Wiadomości Akademickie Nr 36 - Biblioteka Główna Akademii ...

Medycyna i sztukamacierzyństwa w latach 30. XX wieku; J. Janiuk:Sylwetki lekarzy we wczesnych (1931-1939) utworach Michała Choromańskiego; J.Felińska, Wkład lekarzy w rozwój społecznyi kulturalny Bieżunia; J. Wanecki: Lekarze wszpitalach płockich w latach 1939-1983; W.Twardziak: Praca na rzecz jeńców wojennychpodczas II wojny światowej. Działalność dr.Henryka Grabowskiego. Jak z tego przegląduwynika, autorzy prezentują lekarzy nie tylkow ich życiu zawodowym, ale także w działalnościpozazawodowej, przez pryzmat ich zainteresowańi pasji.Problematyce zawodu lekarza w trudnychlatach po II wojnie światowej poświęcone sązamykające tom opracowania: M. Leśniewskiego:Akademickie środowisko Wilna drugiejpołowy XX w.; M. Paciorek: Wizeruneklekarza w polskim filmie fabularnym w XXwieku; M. Lipińskiej: Lekarze w zwierciadle„Służby Zdrowia” w latach 1949-1956; J. T.Persy i s. Anety Krawczyk; Kościół władza,lekarze w PRL w latach 1956-1969; J. Warmuzińskiej- Wnuk: Lekarze Górnego Śląskaw medycynie XX wieku; J. Waneckiego: OkręgowaIzba Lekarska w Płocku 1989-2009;E. Blachy, M. Warszawskiej: Udział lekarzaw eksperymencie lekarskim, eksperymenciemedycznym na przełomie XX wieku. Zwracamuwagę czytelnika na publikację JackaPersy i siostry Anety Krawczyk, dla której baząźródłową, poza dokumentami archiwalnymibyły też niewykorzystane dotychczas pamiętnikii wspomnienia osób, związanych międzyinnymi z Kardynałem Stefanem Wyszyńskim.Tradycją stało się już, że wyniki badań zaprezentowanezostały na ogólnopolskiej konferencji,która odbyła się 3 grudnia 2009 r.w Warszawie, w sali konferencyjnej NaczelnejIzby Lekarskiej. Obrady zgromadziły przedstawicieliróżnych środowisk, którym historiazawodu lekarza jest bliska. Według zapewnieńdr hab. Bożeny Urbanek kolejna publikacjai konferencja z serii „Zawody medyczne naziemiach polskich w XIX i XX wieku” dotyczyćbędą innych zawodów medycznych. Myślęże spotkają się one z równie żywym zainteresowaniem,co cztery dotychczasowe.dr hab. Walentyna Korpalska jest kierownikiem ZakładuHistorii Medycyny i PielęgniarstwaSymboliczny język roślin i ziół w przedstawieniach ChrystusaJowita JaglaŚredniowieczne malarstwo zachwyca drobiazgowościądetalu, czułością w przyglądaniusię światu i odnajdowaniu w jego wszelkich,nawet najmniejszych formach, bytów chwalebnych,zacnych, wartych odnotowania. Jednocześniebyty te stają się często wzorem, symbolem,tajemniczym drogowskazem, prowadzącymku treściom głębszym, poważniejszym, najistotniejszym.Tak właśnie jest w przypadkuroślin, ziół, owoców i kwiatów umieszczanychpowszechnie w malarstwie o tematyce religijnej.Rośliny, zioła i kwiaty odnosiły się nadewszystko do największych orędowników ludzkości– Matki Bożej i Chrystusa, dlatego symbolika,którą niosły, koncentrowała się główniewokół idei macierzyństwa, miłości synowskiej,piękna, cierpienia i Pasji – by w czasach nowożytnychwzbogacić się o nowe treści.Chrystus Aptekarz (na stole m.in. luźnoleżące zioło krzyżowe i pszeniec gajowy), rysunek,ok. 1650 r., SzwajcariaMadonna z dzieciątkiem w ogrodzie, grafika,Martin Schongauer, Niemcy, XV w.Zestaw roślin przypisanych Chrystusowijest mniej więcej podobny, jeśli weźmiemypod uwagę malarstwo niemieckie, niderlandzkie,czeskie, śląskie czy małopolskie.Jednym z najczęstszych z tej grupy atrybutówjest skromny goździk o pomarszczonychpłatkach, przypominający kształtem gwóźdź– stąd konotacje z Arma Christi - narzędziamiMęki. Donica z goździkami pojawia się naprzykład w miedziorycie Martina Schongauera(Niemcy, wiek XV). Madonna zasiada tuna murze otaczającym ogród, stanowiącymzaplecze Hortus Conclusus i platformę dlaozdobnej donicy z porastającymi w niej goździkami.Kwiat trzyma smutno zamyślonaMatka Boża, świadoma bolesnej misji małegojeszcze Chrystusa.Wiele treści wnoszą także rośliny rosnącena Golgocie, która bywa przez twórców średniowiecznychukazywana nie jako miejsceśmierci czy ziemia jałowa, ale jako obszar porośniętyprzez zioła wyrosłe z krwi Chrystusa.W scenie Ukrzyżowania, będącej częścią centralnąołtarza mistrza Francke (Niemcy, wiekXV), autor ukazał w lewym rogu lamentująceniewiasty, których zastygłe fałdy sukien rozpościerająsię na ziemi przykrytej dywanemróżnych odmian babki, a przy samej MatceBożej zakwita dorodny mniszek lekarski.Ukrzyżowany Chrystus pozornie tylko zdajesię być niezwiązany z ukazanymi roślinami,złączonymi bardziej z płaczącymi kobietamii św. Janem. Mniszek lekarski odnosił siębowiem do Pasji i osoby samego Chrystusaprzez kilka skojarzeń. Wykorzystywany przezŻydów do sporządzania potrawy paschalnej,gorzkiej sałaty, przypominał o Ostatniej Wieczerzy– uczcie paschalnej, poprzedzającejmęki Jezusa. Poza tym należał do arsenałuroślin, takich jak na przykład inne przypisywaneChrystusowi zioło cykoria podróżnik,a więc roślin otwierających kwiaty wraz zewschodem słońca. Symbolika staje się jasna,gdy przypomnimy, iż we wczesnym średniowieczuokreślano Chrystusa mianem SłońceSprawiedliwości czy Słońce Niezwyciężone.Niezwykłej urody dywan z babki kierujenas ku jeszcze innym skojarzeniom. Babkalancetowata przypominała o Ukrzyżowaniu,ze względu na kształt liści podobnych dowłóczni. Scenie Ukrzyżowania towarzyszyczęsto jeszcze inne zioło – pięciornik, dysponującypięcioma płatkami (pięć ran Chrystusa)i żółtym kolorem kwiatu (ponownie symbolikasolarna). Jako przykład takiego ujęciamożna przywołać epitafium Georga Rayaliz kościoła św. Sebalda w Norymberdze (1494-95), przedstawiające samego Georga, klęczącegou stóp krzyża, w pobliżu okazałego egzemplarzatej rośliny.Pasję Chrystusa oznajmiały także wszystkie,nawet najmniejsze, niepozorne tworyroślinne o liliowym czy fioletowym kolorzekwiatów, a więc przetacznik, bodziszekczy fiołki. Kolce różanych łodyg odnosiłysię wprost do korony cierniowej i szyderstwoprawców. Bogactwo ikonografii średniowiecznejstworzyło punkt wyjścia dla schematówwykorzystywanych w sztuce renesansowejczy barokowej. Potwierdza to grupaujęć występujących od końca XVI w. na terenieNiemiec, Szwajcarii i Austrii, określanychjako Chrystus Aptekarz. W przedstawieniachtego typu apteka, miejsce świeckie, prze-26Wiadomości Akademickie Nr 36