ISSN 1800-6906 - Vlada Crne Gore

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.ra na ideje o usitnjavanju pojmaprava svojine čini se da jedinstvenipojam prava svojine nijebez odgovarajućeg normativnog“pokrića”. U Nacrtu zakona segovori o pravu svojine, dakle, kaoo pravu sa najširim ovlašćenjimaza vlasnika stvari, sa obavezamai ograničenjima utvrđenim pravnimporetkom. Sva ova ograničenjamogu suziti sadržaj prava,ali ga ne mogu pretvoriti u nekodrugo pravo. Različita pravila kojase primjenjuju za određene stvarine mogu dovesti u pitanje identitetprava svojine. Sve normativnerazlike ne opravdavaju postojanjeautonomnih pravnih oblikaniti «višestrukost» pojma svojine.Riječ je samo o specifičnostimainače jedinstvenog instituta svojine.Ovaj zaključak se odnosi i nadržavnu i na privatnu svojinu. Doprestanka prava svojine ne dolazini kada je ono maksimalno ograničeno.Međutim, ta ograničenjase ne mogu proširiti do tačkena kojoj bi se žrtvovala suštinskapozicija vlasnika. Zakonodavac,prilikom određivanja društvenekoristi, ne smije preći prag “minimalnogsadržaja”. Ova granica jeodređena normalnim uživanjemstvari, tako da njeno prekoračenjeopoziva pravo svojine i činibesmislenom njegovu ustavnugaranciju.Svojina je takođe “prepoznata”i garantovana zakonom, kojiodređuje načine njenog sticanjai uživanja, kao i ograničenja ucilju osiguranja njene društvenefunkcije. Ustav se “okreće” zakonodavcudodjeljujući mu funkcijuodmjeravanja interesa vlasnikasa interesima drugih subjekata,direktno ili indirektno, aktuelnoili potencijalno uključenih u proceskorišćenja stvari.Društvena funkcija svojine jeformula pomoću koje su ustaviXX vijeka, počevši od Vajmarskepovelje iz 1949. godine, pokušalida nađu novu ravnotežu izmeđuinteresa pojedinca i potrebakolektiviteta, između prava vlasnikai potreba nevlasnika.Čuveni čl. 153. Vajmarskog ustavasadržao je garancije za svojinu,ali je istovremeno sarađivao iutvrđivao uslove i pretpostavke zanjenu eksproprijaciju. ‘’Svojina jezajamčena Ustavom. Njen sadržaji granice proizilaze iz zakona. Eksproprijacijase može vršiti samou interesu zajednice i na osnovuzakona. Ona se preduzima uzodgovarajuću naknadu, ukolikonije zakonom nešto drugoodređeno. Zbog visine naknade uslučaju spora, stoji otvoren pravniput kod redovnog suda, ukolikozakon nešto drugo ne odredi.Eksproprijacija od strane federacijeprema zemljama, opština iopštekorisnim udruženjima vršise samo uz naknadu. Svojinaobavezuje. Njena upotreba trebaistovremeno da služi opštem dobru.’’U gotovo svim pravnim sistemimanapuštena je voluntarističkai individualistička dogmao svojini; ona se sve više i viševezuje za društvenu funkciju iza prioritetna prava ekonomskogsistema (tzv. produktivistička solidarnost)tako je i po Nacrtu zakonao svojinsko-pravnim odnosimaCrne Gore. Od jednog pravanastalog iz sebičnog osjećanjačovjeka da prizna samom sebiisključivu vlast na stvari, svojinase preobražava u jedan društvenofunkcionalan i kontrolisanifenomen. Tako se svojina, istorijskikoncipirana u “statičnom”smislu kao izvor prihoda i uživanja,prilagođava, makar i stidljivo,industrijskom modelu modernogdruštva i uvršćava se u kompleksnostekonomskih odnosa.Propisujući javni interes ilidruštvenu funkciju koju treba daobezbijedi vršenje prava svojinena određenim stvarima, zakonopisacželi da izrazi potrebu zadruštvenom namjenom stvari,tj. namjenom resursa, bogatstva,pokretnih i nepokretnih stvari ukorist svih, bez obzira o kom režimusvojine je riječ.Društvenom funkcijom svojinene ugrožava se priroda svojinekao subjektivnog prava, priznatogi garantovanog u vlasnikovominteresu. Tim putem idu i savremeniustavi; npr. španski Ustaviz 1978. godine u kome se proglašavada su svi resursi zemlje,kome god pripadali, podvrgnutiopštem interesu.Ustavna norma se u principumada ne uvijek, “obraća” zakonodavcuda svojim normamao ograničenju prava svojine ilio nametanju obaveze vlasnikukonkretizuje opšti princip odruštvenoj namjeni stvari. Ove zakonskeodredbe ne treba, dakle,posmatrati kao izuzetak od pravilapotpunosti i isključivosti pravasvojine, nego kao pravilo kojimse u konkretnom slučaju sprovodiopšti princip društvene namjenedobara, i kao takvo podložno jeanaloškoj primjeni i analoškimslučajevima. Tako se apsolutnostprava svojine relativizuje u ciljukoordinacije posebnih interesavlasnika i nevlasnika ili kolektivitetau cjelini.10