnýdäyiþän hämin gälinbizim qohumäqräbamýzdeyil.Axý o da bizim kimihäyata ümidläbaxýrdý.Çox istärdim ki,äziz oxucularým buguþäni adi bir yazýkimi oxumasýnlar...Täsävvür edin, avtomobilinbiri gälin maþýnýnýnarxasýnda özünä yeredir, digäri sürätlä gälir väonu sýxýþdýrýb känara çýxarmaqistäyir, sonra o biriavtomobil özünü dürtmäyäçalýþýr vä s...Belä väziyyätlärdä änböyük tählükä isä heç nädänxäbärsiz qarþýdan gälänavtomobillär üçünolur. Vay o gündän ki, qarþýdangälän avtomobilinsürücüsü bir qädär ehtiyatsýzdavrana. Sürücüläriçkili väziyyätdä olanda isägözlärinä, ümumiyyätlä,heç nä görünmür. Faciäbaþ verändän sonra isä çoxgec olur”.Bäli, bu gün hämin mäsälä yenidän gündämägälib. Ancaq heyif ki, dähþätli faciä baþ verändänsonra...Sumqayýtdaký mälum qäza isä bir qädär baþqasäbäbdän baþ verib. Qýz toyu baþa çatýb vä bäylä gälinavtomobilä äyläþiblär. Avtomobilin sürücüsü isäguya yolu qýsaltmaq üçün qaydaný pozaraq yüksäksürätlä yolun äks istiqamäti ilä häräkät etmäyä baþlayýb.Açýðý, mänä çox maraqlýdýr ki, bäylä gälininqohumlarý, valideynläri sürücünün bu addýmýna necärazýlýq veriblär? Axý onlar qaydanýn kobud þäkildäpozulmasýna etiraz edä bilärdilär. Belä mäsuliyyätsizliyägöz yummaq olarmý? Bälkä dä gündüz olsaydý,därd yarý idi. Amma gälin maþýnýnýn gecä vaxtý,yüksäk sürätlä yolun äks istiqamäti ilä häräkät etmäsinivä här käsin bunu normal qarþýlamasýný heçcür qäbul etmäk olmur.Hämin guþä yazýmda qeyd etmiþdim: “Mäncä,bu gözägörünmäz tählükäni görmäyin vaxtý çatýb.Ägär färqinä varmasaq, tädbir görmäsäk, ehtiyatlýdavranmasaq, hälä çox toylarýmýz yasa dönäcäk”...Bäli, färqinä varmadýq vä növbäti faciäni yaþadýq.Nä olsun ki, hämin gälin bizim qohum-äqräbamýzdeyil. Axý o da bizim kimi häyata ümidlä baxýrdý...Çox istärdim ki, äziz oxucularým bu guþäni adi biryazý kimi oxumasýnlar. Gälin, näticä çýxaraq, ägär bugünä qädär belä mäsälälärä ähämiyyät vermirdiksä,bundan sonra diqqätli olaq, ehtiyac yarananda etirazýmýzýbildiräk, baþa salaq, bir sözlä, gälin maþýnýnýnqäzaya uðramamasý üçün här nä lazýmdýrsa edäk.Bax onda “sonraký peþmançýlýq fayda vermäz” demäyädä ehtiyac qalmayacaq... n.intiqam@zaman.azDÝZAYNER: SAMÝR SALMANOV

08 SÄRBÄSTGäncä veteranlarý Qäläbäbayramýna hazýrlaþýr3-4 MAY 2011 ZAMAN“Läman” festivaldan qayýdýb1“Läman” räqs qrupu Türkiyänin MilliSuverenlik vä Uþaq Günü münasibätiläkeçirilän änänävi festivaldan qayýdýb. “Läman”festivalda 20 näfärlik heyätlä iþtirakedib. Aðstafa Rayon Mädäniyyät Þöbäsininrähbäri Gülgün Kärimovun sözlärinä görä,räqs qrupu Türkiyänin Adapazarý þähärindätäþkil olunmuþ festivalda bir neçä Azärbaycanxalq räqslärini ifa edib. G. Kärimov onu da bildiribki, festivala ilk däfä qatýlmýþ “Läman”ýnçýxýþlarý çox bäyänilib. Xatýrladaq ki, här il 23aprel - Milli Suverenlik vä Uþaq Günü münasibätilätäþkil edilän festivalýn mäqsädi dünyauþaqlarý arasýnda qardaþlýq, dostluq vä sevgiälaqälärini möhkämländirmäk, eläcä dä Türkiyäninxalqlar, insanlar arasýnda dostluða, sevgiyäsadiq bir ölkä olduðunu göstärmäkdir.Onu da qeyd edäk ki, uþaq festivalý çärçiväsindäkonsertlär vä tarixi yerlärä gäzinti proqramlarýda täþkil olunub. CEYHUN VÄLÝYEV AÐSTAFALALÄ NURGÜN GÄNCÄGäncä þähärindä Veteranlar1Täþkilatýnýn äsasý 1992-ci ildäqoyulub. Gäncä Þähär Veteranlar Täþkilatývä Aðsaqqallar Þurasýnýn sädri,ikinci qrup Qarabað älili Yusif Mämmädovunsözlärinä görä, hazýrda þähärdäBöyük Vätän müharibäsi iþtirakçýlarý,älilläri vä arxa cäbhädä iþtirakedänlärin birlikdä sayý 620 näfärdir:“Bundan baþqa, Qarabað müharibäveteraný älilläri, þähid ailäläri iläbirlikdä 930 näfär, Silahlý Qüvvälärveteranlarý 178 näfär, hüquq-mühafizäorqanlarý veteranlarý 300 näfär väämäk veteranlarý isä 2 min 250 näfärdir”.Veteranlara dövlät qayðýsýndandanýþan Y. Mämmädov qeyd etdi ki,veteranlar dövlät täräfindän müäyyänimtiyazlara malikdirlär. Onunsözlärinä görä, veteranlara ildä birdäfä müäyyän mäbläðdä müavinätlärverilir: “Digär täräfdän, Böyük Vätänmüharibäsi vä Qarabað müharibäälilläri vä þähid ailälärinä färdi evlärtikilir, avtomobillär verilir, eläcä däheç bir rüsum alýnmadan telefon xätläriçäkilir”. Bu kateqoriyadan olanveteranlara dövlät poliklinikalarýndapulsuz tibbi xidmät göstärildiyinisöyläyän hämsöhbätimiz bildirdi ki,ruhi-äsäb, þäkär vä að ciyär xästälikläriolan veteranlara pulsuz därmanlarverilir: “Ämäk veteranlarýna tibbiarayýþ äsasýnda sanatoriyalara getmäküçün kartlar verilir ki, onlarapulsuz xidmät göstärilsin”. Müsahibimizonu da vurðuladý ki, veteranlarýnmüavinätläri ildän-ilä artdýqcaMuðamýn qorunmasý vä inkiþaf etdirilmäsibarädä qanun müzakirä olunur1Ölkämizdä ilk däfä olaraq,“Muðam sänätinin qorunmasývä inkiþaf etdirilmäsi haqqýnda” qanunqäbul olunacaq. Qanun layihäsiMilli Mäclisin Mädäniyyät komitäsinindünän keçirilän iclasýnda ilk däfäolaraq müzakiräyä çýxarýlýb. Yeni qanunlayihäsi Azärbaycan muðam sänätininictimai älaqälär sistemindäkiyerini vä hüquqi väziyyätini müäyyänläþdirir.Bu, azärbaycanlýlarýnmädäni irsinin tärkib hissäsi olan vätarixän ifa etdikläri Azärbaycan muðamlarýnýnhüquqi qorunmasý, öyränilmäsi,tädqiqi, tädrisi, täbliði vä inkiþafetdirilmäsi ilä baðlý yarananmünasibätläri tänzimläyir. Qanunlayihäsinin müällifi, komitänin sädrmüavini Rafael Hüseynov bildirib ki,muðam Azärbaycan dövlätçiliyininmöhkämländirilmäsi üçün istifadäedilän vacib amillärdändir, dünyaazärbaycanlýlarýný birläþdirän däyärdir:“UNESCO vä ÝSESKO-nun xoþmäramlýsäfiri Mehriban Äliyeva muðamýmýzýndünyanýn maddi mädäniirsi siyahýsýna daxil olmasýna nailolub. Ona görä dä bu sänät haqqýndaqanun layihäsinin hazýrlanmasýlabüddür”. Qeyd edäk ki, qanun layihäsi4 fäsil 9 maddädän ibarätdir.Müzakirälärdän sonra qanun layihäsiMilli Mäclisin plenar iclasýna tövsiyäolunub.onlarýn bäzi imtiyazlarý läðv edilir:“Mäsälän, ictimai näqliyyatdan istifadäyägörä pulsuz gediþ haqqýnýn läðvinigöstärmäk olar”. Bäzi mämurlarýnveteranlarla baðlý qanunlarý bilmädiyindänþikayätlänän Y. Mämmädovbunun bir sýra problemlär doðurduðunudedi.Y. Mämmädov qarþýdan gälän 9may - Qäläbä bayramý münasibäti ilägörülän hazýrlýq iþlärindän dä söz açdý.Onun sözlärinä görä, bu mäqsädlätähsil müässisälärindä, härbi hissä väkomissarlýqlarda silsilä tädbirlärin keçirilmäsi,Qährämanlarýn þäkilläriniäks etdirän stendlärin täþkil edilmäsinäzärdä tutulub. Tädbirlär silsiläsinäAzärbaycanýn ilk Sovet Ýttifaqý qährämanýÝsrafil Mämmädovun qäbriönündä tädbir keçirilmäsi dä daxildir.Zärifä Äliyeva Masallýda yad olunduMasallý Rayon Mär-Xästäxanasýnda 1käzi“Akademik Zärifä Äliyevavä milli oftalmologiya”mövzusunda elmi-praktikkonfrans keçirilib. KonfransdaZ. Äliyevanýn alimvä insan kimi yüksäk keyfiyyätlärindändanýþan RayonMärkäzi Xästäxanasýnýn baþhäkimi Cälil Näzärov MilliOftalmologiya MärkäzininMasallý regional þöbäsindäötän il 500-ä qädär cärrahiyyäämäliyyatýnýn aparýldýðýný,2 mindän çox insanýn isämüalicä aldýðýný qeyd etdi.Masallý Rayon Ýcra Hakimiyyätibaþçýsýnýn müaviniNäsir Muxtarlý akademik Z.Äliyevanýn görkämli alimolmaqla bärabär, häm däqayðýkeþ ana, väfalý ömürgünyoldaþý kimi yaddaþlardaqaldýðýný bildirib. OftalmoloqHikmät Äzizli akademikinhäyat vä fäaliyyätibarädä märuzä edib. O deyibki, Z. Äliyevanýn apardýðýgeniþmiqyaslý klinik vätäcrübi tädqiqatlar sonrakýnäsillär üçün çox däyärlimänbädir. OftalmoloqlarYasär Äzizov vä Yaþat Baðýrovisä Z. Äliyevanýn täläbäläriolduqlarý illärin xatirälärinikonfrans iþtirakçýlarý iläbölüþüblär.Bu il üç yeni bädii film çäkiläcäkCäfär Cabbarlý adýna “Azärbaycanfilm”1Dövlät Kinostudiyasýnda üç yeni bädiifilm istehsalata buraxýlýb. Kinostudiyadan“Lent.az”-a verilän mälumata görä, filmlärdänbiri Azärbaycan dramaturgiyasýnýn banisi MirzäFätäli Axundovun 200 illik yubileyi münasibätiläçäkilir. Ýkiseriyalý filmin ssenari müällifiAnar, quruluþçu rejissoru Ramiz Häsänoðludur.Növbäti filmä Aqil Abbasýn “Dolu” romanýäsasýnda quruluþ veriläcäk. Filmin ssenarisinidä Aqil Abbas özü yazýb. Quruluþu isä rejissorElxan Cäfärova hävalä olunub. Bu il istehsalolunacaq üçüncü bädii film “Çölçü” adlanýr.Filmi rejissor Þamil Äliyev Vidadi Häsänovunssenarisi äsasýnda çäkäcäk. Här üç filminrejissor ssenarisinin yazýlýþ dövrü baþa çatýb.Hazýrlýq dövrü dä baþa çatandan sonra rollarýifa edäcäk aktyorlarýn adlarý mälum olacaq.Þuþa teatrý “Þuþasýz”tamaþasýný nümayiþ etdiräcäkÞuþa Dövlät Musiqili Dram Teatrý Þuþa-iþðalýnýn 19-cu ildönümü ilä baðlý1nýntamaþa nümayiþ etdiräcäk. Teatrýn direktormüavini Azad Mämmädovun sözlärinä görä,tamaþanýn nümayiþi mayýn 6-da “Vätän çaðýrýr”aksiyasý çärçiväsindä baþ tutacaq. “AzärsunHoldinq” Mädäniyyät Märkäzindä göstäriläcäk“Þuþasýz” tamaþasýnýn quruluþçu rejissoruElþän Zeynallý, quruluþçu rässamý ValehMämmädovdur.Akademik Budaq Budaqovunkitabý Ukraynada näþr olunubAkademik Budaq Budaqovun “Daðlýq1Qarabað vä onun ätrafýndaký hadisälärhaqqýnda” kitabý Ukraynada näþr olunub. KitabSevastopol þähärindäki “Delta” näþriyyatýtäräfindän rus dilindä çap olunub. Kitabdaoxuculara Ermänistanýn Azärbaycana qarþý täcavüzününtarixi vä müxtälif aspektläri barädämälumat verilib. Müällif ötän äsrin 80-ci illärininaxýrlarýnda bilavasitä þahidi olduðu hadisälärdängeniþ bähs edib. Kitabda azärbaycanlýlarýnErmänistandan deportasiyasýnýn märhälälärinädä toxunulub.DÝZAYNER: SÜRÄYYA ÝBRAHÝMOVA

3-4 MAY 2011 ZAMAN“Hüquq vä gömrük sahäläri kimi,härbi sahäyä dä meyil olmalýdýr”ÜZ - ÜZÄ09Müharibä þäraitindä yaþayan Azärbaycanda gänclärin härbi vätänpärvärlikruhunda formalaþmasý olduqca vacibdir. Daðlýq Qarabað da daxil olmaqla,ärazilärimizin 20 faizinin hälä ki düþmän tapdaðý altýnda olmasý gänclärin härbisahäyä maraðýnýn artýrýlmasýný zäruri edir. Härbi ekspert, ehtiyatda olanpolkovnik-leytenant Üzeyir Cäfärovla bu mövzuda söhbät etdik.RUSLAN ÇÝNGÝZOÐLU BAKI- Üzeyir bäy, näzärä alsaq ki, Daðlýq Qaraba-geri alýnmayýb, demäli, müharibä hälä1ðbitmäyib. Ona görä dä gänclärin härbi vätänpärvärlikruhunda böyümäsi önämlidir. Bu baxýmdangänclärin härbi xidmätä maraðýný artýrmaq üçünmedianýn rolunu necä qiymätländirirsiniz?- Män istärdim ki, torpaqlarýnýn 20 faiziiþðal altýnda olan bir dövlätdä yaþayan härbir gäncin härbi xidmätä maraðý yüksäk säviyyädäolsun. Bu maraðýn formalaþmasýndamedianýn rolu böyükdür. Täässüflär olsun ki,biz bu gün Azärbaycanda yayýmlanan televiziyakanallarýnda bunu müþahidä edä bilmirik.Sähärdän axþama kimi çal-çaðýr, seriallarvä digär mänasýz veriliþlär gänclärin formalaþmasýnamänfi täsir edir. Täbliðat iþi yalnýzmedia ilä bitmämälidir. Män hesab edirämki, bu gün Baký küçälärindä asýlan plakatlarýnäksäriyyäti härbi vätänpärvärlik ruhunda olmalýdýr.Bu plakatlarda här cür müðännininreklamý var, ancaq iþðal olunmuþ torpaqlarýmýzlabaðlý heç bir mälumat yoxdur.- Sizcä, Azärbaycanda härbçilärä, Vätän uðrundacanýndan keçmiþ Mübariz Ýbrahimov, FäridÄhmädov kimi qährämanlara istär cämiyyät, istärsädä dövlät täräfindän göstärilän münasibät qaneedicisäviyyädädirmi?- Mübariz Ýbrahimov, Färid Ähmädov vädigärläri son vaxtlarýn qährämanlarýdýr. Äslinäqalsa, müasir Azärbaycanýn müharibäninilk illärindä canlarýndan keçmiþ xeyli saydaqährämanlarý var. Ümumiyyätlä, Azärbaycandabu sahädä görüläcäk xeyli iþ var. Qanunvericilikbazasý täkmilläþdirilmälidir. Vätänuðrunda canýný fäda etmiþ gäncin däfniyüksäk säviyyädä täþkil olunmalýdýr. Äsgäritirmäk nä qädär acý olsa da, bu, reallýqdýrki, torpaqlarýmýz iþðalaltýndadýr, xidmäti borcunuyerinä yetirärkän þähid olanäsgärlärimiz dä, çavuþlarýmýzda, zabitlärimiz dä olacaq.Dövlät çalýþmalýdýr ki, gänclärästimul versin. Onlarýnmänzil vä digär sosial problemlärininhälli prioritettäþkil etmälidir. Härbçiyätäkcä bir þäxsiyyätkimiyox, dövlätinqoruyucusukimi münasibät bäslänilmälidir.Härbçi dövlätin dayaðý vä bel sütunudur.Onlara här cür qayðý göstärilmälidir ki, digärgänclärdä dä bu sahäyä häväs oyansýn.- Hazýrda könüllü olaraq müddätdän artýq härbixidmät keçänlär var. Müþahidälärinizä görä, sonzamanlar bu cür härbi xidmät keçmäk istäyänlärinsayýnda hansýsa däyiþiklik varmý?- Här bir sahäyä häväs üräkdän gälmälidir.Ýstär häkim, istär polis, istärsä dä härbçiol, peþäni sevmälisän. Härbinin öz täläblärivar. Orada yatmaq, durmaq, tälim keçmäkrejimlädir. Ola bilär ki, müäyyän tapþýrýqlabaðlý sutkanýn 24 saatýný xidmätdä keçiräsän.Belä hallara tab gätirmäk lazýmdýr. Gänclärimizdähäväs var, amma bu sahäyä daha çoxhäväs göstärilmälidir. Hüquq, tibb, gömrükvä vergi sahälärinä häväs göstärildiyi kimi,härbi sahäyä dä meyil olmalýdýr.- Härbidä täcrübäli häkimlärlä yanaþý, peþäkarpsixoloqlara da ehtiyac duyulmasý barädä fikirlärsäsländirilir. Bu mäsäläyä münasibätinizi bilmäkistärdik.- Çox böyük ehtiyac var. Bu mäsälä yaralýyerlärimizdän biridir. Bizdä sovetdänqalma“zampalit” sistemi var. Ägär härbi xidmätdähärbi hissä komandiri äsgärin atasýdýrsa, psixoloqlar,tärbiyävi iþlärlä mäþðul olanlar onlarýnanalarýdýr. Härbidä yalnýz psixoloqlarýndeyil, din xadimlärinin dä xidmätindän istifadäetmäliyik. 90-cý illärin ävvälindä härbihissälärdä dinlä mäþðul olan mütäxässislärvardý, amma bu gün orduda belä mütäxässisläryoxdur. Silah olan yerdä son däräcä diqqätliolmaq lazýmdýr. Täsävvür edin ki, dövlätdünyasýný däyiþmiþ härbi qulluqçuya 11 minmanat täzminat ödäyir. Amma bir psixoloqunsaxlanmasýna ildä heç 11 min manatýnyarýsý da xärclänmäz. Bununlayanaþý, bir äsgär öldükdä ordununnüfuzuna da xäläl gälir.- Ali vä orta mäktäblärdä härbidärslärin keçirilmäsinä münasibätinizibilmäk istärdik.- Biz müharibä þäraitindä olanbir dövlätik. Bu baxýmdan, þübhäsiz,ali mäktäblärdä härbi kafedralarýnläðvi mänfi haldýr. Täläbälärinhärbi hazýrlýðýnýn olmasý müharibäþäraitindä olan birdövlät üçün üstünlükdür.Belä gänclär gäläcäküçün potensialdýr.Hazýrda täkcä TibbUniversitetinin härbikafedrasý qalýb. Ortamäktäblärdä ibtidaihärbi hazýrlýq därslärikeçilirdi. Ýndi isä budärslär “Gänclärinçaðýrýþaqädärkihazýrlýðý” adlanýr.Ancaq budärslärdä silahlaräyani väsait kimi uþaqlara göstärilmir.Þübhäsiz, härbi kafedralarda neqativ hallarolub. Zabit olmaq istämäyänlärä, yaxþýoxumayanlara da qiymätlär yazýlýrdý, onlararütbälär verilirdi. Älbättä, bu, yolverilmäzdir.Ümumilikdä götürändä isä, härbi kafedralarýnolmasý härbi kadrlarýn hazýrlanmasýnamüsbät täsir edirdi.- Gänclärin härbi xidmätä häm psixoloji, hämdä fiziki cähätdän hazýr väziyyätdä getmäläri üçünhansý tädbirlär görülmälidir?- Täläbälär 50-100 näfärlik qruplar halýndahärbi hissälärä aparýla vä onlara äsgärlärläbärabär tälimlär keçirilä bilär. Azärbaycanýnhärbi sahädä här cür imkanlarý var. Sadäcä,bu iþläri täþkil etmäk lazýmdýr. Bu, xariciölkälärdä täþkil olunur. Härbi hissä komandýrlärinindä maraðýndadýr ki, gänclärä vätänpärvärlikruhu aþýlansýn. Biz bu iþläri görsäk,bu, dövlätimizä çox böyük uður vä xeyirgätirär.- Sizcä, härb elmi Azärbaycan xalqýna nä qädärdoðmadýr?- Mähämmäd Peyðämbärin belä bir hädisivar: “Beþikdän qäbrä kimi elm öyrän”.Bu kälam härb elmi üçün dä keçärlidir. Azärbaycandakifayät qädär härbi mäktäblär var:Azärbaycan Ali Härbi Mäktäbi, Ali HärbiTäyyaräçilik Mäktäbi, Ali Härbi DänizçilikMäktäbi. Biz öz gänclärimizi müasir täläbläräcavab verä bilän kadrlar kimi hazýrlamalýyýq.Azärbaycanýn tarixindä Mehmandarov,Väkilov kimi dahi särkärdälär olub. ÝkinciDünya müharibäsindä Häzi Aslanov, MehdiHüseynzadä kimi qährämanlarýmýz olub.Demäk ki, Azärbaycan xalqý döyüþkän xalqdýrvä äsgärlärimizin härbi hazýrlýðý da dahapeþäkar säviyyädä olmalýdýr.Nyu-Yorkda ermäniyalanýna “yox” deyilib1ABÞ-daký Azärbaycan vä türk diasporununüzvläri aprelin 30-da Nyu-Yorkun Tayms meydanýna toplaþaraq,“Ermäni yalanýna “yox” deyäk!” täläbi iläyürüþ keçiriblär. Diasporla Ýþ üzrä DövlätKomitäsinin mätbuat xidmätinin yaydýðýmälumata görä, Azärbaycan vä türkdiasporlarýnýn täþkil etdikläri bu aksiyaänänävi olaraq här il bu tarixdä keçirilir väsayca yeddincidir.Aksiyanýn äsas mäqsädi Amerikadayaþayan azärbaycanlýlarý vä türkläri antiermänifäaliyyäti, birgä ideyalar ätrafýndabirläþdirmäkdir.Etiraz aksiyasýnda “Ermäni yalanlarýnainanmayýn!”, “Ýnsanlýða qarþý zülmä son!”kimi þüarlar säsländirilib. Aksiyaya Nyu-Yorkda yaþayan azärbaycanlýlar vä türklärläyanaþý, onlarýn Vaþinqton, Pensilvaniya,Boston, Nyu-Cersi vä Konnektikutdanolan täräfdarlarý da qatýlýb.ÜZEYÝRCÄFÄROVDÝZAYNER: SÜRÄYYA ÝBRAHÝMOVA

10 TÜRKÝYEKýþlada siyasetHafta içinde internet sitelerine düþen bir 'seminer'bu ülkenin hâlâ nasýl büyük problemlerle boðuþtuðunugözler önüne serdi.Albay Engin Kabadaþ (garnizon komutaný) olduðuiddia edilen biri, subay eþlerinikarþýsýna almýþ, siyaset üzerinenutuklar atýyor. Üstelik konuþmasýndananlýyoruz ki, bu icraatýüstlerinin emri, izni ve teþvikiyleyapýyor. Dahasý, bilinçlendirmeyiamaçlayan (!) bu faaliyet, belli birplan dâhilinde defalarca icraediliyor. Peki, ne diyor Albay?Ne demiyor ki! Bu ülkenin baþbakaný, cumhurbaþkaný,bakanlarý hakkýnda kahvehaneköþelerinde bile söylenmeyecek sözler sarf ediyor.Karalama propagandasýna BaþbakanErdoðan ve Abdullah Gül'ün aile fertlerini dekarýþtýrýyor. Bülent Arýnç'ý unutmuyor komutan;ona da veryansýn ediyor. Hal böyle oluncakarþýmýza Hasan Cemal'in tabiriyle 'asker sorunu'çýkýyor yeniden... Subay eþlerine siyasetin en pespayederecesinden hitap eden garnizon komutaný,bir ara hýzýný alamayarak halka da demediðinibýrakmýyor. Güya önce bu halkýn cehaletini ispatedici görsel sunumlar sergiliyor; ardýndan dabu insanlarýn verdiði oylarýn ne kadar yanlýþ vetehlikeli sonuçlar doðurduðunu ispat (!) ediyor.Yani? Halk cahil, cumhurbaþkaný ve baþbakan buülkeye hizmet etmedikleri gibi zararlý bir yoldayürüyor. Hedef AKP, halk, seçim, sandýk...Seminerci komutan, bilgi hazinesini (!) cömertçepaylaþmaktan yeterince tatmin olmamýþ ki komutanlarýnýnizniyle çýktýðý yolda asýl amacýný da söyleyiveriyor.Özetlemek gerekirse demek istiyor ki:'Sakýn AKP'ye oy vermeyin.' Komutan bu isteðingerçekleþmesi için bazý hesaplar bile yapmýþ.Subay, astsubay ve yakýnlarýný hesaplýyor ve bukaba hesaptan oy planlamasý yapýyor. Bütün buBir efsane böyle sona erdiEKREM DUMANLIÖnceki gün yeni bir 'kansýz' 1 Mayýs dahabayram havasýnda kutlandý; iþçi sendikalarý, siviltoplum örgütleri, onlarla dayanýþma halindekivatandaþlar Taksim Meydaný'ný doldurdu, konuþmalarýdinledi, þarkýlar söyledi, sloganlar attý...Hayýrlýsýyla bir büyük Türk efsanesi dahaböylece tarihe karýþtý. Bunun kýymetinibilelim. Pek çok ülkenin tarihinde karasayfalar vardýr; ancak bizde kara sayfalarkalýcý alýþkanlýklara sebep oluyor.1977 yýlýnda yapýlan '1 Mayýs' töreni 37kiþinin ölümüne yol açan kanlý olaylarasahne olmuþtu; onu takip eden yýllarboyunca 'kan dökülebileceði' endiþesiyleTaksim Meydaný bütün törenlere kapatýldý.Geriye bakýnca planlý bir 'derin devlet' eylemisonucu kanýn döküldüðünü görebiliyoruz.Soðuk Savaþ'ýn tir tir titreten en soðuk günlerindekýþkýrtýlan hazýr kýtalarýn tören alanýnayollandýðýný ve istenen sonuç için her türlü 'resmi'tedbirin alýndýðýný bugün artýk biliyoruz.Eylem daha kanlý bile sonuçlanabilirdi.'Emekçiler', 'çalýþanlar' ya da 'iþçiler', o döneminegemenleri için, asla geçit verilmemesiigereken bir kesimi teþkil ediyordu. Zorunlulukdurumunda eylemlerinin kanla bastýrýlmasý dahoþ görülen bir kesimi... Þimdi bize bir 'efsane',bir 'masal' gibi geliyor, ama 1970'lerin þartlarýnda'sol' olarak tanýmlanan kesimi 'devletdüþmaný' sayarak onu yok etmeyi ideolojikhakký olarak görenler vardý. 1977'de sokaklaradökülenler, 'sol iktidaragelemesin' diye hareketlenmeküzere ve silâhlarý bir yerlerdedepolanmýþ olarak hazýr bekletiliyordu.Ýtalya'da 'Gladio' adýyla CIAtarafýndan NATO çerçevesindekurulmuþ örgütün bizdekiizdüþümü... Üç yýl sonra, 12 Eylül 1980'de,yönetime el koyduklarýnda, askerler, darbeleriiçin, 'akan kardeþ kanýný durdurmak' gerekçesinide kullanacaklardý. Darbelere gerekçe olabilecekeylemler yapabilsin diye hazýr tutulankýtalarýn sebep olduðu kanlý olaylarda, 37'siTaksim Meydaný'nda olmak üzere, beþ binin üzerindeinsanýmýz hayatýný kaybetti.FEHMÝ KORUmanzara, askerin siyasetle iç içe olmasýný ispatetmiyor mu? Asker kýþladan çýkýyor, seçim meydanýnainiyor, kimin nereye oy verme(me)sigerektiðini emir komuta zinciri içinde dikte ettiriyor.Bunlarý yaparken baþkomutan sýfatýtaþýyan Abdullah Gül'e demedik laf býrakmýyor.Halkýn seçtiði Baþbakan'a en aðýr ithamlarda bulunuyorvs. Hakký var mý bu ölçüsüzlaflarý söylemeye? Tabii ki hayýr. TSK'nýnen baþýndaki kiþi hakkýnda, (komutanbilgi ve ilgisi dâhilinde) bir albay tarafýndanalenen, üstelik bu kadar kötü birüslupla, böyle laflar edilebilir mi? Neyseki TSK, yaptýðý bir açýklamayla internetedüþen o konuþma hakkýnda hukuki sürecibaþlattýðýný ifade etti. Doðru bir karar. Bir garnizonkomutanýnýn o pervasýz konuþmalarýnahangi üst rütbeli subay(lar)ýn izin verdiði ortayaçýkarýlmalý. Daha önemlisi de þu: Bu güzel milletaskerini sever ancak onu kýþlasýnda ister. Haklýdýrda! Tarih boyunca asker ne zaman kýþlasýndançýkýp siyasete bulaþmýþsa hem kendini mahvetmiþtirhem ülkesini. Genelkurmay Baþkanlýðý'nýnsoruþturma baþlatmasý yerinde bir karar ancakasýl önemli olan, ordumuzun zihni deðiþimisürecini tamamlayarak demokratik ülkelerdekigibi asli görevine odaklanmasýdýr. Ýþte o zamangönüllerdeki ulvi yerini alacak ve tarih huzurundaalkýþlanacaktýr. Darbecilik ve cuntacýlýk, geçen asrýnzifiri karanlýðýnda boðulup gitmiþtir. Cuntayoluyla iktidara gelen ve diktatöryasýný þiddet üzerinekuran Ortadoðu ülkelerinin yaþadýðý büyüksarsýntý, darbeciliðin hazin akýbetini bir dahatescilliyor. Halk iradesi olmadan bir ülkeyi yönetmekartýk mümkün deðil! O iradenin üzerinesilahýn gölgesi düþtüðü an, modern dünya ile aynýatmosferde soluk alýp vermek imkânsýz. Sadeceuluslararasý dengeler demokrasiyi kaçýnýlmazkýlmýyor; ülkenin kendi gerçekleri de darbeye gidenbütün yollarý týkýyor. Vatandaþlýk þuuru,silahlarýn antidemokratik taleplerini þiddetle reddediyor.Kurmay kadronun bu gerçeði görmemesiçok vahim sonuçlar doðurabilir. Keþke siyasetve medya dünyasý da bazý askerlerdeki siyasetmerakýnýn ne kadar yanlýþ olduðunu ve maalesefhâlâ bu müzmin hastalýðýn nüksettiðini görebilseydi.Belki o zaman köklü bir zihniyet deðiþimiyaþanýrdý...Bir kiþiyi kollamak için herkese sýra dayaðýGeçenlerde birinci sayfa editörlerimizden MusaÇakmak, güzel bir benzetme yaptý: CHP lideriKýlýçdaroðlu'nu korumak için bazýlarý herkesi sýradayaðýndan geçiriyorlar. Kendine merkez medyadiyen bir kesim, Kemal Bey'in aðzýndan çýkan buifadelere önce aldýrýþ etmedi. Sayfalarýnda yeterinceyer ayýrmadý. Ardýndan da 'Siyasette üslup'baþlýðý altýnda meseleyi her yana çekip herkesi iþiniçine katarak Kýlýçdaroðlu'nun yanlýþý üzerindenherkese yüklenildi. Kemal Bey'in yaptýðý yanlýþ içinTurgut Özal, Mesut Yýlmaz, Tansu Çiller, SüleymanDemirel ve Recep Tayyip Erdoðan'ýn üslubuna dagiydirmelerde bulunuldu. Sanki ortada bir küfüryokmuþ gibi! Siyasette üslup eleþtirisi yapýyor gibigörünerek, Kemal Bey'in ettiði küfür (hiç olmazsasürç-i lisan) göz ardý ediliyor. Herkes bir çuvalasokuþturularak, meselenin üstü kapatýlýyor. CNNTürk'teki bir programda Kýlýçdaroðlu'nun açýklamasýnýntatmin edici olup olmadýðý soruluyor vekatýlýmcýlar “Tatmin olmadýk.” cevabýný veriyorlar.Tabii bu, gazetelere yansýmadýðý için bazý kesimlerde konuya dâhil olmak istemiyor. Hatýrlayýnýz, merhumCumhurbaþkaný Turgut Özal, Erdal Ýnönü'yehitaben 'küçük Turgut' lafýný söylediðinde gazetecilerkendisine ýsrarla bu konuyu sordu.Sonrasýnda Turgut Bey, “Halt ettim” diyerek özürbeyan etti. Kemal Bey'in de yapacaðý buydu. “Öyledemek istemedim, ancak öyle anlaþýldýysa bütünannelerden özür diliyorum” deyip halkýn gönlünükazanacaðýna “Ana... a...” lafýný, “Ayaðýný denk al,diyecektim” ile telif etmeye çalýþtý. Yaptýðý yanlýþiçin özür dilemediðinden, sürekli hata yapmaya devamediyor. Keþke, genetik yapýlarýyla CHP'ye baðlýmedya da bunu görebilseydi ve bu mesele hemCHP'nin hem de onlarýn kâr hanesine yazýlsaydý.Dönemin askeri yetkililerinden biri, yýllarsonra, “Darbeyi iki yýl önce yapacaktýk, þartlarýnbiraz daha olgunlaþmasý için bekledik” diyecekti.1980'lerin þartlarý Soðuk Savaþ'ýn sona erdiði1990'lara gelindiðinde deðiþti ve 'tehdit' algýlamasýnda'sol' yerini 'irtica' denilen bir baþkatehdide býraktý. 1970'lerde 'sol iktidar olamasýn'diye yapýlanlar, 1990'larýn þartlarýnda hayli revizeedilmiþ eylem planlarýyla bu defa 'irtica iktidarolamasýn' diye yapýlmaya baþlandý.Yaþananlardan ders alýnmamýþ olsaydý, yada 'irtica' ile suçlanan kesimin kanaat önderlerive siyasileri saðduyulu davranmasalardý1990'larýn tarihi de 'kanlý' yazýlabilirdi.Necmettin Erbakan'ýn “Kanlý mý, kansýz mý?”sorusu bu tahlil ýþýðýnda yeniden deðerlendirilebilir.Ülkeyi geren 'sað-sol çeliþkisi' devamediyormuþ hissini vermek üzere kitleselhareketlere kapalý tutulmasý devam etti TaksimMeydaný'nýn... Emekçiler 'bayram' için birarayageldiðinde kendilerini tâciz edecek hazýr kýtalarsahnede yerini alamýyorsa artýk, bunu buamaçla oluþturulmuþ örgütün iþlev göremezhale getirilmesine borçluyuz.Sevinebiliriz: Türkiye normalleþiyor...3-4 MAY 2011 ZAMANBAÞSAÐLIÐIÞirvan Þähär Märkäzi Xästäxanasýnýn baþ häkimiSalmanov Murad Sabiroðlunun vä häyat yoldaþýhäkim Salmanova KämaläZabil qýzýnýnväfatý ilä älaqädar baþsaðlýðý verir, märhuma vämärhumäyä Allahdan rähmät, yaxýnlarýna säbir diläyirik.Þirvan Þähär Märkäzi xästäxanasýnýn kollektivi adýndanbaþ häkim müavini Näzärov S.D.BAÞSAÐLIÐIÞirvan Þähär Märkäzi Xästäxanasýnýn baþ häkimiSalmanov Murad Sabiroðlunun vä häyat yoldaþýhäkim Salmanova KämaläZabil qýzýnýnväfatý ilä älaqädar baþsaðlýðý verir, märhuma vämärhumäyä Allahdan rähmät, yaxýnlarýna säbir diläyirik.Hacýqabul Rayon Märkäzi Xästäxanasýnýn kollektiviadýndan baþ häkim Färhad SäfärovBAÞSAÐLIÐIÞirvan Þähär Märkäzi Xästäxanasýnýn baþ häkimiSalmanov Murad Sabiroðlunun vä häyat yoldaþýhäkim Salmanova KämaläZabil qýzýnýnväfatý ilä älaqädar baþsaðlýðý verir, märhuma vämärhumäyä Allahdan rähmät, yaxýnlarýna säbir diläyirik.Þirvan “Araz” Kurslarý kollektivi adýndan kursun müdiriNatiq SiyahovBAÞSAÐLIÐIÞirvan þähär 14 saylý mäktäbin direktoruXudakärim Aðamalýyevä qayýnanasýSafura xanýmýnväfatý ilä älaqädar baþsaðlýðý verir, märhumäyäAllahdan rähmät, yaxýnlarýna säbir diläyirik.“Zaman-Azärbaycan” qäzetinin Þirvan zona tämsilçiliyiadýndan Babäk ÄsgärETÝBARSIZDIRLänkäran rayonu, Girdäni känd sakini Hüseynov AðahüseynQulam oðluna Länkäran Rayon Torpaq Þöbäsitäräfindän 22.07.1998-ci il tarixdä verilmiþ JN 603nömräli, KOD 80210018 olan torpaða mülkiyyät hüququnadair Dövlät Aktý itdiyi üçün etibarsýzdýr.ETÝBARSIZDIRLänkäran þähär sakini Salayeva Þäfiqä Äbdülähäd qýzýnaaid L.D.T.Ý vä M.H.Q.Ý täräfindän 28.01.2005-ci ildäverilmiþ 827a nömräli qeydiyyat väsiqäsi itdiyi üçünetibarsýzdýr.ÞÄHÄRLÄR SÜBH GÜNÄÞ GÜNORTA ÝKÝNDÝ AXÞAM GECÄBAKI 4 46 6 32 13 44 17 33 20 45 22 18QUBA 4 47 6 35 13 50 17 40 20 52 22 28LÄNKÄRAN 4 58 6 39 13 49 17 35 20 45 22 16ÞÄKÝ 4 53 6 41 13 55 17 45 20 57 22 33SABÝRABAD 4 54 6 38 13 50 17 38 20 49 22 22NAXÇIVAN 5 09 6 52 14 02 17 50 21 00 22 31YEVLAX 4 56 6 42 13 55 17 44 20 56 22 30ÞAMAXI 4 50 6 36 13 49 17 38 20 50 22 24GÄNCÄ 4 59 6 45 13 59 17 48 20 59 22 34ZAQATALA 4 53 6 42 13 57 17 48 21 00 22 374 MAY ÜÇÜN

3-4 MAY 2011 ZAMANÄZÝZ MUSTAFAÄräb dünyasýný silkälä-vä bir çox ölkälärdä1yänqanlý qarþýdurmalara gätirib çýxaraninqilablar dalðasý Liviyanýnardýnca Suriyaný da äsl müharibämeydanýna çevirib. Demäkolar ki, här gün etiraz aksiyasýiþtirakçýlarý ilä hökumätqüvväläri arasýndaký toqquþmalardaonlarla adam yaralanýrvä ölür. Etiraz aksiyasý iþtirakçýlarýnaqarþý odlu silahdan, ocümlädän aðýr artilleriyadan väaviasiyadan istifadä edilir. Bölgädänverilän son mälumatlaragörä, Homs vä Xoran þähärlärindäkietirazçýlar üzärinä açýlanatäþ näticäsindä 50-dän artýqdinc sakin öldürülüb, 150-yä yaxýn adam isä yaralanýb.Bu arada isä Suriya räsmilärison günlär Bäþär Äsäd rejiminäqarþý çýxýþlarýn märkäzinäçevrilän Deraa þähärindä xüsusiämäliyyat häyata keçirildiyinivä näticädä 10-dan artýq etirazçýnýnöldürüldüyünü, 100 näfärinisä häbs edildiyini bäyanediblär. Dämäþqdän gälän xäbärlärägörä, hökumät qüvvälärietiraz aksiyasý keçirilän bütünbölgälärdä näzaräti ällärinäalýblar. Buna paralel olaraq,dünän Suriya Xalq Þurasý (parlament)ölkädä sabitliyi bärpaetmäk mäqsädi ilä yeni siyasivä iqtisadi islahatlarýn keçirilmäsiilä baðlý mäsäläläri müzakiräedib. Qeyd edilib ki, bu islahatlarölkänin demokratik,sivil inkiþafýna yol açaraq, ähalininsosial vä iqtisadi väziyyätinindaha da yaxþýlaþmasýnayardým edäcäk.Suriyada inqilab gözlänilmirdiOnu da xatýrladaq ki, äräbölkälärindä baþ verän inqilablarýnSuriyada täkrarlana biläcäyiniçoxlarý gözlämirdi. HäläMisirdä baþ verän xalq häräkatýnýnqýzðýn çaðýnda, yanvarayýnýn 31-dä Suriya PrezidentiBäþär Äsäd “Vol Strit Journal”a(The Wall Street Journal) verdiyimüsahibäsindä öz ölkäsindäanaloji hadisälärin baþ veräbilmäsinin mümkün olmadýðýnývurðulamýþdý. Ancaq hadisäläringediþi onun sähv etdiyiniortaya çýxardý. Belä ki, Äsädinbu açýqlamasýndan ay yarýmsonra - martýn 15-dä Suriyadahökumät äleyhinä etiraz aksiyalarýbaþladý. B. Äsäd isä ölkädäkietiraz aksiyalarýnýn ABÞvä Ýsrailin casuslarý täräfindäntörädildiyini bäyan etdi. Ancaqetiraz aksiyalarýnýn geniþ vüsätaldýðýný görändä Äsäd ölkädäkifövqäladä väziyyäti aradan qaldýracaðýnývä demokratik islahatlarkeçiräcäyini väd etdi.Bunun da näticä vermädiyinigörändä Bäþär Äsäd Qäddafikimi öz vätändaþlarýna qarþý silahaäl atmaðý mäqsädäuyðunhesab etdi.Qärb narahatdýrSuriyada baþ verän vä räsmimälumatlara görä, son ayyarým ärzindä 600 näfärdän artýqadamýn ölmäsinä (qeyriräsmimälumatlara görä, 2 minnäfärdän artýq) gätirib çýxaranhadisälär beynälxalq alämdäözünämäxsus þäkildä äks-sädavermäkdädir. Baþda ABÞ olmaqla,Qärb ölkäläri Suriyadabaþ veränlärin Liviyadaký hadisäläritäkrarladýðýný, Bäþär Äsädinisä dinc etiraz aksiyasý iþtirakçýlarýnamünasibätdä Qäddafininäl atdýðý üsullardan istifadäetdiyini vä bunun yolverilmäzliyinivurðulayýrlar. Bu baxýmdanaprelin 30-da BMT ÝnsanHüquqlarý Þurasýnýn fövqäladäiclasýnda Suriyada baþveränlärlä baðlý mäsäläni müzakiräetmäsi diqqäti cälb edib.Bäþär Äsäd rejiminin dinc etirazaksiyasý iþtirakçýlarýna qarþýhärbi gücdän istifadä etmäsinikäskin þäkildä pisläyän toplantýiþtirakçýlarý bunun qarþýsýnýalmaq üçün bütün imkanlardanistifadä edilmäsinin vacibliyinivurðulayýblar. Ýclasýn sonundaSuriya hökumät orqanlarýnýndinc aksiya iþtirakçýlarýnaqarþý häyata keçirdiyi zorakýlýqlarýpisläyän qätnamä qäbuledilib. Toplantýda iþtirakedän 48 dövlätdän 26-sý qätnamäninlehinä, 9-u isä (Rusiya,Çin, Pakistan, Malayziya,Banqladeþ, Mavritaniya, Qabon,Ekvador, Kuba) äleyhinäsäs veriblär. Digär ölkälär isäsäsvermä zamaný bitäräf qalýblar.Qätnamädä insan hüquqlarýnýnkobud þäkildä pozulmasýilä baðlý Suriyaya xüsusikomissiya göndärilmäsi näzärdätutulub. Komissiyanýn çýxardýðýnäticälärdän sonra isä bununlabaðlý xüsusi debatlarýnkeçirilmäsi vä müvafiq tädbirlärinälä alýnmasý näzärdä tutulub.Bundan älavä, qätnamädäSuriyada baþ veränlär pislänilibvä hökumätdän insan hüquqlarýnahörmät edilmäsi täläbolunub.Bu arada isä ABÞ hökumätiSuriyada etiraz aksiyasý iþtirakçýlarýnaqarþý zorakýlýqda þäxsäniþtirak edän bir çox yüksäkhökumät räsmilärinä qarþýsanksiyalarýn tätbiq olunacaðýnýbäyan edib. Onlarýn arasýndaBäþär Äsädin qardaþý, aksiyaiþtirakçýlarýna divan tutulmasýndafäal iþtirak edän ordu generalýMahir Äsäd, baþ käþfiyyatidaräsinin rähbäri vä tählükäsizlikidaräsinin äyalätlärdäkiþöbälärindän birinin keçmiþbaþçýsý Äli Mämlük,hämçininSuriya Prezidentininyaxýn qohumuAtif Näcibindä adlarý var.Amma ABÞ DövlätDepartamentininSiyasi PlanlaþdýrmaÝdaräsininrähbäri CeykSallivanýn mätbuataverdiyiaçýqlamasýna görä,Suriyada zorakýlýqhallarý davamedäcäyi täqdirdä,bu siyahýya yeni adamlarýnda adlarý älavä olunacaq.Fikir ayrýlýqlarý davam edirLiviya ilä müqayisädä Suriyadabaþ verän hadisälärä münasibätdäbeynälxalq alämdäfikir ayrýlýqlarý mövcuddur. BunuBMT Tählükäsizlik Þurasýnýn(TÞ) aprel ayýnýn 27-dä Suriyailä baðlý keçirilän son iclasýda sübut edir. Ýclasda ABÞ väonu dästäkläyän Qärb ölkäläri,o cümlädän Böyük Britaniya,Fransa, Almaniya vä PortuqaliyaSuriyaya qarþý särt sanksiyalarýntätbiq edilmäsini näzärdätutan qätnamä qäbul olunmasýnýtäklif etmiþdilär. AncaqBMT TÞ-nin 5 daimi üzvündän2-si - Rusiya vä Çin bununäleyhinä çýxdýlar. Näticädä Suriyanýnbeynälxalq alämdänDaxili çäkiþmälärSuriyaný harasürükläyir?BÄÞÄR ÄSÄDtäcridini näzärdä tutan qätnamäninqäbul edilmäsi mümkünolmadý.Suriyaya münasibätdä Rusiyanýnvä Çinin eyni mövqedänçýxýþ etmäläritäsadüfideyil. Här þeydänöncä, häläSSRÝ dövründänDämäþqläMoskvaný sýxmünasibätlärbir-birinä baðlayýr.SSRÝ SuriyanýnsimasýndaYaxýnÞärqdä sosializmindayaðýolan ölkäni görürdüvä bu istiqamätdädäona yüksäk säviyyädä iqtisadi,härbi vä siyasi yardýmlar göstärirdi.Bu gün dä SuriyanýnSSRÝ-nin varisi olan Rusiya iläsýx münasibätläri davam edir.Çinä gälincä, adýçäkilän ölkänindä Suriyada iqtisadi, siyasivä härbi maraqlarý var.Get-gedä dünyanýn supergüclärindänbirinä çevrilmäkdäolan Çin isä bu maraqlarýnýABÞ vä onun müttäfiqlärinäqurban vermäk niyyätindä deyil.Bir sözlä, hadisälärin gediþigöstärir ki, Rusiya vä Çin Liviyayamünasibätdä buraxdýqlarýsähvlärdän näticä çýxararaq,Suriyada strateji, iqtisadi vähärbi maraqlarýný daha qätiyyätläqorumaq niyyätindädirlär.Xatýrladaq ki, Rusiya vä ÇinBMT TÞ-nin Liviya ilä baðlý qäbuletdiyi 1973 saylý qätnamäyäveto qoymamaqla (säsvermäzamaný bitäräf qalmaqla) bundanmilyardlarla dollar itirdilär.Suriya-Liviya:oxþar vä färqli täräflärSuriyada baþ verän hadisälärbir çox parametrlärinä görä,Liviyadaký väziyyäti xatýrladýr.Liviyada olduðu kimi, Suriyadada etiraz aksiyasý iþtirakçýlarýnadivan tutulur. Bu baxýmdan BäþärÄsäd Qäddafinin Suriyadakýkölgäsini xatýrladýr. Belä ki,son ay yarým ärzindä 600 näfärdänartýq dinc aksiya iþtirakçýsýöldürülüb, minlärlä adamisä yaralanýb.Qärbdä Liviya kimi, Suriyanýda sevmirlär, çünki o, Ýsrailinqatý düþmäni olan Ýranýnbölgädäki yeganä müttäfiqidir.ABÞ vä Ýsrail Suriyanýn “Hämas”vä “Hizbullah”a silahyardýmý etdiyi qänaätindädirlär.Suriya bu günä kimi Misirvä Ýordaniya ilä müqayisädä Ýsrailläsülh anlaþmasý imzalamayýb.Suriya da Liviya kimi beynälxalqsionizmin yuvasý olanÝsrailin düþmänidir. Här iki ölkäQärbin Ýslam aläminin parçalanmasýnavä onun täbii zänginliklärininälä keçirilmäsinäxidmät edän neomüstämläkäçiliksiyasätinä qarþý çýxýrlar.Necä deyärlär, nä Qäddafi, nädä Bäþär Äsäd bölgädä Qärbinoyuncaðýna çevrilmäk istämäyändövlät rähbärläri hesabedilirlär. Ancaq häm BäþärÄsäd, häm dä Qäddafi Tunisdävä Misirdä baþ verän xalq häräkatýndannäticä çýxarmadýlarvä bunun müäyyän qüvvälärtäräfindän körükländiyini görmädilär.Näticädä isä Liviya väSuriya bu gün öz tarixlärinin änçätin dövrlärini yaþamaqdadýrlar.Bununla belä, Suriyadakýsiyasi vä härbi väziyyät Liviyadakýndanmüäyyän qädär färqlidir.Ävväla, ähali Liviyadakýkimi hökumät äleyhinä sýx birläþäbilmäyiblär vä etiraz aksiyalarýkortäbii xarakter daþýyýr.Ýkincisi isä, Liviya ilä müqayisädäSuriyada hökumät äleyhinäçýxýþlar hämiþä qan içindäboðulub. Bunlardan baþqa, Liviyailä müqayisädä Suriyadaäyalätlär arasýnda separatçýlýqhallarýna rast gälinmir vä BäþärÄsäd Qäddafidän färqli olaraq,bu mäsälädä özünü daha tählükäsizhiss edir. Nähayät, Liviyailä müqayisädä Suriyabeynälxalq alämdä, hälälik,özünü sýðortalaya vä BMT TÞniniki üzvü - Çinin vä Rusiyanýndästäyini ala bilib. Üstälik,Liviya ilä müqayisädä Ýran, Livanvä digär ölkälär dä Suriyayahärtäräfli dästäk vermäkdädirlär.Bu dästäk davam edärsä,Qärbin Suriyanýn daxili iþlärinäbirbaþa müdaxilä edäcäyi inandýrýcýgörünmür.ÞÄRH11

Sözün CövhäriDüþmändän qisas almaq üçün täkcä yumruq, güc deyil,aðýl, zäka da lazýmdýr. Säriþtä vä iradä därinliyi olmadanhäyatý däyiþmäk olmur. Nyuton o yumruqdan näticäçýxara bilmäsäydi, bälkä dä, dahi olmayacaqdý...3-4 MAY 2011 SÄHÝFÄ 12 WWW.ZAMAN.AZSözün CövhäriGörkämli insanlarýmýzýn häyatlarý ilä yanaþý, ölkämizintarixi dä taleyüklü hadisälärlä doludur. “Gülüstan”müqaviläsindän tutmuþ, 20 Yanvaracanqarnýmýza däyän yumruqlarý saymaqla bitmäz...Deyilänägörä, ÝsaakNyutondoðulandao qädärzäif olub ki,sað qalacaðýnaheç käsinanmayýb. Sändemä, fiziki baxýmdancýlýz þagird olanNyutonu elmin göylärinäucaldan, onu dünyanýnän dahi insanlarýndanbiri halýna gätiränäsas säbäblärdänbiri sinif yoldaþýnýnonun qarnýna yumruqvurmasý olub.Bir däfä därsini danýþanNyutonu müällimtärifläyir. Bunuhäzm edä bilmäyänsinif yoldaþý bir dahadärs öyränmämäsiüçün Ýsaakýn qarnýnamöhkäm bir yumruqvurur. Yumruq vuranuþaq mäktäbin änyaxþý þagirdi idi väistämirdi ki, heç käsonu ötsün.Rahib AlpanlýUþaqlýq illärindä hansýmýzýn qarnýnayumruq däymäyib ki? Ancaq heçbirimiz Nyuton ola bilmämiþik. Bilirsinizminiyä? Bizlärä yumruq däyändäya iki bükülü olub aðlamýþýq, ya müällimimizäþikayät edib, bizä yumruqvuraný cäzalandýrmýþýq, ya da fürsätdüþän kimi yumruðu sahibinä qaytarmýþýq.Nyuton isä bunlarýn heç birinietmäyib. O, räqibindän öz qisasýný dahayaxþý oxumaqla, yüksäk qiymätläralmaqla çýxýb. Qýsa müddätdä o, mäktäbinän yaxþý þagirdi ola bilib.Düþmändän qisas almaq üçüntäkcä yumruq, güc deyil, aðýl, zäka dalazýmdýr. Säriþtä vä iradä därinliyi olmadanhäyatý däyiþmäk olmur. Nyutono yumruqdan näticä çýxara bilmäsäydi,bälkä dä, dahi olmayacaqdý...Ölkälärin, millätlärin dä häyatýbelädir. Darmadaðýn edilmiþ Almaniyanýndirçäliþi, ðünümüzdä eyni zamandaän böyük fälakätlärlä üz-üzädayanmýþ Yaponiyanýn tämkinli davranýþýNyutonu göylärä ucaldan yumruqdangeri qalmýr.Görkämli insanlarýmýzýn häyatlarýilä yanaþý, ölkämizin tarixi dä taleyüklühadisälärlä doludur. “Gülüstan”müqaviläsindän tutmuþ, 20 Yanvaracanqarnýmýza däyän yumruqlarýsaymaqla bitmäz...Qanlý Yanvarýn þahidlärindänolaraq, män bu qänaätä gälmiþdimki, bu torpaqda yaþayan insanlar beläböyük faciädän sonra bir-birilärinäölkämizin adýný äzizläþdirän “can”kälmäsindän baþqa, söz söylämäyäcäklär.Yaralarýndan sellänän qanýnýözü silän, färyadýný özündän baþqaheç käsin eþitmädiyi ölkänin vätändaþlarýyumruq kimi birläþib, mälumdüþmänä häddini bildiräcäklär. Lakinümidlärimiz boþa çýxdý. Dövlätçiliyimiz,ärazi bütövlüyümüz olum vä yaölüm dilemmasý ilä üz-üzä dayandý.Sabitlik dövründä isä mämurlarýmýzrüþvät xästäliyinä tutuldular...Mäktäblärdä aþýlanan vätänpärvärlik,düzlük, doðruluq, halallýq prinsiplärigänclärin müstäqil häyata atdýqlarýilk addýmdaca alt-üst olur. Þäxsiyyätväsiqäsi atalarýnýn malý kimidövlät rüsumundan däfälärlä bahasýnasatýldý gänc vätändaþlara. Bununlada saf, tämiz vicdana rüþvät toxumusäpildi ki, biabýrçýlýðýmýzýn miqyasý biraz da böyüsün, baþqa sözlä desäk, palazabürünüb el ilä sürünmäk häyatnormasýna çevrilsin. Män hälä yaþlývätändaþlarýn üzläþdikläri bürokratikproblemlärdän danýþmýram...Müällimlär gäncläri daha gözälgäläcäyimizä inandýrmaq üçün än çätinteoremlärin isbatýndan qat-qat çoxäziyyät çäkirdilär. Nä yaxþý ki, dediklärimizhavada qalmadý. Prezidentimizinantikorrupsiya siyasäti Azärbaycanvätändaþlarýnýn layiq olduqlarýhäyat normalarýndan bährälänmälärinäängäl törädänlärä sarsýlmaz zärbäoldu. Bu tädbiri näsihät kimi dä qäbuledänlär var, müsibät kimi dä... Nyutonbircä yumruqla özünü toparlayýbtarixdä adýný äbädiläþdirdi. RähmätlikNäcib Fazil Qýsaküräk demiþkän, “biryumurtasýný biþirmäk üçün dünyanýAXA MBASK SAHÝBKARLARI VÄ ÝÞGÜZAR ADAMLARI PEÞÄKARSIÐORTA AGENTLÝYÝ AÇMAÐA ÇAÐIRIR1AXA MBASK sýðorta þirkäti, pärakändäsatýþýn sýðorta agentlikläriþäbäkäsi vasitäsi ilä inkiþaf etdirilmäsiplanýna müvafiq olaraq, iþ adamlarý,sahibkarlarý, sýðorta agenti fäaliyyäti ilämäþðul olan vä ya olmaq istäyän þäxsläri,"AXA MBASK" brendi altýnda sýðortaagentliyi açaraq yüksäk gälir äldä etmäyitäklif edir. Þirkät öz növbäsindä, bu sahädäämäkdaþlýqda maraqlý olan bütünhüquqi vä fiziki þäxslärä dästäk göstäräcäyinibäyan edir.AXA Group dünyanýn 57 ölkäsindäfäaliyyät göstärir vä dünyanýn än böyüksýðorta þirkätidir. Fäaliyyät göstärdiyiölkälärdä AXA Þirkäti sýðorta agentliklärininaçýlmasýný dästäkläyäräk, häminagentliklärlä uzunmüddätli ämäkdaþlýqedir, agentliklärin inkiþafýnda vä yüksäkgälir äldä etmäsindä mühüm rol oynayýr.AXA MBASK Sýðorta Þirkäti sýðortaagentlärinin fäaliyyätini tänzimläyänqanunvericiliyin täläbläri ilä baðlý bütünmäsälälärdä sahibkarlara vä iþgüzar þäxslärämäslähätlär vermäyä vä daimi yardýmetmäyä hazýrdýr. Bu mäqsädlä Þirkät daxilindäxüsusi yaradýlmýþ Agent Märkäzifäaliyyät göstärir.Hämçinin, AXA MBASK sahibkarlaravä iþgüzar þäxslärä sýðorta agentliyininaçýlmasýnda vä ya mövcud bizneslärinidavam etdirmäklä sýðorta agenti xidmätlärigöstärib älavä gälir äldäetmälärindä här cür dästäk veräcäyinibildirir. Xüsusi ilä, müstäsna olaraq sýðortaagenti fäaliyyäti ilä mäþðul olan hüquqiþäxs yaratmaqda maraqlý olan þäxsläräälavä olaraq agentliklärin inkiþafý proqramýçärçiväsindä kompleks dästäk verilir.Eyni zamanda, AXA MBASK SýðortaÞirkäti täräfindän hal hazýrda sýðortafäaliyyäti ilä mäþðul olan þäxslärä, o cümlädänlisenziyasý olan sýðorta agentlärinä,beynälxalq standartlara vä AzärbaycanRespublikasýnýn qanunvericiliyinä uyðunþäkildä Sýðorta Agentliklärinin yaradýlmasýndahär cür dästäk verilir vä bunaþärait yaradýlýr.Baký þähärindä vä Respublikanýnistänilän regionunda agentlik açmaqistäyän þäxslär, þirkätin korporativ saytýndayerläþän müvafiq ärizä formasýný doldurubAXA MBASK Sýðorta Þirkätinin ofislärinätäqdim edä bilärlär. Daha ätraflý mälumatwww.axambask.az saytýnda yerläþdirilib.Xatýrladaq ki, ötän ilin oktyabr ayýndaMBASK Sýðorta Þirkäti özünün äsassähmdarýný däyiþmiþdir. Þirkätin sähmlärininnäzarät zärfini (51%), özününtörämä þirkäti olan AXA SequrosGenerales, S.A, De Sequros YReasequros (Ýspaniya) þirkäti vasitäsilä,AXA Group (Fransa) þirkäti äldäetmiþdir. 2010-cu ilin dekabr ayýnýn 7-däMBASK-ýn lisenziyasý, þirkätin adýnýn däyiþdirilmäsiilä älaqädar, AXA MBASK-adäyiþdirilmiþdir.AXA Group - maliyyä müdafiäsisahäsindä dünya lideridir. Group özfäaliyyätini, Avropa, Þimali Amerika väAsiya-Sakit okean regionunda daha çoxcämläþdirmäklä, bütün dünya üzrä 57ölkädä häyata keçirir.atäþä verä biläcäk insanlarýn” gözläriqarþýsýnda baþýmýza gälmäyän bälalarqalmadýðý halda, bizlär özümüzü däyiþdiräbilmäyäcäyikmi?.. Hämiþäbaþqalarýný nümunä göstärmiþik. Qoybundan belä özümüz özümüzä nümunäolaq.Nyutona qädär budaqdan almadüþmämiþdimi vä ya onun düþdüyünügörän olmamýþdýmý? Sadäcä olaraq,bu sual heç käsi narahat etmämiþdi:budaqdan asýlan alma yerä düþür,heç bir þeydän asýlmayan günäþvä ay niyä düþmür? Yäni mämurlarbilmirdilär ki, saysýz-hesabsýz haqsýzlýqlaramäruz qalmýþ bir xalqa qarþýhaqsýzlýq edirlär, yoxsa özläri bu xalqýnnümayändäläri deyildilär? Bäzi insanlarýnbelä mämurlar haqqýnda: - Bunlarermänidän betärdirlär, - dediklärinidäfälärlä eþitmiþýk. Bir az da açýqdesäk, baþqa ölkälärin mämurlarý rüþvätsizyaþaya bilir, bizimkilär yaþayabilmäzlär?Kim istäyir yaþasýn, kim istäyir yaþamasýn.Qätiyyätlä bäyan edildiyi kimi,baþlanmýþ antikorrupsiya siyasätikampaniya deyil, sivil yaþam standartýnýnbärpasý uðrunda mübarizädir. Buiþdä hamýmýz äsl vätändaþ kimi fäaliþtirak etmäliyik. Bu, här käsin väzifäsivä haqqýdýr. Biz däyiþä bilsäk, çox þeybizim xeyrimizä däyiþäcäk...Bir hekayätdä deyilir ki, qädimdäöz gücünä, qüdrätinä güvänän bir ordubaþqa bir ölkäni iþðal etmäk üçünsärhädi keçir. Ordu baþçýsý hücum etdiyiölkänin ilk sakini - bir çobanlarastlaþýr vä çobanýn simasýnda bu ölkänininsanlarýný tanýmaq mäqsädi iläondan bir qoyun istäyir. Çoban sürününozünün olmadýðýný bildirir. Budäfä ordu baþçýsý pul täklif edir. Çobanyenä razýlaþmýr. Ordu baþçýsý mäslähätgörür: “Deyärsän ki, canavar tutdu.Çölün düzündä säni kim görürki?!” Halal çoban var gücü ilä: “Allah!Allah! Allah!” - hayqýrýr. Ordu baþçýsýhäyäcandan az qalýr ki, huþunu itirib,atdan yýxýlsýn. Özünü älä alýb, ordusunageri çäkilmäyi ämr edir. Säbäbinisoruþanlara: - Bir ölkänin ki çobanýAllahdan bu qädär qorxur, bu däräcädähalaldýr, o ölkäni mäðlub etmäk olmaz!- cavabýný verir.Sökmäk, daðýtmaq asandýr, qurmaq,tikmäk çätin; yandýrmaq asandýr,söndürmäk çätin. Äräb ölkälärindäillär boyunca tikilänläri häm özläri,häm dä çaðýrýlmamýþ qonaqlar yerläyeksan edirlär. Äräb dünyasýný körükläyibalovlandýranlar onu söndürmäküçün su yerinä yaðdan istifadä edirlär.Bu täräfsiz müharibädä äräbin keçmiþiyaþlýlarý ilä, bu günü gäncläri ilä, sabahýda uþaqlarý ilä qätlä yetirilir. Yetimä“can” deyän çox olsa da, çöräk veräntapýlmaz. Yaponlar YaponiyadakýAES-i söndüräcäk, bälkä radiasiyayamäruz qalan vätändaþlarýnýn saðlamlýðýnýda bärpa edä biläcäklär. Yanmaqdaolan äräb dünyasýný kim vä näzaman söndürä biläcäk, bir Allah bilir.Yumruq kimi birläþäk ki, yumruqlanmayaq,yumulmayaq, äzilmäyäk.Nyutonu yumruq dahi edibsä dä,ehtiyatlý olmaq lazýmdýr. Här keçälinbäxti bir olmaz!

3-4 MAY 2011 ZAMANBitkilär däcanlýdýr1 Dibçäkbitkilärinävaxtlý-vaxtýnda,doðrudüzgünqulluqedänlär dä var,bu iþdä müäyyänsähvlärä yolveränlär dä. Beläki, bäzän onlarahäftädä birdäfä çoxlu su verirlärvä o biri häftäyäqädär suvarmýrlarki, bu, artýqbäs edär. Äslindä isäbu, sähv bir addýmdýr.Çünki çiçäklär dä canlýdýrvä bütün canlýlargündälik su ehtiyaclarýnýnecä qarþýlamalýdýrsa,onlar da gündälik su ehtiyaclarýnýo cür qarþýlamalýdýr.Dibçäk bitkilärinähäftädä bir däfä (özü dä häddindänçox) su verdikdä bitkinin köklärisuyun içindä qalýr. Bu isä ya bu köklärinçürümäsinä, ya da xoþagälmäz qoxu vermäsinäsäbäb olur. Çiçäkli bitkilär isä birqayda olaraq, günäþli vä ya iþýqlý yerläri sevirlär.Ofislär kondisionerlä isidildiyi üçünotaqda näm nisbäti sýfra yaxýnlaþýr vä bu dabitkilärin “vaxtsýz solmasýna” säbäb olur.Digär täräfdän, bitkinin “vaxtsýz solmasýnýn”säbäbini däqiq analiz etmäk lazýmdýr.Çünki bu, bäzän bitkinin günäþ þüasý görmämäsi,bäzän dä susuz qalmasý ilä baðlýola bilär. Qýþda dibçäkläri bir az yüksäk yerdä,altýna azca qalýn kaðýz qoyaraq saxlayýn.Ägär küläk vä þaxta varsa, kaðýzýn ucunuyuxarýya doðru qatlayýb dibçäyin içinä salýn.Dibçäkdä äkilän aðaclarýn su ehtiyaclarýnývaxtýnda ödämäyi unutmayýn. Yaz aylarý isädibçäyi däyiþmäk vä ya täzälämäk vaxtýdýr.Ägär dibçäk aðacýnýz vä ya çiçäyiniz böyüyübsä,onu iri dibçäyä köçürün. Aðaclarý budamaämäliyyatýný isä küläk tutmayan värütubätli yerdä aparýn. Budamadan sonraalätlärinizi tämizläyib yaðlayýn. Yayda onlarýçox isti olan yerä qoymayýn, mövsümünsonunda isä çiçäk açan aðaclara fosfat nisbätiyüksäk olan gübrä verin. Payýzda dibçäkdäkitorpaðýn keyfiyyätinä dä näzarätedin.AÝLÄ 13Allergiyasý olanlara mäslähät1Mütäxässislär qida allergiyasý olanlarasäfärä çýxarkän özläri ilä evdäbiþän yemäk götürmälärini, etiketi aydýnolmayan yemäk almamalarýný, stäkan,çängäl, qaþýq, býçaqdan özlärindän savayýbaþqasýnýn istifadä etmämälärini mäslähätgörürlär. Düzgün qaydada saxlanýlmayanqidalarýn tärkibindäki bakteriya,mikrob, göbäläk vä toksinlär orqanizminimmunitet sisteminä mänfi täsir göstärir.Köhnälmiþ, üzärindä göy läkäläri olankartof, bäzi paxlalý vä taxýl bitkiläri allergiyayasäbäb olur.Son däräcä qidaya qarþý allergiyasýolan xästälärdä boðaz, hätta dil þiþir, näfäsalmazamaný çätinlik yaranýr, qusma,þüur itkisi älamätläri baþ verir.Ýnäk südü, yumurta, balýq, paxlalýlar,çäräzlär, soya paxlasý, buðda vä s. qidalar,hämçinin Aspartam (dad vermäk üçün),BHA, BHT (antioksidan), tartazin (rängvermäk üçün), MSG (daha läzzätli olsundeyä), nitrit vä nitratlar, parabenlär, sulfitlär(qoruyucu täsirinä görä) kimi qatqýmaddäläri dä allergiyaya säbäb olur.Qýsaca...Ärik yaðý däridäki läkäni aparýrsDäridä olan sýzanaq izlärini,kosmetik mähsullardan sähv istifadänäticisindä yaranan läkäläritämizlämäk üçün bitkimänþäli mähsullardan istifadäetmäk daha mäslähätlidir. Ägärdäriniz yaðlýdýrsa, ävvälcä, bitkimänþäli jele ilä därinizi tämizläyin,sonra nazik täbäqä þäklindäärik yaðý sürtün.Zeytun qädär faydalý:zeytun yarpaðýsElm adamlarý zeytun yarpaqlarýndanhazýrlanan därmanýnüräk xästälikläri vä yüksäk täzyiqäqarþý faydalý olduðunu bildirirlär.Bu därman qanýn tärkibindäki“triqliserit” adlý yaðýnsäviyyäsini aþaðý salýr vä beläliklä,iflicolma ehtimalýný azaldýr.Säsli oyuncaqlar eþitmäqabiliyyätini itirir1Ýngiltärädä aparýlan araþdýrmalarsäs çýxaran oyuncaqlarýnzärärli olduðunu göstärmiþdir.Belä ki, mütäxässislär buoyuncaqlardan uzun müddät istifadäetdikdä eþitmä qabiliyyätininitmäsinä säbäb olduðunumüäyyän etmiþlär. Mütäxässislärbu cür hallarýnäsasänsäsli oyuncaqlarýnstandartlaracavabvermämäsi iläbaðlý olduðunubildirmiþlär.Dünya mätbäxindänSultan þorbasýTärkibi:2 qaþýq un;2 qaþýq marqarin yaðý;1 ädäd kök; 4 stäkan ät suyu, yaxud su;bir qädär holland pendiri, duz väqara istiot.Hazýrlanmasý:Unu yaðda bir az qovurun, üzärinäsürtkäcdän keçirilmiþ kökü, ät suyunuälavä edib, qaynayanadäk ocaqda saxlayýn.Sonra vam odda yenidän 10 däqiqäbiþirin. Süfräyä vermäzdän ävvälüzärinä sürtgäcdän keçirilmiþ pendirivä qara istiotu säpin. Nuþ olsun!DÝZAYNER: SÜRÄYYA ÝBRAHÝMOVABizim ömrümüz...Bizim ömrümüz väznli bir þeir kimi dä olabilär, väznsiz bir þeir kimi dä. Bizim ömrümüz“hecalý” bir musiqi kimi dä ola bilär,“hecasýz” bir musiqi kimi dä.Bizim ömrümüz deyilmiþ bir sözädä bänzäyä bilär, deyilmämiþ bir sözädä. Bizim ömrümüz oxunmuþ bir kitabada bänzäyä bilär, oxunmamýþ bir kitabada.Bizim ömrümüz bir ovuc qoru xatýrladabilär, bir ovuc külü dä. Bizimömrümüz bir dästä gülü dä xatýrladabilär, bir dästä kolu da...Bizim ömrümüz meyväli bir aðacada oxþaya bilär, meyväsiz bir aðacada. Bizim ömrümüz sulu bir çayaoxþaya bilär, susuz bir çaya da.Bizim ömrümüz isti bir yayýda äks edä bilär, soyuq bir qýþý da.Bizim ömrümüz mülayim bir yazý daäks edä bilär, särt bir payýzý da...Bizim ömrümüz geniþ bir yollada “yoldaþ ola bilär”, dar bir cýðýrlada. Bizim ömrümüz uca bir daðla da“yoldaþ ola bilär”, därin br därä ilädä.Bizim ömrümüz diri bir vulkanada “meydan oxuya bilär”, ölü birAYDIN UCALvulkana da. Bizim ömrümüz diri bir tufanada “meydan oxuya bilär”, ölü bir tufana da.Bizim ömrümüz að birsevgi ilä dä keçä bilär, qarabir nifrätlä dä. Bizim ömrümüzað bir sevinclä dä keçäbilär, qara bir kädärlä dä.Bizim ömrümüz yaþ birbudaða da “tay ola bilär”,quru bir budaða da. Bizimömrümüz yaþ bir kökä dä“tay ola bilär”, quru bir kökädä.Bizim ömrümüz canlý birtorpaqdan da xäbär verä bilär,cansýz bir torpaqdan da.Bizim ömrümüz canlý bir toxumdanda xäbär verä bilär,cansýz bir toxumdan da.Bizim ömrümüz väznli bir þeir kimi däola bilär, väznsiz bir þeir kimi dä. Bizim ömrümüz“hecalý” bir musiqi kimi dä ola bilär,“hecasýz” bir musiqi kimi dä.Bizim ömrümüz deyilmiþ bir sözä däbänzäyä bilär, deyilmämiþ bir sözä dä. Bizimömrümüz oxunmuþ bir kitaba da bänzäyäbilär, oxunmamýþ bir kitaba da...a.ucal@zaman.azBizim ömrümüzdeyilmiþ bir sözädä bänzäyäbilär, deyilmämiþbir sözä dä.Bizim ömrümüzoxunmuþ bir kitabada bänzäyäbilär, oxunmamýþbir kitabada.Sähifäni Yeganä Mämmädova hazýrlayýb. y.memmedova@zaman.azDämiräskikliyi beyinininkiþafýný längidir1Körpälärdä daha çox 6-36 aylýqvaxtlarda dämir äskikliyi meydanaçýxýr. Prof. Dr. Aypara Mocan deyirki, dämir äskikliyi körpädä beyinin inkiþafýnýlängidir vä onu da bildirir ki,bu çatýþmazlýq vaxtýnda aradan qaldýrýlmasa,sonradan problemi häll etmäkheç bir fayda vermir vä bu, uþaq mäktäbyaþýna çatanda daha çox özünügöstärir.Dämir äskikliyi, täkcä zehni deyil,fiziki inkiþafa da täsir göstärir. Körpälärinsaðlam fiziki vä zehni inkiþafýüçün ilk bir il ärzindä dämirlä zänginolan yemäk vä meyvä-täräväzlä qidalanmanýnähämiyyätli olduðunu deyir.Sinir sisteminin inkiþafýnda önämli roloynayan dämir orqanizmdä çatýþmadýqdainkiþaf yavaþ gedir. Ýþtahasýzlýq,yuxusuzluq, narahatlýq, tez-tez aðlama,dýrnaqlarýn anormal þäkildä inkiþafý,gözün að qisminin mavi rängä çalmasýdämir äskikliyindän xäbär verir.Körpäyä 1 yaþýndan ävväl inäk südüiçirmäk dä dämir äskikliyinä gätiribçýxarýr, çünki inäk südünün tärkibindädämir elementi azdýr.

114 SPOR 3-4 MAY 2011 ZAMANBarçalýgözlemci'denGökhanGönül'etam notÝspanyollar’ýn ünlü takýmý Barcelona adýna1önceki günkü karþýlaþmayý izleyen PacoMartines, Gökhan Gönül’e tam not verdi. Barcelona’nýnözellikle sol kanatta yaþadýðý problemnedeniyle Andre Santos’u yakýn markaja almaküzere Ýstanbul’a gelen Martines’in uzun zamandýrkendilerine önerilen Gökhan’ý ilk kez doksandakika takip ettiði ve olumlu izlenimler edindiðiöðrenildi. Martines, Ýspanyol medyasýna yaptýðýaçýklamada, “Gökhan’ý uzun süredir çýplak gözleizlemeyi çok istiyorduk. Kendisiyle ilgili ayrýntýlýbir rapor hazýrlayacaðým. Ancak Gökhan hakkýndakesin bir fikir sahibi olabilmek için birkaçmaç daha seyretmek gerekir” ifadelerini kullandýðýbildirildi. Santos konusunda herhangi biryorumda bulunmayan Paco Martines’in, ÞükrüSaracoðlu Stadý’ndaki atmosferden de çok etkilendiðikaydedildi. Karþýlaþma boyunca sayfalardolusu not tutan Ýspanyol yetkilinin, ülkesinedöndükten sonra Baþkan Sandro Rosell’e izlenimleriniaktaracaðý ve büyük bir olasýlýkla Fenerbahçe’ninligin 33. haftasýnda sahasýnda Ankaragücüile oynayacaðý maça da gelmeyi planladýðýbildirildi.Kocaman tepkisizFenerbahçe Teknik Direktör'ü Aykut Kocamanmaçtan sonra düzenlediði basýn toplantýsýnda,Barcelona’nýn, Gökhan ve Santos’u izlediðininhatýrlatýlmasý üzerine ise “Bununla ilgilibir bilgiye sahip deðilim. Sadece gazetelerdenokudum. Ancak hiç umrumda deðil. Yorum yapmakdoðru olmaz. Fenerbahçe formasý taþýyanoyuncu bizim için en önemli oyuncudur” yorumunuyaptý.Kafam karýþýktý özür dilerimGalatasaray derbisinde oyundan alýnmasýüzerine yedek kulübesine gitmedendirekt soyunma odasýnýn yolunu tutanGuti, kimseye öfkelenmediðini söyledi. Takýmotobüsüne binmeden stattan ayrýlan Ýspanyolyýldýzýn yakýn çevresine konuyla ilgili, “Kafamçok karýþýk. Hocam beni oyundan çýkardýðýndadirekt soyunma odasýna gitmem yanlýþ anlaþýldý.Ailevi problemler yaþýyorum. Eðer buhareketim yanlýþ anlaþýydýysa da herkestenözür dilerim. Ancak, kimseye saygýsýzlýk yapmadým.Beþiktaþ taraftarýnýn müthiþ sevgisinive yönetimin iyi niyetini suistimal etmemmümkün deðil.” dediði öðrenildi.Beþiktaþ Yöneticisi Serdal Adalý, Guti ilesorunlarý olmadýðýný belirterek, “Teknik direktörTayfur Havutçu’dan rapor aldým þikayetiyok. Takýmda onunla ilgili hiçbir sorun yok.Futbol kamuoyu bu kadar hassas olmamalý”diye konuþtu. Konuyla ilgili Tayfur Havutçuda þunlarý söyledi: “Guti kendine has oyuncu.Ondan Türkiye Kupasý’na hazýrlanmasýný istedim.Galatasaray karþýlaþmasý sonrasý ne bana,ne de takým arkadaþlarýna bir tavrý olmamýþtýr.Guti hem takým arkadaþlarýna, hem detaraftarlara karþý inanýlmaz saygýlýdýr.”Hugo Almeida yeni sezon için iddialýBeþiktaþ'ýn Portekizli futbolcusu Hugo Almeida,Siyah-Beyazlý ekibe baþarýlý olmak içingeldiðini söylerken, gelecek sezon için iddialýkonuþtu. Beþiktaþ Dergisi'nin bu ay ki sayýsýndaröportajý yer alan Almeida, “Buraya baþarýlýolmaya, þampiyon olmaya geldim. Önümüzdekisezon mutlaka þampiyon olacaðýmýzainanýyorum. Bunun için savaþacaðým,elimden geleni yapacaðým ve atabildiðim kadarda gol atacaðým.” ifadelerini kullandý.Portekizli yýldýz, 3-4 aydýr Ýstanbul'da olduðunubelirterek, zamanla her þeyin daha iyiyegittiðini bildirdi. Almedia, gol atmanýn kendisiiçin taþýdýðý anlam hakkýnda da þu yorumdabulundu: “Gol atamadýðým zaman eve gidincehep düþünürüm, üzülürüm, rahatsýz olurum.Hemen bir sonraki maç gelsin de oynayýpgolümü atayým isterim.”Simao'dan Forlan'a: Hiç düþünme gelBeþiktaþ'ýn transfer gündeminde yer alanAtletico Madrid'in Uruguaylý forveti DiegoForlan, Beþiktaþ veTürkiye hakkýnda bilgitoplamaya baþladý. Ünlü futbolcu, eski takýmarkadaþý Simao'yu üç kez telefonla arayarak,“Beþiktaþ'ýn teklifine prensipte evet dedim.Ancak ekonomik anlamda tereddütlerim var”diye konuþtu. Siyah-Beyazlýlarýn senelik 5milyon euro teklif ettikleri Forlan'la görüþenSimao'nun da eski takým arkadaþýný ikna ettiðiöðrenildi. Simao'nun, “Beþiktaþ çok büyükbir takým. Her anlamda rahat edeceðini sanagaranti edebilirim. Hiç düþünmeden burayagelmelisin” dediði ifade edildi. Almeida'nýnBeþiktaþ'a gelmesinde önemli rol üstlenenmenajer Mendes'in, siyah-beyazlýlara fonaracýlýðý ile gelecek vadeden üç futbolcu kazandýrmasözü verdiði ortaya çýktý. Almeida'yý13 milyon euro'ya S.Lizbon'a deðil, R.Madrid'esatacaðýný iddia eden Mendes'in, “Forlan'ýnpartneri G.Amerika'dan olacak” dediðiöðrenildi..Galatasaray'da 3. FatihTerim dönemi1G.Saray'da OlaðanüstüKongre'ninyapýlýp yapýlmayacaðýiçin herkes bugün mahkemeden çýkacakkarara odaklanýrken, baþkanadaylarý çalýþmalarýný sürdürüyor.Seçimin favorisi Ünal Aysal'ýnteknik direktörlük için Fatih Terim'leanlaþtýðý bildirildi. Beþiktaþ derbisindenönce Ali Dürüst ve Adnan Öztürk ile birlikteTerim'le buluþan Aysal'ýn Ýmparator'u ikna ettiðiöðrenildi. Terim'in baþta A takým olmaküzere futbolla ilgili tüm birimlerden tek sorumluolacaðý ve transferde de son sözü söyleyeceðiifade edildi. Ünal Aysal'ýn Fatih Terim'etransfer konusunda açýk çek ve istediði tümoyuncularý alma sözü verdiði kaydedildi.'Nuri Þahin'e gelen teklif yok'1 AlmanyaBirinci FutbolLigi Bundesliga'daþampiyonluðugarantileyenBorussia Dortmund'unsportifdirektörü MichaelZorc, transferigündemde olanmilli futbolcu NuriÞahin için hiçbirkulübün kendileriyletemasa geçmediðinisöyledi.Alman Sport1 kanalýnakonuþan Michael Zorc, “Þu anda böylebir þey yok, olursa düþünürüz. Biz kadromuzukorumayý amaçlýyoruz.” diye konuþtu.Lucas Neill kalmak istiyor1Hakkýnda birçok dedikodu üretilen ve takýmdanayrýlacaðý söylenen Lucas Neill,Galatasaray'da mutlu olduðunu ve kalmak istediðiniaçýkladý. 33 yaþýndaki futbolcu, Avustralyabasýnýna verdiði demeçte “Ýstanbul’da çokmutluyum. Ýnsanlarý, hayat tarzýný ve Türkiye’deoynanan futbolu çok seviyorum. Bu sezonoldukça kötü geçti ve hayal kýrýklýðý ile doluydu.Þimdi gelecek sezona bakmalý ve hazýrlanmalýyýz”dedi. Lucas Neill, “Galatasaray gibi,milyonlarca taraftarýn büyük bir tutkuyla desteklediðibir kulüpte iz býrakmak isterim” diyereksözlerini tamamladý.Irkçýlýk iddiasýgörevlerinden etti1Fransa’da Müslüman ve siyahi oyuncularayönelik kota getirilmesi iddialarýüzerine Fransa Futbol Federasyonu teknik koordinatörüFrancois Blaquart ve Milli TakýmlarSorumlusu Laurent Blanc’ýn görevine son verildi.Mediapart isimli internet sitesinin yayýnladýðýFransa Futbol Federasyonu görevlilerinintelefon görüþmelerinde Blaquart’ýn, siyahive Müslüman oyuncu oranýnýn yüzde 30’ugeçmemesini istediði bu, kota uygulamasýnýngizli uygulanmasýný istediði, Milli Takýmlar SorumlusuLaurent Blanc da iddiaya göre bunuonayladý. Fransa Futbol Federasyonu BaþkanýFernand Duchaussoy, ülkedeki futbol okullarýnaetnik kota getirildiði iddiasý üzerine soruþturmabaþlattý. Suçlanan isimlerden Milli TakýmlarSorumlusu Laurent Blanc iddialarý yalanladý.Fransa Spor Bakaný Chantal Jouannokonuyla ilgili yaptýðý açýklamada, Futbol FederasyonuBaþkaný Fernand Duchaussoy ile birlikteFrancois Blaquart’ýn fedarasyon tarafýndanverilen görevlerinden alýnmalarýna kararverildiðini açýkladý. Fransa'da daha önce, yabancýdüþmanlýðýyla tanýnan aþýrý saðcý parti,milli takýmda çok fazla Afrika kökenli futbolcuolmasýný gündeme getirmiþ ve bu futbolcularýnmilli marþý ezbere bilmemelerini eleþtiri konusuyapmýþtý.DÝZAYNER: SAMÝR SALMANOV

15 ÝDMANTürkiyä. Superliqa31-ci tur“Fänärbaðça” – “Ýstanbul BB” 2:0(Stoç, 2; Aleks, 45)“Trabzonspor” – “Qaziantepspor” 3:0(Burak, 23, 44; Pavel Brozek, 36)“Beþiktaþ” – “Qalatasaray” 2:0(Aurelio, 59; Simao, 60)“Kayserispor” – “Bursaspor” 1:0(Santana, 52)“Sivasspor” – “Gänclärbirliyi” 1:1(Navratil, 31 - Delibalta, 63)“Antalyaspor” – “Bucaspor” 3:3(Necati, 16, 90; Veysäl, 78 - Mendi, 5; Musa,49; Abdülkadir, 70)“Manisaspor” – “Eskiþehirspor” 3:1(Kahe, 58, 75; Murat Ärdoðan, 68 - Sezär,82)“Kasýmpaþa” – “Konyaspor” 2:2(Halil, 21; Ärsän Martin, 75 - Mehmet Sedef,67; Robak, 90+2)Qeyd: “Ankaragücü” – “Karabükspor”oyunu gec baþa çatýb.TURNÝRCÄDVÄLÝKOMANDALAR O Q H M T/F X1. FÄNÄRBAÐÇA 31 23 4 4 73-31 732. TRABZONSPOR 31 22 7 2 60-21 733. BURSASPOR 31 15 10 6 46-26 554. QAZÝANTEPSPOR 31 15 7 9 41-32 525. BEÞÝKTAÞ 31 13 8 10 47-35 476. KAYSERÝSPOR 31 13 8 10 40-38 477. ESKÝÞEHÝRSPOR 31 11 11 9 35-35 448. KARABÜKSPOR 30 11 7 12 44-47 409. ÝSTANBUL BB 31 12 4 15 38-41 4010. ANKARAGÜCÜ 30 10 9 11 49-52 3911. MANÝSASPOR 31 12 3 16 45-49 3912. ANTALYASPOR 31 9 11 11 36-43 3813. GÄNCLÄRBÝRLÝYÝ 31 9 10 12 39-46 3714. QALATASARAY 31 11 4 16 33-43 3715. SÝVASSPOR 31 8 9 14 38-51 3316. BUCASPOR 31 6 7 18 31-56 2517. KONYASPOR 31 4 11 16 26-44 2318. KASIMPAÞA 31 5 8 18 30-61 23BOMBARDÝR:22 qol - Aleks de Souza (“Fänärbaðça”)6 illik häsrätdänsonra 6-cý çempionluq“Neftçi” 6 illik çempionluq1 häsrätinä son qoydu. “Að-qaralar”“Unibank” Premyer Liqasýnýn29-cu turunda AZAL-ý mäðlub etmäklä,son 3 turun näticäsindän asýlýolmayaraq, ölkä çempionu adýný qazandýlar.Sonuncu däfä 2004-05mövsümündä qýzýl medallara sahibolan “flaqman” bununla da çempionluqsayýndaký liderliyini daha damöhkämländirdi. 6-cý däfä ölkä çempionuolan bakýlýlar 5-ci däfä qýzýlmedallara sahib olacaqlar. Bu da1996-97-ci il mövsümü ilä baðlýdýr. Ovaxt äsas komandalarýn yarýþýndaçempion olub, Çempionlar Liqasýndaölkämizi tämsil edän “Neftçi”yä yalnýzgümüþ medallar verilmiþdi. AF-FA-nýn bonus xallar hesabýna çempionelan edib, qýzýl medal verdiyi “Qarabað”ýnbirinciliyi isä nä UEFA, nädä indiki PFL täräfindän tanýnýr.Bütün Azärbaycan çempionlarýmövsümçempion1992 “Neftçi”1993 “Qarabað”1993-94 “Turan”1994-95 “Käpäz”1995-96 “Neftçi”1996-97 “Qarabað” (AFFA-nýn versiyasý)“Neftçi” (UEFA-nýn versiyasý)1997-98 “Käpäz”1998-99 “Käpäz”1999-2000 “Þämkir”2000-01 “Þämkir”2001-02 sona çatdýrýlmayýb2003-04 “Neftçi”2004-05 “Neftçi”2005-06 “Baký”2006-07 “Xäzär Länkäran”2007-08 “Ýnter”2008-09 “Baký”2009-10 “Ýnter”2010-11 “Neftçi”FOTO: SALMANOV SAMÝR ZAMAN3-4 MAY 2011 ZAMANAzärbaycan Premyer Liqasý29-cu turAZAL - “Neftçi” 1:3(Qvidas Yuþka, 90+1 - Cavid Hüseynov,15; Ritus Krjauklis, 17 (avtoqol); Rodriqinyo,90)“Ýnter” - “Xäzär Länkäran” 1:1(Asif Mämmädov, 26 - Hristu Kiaku, 62)“Qarabað” - “Baký” 2:2(George Adamiya, 60; Admir Teli, 90 -Zaur Häþimov, 22 (avtoqol); Vaqif Cavadov,26)“Gäncä” - MOÝK 1:0(Sabir Allahquliyev, 67)“Simurq” - “Qäbälä” 0:0“Turan” - “Muðan” 0:1(Taqim Novruzov, 42)TURNÝRCÄDVÄLÝKOMANDALAR O Q H M T/F X1. “Neftçi” 29 19 8 2 52-13 652. “Xäzär Länkäran” 29 15 10 4 34-16 553. “Qarabað” 29 16 6 7 36-18 544. AZAL 29 12 9 8 32-25 455. “Ýnter” 29 12 8 9 28-24 446. “Baký” 29 9 10 10 31-28 377. “Qäbälä” 29 11 11 7 28-17 448. “Muðan” 29 11 8 10 25-28 419. “Gäncä” 29 8 11 10 29-31 3510. “Turan” 29 6 6 17 21-41 2411. “Simurq” 29 3 7 19 15-46 1612. MOÝK 29 2 6 21 9-53 12Bombardir:15 qol - Bahodir Nasimov (“Neftçi”)14 qol - George Adamiya (“Qarabað”)30-cu tur7 may“Baký” – AZAL“Xäzär Länkäran” - “Qarabað”MOÝK - “Simurq”8 may“Qäbälä” - “Turan”“Muðan” - “Gänc䔓Neftçi” - “Ýnter”Ýngiltärä. Premyer Liqa35-ci turÝspaniya. Primero34-cü turÝtaliya. A seriyasý35-ci turAlmaniya. Bundesliqa-132-ci turFransa. Liqa 133-cü tur“Çelsi” – “Tottenhem” 2:1(Lampard, 45; Kalu, 89 - Sandro, 19)“Arsenal” – “Mançester Yunayted” 1:0(Remsi, 56)“Liverpul” – “Nyukasl” 3:0(Maksi Rodriges, 10; Kuyt, 59 (pen.); LuisSuares, 65)“Mançester Siti” – “Vest Hem” 2:1(Naycel de Yonq, 11; Zabaleta, 15 - DembaBa, 33)“Bläkpul” – “Stok Siti” 0:0“Viqan” – “Everton” 1:1(N’Zoqbiya, 21 - Baynes, 78 (pen.))“Bläkbörn” – “Bolton” 1:0(Olsson, 20)“Vest Bromviç” – “Aston Villa” 2:1(Odemvince, 60; Mulumbu, 84 - Meyte, 4(avtoqol))“Sanderlend” – “Fulhem” 0:3(Kakuta, 33; Simon Deyvis, 61, 73)“Birmingem” – “Vulverhempton” 1:1(Larsson, 27 - Stiven Fletçer, 7 (pen.))TURNÝRCÄDVÄLÝKOMANDALAR O Q H M T/F X1. MANÇESTER Y. 35 21 10 4 71-33 732. ÇELSÝ 35 21 7 7 66-28 703. ARSENAL 35 19 10 6 68-36 674. MANÇESTER S. 34 18 8 8 53-31 625. TOTTENHEM 34 14 13 7 50-43 556. LÝVERPUL 35 16 7 12 54-39 557. EVERTON 35 11 15 9 48-43 488. BOLTON 35 12 10 13 48-48 469. FULHEM 35 10 15 10 43-36 4510. STOK SÝTÝ 35 12 7 16 43-43 4311. VEST BROMVÝÇ 35 11 10 14 51-65 4312. NYUKASL 35 10 11 14 49-51 4113. ASTON VÝLLA 35 10 11 14 44-57 4114. SANDERLEND 35 10 11 14 39-52 4115. BÝRMÝNGEM 35 8 15 12 35-52 3916. BLÄKBÖRN 35 10 8 17 41-55 3817. BLÄKPUL 35 9 8 18 48-70 3518. VÝQAN 35 7 14 14 35-58 3519. VULVERHEMPTON 35 9 7 19 38-61 3420. VEST HEM 35 7 11 17 40-63 32BOMBARDÝRLÄR:21 qol - Dimitar Berbatov (“Mançester Yunayted”)19 qol - Karlos Tevez (“Mançester Siti”)“Real” – “Saraqosa” 2:3(Serxio Ramos, 62; Benzema, 84 - Lafita,41, 77; Qabi, 54 (pen.))“Real Sosyedad” – “Barselona” 2:1(Ýfran, 71; Prieto, 82 (pen.) - Tiaqo, 29)“Deportivo” – “Atletiko” 0:1(Aquero, 80)“Levante” – “Sportinq Xixon” 0:0“Rasinq” – “Malyorka” 2:0(Rozenberq, 14; Bakýrcýoðlu, 43)“Malaqa” – “Herkules” 3:1(Baptista, 4, 76; Rondon, 74 - Nelson Valdes,3)“Almeriya” – “Sevilya” 0:1(Renato, 58)“Vilyareal” – “Xetafe” 2:1(Kani, 61; Rossi, 74 - Rios, 31)“Osasuna” – “Valensiya” 1:0(Keyuda, 59)Qeyd: “Espanyol” – “Atletik” oyunu gec baþaçatýb.TURNÝRCÄDVÄLÝKOMANDALAR O Q H M T/F X1. BARSELONA 34 28 4 2 89-19 882. REAL 34 25 5 4 81-29 803. VALENSÝYA 34 19 6 9 57-42 634. VÝLYAREAL 34 18 6 10 53-40 605. SEVÝLYA 34 15 7 12 52-49 526. ATLETÝKO 34 15 7 12 55-44 527. ATLETÝK 33 16 3 14 51-47 518. ESPANYOL 33 14 3 16 40-46 459. LEVANTE 34 12 7 15 37-46 4310. SPORTÝNQ XÝXON 34 10 12 12 31-37 4211. MALYORKA 34 12 6 16 35-47 4212. REAL SOSYEDAD 34 13 2 19 45-58 4113. RASÝNQ 34 10 10 14 34-49 4014. MALAQA 34 11 6 17 47-64 3915. SARAQOSA 34 10 9 15 35-47 3916. OSASUNA 34 10 8 16 38-41 3817. DEPORTÝVO 34 9 11 14 27-42 3818. XETAFE 34 10 7 17 44-55 3719. HERKULES 34 9 6 19 31-53 3320. ALMERÝYA 34 5 11 18 32-59 26BOMBARDÝRLÄR:31 qol - Lionel Messi (“Barselona”)29 qol - Kriþtianu Ronaldo (“Real”)“Çezena” – “Ýnter” 1:2(Budan, 56 - Patsini, 90+1, 90+5)“Milan” – “Bolonya” 1:0(Flamini, 8)“Napoli” – “Cenoa” 1:0(Hamþik, 83)“Katanya” – “Kalyari” 2:0(Silvestre, 78; Berqessio, 82)“Kyevo” – “Leççe” 1:0(Riqoni, 58)“Fiorentina” – “Udineze” 5:2(Varqas, 9; D’Aqostino, 22, 51; Kersi, 71, 86 -Pintsi, 29; Asamoa, 57)“Parma” – “Palermo” 3:1(Dzemaili, 2; Modesto, 19; Kandreva, 89 -Pastore, 56)“Sampdoriya” – “Breþiya” 3:3(Potsi, 55; Tissone, 63; Mannini, 90 - Eder,50; Karakkiolo, 58, 84)“Bari” – “Roma” 2:3(Bentivoqlio, 25 (pen.); Huseklepp, 42 - Totti,30, 57 (pen.); Rosi, 90)Qeyd: “Latsio” – “Yuventus” oyunu gecbaþa çatýb.TURNÝRCÄDVÄLÝKOMANDALAR O Q H M T/F X1. MÝLAN 35 23 8 4 61-23 772. ÝNTER 35 21 6 8 62-39 693. NAPOLÝ 35 21 5 9 55-34 684. LATSÝO 34 18 6 10 46-32 605. UDÝNEZE 35 18 5 12 61-42 596. ROMA 35 17 8 10 55-49 597. YUVENTUS 34 14 11 9 52-42 538. PALERMO 35 15 5 15 53-58 509. FÝORENTÝNA 35 12 13 10 45-38 4910. CENOA 35 12 9 14 38-40 4511. KALYARÝ 35 12 8 15 42-44 4412. KYEVO 35 10 12 13 33-35 4213. PARMA 35 10 11 14 37-46 4114. KATANYA 35 10 10 15 35-47 4015. BOLONYA 35 11 10 14 34-47 4016. ÇEZENA 35 9 10 16 33-47 3717. SAMPDORÝYA 35 8 12 15 30-42 3618. LEÇÇE 35 9 8 18 40-61 3519. BREÞÝYA 35 7 10 18 31-47 3120. BARÝ 35 4 9 22 22-52 21BOMBARDÝRLÄR:26 qol - Antonio di Natale (“Udineze”), Edinson Kavani(“Napoli”)“Borussiya” (D.) – “Nürnberq” 2:0(Barrios, 32; Levandovski, 43)“Bavariya” – “Þalke” 4:1(Robben, 6; Müller, 13, 84; Qomes, 19 - Badþtuber,8 (avtoqol))“Köln” – “Bayer” 2:0(Novakoviç, 67, 82)“Hannover” – “Borussiya” (M.) 0:1(Reus, 76)“Hamburq” – “Frayburq” 0:2(Demba Sisse, 16, 87)“Verder” – “Volfsburq” 0:1(Riter, 22)“Kayzerslautern” – “Sankt Pauli” 2:0(Tiffert, 29; Abel, 69)“Hoffenhaym” – “Þtutqart” 1:2(Mlapa, 14 - Kakau, 63; Kuzmanoviç, 68(pen.))“Maynts” – “Ayntraxt” 3:0(Ývanþiç, 26; Soto, 38, 45)TURNÝRCÄDVÄLÝKOMANDALAR O Q H M T/F X1. BORUSSÝYA (D.) 32 22 6 4 64-19 722. BAYER 32 19 7 6 62-43 643. BAVARÝYA 32 17 8 7 71-38 594. HANNOVER 32 18 3 11 45-42 575. MAYNTS 32 16 4 12 47-37 526. NÜRNBERQ 32 13 8 11 45-40 477. FRAYBURQ 32 13 5 14 41-47 448. HAMBURQ 32 12 7 13 44-50 439. HOFFENHAYM 32 10 10 12 47-46 4010. ÞALKE 32 11 7 14 36-39 4011. KAYZERSLAUTERN 32 11 7 14 43-48 4012. ÞTUTQART 32 11 6 15 57-56 3913. VERDER 32 9 11 12 43-58 3814. KÖLN 32 11 5 16 43-61 3815. VOLFSBURQ 32 8 11 13 39-45 3516. AYNTRAXT 32 9 7 16 30-44 3417. BORUSSÝYA (M.) 32 9 5 18 45-64 3218. SANKT PAULÝ 32 8 5 19 33-58 29BOMBARDÝRLÄR:24 qol - Mario Qomes (”Bavariya”)22 qol - Demba Sisse (”Frayburq”)“Renn” – “Bordo” 0:0“Lill” – “Arl-Avinyon” 5:0(Jervinyo, 5, 45; Debyuþi, 49 (pen.); Kabaye,84; Rozenal, 89)“Marsel” – “Oser” 1:1(Valbuena, 56 - Jo Quk Yun, 77)“Tuluza” – “Lion” 2:0(Çetto, 28; Ali Sissoko, 68 (avtoqol))PSJ – “Valensyenn” 3:1(Nene, 10; Bodmer, 23; Sako, 88 - Puyol,44)“Soþo” – “Nansi” 1:0(Butin, 11)“Lans” – “Loryen” 2:3(Demon, 34; Eduardo, 35 - Qameyro, 20,83; Amalfitano, 90 (pen.))“Monpelye” – “Brest” 0:0“Nitsa” – “Kan” 0:4(Hamuma, 34, 89; Mollo, 45; El Arabi, 90)“Sent-Etyenn” – “Monako” 1:1(Paye, 11 - Uelkom, 30)TURNÝRCÄDVÄLÝKOMANDALAR O Q H M T/F X1. LÝLL 33 17 12 4 59-31 632. MARSEL 33 17 11 5 51-30 623. LÝON 33 15 11 7 55-33 564. PSJ 33 15 11 7 50-34 565. RENN 33 14 10 9 33-26 526. LORYEN 33 12 11 10 42-39 477. SOÞO 33 13 7 13 48-40 468. BORDO 33 10 15 8 40-35 459. SENT-ETYENN 33 11 12 10 41-40 4510. MONPELYE 33 11 11 11 29-36 4411. TULUZA 33 12 6 15 34-35 4212. BREST 33 10 11 12 34-37 4113. VALENSYENN 33 8 15 10 38-37 3914. MONAKO 33 8 15 10 33-33 3915. OSER 33 7 18 8 37-38 3916. KAN 33 10 9 14 40-47 3917. NÝTSA 33 9 12 12 27-41 3918. NANSÝ 33 10 8 15 32-45 3819. LANS 33 6 12 15 32-51 3020. ARL-AVÝNYON 33 1 11 21 16-63 14BOMBARDÝRLÄR:21 qol - Mussa Sou (“Lill”)20 qol - Kevin Qameyro (“Loryen”)

3-4 MAY 2011Sevgisini 47 övladlýðý, 121 näväsi ilä paylaþýrQaraçýlarýn Äsma bacýsýÄlindä däsmalý, äynindä güllükoftasý, alabäzäk tumanýný yelläyä-yelläyäsähnänin bu baþýndan o baþýna gedib-gälir.Oxuyur, oynayýr, coþur, coþdurur, sevilir,häm alqýþ qazanýr, häm dä pul. Bu gün o,bütün qaraçýlarýn än güclü säsi hesab olunur.Heyranlarý ona “Äsma bacý” deyirlär.Anasý bir müsälman türk, atasý isä serb yähudisidir.Makedoniyada doðulub-böyüyüb,20 dildä oxuduðu mahnýlarla dinläyänläriheyran qoyur. Milli vä dini ayrý-seçkiliyäqarþý mahnýlar oxuyur. YUNÝSEF täräfindänmükafata layiq görülüb, 2002-ci ildäadý Nobel Sülh Mükafatýna namizäd kimiiräli sürülsä dä, bu mükafat baþqasýnaverilib. Gänc yaþlarýndan birlikdä çalýboxuduðuStevo Teodosyevski ilä ailä qurub.47 övladýn anasý, analýðýÄsma Räcäbova sähnä häyatýndauðurlu, sosial häyatda hässas qadýndýr.Amma onun baþqa bir özälliyi dä var ki,sänät uðurlarýndan heç dä geri qalmýr:47 övladlýðý, 121 näväsi var. O bütünuþaqlarý öz övladý kimi böyüdüb, tärbiyäedib, 47 uþaðýn här biri indi özünü dolandýrabiläcäk yaþdadýr. Äsma xanýmövladlýða uþaq götürmäk haqqýnda qärarýnýbelä açýqlayýr: “ärim Stevo ilä ävvälcäbir, ya iki uþaq götürmäk istäyirdik.Amma gördük ki, uþaqlarýn sayý artdýqcaailänin þänliyi, sevinci dä o qädärartýr. Bir dä gördük ki, 47 uþaða ata-anaolmuþuq. Harada atýlmýþ, evsiz-eþiksizqalmýþ, yetim bir körpä görübsä, baðrýnabasýb, evinä gätirib.O, bir Makedoniya qaraçýsýdýr. Adý da Äsma, Äsma Räcäbova. 47övladlýðý, 121 näväsi var. Aðlý käsändän äksär qaraçýlar kimi çalýboxumaqlamäþðuldur. Özü dä här cür irqçilik, ayrý-seçkilikäleyhinä mahnýlar oxuyur. Þärqi Avropada böyük þöhrät qazanýb.Här dindän, här irqdän övladý varÖvladlarýn hansýný haradan aldýðýnýyaxþý bilir. Onlardan bäzilärinin valideynlärininhansý dinä, hansýsa irqä mänsubolduðunu bilsä dä, ayrý-seçkilik qoymayýb,hamýsýný övladý bilib, övladý kimi böyüdüb.Bu qädär ailä qayðýsý ilä yanaþý,sähnä häyatýný da uðurla davam etdirmäyibacarýb. “Övladlarýmla qürur duyuram”deyän Räcäbova, demäk olar ki,dünyanýn äksär ölkälärini gäzib-dolaþýb,mäþhur sähnälärdä konsertlär verib. 40 ildänartýq sähnädä olan Äsma xaným artýqöz yerini tutacaq namizädi dä seçib: ElenaoraMustafovskaya. Elenaora onunlabirlikdä yaþayýr, Musiqi Akademiyasýndatähsil alýr. Akademiya ilä yanaþý Äsma xanýmbildiyi här þeyi ona öyrädib.Muzey açmaða hazýrlaþýrTez-tez Türkiyäyä konsert vermäyägälir. Ötän il Ýstanbula gälän Äsma Räcäbovayaþadýðý evin bir hissäsini muzey halýnagätirdiyini söyläyib: “Ýnsanlýq evi, Äsmavä Stevotedosyevskinin musiqi muzeyi”adlandýrdýqlarý bu mäkanda iþlär tamamlanmaqüzrädir. Äsma xanýmýn söylädiyinägörä, 40 il sähnäni dä, häyatý dabirlikdä yaþadýðý äri Stevo ilä xoþbäxt birömür sürüb. Muzeydäki eksponatlarýndemäk olar ki, hamýsý onlarýn häyat vä sänätyolundan, qaraçý musiqisindän, dinlärvä dillär arasýnda qarþýlýqlý anlaþmadan,sevgidän söz açýr.Äsma xaným här käsi bu muzeyä tamaþaetmäyä çaðýrýr.Qaraçý musiqisinin täbliðatçýsýRäcäbova 2009-cu ildä 5 müxtälif ölkädän20 musiqiçini bir araya gätirib vämöhtäþäm bir qaraçý orkestri täþkil edib.Bu günlärdä hämin orkestrlä yenidänTürkiyädä konsert vermäyi planlaþdýrýr.Qaraçý musiqisinin häzinliyini, bäþäri gözälliklärinitäblið etmäyi özünä väzifä bilänÄsma xaným insanlarý irqçilikdän uzaqdurmaða çaðýrýr. Þeir dä yazýr, özü dä qaraçýdilindä. Mahnýlarýný da klassik qaraçýüslubunda oxuyur.Türkiyäni dä, türkläri çox sevir vä türkmahnýlarý onun repertuarýnýn än däyärlibölümündä yer alýr. KAYHAN EMREDöyüþ yerinäyaxýnsansa...Fotomüxbir Tim Heyzelington Liviyada mühari-amansýzlýqla davam etdiyi Misdara þähärin-1bänindän belä xäbär verirdi: “Bura þiddätlä bombalanýr, NA-TO-dan äsär-älamät dä yoxdur”.Aradan 12 saat keçmämiþ onun ölüm xäbäri gäldi.Bir minamyot märmisinin yanlarýnda partlamasý mäsläkdaþýKris Hondrosun da, onun da häyatýna son qoydu.Ýkisinin dä 41 yaþý var idi. Foto-müxbirliyi bu iþin duayenihesab olunan Robert Çapadan öyränmiþdilär. Çapanýnbir sözü onlarýn fäaliyyätinin tezisi halýna gälmiþdi:“Ägär sänin çäkdiyin fotolar yaxþý deyilsä, demäk,sän döyüþ yerinä lazým olan qädär yaxýn deyilsän”.Taleyä baxýn ki, elä Robert Çapa da Vyetnamda birminaya ayaðýný basýb havaya sovrulanda 41 yaþýndaidi. Çapa müstäqil fotoqraf agentliyi olan Maqnumunqurucularýndan biri olub.FotomüxbirTim HeyzelingtonSon üç ildä 158 jurnalist väzifä baþýnda dünyasýnýdäyiþib. Bu gün dünyanýn müxtälif yerlärindä -Ýraqda, Äfqanýstanda, Liviyada müharibälär davamedir. Jurnalistlär, foto-müxbirlär öz väzifä borclarýnýyerinä yetirirlär, kimi döyüþ yerindä, odun-alovuniçindä, kimi dä uzaqda... HAMZA GÖKSER