ISSN 1800-6906 - Vlada Crne Gore

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.Mi nis tar fi nan si ja Cr ne Go redr Igor Luk šićUVODNIKKon Takt:Te le fon:+382 81 242-835Fax:+382 81 224-450E-mail:mf@mn.yuweb:www.mi nis tar stvo-fi nan si ja.vla da.cg.yuNedavni podaci Zavodaza statistiku o BDP-u za2006. godinu potvrđuju ranijaočekivanja o snažnom rastucrnogorske ekonomije. Realnirast od 8,5% svrstava našudržavu među najbrže rastućeu Evropi zajedno sa baltičkimzemljama. Takav trend je zaočekivati da će se potvrditii za 2007 i 2008. godinu.Procjene Ministarstva finansijasu da bi realni rast ekonomijemogao preći 10% u 2007, štobi bio daleko najbolji rezultatu regionu. Logično, i ostaliparametri javnih finansija setime poboljšavaju. Javni dug jena nivou 30%, a tekuća javnapotrošnja na oko 37-38% BDP.Takva kretanja su i logičnas’ obzirom na očevidnu dinamikuekonomskog sistema iinvesticioni zamah. Kombinacijaprivatnih i javnih investicija(državne investicije – na nivouVlade i opština su najveće uregionu) gura ekonomiju brzonaprijed, što samo po sebipredstavlja novi izazov. Doprinosdugoročnoj održivostiduga je iz godine u godinu svekonkurentnija poreska politika.Od 1. januara počela je primjenaZakona o doprinosima zasocijalno osiguranje kojima sepredviđa njihovo fazno smanjivanje.Posebno značajna smanjenjanas očekuju 2009 i 2010godine kada će se stopa porezana dohodak smanjiti na 12 pana 9%, dok će se kumulativnastopa doprinosa za socijalnoosiguranje oboriti na 30% 2010.Uz stopu poreza na dobit od9%, Crna Gora će postati poreskinajkonkuretnija u regionuali i šire. Jako povoljna je okolnostda nije došlo do umanjenjaprihoda po osnovu dažbinana plate. Naprotiv! Rezultat uI kvaratalu to potvrđuje. Svemanje sive ekonomije i rast6

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.plata čini ove prihode većim.Međunarodni eksperti potvrduza ocjenu značajnog smanjenjasive ekonomije pronalazeu visokom deflatoru za2006 godinu, čime je značajnopovećan nominalni BDP.Da bi rast ekonomijedugoročno bio održiv potrebnoje nastaviti sa oblikovanjemmodernog ekonomskogi finansijskog sistema. Nedavnousvojeni Zakon o bankama,implementacija propisao osiguranju, priprema novihpropisa iz oblasti hartija od vrijednostiće dodatno podstaćirazvoj cjelokupnog sistema.Važan korak u tom smislu jedonošenje svojinskih zakona,odnosno Zakona o svojinskopravnimodnosima i Zakona održavnoj imovini. Napuštanjesocijalističkog-društvenogsi stema u sferi svojinskihodnosa je presudno za jasnevlasničke knjige i zaštitnu imovinskihprava. Uz jasnu distinkcijuizmeđu državne imovinekojom raspolaže Vlada u odnosuna imovinu kojom raspolažulokalne uprave, dobićemo novikvalitet u konkuretnosti našegsistema. To je posebno važnou kontekstu već ratifikovanogSporazuma o stabilizaciji i asocijaciji,kojim je liberalizovanatrgovina nekretnina sa EU.S poštovanjem,Ministar finansijadr Igor Lukšić7

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.Nacrt zakonao svojinsko-pravnimodnosimadr Zoran P. Rašovićredovni profesor i dekan Pravnog fakulteta u Podgorici i rukovodilac radnegrupe za izradu teksta Nacrta zakona o svojinsko-pravnim odnosimaZoran RašovićOd prestanka važenja Opštegimovinskog zakonika za CrnuGoru 1946. godine, Nacrt zakonao svojinsko-pravnim odnosima jeprvi zakonski tekst koji cjelovitouređuje svojinsko-pravne odnose(stvarna prava) u Crnoj Gori. Stvarnaprava su zakonom određena izaštićena prava njihovih imalacada neposredno vrše pravnu vlastnad pojedinačno određenim stvarimauz mogućnost da je suprotstavetrećim licima (dejstvo ergaomnes). U zavisnosti od toga dali je osnovno ovlašćenje imaocakorišćenje stvari ili namirenje izgarancije, stvarna prava se dijelena stvarna prava korišćenja i stvarnaprava garancije. Tipična stvarnaprava korišćenja su: pravo svojinei stvarna prava na tuđim stvarima(stvarne i lične službenosti). Unašem pozitivnom pravu stvarnaprava garancije su: zaloga, hipotekai fiducijarna svojina. TekstNacrta zakona najviše pažnjeposvećuje pravu svojine kao najapsolutnijemstvarnom pravu.Svojina je jedan od centralnihpravnih fenomena koji je povezansa gotovo svim ustanovamagrađanskog prava: od porodicedo nasljeđivanja, od preduzećado rada i ugovora. Ona je “nosećistub” pravnog poretka, a u novijevrijeme ubraja se u osnovna pravačovjeka. Stav je zakonodavca dane definiše pravo svojine već daukaže na njegovu sadržinu. Pitanjeosnova svojinskog prava egzistiraviševjekovno, uslovljavajući “žive”diskusije među teoretičarima,koje su dalje razvile najstrastvenijedruštvene kontraverze. Koncept“mog” i “tvog” je toliko poznatčovjeku, koliko je prirodan ikoncept egzistencije. Naravno, napravniku leži posebna odgovornostda u što većoj mjeri definišesuštinu osnovnog koncepta kojiodgovara institutu svojine.Vlasnik stvari vrši svoje pravoneposredno, tj. bez posredovanjatrećih lica. Pravo svojine je apsolutnopravo jer vlasnik uživa pravnuzaštitu u odnosu na treća licana koja se odnose njegova dejstva,odnosno koja osporavaju iliugrožavaju ovo pravo. Otuda sei kaže da je svojina najapsolutnijestvarno pravo, što je s pravomoznačeno kao mogućnost stepenovanjaapsolutnosti. Međutim,zakonopisac nužno relativizujeapsolutnost, najprije riječima da jeto pravo “u granicama određenimzakonom”. Ta se ograničenja nepretpostavljaju, već se moraju zasnivatina prinudnim propisima,javnom poretku i moralnim normama(vlasniku je dozvoljeno svešto mu nije zabranjeno).U tekstu Nacrta zakona dominirajutri principa svojine: sveobuhvatnost,jedinstvenost i društvenafunkcija.Sveobuhvatnost je osnovnakarakteristika prava svojine pokojoj se ovaj institut razlikuje od8

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.drugih stvarnih prava. Slikovitoi jezgrovito to saopštava čl. 1015Opšteg imovinskog zakonika zaCrnu Goru: “Kažeš li o kakvojstvari moja je, to je najviše štokazati možeš». Ovo pravilo važi zaveliki broj stvari na kojima postojipravo svojine, tako da je sveobuhvatnostkarakteristika pravasvojine i u modernim pravima.Svojina je, dakle, najapsolutnijepravo na jednoj stvari, a pojedinaovlašćenja, koja predstavljaju njenusadržinu, su samo manifestacijaove potpunosti. Zbog svojesveobuhvatnosti svojina je i istovremenoi pravo koje se možepoistovjetiti sa samom stvari (tzv.materijalizovanje prava svojine).Sveobuhvatnost prava svojine nijedovedena u pitanje čak ni u slučajupostojanja određenih ograničenjajavnog i privatnog prava, jerona “samo sužavaju sferu pravakoja je, ipak određena na opštinačin.” Vlasniku je, dakle, dozvoljenosve što mu nije zabranjeno.Pravo svojine ovlašćuje vlasnikada uživa i raspolaže sa stvarimana pun i ekskluzivan način,ali u okviru ograničenja i obavezautvrđenih zakonom. Uživanje,raspolaganje, punoća, ekskluzivnost,ograničenja i obaveze supojmovi koji su u funkciji raspoznavanjasadržine prava. Puno iekskluzivno pravo vlasnika seograničava da bi se dalo mjestoobavezama.Ovlašćenje uživanja u principupodrazumijeva mogućnostda se stvar koristi ili ne koristi,da se odluči o načinu njenogkorišenja o njenoj transformacijii sl. Ovlašćenje raspolaganjase suštinski sastoji od nizamogućnosti, tako da je ovajpojam teško svesti na jedinstvenikoncept. Uostalom, termin“raspolaganje”se koristi unejednoznačnom smislu: npr. dabi se ukazalo na mogućnost preduzimanjapravnih akata, ili izboraekonomske namjene stvari, ilimaterijalnog raspolaganja stvari,ili, na kraju krajeva, izbora vremenakorišćenja i uživanja iste.Pravo svojine je po svomsadržaju jedinstveno pravo(non e frazionabile). Svojinskaovlašćenja su nerazlučiv i neodvojivsastavni dio ovog osnovnogprava. Dakle, ovdje se radi o jedinstvenompravu, a ne o skupuprava. To je pravilo koje važi i zaslučaj konstituisanja nekih drugihstvarnih i obligacionih pravana stvari u korist trećih, kojima seograničava ili isključuje vršenjeovlašćenja od strane vlasnika. Tadase ne govori o dijelu svojine kojise “odvaja”, nego kreiranju pravakoja sprečavaju ekstenziju (stvarna,službenost, plodouživanje isl.). Vlasnik je ograničen u vršenjusvojinskih ovlašćenja do one granicegdje počinju tuđa prava. Naravno,ima i suprotnih gledišta, alise pri tom nema u vidu činjenicada se konstituisanjem prava trećihne prenose svojinska prava: u pitanjuje kolizija između svojinskihovlašćenja i prava trećih lica. Iztoga proizilazi da je svojina pravokoje je nedjeljivo po ovlašćenjima(po sadržini). Iz principa jedinstvenostii apsolutnosti proizilazijedno važno pravilo: na istoj stvarine mogu istovremeno postojatidva prava svojine (duorum velplurum in solidum dominiumesse non potest). Drugo je pitanjemodaliteta ovog prava u slučajupostojanja prava svojine sa višesubjekata (susvojina, zajedničkasvojina, etažna svojina).Kao posljedica načela jedinstvenosti,u teoriji se izvlačizaključak o jednovrsnosti pravasvojine. Ne može se govoriti o viševrsta prava svojine, smatraju nekipravni pisci, ako je nedopuštenodijeljenje sadržine prava svojine.Takvo “podijeljeno vlasništvo”bilo je imanentno feudalnomdruštvu. U građanskom pravnomsmislu riječ je o jednoj vrsti pravasvojine i u slučaju kada se kaovlasnik pojavljuje fizičko ili pravnolice. To je slučaj i kod državnesvojine, jer je vlasnik i ovdje imalacnajšire neposredne pravnevlasti na stvarima, kao i drugisubjekti prava. Crna Gora i drugapravna lica javnog prava, koja suvlasnici određenih stvari imajuu imovinsko-pravnim odnosimajednak položaj kao i privatni vlasnici,ako zakonom nije što drugoodređeno.U pravnoj teoriji se često govorio nekim različitim «tipovima»svojine, zavisno od prirode stvarikoja predstavlja njen objekat.Tako npr., govori se o državnoji privatnoj svojini, o svojini nanepokretnim stvarima i svojini napokretnim stvarima. Svojinu nanepokretnim stvarima neki dijelena zemljišnu i građevinsku svojinu,u zavisnosti od toga da li jeobjekat ovoga prava zemljište ilizgrada. Naravno, zbog različiteprirode objekta i njegove namjeneneminovno je i različito propisivanjerežima na ovim stvarima.Različiti režimi uživanja i raspolaganjastvarima donekleopravdavaju teorijsku konstrukcijurazličitih “oblika svojine”. Svojinana sredstvima za proizvodnjune može se poistovjetiti sa svojinomna jednom stanu, isto kaošto i svojina na stanu može bitirazličita u zavisnosti od njegoveupotrebe (stanovanje, izdavanje).Svojina na odijelu drugačija jeako je odijelo namijenjeno strogoličnoj upotrebi, a drugačija akoono predstavlja gotovi proizvodnekog preduzeća. Svi ovi primjeripotvrđuju da se svojina karakterišerazličitim profilima: nekad naosnovu unutrašnjih svojstava stvari(sredstva za proizvodnju i stanza stanovanje), a nekad s obziromna namjenu stvari (odjevni predmetiili gotovi proizvodi).Sve ovo je dalo povoda jednomdijelu teorije da govori o“razbijanju” instituta svojine.Zato su neki teoretičari mišljenjada treba proglasiti princip pokome ne postoji više “svojina”,već postoji svojina. No, bez obzi-9

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.ra na ideje o usitnjavanju pojmaprava svojine čini se da jedinstvenipojam prava svojine nijebez odgovarajućeg normativnog“pokrića”. U Nacrtu zakona segovori o pravu svojine, dakle, kaoo pravu sa najširim ovlašćenjimaza vlasnika stvari, sa obavezamai ograničenjima utvrđenim pravnimporetkom. Sva ova ograničenjamogu suziti sadržaj prava,ali ga ne mogu pretvoriti u nekodrugo pravo. Različita pravila kojase primjenjuju za određene stvarine mogu dovesti u pitanje identitetprava svojine. Sve normativnerazlike ne opravdavaju postojanjeautonomnih pravnih oblikaniti «višestrukost» pojma svojine.Riječ je samo o specifičnostimainače jedinstvenog instituta svojine.Ovaj zaključak se odnosi i nadržavnu i na privatnu svojinu. Doprestanka prava svojine ne dolazini kada je ono maksimalno ograničeno.Međutim, ta ograničenjase ne mogu proširiti do tačkena kojoj bi se žrtvovala suštinskapozicija vlasnika. Zakonodavac,prilikom određivanja društvenekoristi, ne smije preći prag “minimalnogsadržaja”. Ova granica jeodređena normalnim uživanjemstvari, tako da njeno prekoračenjeopoziva pravo svojine i činibesmislenom njegovu ustavnugaranciju.Svojina je takođe “prepoznata”i garantovana zakonom, kojiodređuje načine njenog sticanjai uživanja, kao i ograničenja ucilju osiguranja njene društvenefunkcije. Ustav se “okreće” zakonodavcudodjeljujući mu funkcijuodmjeravanja interesa vlasnikasa interesima drugih subjekata,direktno ili indirektno, aktuelnoili potencijalno uključenih u proceskorišćenja stvari.Društvena funkcija svojine jeformula pomoću koje su ustaviXX vijeka, počevši od Vajmarskepovelje iz 1949. godine, pokušalida nađu novu ravnotežu izmeđuinteresa pojedinca i potrebakolektiviteta, između prava vlasnikai potreba nevlasnika.Čuveni čl. 153. Vajmarskog ustavasadržao je garancije za svojinu,ali je istovremeno sarađivao iutvrđivao uslove i pretpostavke zanjenu eksproprijaciju. ‘’Svojina jezajamčena Ustavom. Njen sadržaji granice proizilaze iz zakona. Eksproprijacijase može vršiti samou interesu zajednice i na osnovuzakona. Ona se preduzima uzodgovarajuću naknadu, ukolikonije zakonom nešto drugoodređeno. Zbog visine naknade uslučaju spora, stoji otvoren pravniput kod redovnog suda, ukolikozakon nešto drugo ne odredi.Eksproprijacija od strane federacijeprema zemljama, opština iopštekorisnim udruženjima vršise samo uz naknadu. Svojinaobavezuje. Njena upotreba trebaistovremeno da služi opštem dobru.’’U gotovo svim pravnim sistemimanapuštena je voluntarističkai individualistička dogmao svojini; ona se sve više i viševezuje za društvenu funkciju iza prioritetna prava ekonomskogsistema (tzv. produktivistička solidarnost)tako je i po Nacrtu zakonao svojinsko-pravnim odnosimaCrne Gore. Od jednog pravanastalog iz sebičnog osjećanjačovjeka da prizna samom sebiisključivu vlast na stvari, svojinase preobražava u jedan društvenofunkcionalan i kontrolisanifenomen. Tako se svojina, istorijskikoncipirana u “statičnom”smislu kao izvor prihoda i uživanja,prilagođava, makar i stidljivo,industrijskom modelu modernogdruštva i uvršćava se u kompleksnostekonomskih odnosa.Propisujući javni interes ilidruštvenu funkciju koju treba daobezbijedi vršenje prava svojinena određenim stvarima, zakonopisacželi da izrazi potrebu zadruštvenom namjenom stvari,tj. namjenom resursa, bogatstva,pokretnih i nepokretnih stvari ukorist svih, bez obzira o kom režimusvojine je riječ.Društvenom funkcijom svojinene ugrožava se priroda svojinekao subjektivnog prava, priznatogi garantovanog u vlasnikovominteresu. Tim putem idu i savremeniustavi; npr. španski Ustaviz 1978. godine u kome se proglašavada su svi resursi zemlje,kome god pripadali, podvrgnutiopštem interesu.Ustavna norma se u principumada ne uvijek, “obraća” zakonodavcuda svojim normamao ograničenju prava svojine ilio nametanju obaveze vlasnikukonkretizuje opšti princip odruštvenoj namjeni stvari. Ove zakonskeodredbe ne treba, dakle,posmatrati kao izuzetak od pravilapotpunosti i isključivosti pravasvojine, nego kao pravilo kojimse u konkretnom slučaju sprovodiopšti princip društvene namjenedobara, i kao takvo podložno jeanaloškoj primjeni i analoškimslučajevima. Tako se apsolutnostprava svojine relativizuje u ciljukoordinacije posebnih interesavlasnika i nevlasnika ili kolektivitetau cjelini.10

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.Spoljnotrgovinskideficit Crne GoreMilorad KatnićPut u bankrot ili bogatije društvo?Merkantilističke ideje suveoma rasprostranjene u crnogorskojlaičkoj i stručnoj javnosti.Gotovo svakodnevno se mogučuti upozorenja, sa raznih adresa,da se trebamo ozbiljno zabrinuti,jer Crna Gora više proizvoda uvozinego što izvozi. Kratki esej unastavku je pokušaj da se ustaljenomišljenje o štetnosti i pogubnostispoljnotrgovinskog deficita osvijetliiz drugog ugla.Adam Smith je još 1776. pisaoda je opterećivanje problemomtrgovinskog deficita i iznalažen jemjera za njegovo eliminisanje glupost.Opšteprihvaćeno preferiranjeizvoza u odnosu na uvoz Smit naziva„sofisterijom kojom su advokatiproizvođača pomutili zdrav razumčovečanstva” i zaključuje da ono„što je mudrost u vođenju jednogdomaćinstva jedva može biti ludostu upravljanju velikim kraljevstvom”.Njegov savremenik Dejvid Hjum sestrahu od trgovinskog deficita podsmijevaoriječima „i ja bih se moraoodmah jednako tako zabrinuti daće svi naši izvori i rijeke presušiti,kao što bi i novac morao napustitikraljevstvo gdje ima ljudi i radinosti.”Stoga se “…novac može sigurnoprepustiti tijeku ljudskih poslova,bez straha i ljubomore”.Spoljnotrgovinski deficit državeje više statistički pokazateljdinamizma u jednoj ekonomiji i(ne)uspjeha da se u okviru određenih(nacionalnih) granica privukuinvesticije 1 nego što je kvalitativnavrijednost. Deficit je uslovljenkapitalnim tokovima. On sejavlja kao posljedica potrošnje,koja je posljedica najčešće prilivakapitala, bilo da on u nacionalnuekonomiju ulazi kroz direktneinvesticije ili zaduživanjem.Rekordno visoke strane investicijeu Crnoj Gori, tokom 2006.1- Oni kojima ovakvo viđenje nije blisko vjerovatno se nikada nijesu zapitali: Što bi se desilo sa spoljnotrgovinskim deficitom Crne Gore kada bi, pod svimdrugim nepromijenjenim okolnostima, Crna Gora postala članica Evropske unije, a Evropska unija funkcionisala kao jedna država koja ne poznaje nacionalnegranice. Analogno tome je i pitanje što bi se desilo sa spoljnotrgovinskim deficitom CG ako bi postala 51 država SAD ili neka od provincija Kine? Koliki bi tadabio spoljnotrgovinski deficit CG? Da li bi se životni standard i kvalitet života automatski promijenio? Ako je važnost spoljnotrgovinskog deficita presudna zaštoonda ne mjerimo spoljnotrgovinski deficit pojedinih regija, gradova, opština? Da li neko računa trgovinski odnos Podgorice i Budve? Ako neko i računa da li bitrebalo da zbog postojanja deficita obavijesti građane jednog od ova dva grada da se zabrinu?11

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.i 2007. godine, vodile su rekordnimiznosima spoljnotrgovinskogdeficita. Deficit nije posljedicanedovoljne konkurentnosti pa dase brinemo kako ćemo ga finansirati.Deficit je posljedica upravotoga što imamo sredstva daga finansiramo, što imamo “svježnovac”. U slučaju Crne Gore pozitivnoje što u najvećem dijelusredstva imamo kao posljedicustranog investiranja, a ne zaduživanja.Čak ni to da li se deficitfinansira investiranjem ili zaduživanjemnije posebno značajno.Po pravilu, građani, preduzećai država mogu se zaduživatisamo kada imaju kredibilne projekte,u krajnjem valjane garancije.Teško da postoje “glupi” i“neproračunati” kreditori, a itakvi nose rizik svojih odluka.Postojanje spoljnotrgovinskogdeficita znači da se novac trošii investira. Jer kada novac uđeu ekonomiju jedne države, bilokod građana, privrede ili ubudžet dvije su mogućnosti –potrošnja koja uključuje i investicionu(domaća i u inostranstvu)i štednja (što opet znači odloženapotrošnja). Potrošnja znači: kupovinuknjiga, računara, odjeće,namještaja, automobila; realizacijupreduzetničkih poduhvatakao što su hoteli, univerziteti,postrojenja za proizvodnjuvode, postrojenja za proizvodnjuelektrične energije, izgradnjuulica, mostova, vodovoda i sl.Potrošnja znači sve prethodnonabrojano i još mnoge drugepotrebe privatnog i javnog sektorakoje novac može zadovoljitikroz kupovinu proizvoda i uslugaiz zemlje i iz inostranstva. „Iiz inostranstva” jer je nemogućezamisliti situaciju funkcionisanja“otvorenih granica”, a da su svapotrebna dobra proizvedena uCrnoj Gori. Ovo bi bila iluzija ikada bi govorili o desetinamaputa većim i razvijenijim ekonomijama.Ni u SAD ni u Rusiji,Njemačkoj ili Japanu niti u drugimviše ili manje razvijenimzemljama nacionalna ekonomijane može proizvesti sve potrebnerobe da bi se zadovoljile mnogobrojnepotrebe. EkonomijaCrne Gore niti može niti trebaproizvoditi sva dobra koja supotrebna crnogorskim građanimai privredi. Za one kojima trebadokazivati benefite slobodnetrgovine, specijalizacije i komparativnihprednosti ovaj esej svakakoneće mnogo toga pojasniti.Istovremeno, ako neko smatra daje bolje bez proizvoda i usluga izinostranstva neka se prisjeti vremenasankcija. Formalno se nijemoglo ni uvoziti ni izvoziti. Bilisu prazni i budžeti i prodavnice.Tada Crna Gora, formalno, nijebilježila spoljnotrgovinski deficit.Česti su komentari da ćespoljnotrgovinski deficit ugrozitinašu ekonomiju kroz istiskivanjeeura iz zemlje. Stvarnost svakogdana demantuje ove prognoze.Spoljnotrgovinski deficit raste,a uprkos njemu raste i količinanovca u opticaju i iznosi štednjeu poslovnim bankama, što ideu prilog prethodno postavljenojtezi da je deficit posljedica postojanjanovca u jednoj ekonomiji.Dakle, ako se spoljnotrgovinskideficit odmah ne smanji,neće se dogoditi ništa, kao štose nije dogodilo ništa posebno uvezi sa tim ni prošle ni pretprošleni prethodnih pedeset, sto ili stopedeset godina postojanja spoljnotrgovinskogdeficita u CrnojGori. Da li iko može navesti godinuu kojoj je crnogorski trgovinskibilans bio u plusu? Da li nekomože navesti koliko je godina,u posljednja tri vijeka, trgovinskibilans Sjedinjenih AmeričkihDržava (uzgred jedne od najbogatijihdržava) bio u plusu?Da zaključim, spoljnotrgovinskideficit je posljedica prilivakapitala. Kao statistički podatak,spoljnotrgovinski deficit jepokazatelj očekivanja i „zdravlja”investicionog ambijenta. Ako suočekivanja visoka, ako postoji vjerau mogućnost buduće zarade,prilivi kapitala i investicije će bitiznačajne. I po pravilu značajnije ivrjednije od ukupne domaće proizvodnje.Smanjenje deficita značida je apsorpcioni investicionikapacitet Crne Gore sužen. Kadaočekivanja postanu manje pozitivna,prestaju velike investicije,smanjuje se potrošnja i spoljnotrgovinskideficit će se “istopiti”.Svako bi trebalo da se zapita kojestanje preferira, koje stanje vodibankrotu, a koje razvoju.Pomoćnikministra finansijamr Milorad Katnić12

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.IZ NOVINARSKOG UGLA:„Šakom o sto“Momir CerovićIako su mnogi mislili da će seposlije 21. maja 2006. lakše odlučivati,daske crnogorske ekonomske sceneosjetno su zaigrale tek dvije godinenakon referenduma. Na raskrsnicineoliberalizma i socijalnog darvinizmaputokaza, nažalost, nema. Dilemese najčešće rješavaju, narodski kazano,„šakom o sto“. Cijenim da seto zbilo u prvom kvartalu 2008., pazato i glasam za taj „događaj“. Ovotromjesečje je „period-embrion“ kojiće indukovati sve druge odluke manjespecifične težine.Obrazloženja su brojna, ali ne bihulazio u statistička mjerenja, koja,kako rekoše, sve pokazuju i ništa negovore. Za ovu temu bliža mi je anegdotao Kinezu koji je odbio jednostavan,a veoma plaćen posao - klasifikovanjesjemenskog krompira. Ljutitoje kazao poslodavcu da je prevaren,jer ga je odlučivanje - koji je krompirdobar, a koji ne, potpuno dotuklo.„To mi je najteži posao koji sam ikadaradio“!I kod nas se teško odlučuje. Dobrismo kada se vaga - da li praviti pogonza proizvodnju čarapa, da li graditivodovod, da li praviti auto-put, dali nam je potrebna država, da li bitrebalo išta dirati, ili možda i ne bi ?Da li, da li...? I to „da li“ predugo je sržcrnogorske zbilje. Kada nas događajiprestignu, a komšije nam objasnekako su ekonomske agregate uzdiglijer su to jednostavno „morali“ ondaulazimo u čisto ushićenje. Te, i kad jeto isto izvodljivo, novac se lako nađe,samo bi trebalo da skočimo i kažemohop. O „vremenu bez odluka“ kaoo neiskorišćenom (ekonomskom,naravno) resursu, nevidljivoj, alisveprisutnoj promašenoj investiciji,skoro nikad ne razmišljamo. Postavljanjevododova na primorju razmatramoviše od dvije decenije. Od tadaprašinu skupljaju i gotovi planoviza gradnju hidrocentrala. Još starijaje priča da se sve to, i štošta drugo,nije moglo zbog datog (političkog)trenutka.Zato je prvo tromjesečje 2008.prekretnica za čitavu polit-ekonomskusituaciju, možda nedovoljno vidljiva,ali svakako bitnija od još jednekritike politike javne potrošnje, pohvalena račun fiskalne discipline ilitumačenja posljedica zakona o bankama,alokacije budžetskog suficita.Rokovi za gradnju autoputa napokonsu na stolu, napokon će se znati “štasa Elektroprivredom”, napokon imamoi Prostorni plan.Svjedok sam razgovora u kojemčinovnici evropskog ministarstvaza životnu sredinu našoj delegacijiporučuju kako je “ekonomski razvojjedini put u budućnost”.Ne bih rekao da su evropskiekolozi naprasno počeli da navijaju zaekonomski bum na Balkanu, već je upitanju čista demonstracija istrajavanjana usaglašenom stavu, na nečemušto je već odlučeno. A čini mi se dase Brisel odlučio na konstantno emitovanjejedne te iste poruke – CrnaGora ima ekonomski rast, ali bi jojtrebalo pomoći jer je u minusu s vremenom.Ta preporuka (kao i mnogedruge) kod nas je, međutim, postaladobrim poligonom za preispitivanjeko je za koji lobi, ko veže, a ko driješikesu, jer Bože moj naposletku, lobikoji napravi auto-put sjutra ga moženegdje i ponijeti! Zato je možda boljeda se razmisli - do izrade neke novestudije, da odluči neki novi saziv,da se sačeka ishod novog miješanjapolitičkih karata.Pomanjkanje hrabrosti (političke,ekonomske, svejedno) na „trulomZapadu“ komentarišu - dostanavijača, a malo igrača. Čak i na “trulomIstoku” tvrde da se u ekonomijiplanira brzo, veoma brzo, koliko trajei odluka, a odlučuje se dnevno. S toga,ko god da je odlučio - gradićemoput, gradićemo vodovod, završićemoprostorne planove, tragaćemo zaenergijom, uradio je dobro. Uradio bijoš bolje da se s tim počelo 2006. Svidjelose to nekome ili ne, kad ste naraskrsnici, bez jasnog putokaza, morase prelomiti, makar i preko koljena.novinar RTCG,Momir Cerović13

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.Višekorisnički programiinstrumenta zapretpristupnu pomoć (mb ipa)Olja ŠukovićUredbom o osnivanju Instrumentaza pretpristupnu pomoć (udaljem tekstu: IPA), koja je usvojena17. jula 2006. godine, od strane SavjetaEvropske unije Crnoj Gori, zemljisa statusom potencijalnog kandidataza članstvo u Evropskoj unijise omogućava pristup programimapretpristupne pomoći Evropske unijekroz niz različitih načina regulisanihpravilima implementacije IPA-e. Osnovnicilj programa IPA je pomoć uoblasti usklađivanja sa propisima Evropskeunije, izgradnje institucija, razvojgrađanskog društva, unaprijeđenjeregionalne i prekogranične saradnje,kao i pomoć usmjereno na pripremuza korišćenje strukturnih fondova.Stoga, Crnoj Gori su u sklopuIPA-e dostupna sredstva namijenjenaregionalnom aspektu saradnjekao obliku finansijske pomoći tj.Višekorisnička IPA (u daljem tekstu:MB IPA). Budući da proces evropskihintegracija podrazumijeva regionalnusaradnju kao princip od najvećegznačaja za političku stabilnost, bezbjednosti privredni razvoj zemaljaZapadnog Balkana, razvoj pomenutesaradnje odgovara obavezama kojesu preuzele zemlje iz regiona naSamitu između država Evropske unijei Zapadnog Balkana, održanom u Zagrebutokom 2000. godine i Solunu2003. godine.Višekorisnička IPA predstavljavrstu revizije prethodnog regionalnogCARDS programa i ima za ciljunapređenje saradnje između državaregiona (u daljem tekstu: Korisnice),njihove saradnje sa zemljamačlanicama, kao i pomoć zemljamaKorisnicama prilikom suočavanjasa mnogobrojnim izazovima u procesustvaranja osnove za ispunjenjeKopenhaških političkih i ekonomskihkriterijuma, kao i usvajanja i implementacijeEU acquis. Aktivnostiovog aspekta pomenutog instrumentaupotpunjuju aktivnosti nacionalneIPA-e, te sredstva koja se koristekroz programe Višekorisničke IPA-edopunjuju i komplementarna su saprogramima nacionalne IPA-e.Prioriteti po pojedinačnim oblastimakoji se odnose na sve zemljekandidate i potencijalne kandidate,kao i finansijska sredstva za njihovosprovođenje, utvrđena su uVišegodišnjem indikativnomplanskom dokumentu za VišekorisničkuIPA-u (u daljem tekstu:MB MIPD) koji se priprema odstrane Evropske komisije u konsultativnompostupku sa nadležnim institucijamazemalja Korisnica za tribudžetske godine. Naime, dokumentiza planiranje Višekorisničke IPA-eobuhvataju oblasti regionalne saradnje,razvoja infrastrukture, pravosuđai unutrašnjih poslova, internog tržišta,reforme javne administracije, podrškecivilnom društvu u cilju demokratskestabilnosti, obrazovanja, omladinei istraživanja, tržišne privrede,nuklearne bezbjednosti i tretman radioaktivnogmaterijala, i privremeneadministrativne institucije i rezervnasredstva. Oblasti su podijeljene premapolitičkim i ekonomskim kriterijumima,obavezama članstva EU, razvojadruštva i podsticanja javnog dijaloga,regionalne i horizontalne saradnje,kao i prema aktivnostima podrškeputem razvoja komunikacionih i informacionihtehnologija, revizije,nadzora i evaluacije. Pojedinačneoblasti i podrške pojedinačnih oblastidetaljnije su objašnjene u Tabeli #1.Institucije koje sudjeluju u procesuupravljanja projektnim ciklusomMB IPA-e koji uključuje: programiranje,identifikaciju, formulaciju, implementacijui evaluaciju sa revizijomsu institucije državne uprave (Sekretarijatza evropske integracije kaokoordinator projekta, PotpredsjednikVlade Crne Gore, resorna ministarstvai lokalna samouprava), Evropskaagencija za rekonstrukciju (u daljemtekstu: EAR), Sekretarijat za regionalnusaradnju (RCC), kao i Generalnidirektorati (DG) Evropske komisije(EK) u saradnji sa delegacijamaEK (DEK). U skladu sa pomenutomstrukturom, Sekretarijat za regionalnusaradnju (RCC) sa sjedištem uSarajevu, koji ima za preteču Pakt stabilnosti,posjeduje moć odlučivanjau predstojećem periodu za pitanja uoblasti ekonomije, ljudskog kapitala,društva, sigurnosti, kao i efikasnostienergetskog sistema koja se tičuregiona. Nacionalnim kanalima seprojekti mogu plasirati u pomenutiodbor kako bi se nacionalnim doprinosompostigla strateška regionalnasaradnja.MB IPA se programira kroz regionalnei horizontalne programekoji plodotvornije i jeftinije rezultatemogu dati ako se paralelno imple-14

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.mentiraju u svim državama KorisnicamaIPA fonda. Cilj regionalnihprograma jeste olakšavanje procesasaradnje zemalja regiona i Turskeu oblasti pomirenja, rekonstrukcije ipolitičke saradnje dok se horizontalniprogrami odnose na zajedničkepotrebe u nekoliko zemalja Korisnicasa ciljem postizanja ekonomičnostii efikasnosti implementacije putemcentralizovanog upravljanja pomoćiod strane Evropske komisije, umjestonacionalnog implementiranja programa.Korisnice Višekorisničkih programaIPA-e su države sa statusomkandidata za članstvo u Evropskojuniji (Hrvatska, Makedonija, Turska)i države sa statusom potencijalnogkandidata za članstvo u Evropskojuniji (Crna Gora, Albanija,Bosna i Hercegovina i Srbija). Premaosnovnom dokumentu za planiranjeIPA-e, Višegodišnjem indikativnomplanskom dokumentu, (u daljem tekstu:MIPD), predviđeni budžet zacjelokupni Instrument pretpristupnepomoći za period 2007-2009 iznosi4 118,9 miliona eura, od kojeg se zaVišekoriničku IPA-u predviđa 10% ukupnogbudžeta (401.4 miliona eura).Finansijski aspekt za period 2008-2010za programe Višekorisničke IPA-epredviđa sredstva u iznosu od 459,15miliona eura.Institucije Vlade Crne Gore suprihvatile aktivno učešće u stvaranjui radu pojedinih regionalnih inicijativa.Kako su predloženi programi odstrane Evropske komisije za učešćeCrne Gore u pomenutim programimaIPA 2007 odobreni od strane NacionalnogIPA koordinatora (u daljemtekstu: NIPAC), programi koji će seimplementirati i finansirati u sklopuVišekorisničke IPA-e 2007 su: Statističkasaradnja (3 miliona eur), regionalniprogram Zaštite prava industrijskei intelektualne svojine (2miliona eur), horizontalni programNuklearne bezbjednosti i radijacije(2,56 miliona eur), regionalni programSaradnje u oblasti socijalne bezbjednosti(2 miliona eur), horizontalniprogram Zaštite životne sredine(106 miliona eur), horizontalni programInformacione tehnologije Upravecarina i poreza (0.5 miliona eur),Studije uticaja (0.7 miliona eur) i horizontalniprogram Efikasnosti sistemaenergetskog snadbijevanja (34,7 milionaeur). Ministarstvo kulture, sportai medija Crne Gore se izjasnilo danema raspoređena potrebna sredstvaza kofinansiranje u budžetu za 2008.godinu kako bi učestvovalo u regionalnomprogramu Društvo-media (1,5miliona eur).Programiranje VišekorisničkeIPA-e za program 2008 za CrnuGoru je u fazi pregovora. Predloženiprogrami su Kontrola i iskorijenjavanjebolesti životinja (1 milion eur), Sekretarijatza zaštitu DABLAS (500,000eur), Erasmus Mundus externi prozorsaradnje (ECW) (6 miliona eur),Slobodan protok robe - kvalitet infrastrukture(2 miliona eur), Tempusprogram na zapadnom Balkanu (19,5miliona eur), Mogućnost horizontalnihaktivnosti društva (12 – 14 milionaeur), Tehnička pomoć u pripremii implementaciji menadžment planazaštite basena rijeke Save (1,3 milionaeur), Saradnja policije u oblastiborbe protiv korupcije (organizovanogi finansijskog kriminala, kaoi terorizma) (2,5 miliona eur), Socijalnainkluzija: regionalna podrškamarginalizovanim grupama (1 milioneur), regionalni program Tržišta i investicijazapadnog Balkana (800,000eur), Pripremne mjere za pristupanjezemalja kandidata i potencijalnihkandidata Agencijama Zajednice (5,3miliona eur), Erasmus Mundus – prozorzapadnog Balkana (4 milionaeur), Program statističke saradnje (4miliona eur) i Omladina u akciji (1,5miliona eur).Budući da Evropska unija imaza cilj jačanje saradnje između zemaljaZapadnog Balkana i zemaljačlanica kada je riječ o raznim politikamaZajednice, Crnoj Gori se pružamogućnost učešća i u ProgramimaZajednice kako bi se bliže upoznalasa metodama rada Evropske unije, teintegrisala u sektorske politike Unijeu očekivanju pristupanja. Naime,Programi Zajednice su, na osnovuposebne stavke u Opštem budžetuEU, po pravilu namijenjeni isključivodržavama članicama Evropske unije,ali u skladu sa pretpristupnim politikama,neki od njih su otvoreni idržavama koje se nalaze u procesupristupanja Uniji.Pojam «Program Zajednice»(«Community Programme») odnosise na integrisan niz aktivnosti kojeusvaja Evropska unija za period odnekoliko godina radi sprovođenjadogovorenih politika. Takođe,utvrđuju se višegodišnji akcioni programiza ostvarivanje ciljeva kojesu EU i države članice postavile uodređenim sektorima. Programi nepodrazumjevaju isključivo saradnjuvlada država članica, već podrazumijevajusaradnju privrede, organizacijacivilnog društva i državnih institucija.Obzirom da pomenuti programiobuhvataju većinu politika Zajednice,omogućavaju i pripremu za pristupanje,jer države kandidate/potencijalnekandidate i njihove građaneupoznaju sa politikama i metodamarada Unije, ohrabruju razmjenu korisnihiskustava i olakšavaju transferznanja i dobre prakse, posebno uonim oblastima acquis-a koji su odizuzetnog značaja za proces reformi ievropskih integracija.Programi Zajednice se finansirajuiz opšteg budžeta Zajednice dok jeuplata finansijskog doprinosa zemaljaKorisnica (resornih ministarstavakoje iskažu interes za učešće u pojedinimProgramima) u budžet Zajedniceglavni uslov za njihovo učešće. Trećezemlje takođe mogu da učestvujuu jednoj grupi programa ukolikoispune uslove koji su definisani upozivima za prijedloge projekata.Zajednica odlučuje o vrsti programa,budžetima i trajanju istih. Svakopravno lice (ponekad i pojedinci)može da podnese prijedlog projekta.Podnošenje prijedloga, evaluacija iobračuni zajedno sa kompletnom administracijompripadaju državnoj upraviGeneralnih direktorata Evropskekomisije.Programi Zajednice za budžetskiperiod 2007-2013 u kojima zemlje ZapadnogBalkana mogu da učestvujusu:Okvirni program za konkurentnosti inovativnost (CIP); LIFE+; Sedmiokvirni program za istraživanje (FP7);Program napredak; Erasmus Mundus;Kultura 2007; Evropa za građane; Omladinau akciji; Mediji 2007; MarkoPolo II; Program aktivnosti Zajedniceu oblasti potrošačke politikeCrna Gora je kao zemlja trećegsvijeta, bez dodatnih doprinosa,učestvovala u programima ErasmusMundus, Omladina u akciji, LIFE, FP6i Tempus. Potpisivanjem Memorandumao razumijevanju kao zemljapotencijalni kandidat, resorna mini-15

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.starstva Vlade Crne Gore su odlučila da pristupe programima Erasmus Mundus, Omladina u akciji, Okvirni program zakonkurentnost i inovativnost (CIP), Sedmi okvirni program za istraživanje (FP7) i Tempus.Tabela 1OBLASTRegionalna saradnjaInfrastrukturaPravosuđe i policijaUnutrašnje tržišteReforma državne upraveDemokratska stabilnostObrazovanjeIstraživanjeTržišna ekonomijaNuklearna bezbjednost i upravljanje radioaktivnim otpadomZNAČENJE i CILJEVI PODRŠKE OBLASTI (MB MIPD)Efikasno funkcionisanje saradnje između zemalja jugoistočneEvrope kroz podršku Sekretarijatu za regionalnu saradnju (RCC)Olakšavanje procesa investiranja u infrastrukturu satransnacionalnom dimenzijom sa posebnim osvrtom na oblasttransporta, bezbjednosti vazdušnog saobraćaja, energetike iživotne sredineBorba protiv organizovanog kriminala, korupcije, pranja novca,terorizma, stvaranje efikasnog sistema zaštite svjedoka, kaoi integrisano upravljanje granicama i saradnju i koordinacijuregiona po pitanju prevencije i pripreme planova za postupanjeu vanrednim situacijamaSprovođenje zakona o carini, intelektualnoj svojini, kvalitetuinfrastrukture, telekomunikacionog i poštanskog saobraćajakoji su harmonizovani sa legislativom Evropske unijeJačanje administrativnog i institucionalnog kapaciteta krozobuke i pripremu za učešće u radu agencija ZajednicePodrška nevladinom sektoru i drugim oblicima građanskogdruštva koja doprinosi vidljivosti značaja evropskih integracija,nezavisnosti medija i smanjenju broja interno raseljenih licaTempus i Erasmus Mundus(Programi Zajednice)Učlanjenje Crne Gore u evropsku istraživačku zonuObezbjeđivanje pristupa malih i srednjih preduzeća finansijskimsredstvima i mogućnost saradnje sa preduzećima iz regiona iEU koja se bave istom djelatnošćuUnaprijeđenje kapaciteta nadležnih organa, podizanje svijesti,sprječavanje šverca ovim materijalima i uspostavljanje sistemaza brzo reagovanje.Kontakti Evropske komisije za programe Višekorsničke IPA-e, kao i Programe ZajedniceImeGeneralniDirektorat (DG)EKPozicija/JedinicaTEL/FAXE-mail adresaYngve EngströmDG za proširenjeRegionalniprogramiRukovodilacjedinice+ 32 2 299 9668+ 32 2 295 4164yngve.engstroem@ec. europa.euHenk VisserDG za proširenjeFinansijskiInstrumentii RegionalniprogramiRegionalniprogrami+32 2 299 85 52+32 2 296 80 40henk.visser@ec. europa.euCaitriona O’NeillDG za proširenjeJedinica D3Regionalniprogrami+32 (0)2 29 94878+32 (0)2 29 54164caitriona.o’neill@ec. europa.euInstitucijaEvropska komisijaGeneralni direktorat za proširenjeObjava tendera i poziva na projekte u sklopu DG-a za proširenjeE-mail adresaec.europa.euec.europa.eu/enlargementec.europa.eu/comm/europeaid/cgi/frame12.plCentralna jedinica za finansiranje i ugovaranjeOlja Šuković16

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.IPA Komponentaprekogranične saradnjeInstrument za pretpristupnupomoć (IPA) je novo finansijskosredstvo, koje je uspostavljenoUredbom Savjeta EZ br.1085/2006, i predstavlja jedinstvenipretpristupni fond za razdobljeod 2007. do 2013. godine, za svezemlje zapadnog Balkana i Tursku.Cilj IPA je da pomogne u jačanjudemokratskih institucija i vladavineprava, reformi državne administracije,sprovođenju ekonomskihreformi, promovisanju jačanjaljudskih i manjinskih prava, ravnopravnostipolova, podršci razvojagrađanskog društva, jačanju regionalnesaradnje, a sve sa ciljemdoprinošenja održivom razvoju ismanjenju siromaštva.Katarina ŽivkovićNataša KovačevićIPA se sastoji od pet komponenti. Crna Gora kao zemlja potencijalni kandidat ima pravo korišćenja sredstava izprve i druge komponente. Prva komponenta odnosi se na jačanje administrativnih i upravljačkih kapaciteta institucija,dok se druga komponenta odnosi na prekograničnu saradnju.Uz pomoć druge komponente zemlje Zapadnog Balkana imaju šansu da, u periodu 2007-2013. godine, ponudei ostvare razne programe prekogranične saradnje država, kao što su kulturna i privredna saradnja, turizam i obrazovanje.Ovdje je riječ o principu „zajedničkog interesa“ jer zemlje susjedi treba da imaju zajedničke programe, kaoi upravljačke strukture za realizaciju programa. Zemlje korisnice programa zajednički učestvuju u ko-finansiranjuprojekata i na taj način promovišu jačanje dobro-susjedskih odnosa kroz zajedničke lokalne inicijative u graničnimpodručjima, a takođe promovišu i ekonomski i socijalni razvoj graničnih područja. Na ovaj način, IPA II komponentaće pomoći zemljama kandidatima da se pripreme za korišćenje Strukturnih fondova, nakon sticanja statusa punopravnečlanice EU.U skladu sa Višegodišnjim indikativnim planskim dokumentom, (MIPD), za Crnu Goru će u periodu 2007. do 2010.godine, za drugu komponentu biti opredijeljeno 17,9 miliona eur:CRNA GORA 2007 2008 2009 2010 ukupnoPrekogranična saradnja 3,9 4,5 4,7 4,8 17,9Kako je definisano Uredbom Komisije (EZ) br.718/2007, kojom se sprovodi Uredba Savjeta EZ, za utvrđivanje instrumentaza predpristupnu pomoć (IPA), ciljevi prekogranične saradnje su, saradnja zemalja u oblastima kao što su:• Unapređenje održivog privrednog i društvenog razvoja, kao i preduzimanje aktivnosti na planu zaštiteživotne sredine u graničnim područjima;• Zajedničkim aktivnostima u cilju suočavanja sa izazovima od zajedničkog interesa, u oblastima kao što suživotna sredina, prirodno i kulturno nasljeđe, javno zdravlje, sprečavanje i borba protiv organizovanog kriminala itd;• Obezbjeđenje sigurnih i efikasnih granica;• Promovisanje pravne i administrativne saradnje;• Promovisanje akcija na lokalnom nivou, koje uključuju lokalne aktere iz pograničnih područja.Komponenta prekogranične saradnje obezbjeđuje pomoć za:1. prekograničnu saradnju između jedne ili više država članica EU i jedne ili više zemalja korisnica;17

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.2. prekograničnu saradnjuizmeđu dvije ili više zemalja korisnica• Struktura programaprekogranične saradnjeZa svaki prekogranični program,zemlja korisnik programatreba da formira operativne strukture,čija je dužnost pripremaprekograničnih programa, u okviruvišegodišnjih programaza prekograničnu saradnju. Toznači da svaki prekogranični programima svoj Strateški okvirnidokument, koji u sebi sadrži elementesljedećih relevantnih dokumenata-Višegodišnji indikativniplanski dokument (MIPD),Višegodišnji indikativni finansijskiokvir (MIFF), kao i ostalerelevantne strateške domaće i regionalnedokumente. Zemljeučesnice zajednički sastavljajusvaki prekogranični program izajednički dostavljaju Komisijipredlog prekograničnog programa(na osnovu definisanihprioriteta, opštine, nevladine organizacije,udruženja građana,škole, univerziteti itd. predlažusvoje projekte, koje ocenjujudržave koje učestvuju u programimaprekogranične saradnje i delegacijeEvropske komisije). KadaKomisija utvrdi da predloženiprekogranični program doprinosiciljevima i prioritetima relevantnihdokumenata višegodišnjeg indikativnogplaniranja, usvaja odlukomprekogranični program.Na osnovu pomenute odluke,zaključuju se višegodišnji sporazumio finansiranju između Komisijei svake zemlje korisnice kojaučestvuje u programu, u slučajuprekogranične saradnje izmeđujedne ili više država članica EUi jedne ili više zemalja korisnica,odnosno, godišnji sporazumi o finansiranjuza prekograničnu saradnjuizmeđu dvije ili više zemaljakorisnica.U slučaju prekograničnih programaizmeđu država članica EUi zemalja korisnica, zemlje kojeučestvuju u prekograničnom programuimenuju sljedeća tijela: jednotijelo za upravljanje, jedno tijeloza sertifikaciju i jedno tijeloza reviziju. Sva tijela će se nalazitiu jednoj od država članicakoje učestvuju u prekograničnomprogramu. Tijelo za upravljanje,koje je odgovorno za upravljanjei implementaciju prekograničnogprograma, uz konsultaciju zemaljakoje učestvuju u prekograničnomprogramu, osniva tzv. Zajedničkitehnički sekretarijat (JointTechnical Secretariat, u daljemtekstu JTS) koji je odgovoran zasvakodnevno upravljanje programom.JTS pomaže Zajedničkomodboru za praćenje (Joint MonitoringCommittee u daljem tekstuJMC) i operativnim strukturamau sprovođenju neophodnihobaveza. Ove obaveze podrazumijevaju:organizovanje tendera,pružanje informacija korisnicimaprojekta, nadgledanje procesa implementacijeprojekta, kako bi seobezbijedili efikasnost i kvalitetsprovođenja prekograničnih programa.Svaka zemlja koja učestvujeu prekograničnom programu imenujepredstavnike koji sjede uJMC. JTS može imati tzv. antenu,tijelo koje je osnovano u drugimzemljama koje učestvuju u programu.JMC odborom upravlja jedanod predstavnika zemalja korisnica,a svaka zemlja učesnica programaće imenovati po jednog svog predstavnika,koji će učestvovati u nadgledanjuimplementacije projekata,njihovom odabiru kao i odobravanjugodišnjih izvještaja o postignutimrezultatima.Pored gore navedenih tijelapostoje još i Tijelo za sertifikacijukao i Revizorsko tijelo.Tijelo za sertifikaciju prima uplatekoje je izvršila Komisija i naosnovu toga vrši isplatu glavnomkorisniku. Revizorsko tijeloobezbjeđuje da cio revizorski posaobude u skladu sa međunarodnopriznatim revizorskim standardima.• Učešće Crne Gore uprekograničnim programimaCrna Gora će, u okviru drugekomponente IPA, u periodu2007-2013. godine, učestvovati učetiri susjedska i tri transnacionalnaprograma.Transnacionalni programi seodnose na jadranski program, Prostorsaradnje jugoistočne Evrope(SEED) i Mediteranski program(MED). Program MED podržavatransnacionalnu saradnju partneraiz država/regiona Evropske unijei država korisnica IPA programa,kako bi se povećala konkurentnostMediteranskog prostora, u ciljupromovisanja rasta i povećanjazaposlenosti, dok program SEEDima za cilj unaprijeđenje teritorijalne,ekonomske i socijalne intergarcije.Shodno ukupnoj površini i brojustanovnika, za Crnu Goru jeopredijeljen najveći iznos sredstava,po osnovu prekograničnih programa,po glavi stanovnika.Susjedski programi se odnosena sljedeće zemlje: Albaniju,Hrvatsku, Bosnu i Hercegovinu iSrbiju. U svrhu sprovođenja programaprekogranične saradnje, a uskladu sa Uredbom Komisije (EZ)br.718/2007, o IPA, neophodno jeu Crnoj Gori formirati nacionalne,odnosno, operativne strukture,ali i učestvovati u zajedničkimupravljačkim strukturama, kao štosu JMC, JTS. Neophodno je formiratii tri JTS antene, koje će bitilocirane u Podgorici, Kotoru i BijelomPolju.• Projekat podrškeimplementacijiprekograničnih programau okviru druge IPAkomponente u Crnoj GoriKako uspostavljanje nacionalnih,operativnih i upravljačkihstruktura, predstavlja preduslov zarealizaciju prekograničnih programa,Evropska agencija za rekonstrukciju(u daljem tekstu EAR) jedodijelila Crnoj Gori grant u iznosu620.000 eur, za Projekat podrškeimplementaciji prekograničnihprograma u okviru druge IPA komponenteu Crnoj Gori, kojim ćezapočeti proces upravljanja sredstvimaIPA prekograničnih programa.Ovaj projekat je potpisanu Podgorici, 19. marta 2008. go-18

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.dine.Dužina trajanja projekta je 15mjeseci, a kao ugovorne stranese javljaju EAR, kao predstavnikEvropske zajednice i Sekretarijatza evropske integracije, kao predstavnikCrne Gore, koji je ujedno ikorisnik dodijeljenih sredstava.Ako se uzmu u obzir veomaograničeno iskustvo nacionalnihtijela u upravljanju i sprovođenjuprograma Evropske zajednice, ovajprojekat će predstavljati dobru polaznuosnovu za Crnu Goru i njeneinstitucije u sticanju iskustva iznanja u oblasti upravljaja drugomIPA komponentom, odnosnoprekograničnim programima sa Srbijom,Hrvatskom, Bosnom i Hercegovinomi Albanijom.Podrška zajedničkom održivomrazvoju prekograničnih oblasti, kaoglavni cilj programa prekograničnesaradnje, a samim tim i ovog projekta,ne može biti postignut ukolikona nacionalnom nivou ne postojetehnički i finansijski kapacitetikoji će omogućiti njegovu realizaciju.S obzirom na to, da potencijalnikrajnji korisnici nemaju mnogoiskustva u pripremi i sprovođenjuprekograničnih programa, neophodnoje uspostaviti nacionalnei zajedničke upravljačke strukturekoje će kroz obuke i informisanjepomoći krajnjim korisnicima dasprovode svoje aktivnosti. Ovajprojekat je, zapravo, preduslovza započinjanje implementacijebudućih prekograničnih programa.Ciljevi i očekivanirezultati projektaOpšti cilj projekta je obezbjeđenjetehničkih i finansijskihsredstava za izgradnjukapaciteta na nacionalnomi lokalnom nivou, odnosno uspostavljanjeoperativnih strukturana nacionalnom nivou i JMC, a nalokalnom nivou JTS i antene. Osimtoga, sredstva obezbijeđena ovimprojektom treba da budu stavljenau funkciju obuke i pripreme potencijalnihkandidata u postupkupodnošenja svojih aplikacija, a nakonodabira kandidata i implementacijiprojekta. Ovim projektom trebauspostaviti upravljačke i kontrolnestrukture projekta koje ćebiti operativne do sredine 2008. godine,a aktivnosti podrazumijevaju:• Uspostavljanje Odboraza evaluaciju projekta (ProjectSteering Committee u daljem tekstuPSC);• Uspostavljanje unutrašnja organizacijasistema upravljanja projektom;• Obezbjeđenje tehničkepomoći OS i JMC;Operativni nivo podrazumijevaformiranje JTS ili antena sa svimzemljama sa kojima Crna Gora imaprekograničnu saradnju. Osim uspostavljanjastruktura, na operativnomnivou se pripremaju i stavljajuna raspolaganje sve informacijekoje su vezane za prekograničneprograme (putem publikacija i informacijana veb sajtu), pripremajupozivi za dostavljanje ponuda začetiri prekogranična programa, organizujuobuke za pripremu projekata,vrši evaluacija i rangiranjedostavljenih ponuda.Glavni partneri usprovođenju projektaOperativna struktura u okviruSEI biće zadužena za implementacijui koordinaciju projekta.Zajednički odbor za praćenje-JMC, sačinjavaće predstavnicisljedećih crnogorskih institucija:Ministarstvo finansija, Ministarstvoturizma i zaštite životne sredine,Agencija za razvoj malih i srednjihpreduzeća, Zajednica opština iSekretarijat za razvoj. Osim predstavnikadomaćih institucija, u JMCće učestvovati i predstavnici drugihzemalja, uglavnom službenika resornihministarstava, sekretarijatai implementacionih agencija, kojesu u svojim zemljama zadužene zapripremu, sprovođenje i realizacijuprekograničnih programa.Centralna jedinica za finansiranjei ugovaranje (Central Financingand Contracting Unit, udaljem tekstu CFCU), koja se nalaziu sastavu Ministarstva finansija, ćeučestvovati u PSC i aktivnostimaobuke u okviru projekta.Delegacija Evropske komisijeu Crnoj Gori do uspostavljanjadecentralizovanog sistema implementacije(DIS) će nastupati kaougovaračko tijelo za programe.Delegacija će učestvovati i u Odboruza evaluaciju (Steering Committee,u daljem tekstu SC) i exanteodlučivati o nabavkama kojipremašuju iznos od 10 000 eur.Ovaj projekat obezbjeđujesredstva za započinjanje petnaestomjesečnogprocesa implementacijedruge IPA komponente.Tokom narednih godina, odgovarajućitroškovi biće pokriveni iztehničke pomoći, uz 15% nacionalogko-finansiranja za programe saSrbijom, Bosnom i Hercegovinomi Albanijom i 28,6% za programe saHrvatskom.Mandat uspostavljenih strukuratrajaće najmanje narednih sedamgodina.Kako potpisivanje ugovorapovlači i formiranje operativnih,upravljačkih i nadzornih tijela, popreporukama međunarodnog ekspertaza prekograničnu saradnju,neophodno je obezbijediti dastrukture budu formirane tokomprvog mjeseca početka projekta.Prema ugovoru definisano je daće se za dan početka projekta smatratidan kada sredstva, odobrenaovim projektom, budu uplaćenana račun Sektretarijata za evropskeintegracije. Pored uspostavljanjastruktura, Evropska agencijaza rekonstrukciju, OS i CFCU trebada imenuju svoje predstavnike uPSC, čijim imenovanjm treba dase obezbijedi cjelishodnost i operativnostfunkcionisanja PSC. PSCnije upravljačko tijelo, već tijelosavjetodavnog karaktera koje trebada vodi i nadgleda implementacijuprojekta.Centralna jedinica zafinansiranje i ugovaranjeNataša Kovačević,koordinatorKatarina ŽivkovićViši namještenik III19

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.Tržište lizingau Crnoj GoriTržište lizinga u Crnoj Gori jeregulatorno zaokruženo usvajanjemZakona o finansijskom lizingu(„Službeni list RCG“, broj 81/05od 29. 12. 2005. godine) decembra2005. godine. Osnovni razlogza donošenje Zakona o finansijskomlizingu ogledao se u potrebiunapređenja poslova finansijskoglizinga u Crnoj Gori, kao specifičnogkreditnog odnosa i njegovo regulisanjepravilima koja će istovremenoodgovoriti zahtjevima pravnesigurnosti i potrebama savremenogposlovnog prometa. U tom cilju,Zakon određuje opšte okvire poslafinansijskog lizinga, dopuštajućiugovornim stranama da svojeodnose regulišu saglasnošću volja.Zakonom je omogućeno pružanjelizing usluga kako svim oblicimapravnih lica tako i fizičkim licima,čime su otvorene mogućnosti nesamo za kompanije već i za pojedincepreduzetnike.Shodno Zakonu lizing kuće,odnosno subjekti koji se bave lizingomnisu u obavezi pribavljanjaposebnih dozvola za obavljanjeposlova lizinga, niti su predmetposebne kontrole i supervizije. Prilikomzakonskog regulisanja ovihpitanja pošlo se od karaktera lizingposlova na finansijskom tržištu ipostojeće situacije na tržištu. Lizingposlovi po svom karakteru ne podrazumijevajuobavezan rad sa „tuđim“novcem (depozitima građana iprivrede i premijama za osiguranja),kao što je slučaj za sektor bankarstvai osiguranja. Istovremeno ne postojizakonska obaveznost za obavljanjeovih poslova, već su oni dodatnamogućnost i prilika kako za pružaocatako i za korisnika lizing poslova.U tom smislu je bilo važno da sedržava preko regulatora i posebnihagencija ne javlja u paternalističkoji zaštitničkoj ulozi, posebno imajućiu vidu istorijski kontekst ovog pitanjai pokušaj da se kroz reformskezakone i procese promijeni ukorijenjeninačin razmišljanja. Istovremeno,situacija koja je prethodilazakonu ogledala se u nepostojanjuregulatorne funkcije i ona nijevodila poremećajima koji su mogliugroziti finansijki sistem. Uvaženaje i potreba da se razvija konkurentanfinansijski sistem koji neće bitiopterećen dodatnim nametima iobavezama, posebno u kontekstuvažnosti pristupa privrede „jeftinim“finansijskim sredstvima.Pitanje poreskog tretmana lizingposlova je takođe stimulativnoza razvoj ovog segmenta finansijskogtrzista. Članom 46a, pravilnikao primjeni Zakona o porezu nadodatu vrijednost („Službeni listRCG“, br. 65/02, 13/03, 59/04, 79/05,16/06) propisano je da u osnovicu zaplaćanje poreza na dodatu vrijednostne ulaze kamate nastale po osnovuprodaje proizvoda na osnovu ugovorao finansijskom lizingu, kojimje predvidjeno da se prenos svojinevrši najkasnije prilikom isplate zadnjerate i to pod uslovom i) da seplaćanje kamate vrši poslije isporukeproizvoda-predmeta lizinga; ii)da je kamata posebno naznačena uračunu (fakturi); iii) da iznos kamatene prelazi iznos uobičajene kamatekoja se primjenjuje u državi za sličnetransakcije. Na ovaj način željelo sepostići da se posao finansijkog lizingau Crnoj Gori učini konkurentnijimi istovremeno da se doprinese20

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.njegovom dinamičnijem razvoju.Na bazi ovih rješenja, finansijskilizing je za kratko vrijeme postaokonkurentan izvor finansiranja, štoje svakako doprinijelo padu kamatnihstopa i u bankarskom sistemu.Dosadašnje iskustvo u implementacijiovog zakona i razvoj tržištaupućuju da ovakvo institucionalnorješenje daje dobre rezultate.Na tržištu lizinga u Crnoj Goriegzistiraju četiri lizing kuće: HypoAlpe Adria Leasing, S-Lesing, PorscheLeasing i NLB Leasing. Istovremeno,tri banke, u okviru svoje djelatnosti,kroz posebna odjeljenja organizovanau svom sistemu, pružaju lizingusluge: Crnogorska komercijalnabanka, Prva banka Crne Gore iOpportunity.Što se tiče proizvoda koji senude fizičkim i pravnim licima uCrnoj Gori zastupljeni su i finansijskii operativni lizing. Usluge ifinansijskog i operativnog lizingapružaju Hypo Alpe Adria leasing,S- leasing i NLB leasing, dok se ostalidavaoci lizinga bave finansijskimlizingom sa različitim predmetima.Treba napomenuti da se četiri lizingkuće bave i lizingom nekretnina- Hypo Alpe Adria Leasing, NLBleasing, CKB leasing i Opportuniydok se preostale tri lizing kuće bavesamo pružanjem usluga lizinga nadpokretnom imovinom.Sa aspekta vlasništva interesantnoje uočiti da su sve lizing kompanijedirektno ili indirektno u stranomvlasništvu, a osim Prve bankeCrne Gore u većinskom vlasništvusu i ostale dvije banke koje pružajulizing usluge.Prema podacima Ministarstvafinansija, u 2006. godini zaključenoje 1147 ugovora o lizingu, dok je u2007. godini zaključeno 2491, štopredstavlja povećanje od 117,2%. 1Vrijednost zaključenih ugovorau 2006. godini iznosila je preko 66miliona eura ili oko 3,2% BDP-a, dokje u 2007. godini vrijednost ugovoraiznosila 115,6 miliona eura, odnosnooko 5,1% BDP-a, što predstavljapovećanje od približno 75%, u odnosuna 2006. godinu.Ukoliko se posmatra brojzaključenih ugovora prema predmetulizinga u prethodne dvijegodine evidentno je da je lizingputničkih vozila, bio najzastupljeniji,sa oko 70% učešća u ukupnombroju ugovora u 2006. godini i 60%u 2007. godini, dok je lizing privrednihvozila bio zastupljen sa oko 15 %u 2006. i 27,2% u 2007. godni. Lizinggrađevinskih mašina učestvovao jeu strukturi broja zaključenih ugovorasa oko 9%, u obje posmatranegodine. Lizing nekretnina pokazujenajniže učešće u ukupnom brojuugovora sa oko 6% u 2006 i 2,41% u2007. godini.Međutim, ukoliko se analizira vrijednostzaključenih ugovora premapredmetu lizinga, onda lizing nekretninapokazuje najveće učešće sa 51%u 2006. godini, odnosno 32,48% u2007. godini. Lizing putničkih automobilaje prema vrijednosti ugovoraučestvovao sa 23,2% u ukupnojstrukturi u 2006. godini, u 2007.godini ostvario je učešće od 32,8%.Istovremno, u periodu 2006 –2007. godina, od ukupnog brojazaključenih ugovora oko 70% seodnosilo na ugovore zaključenesa pravnim licima, a oko 30% naugovore zaključene sa fizičkim licima.Ukoliko se uporede podaci za2006. i 2007. godinu o učešću ugovorazaključenih sa fizičkim licima,primjećuje se porast učešća ovihugovora sa 25% na 33% u 2007.godini, što znači da fizička lica uCrnoj Gori sve više koriste lizing kaoizvor finanisranja. Od ukupnog brojazaključenih ugovora u 2007. godini86,3% se odnosilo na finansijski, a13,7% na operativni lizing. Odnosnipodaci za 2006. godinu pokazajujuda se zaključilo 79,7% ugovora o finansijskom,a 20,2% ugovora o operativnomlizingu.Sumarno, na osnovu prethodnoiznesenog, može se izvesti zaključakda je tržište finansijskog lizinganašlo značajno mjesto u ukupnomfinansijskom i ekonomskom sistemuCrne Gore. Nakon dvije godine institucionalnogzaokruživanja, usvajanjemZakona i podzakonskih akatakoji definišu pitanje oporezivanja,na tržištu posluju renomirane lizingkuće, a ukupni iznos poslova u2007. godini premašio je 5% BDP.Evidentan je konstantan rast brojazaključenih ugovora i obima plasiranihsredstava. Istovremeno,sve veći broj banaka u Crnoj Goriu okviru svog poslovanja pruža iusluge lizinga, čime ovaj sektor postajesve konkurentniji. Ovo bi trebaloda vodi daljem poboljšanju usluga iuslova prema korisnicima, čime sedaje doprinos stvaranju ambijentaza nastavak dinamičnog ekonomskograsta crnogorske ekonomijei poboljšanje životnog standardacrnogorskih građana.Pomoćnik ministra,mr Milorad Katnić,SavjetnikBojana Bošković1. U 2006. godini analizom su obuhvaćeni Hypo Alpe Adria Leasing, NLB leasing, S-leasing i Porcshe Leasing dok analiza za 2007. godinu obuhvata i Opportunity banku iPrvu banku Crne Gore21

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.Značaj upotrebeporeskih kasa i poreskihterminala kod plaćanjaporeskih obavezaOsnovne funkcijeporeske kaseObaveza evidentiranja prometaproizvoda, odnosno usluga, koji sepreko poreskih kasa vrši u maloprodaji,uvedena je odredbamaranijeg Zakona o porezu na promet,kao i odredbama Zakona oporezu na dodatu vrijednost (»Službenilist RCG«, broj: 65/01...76/05).Sa projektom uvođenja poreskihkasa u Crnoj Gori započelo se2001. godine i do sada je u upotrebipreko 15.000 različitih tipovaporeskih kasa (SHARP, QUORIONCR, EPSON TM-T, OMRON, ITI POS,DATECS, TRONICA CM, eurO).Materija koja se odnosi naupotrebu poreskih kasa, premapostojećim rješenjima, uređena jePravilnikom o upotrebi poreskeregistar kase i načinu evidentiranjaprometa proizvoda, odnosnousluga preko te kase (»Službenilist RCG«, br. 25/03 i 62/04) kojije, shodno ranijem ovlašćenju izZakona o porezu na dodatu vrijednost,donio poreski organ.Poreska kasa je uređaj koji registrujepodatke o vrijednosti prodatihproizvoda i izvršenih uslugakoji se naplaćuju u gotovini. Za razlikuod klasične kase, koja posjedujeprogramsku i operativnu memoriju,poreska kasa posjeduje i fiskalnumemoriju. Programska memorijaporeske kase ima softver kojije zaštićen od izmjena ili brisanja,koji koristi standardne funkcijeza evidentiranje prometa proizvoda,odnosno usluga, upravljanjeradom štampača, ekrana i upisompodataka u fiskalnu memoriju.Operativna memorija sadržibazu podataka o proizvodima iuslugama i evidentiranim podacimao pojedinačnom prometu. Zasvaki proizvod, odnosno uslugumora se unijeti nedvosmislen naziv,jedinica mjere i oznaka propisaneporeske stope. Fiskalna memorijaje dio kase u koju se automatskismještaju podaci o evidentiranomprometu i dnevni izvještaji kojisoftver automatski pravi na komanduoperatera, na kraju svakog radnogdana. Ona se nalazi u plombiranommodulu koji je zaliven zakućište kase i može da čuva podatkeo svim upisima tokom pet godi-22

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.na. Kapacitet fiskalne memorijetreba da obezbijedi evidentiranjenajmanje 1830 dnevnih izvještaja,30 promjena poreskih stopa i 50resetovanja operativne memorijekase u slučaju havarije.Poreska kasa može da ima idodatnu opremu, kao što su: terminaliza daljinsko očitavanjeformiranih dnevnih izvještaja izporeske kase (poreski terminali),barkod čitač, skener, elektronskuvagu, terminal za plaćanje putemplatne kartice i sl., a koji su povezaniisključivo preko interfejsaporeske kase.Obaveza korišćenja poreskihkasa u proteklom periodu imala jevišestruke koristi, kako za Državu,tako i za poreske obveznike i kupceproizvoda, odnosno usluga. Pozitivneposledice za Državu ogledajuse u smanjenju utaje poreza ipovećanjem poreskih prihoda, zaporeske obveznike omogućavanjeinterne kontrole poslovanja, a zakupce obezbjeđenje potrebnihinformacija o strukturi prodajnecijene proizvoda, odnosno usluga.Šta se očekuje od budućeupotrebe poreskihterminalaU cilju stvaranja što kvalitetnijeinfrastrukture za efikasnijepraćenje kontrole obračunavanja iplaćanja PDV, Zakonom o izmjenamai dopunama Zakona o porezuna dodatu vrijednost (“Službeni listCG”, br. 16/07)) dato je ovlašćenjeVladi Crne Gore da svojim propisom(Uredbom) na cjelovit načinuredi način upotrebe poreskihkasa, kao i način evidentiranja prometaproizvoda, odnosno uslugapreko tih kasa. Programom radaVlade ova obaveza je oročena za Ikvartal 2008.godine.Ministarstvo finansija je u saradnjisa Poreskom upravom pripremiloPredlog Uredbe o upotrebiporeske registar kase i načinuevidentiranja prometa proizvoda,odnosno usluga preko registarkase i donošenje ove uredbe odstrane Vlade očekuje se do sredineaprila ove godine. PredloženomUredbom je detaljno razrađenamaterija koja se odnosi na: procedurudavanja saglasnosti za stavljanjeu upotrebu poreskih kasa iporeskih terminala, način evidentiranjaprometa preko poreske kase,postupak fiskalizacije, kao i načinservisiranja poreskih kasa. (Ovauredba se nalazi na sajtu Ministarstvafinansija - www.ministarstvofinansija.vlada.cg.yu).Jedna od značajnijih novinakoja se predlaže predmetnom uredbomje uvođenje poreskih terminala,kao dodatka poreskim kasama,koji treba da omogući bežičniprenos podataka iz formiranihdnevnih izvještaja poreske kasedo servera Poreske uprave. Istovremeno,uvođenje poreskih terminalaomogućiće poreskom obveznikubežično daljinsko zadavanjekomandi poreskoj kasi, kao štosu: promjena cijena po jedinicimjere, ažuriranje baze podataka,očitavanje liste prodatih proizvoda,odnosno izvršenih usluga.Poreski obveznici koji imaju višeporeskih kasa moći će iz jednogcentralizovanog mjesta vršiti nadzorprometa i ažuriranje podatakau poreskoj kasi. Poreski obveznikbi bio dužan da poreski terminal,za vrijeme rada poreske kase, držipriključen preko njenog interfejsa,da ga održava u ispravnom stanju,kao i da obezbijedi daljinskoočitavanje svih dnevnih izvještajaiz poreske kase u toku zadatogperioda.Poreski obveznici bi bili dužnida, za kase koje su već u upotrebi, na iste priključe poreske terminaledo kraja 2008.godine, a zanove poreske kase ta obaveza bise primjenjivala od dana primjenepredložene uredbe.Predloženom Uredbom predviđenesu i kaznene mjera zapo reske obveznike koji neko riste poreske terminale ili istene održavaju u ispravnom stanju,a predviđena je i mogućnostprimjene zaštitne mjere u viduzabrane vršenja djelatnosti u trajanjuod 30 dana.Uvođenje poreskih terminalatreba da olakša Poreskoj upravikontrolu obračunavanja i plaćanjaPDV, a indirektno i drugih poreskihobaveza (porez na dobit, porezana dohodak fizičkih lica i dr.), ašto treba da doprinese smanjenjuutaje poreza i povećanju poreskihprihoda.Samostalni savjetnik I,Jovica Petričević,Samostalni savjetnik I,Slobodanka CvetkovićPoreska upravaNovo Radović,glavni inspektorMomir Miličković,inspektor I23

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.Novine kod fiskalneegalizacije OpštinaUloga EgalizacionogfondaZakonom o finansiranju lokalnesamouprave (“Službeni list RCG”,br.42/03 i 44/03), čija su osnovnarješenja u primjeni je od 1. januara2004. godine ustanovljen je Egalizacionifond, kao jedan od glavnihinstrumenata za finansijsko izravnanjemanje razvijenih opština, a kojije dao značajne rezultate kod saniranjafinansijske situacije većeg brojaopština. Sredstva Egalizacionog fondaobezbjeđivala su se od poreza nadohodak fizičkih lica u visini od 10%naplaćenih prihoda po tom osnovu,što je na godišnjem nivou iznosilo oko10,0 mil. eur. Opštinama su se sredstvaEgalizacionog fonda dodjeljivalau vidu egalizacionih i stimulativnihdotacija, u srazmjeri 90%:10%.Egalizacione dotacije mogle su dakoriste opštine na čijoj teritoriji sunaplaćeni prihodi od poreza na dohodakfizičkih lica, poreza na dodatu vrijednosti poreza na dobit pravnih lica,po stanovniku niži od prosječnih prihodaiz istih izvora po stanovniku, zasve opštine (21 opština). Visina egalizacionihdotacija utvrđivala se u zavisnostiod: indeksa fiskalne sposobnosti,indeksa budžetske potrošnje i stepenaizrađenosti lokalne infrastruktureopština , u srazmjeri 50%:40%:10%. Stimulativnedotacije mogle su da koristesve opštine koje su u tekućoj , u odnosuna prethodnu godinu, zabilježilepovećanje u naplati lokalnih prihoda.Detaljnija procedura za raspodjelusredstava Egalizacionog fonda bila jeuređena Pravilnikom o bližim kriterijumimaza raspodjelu sredstava Egalizacionogfonda opštinama i načinukorišćenja tih sredstava (“Sl. list RCG”,broj 07/07), koji je donijela Komisija zafinansiranje lokalne samouprave.Koviljka MihailovićOpštinama je, za period 2004 - 2007godina, iz Egalizacionog fonda opredijeljeno38,9 mil. eur, i to: po osnovuegalizacionih dotacija 35,0 mil. eur(90%), a po osnovu stimulativnih dotacija3,9 mil. eur (10%). Najveći korisnicisredstava Egalizacionog fonda bilesu opštine: Bijelo Polje, Rožaje, Berane,Plav i Danilovgrad, kod kojih prihodiod Egalizacionog fonda čine višeod 40% njihovih ukupnih budžetskihprihoda. Međutim, kada se posmatrakorišćenje sredstava egalizacionihdotacija, po stanovniku, dolazi se dozaključka da je najveći iznos tih sredstavabio opredijeljen opštinama: Šavnik,Andrijevica, Mojkovac, Rožajama, Plav,Berane i Bijelo Polje.U narednoj tabeli daje se Pregledraspoređenih sredstava Egalizacionogfonda, po opštinama, za period 2004- 2007 godinaGordana RadovićNovine kod fiskalneegalizacije opštinaZakonom o izmjenama i dopunamaZakona o finansiranju lokalnesamouprave (“Službeni list Crne Gore,broj 5/08), čija su rješenja u primjeniod 1. januara 2008. godine promijenjenje način obezbjeđenja sredstavaEgalizacionog fonda, kao i kriterijumiza raspodjelu tih sredstava. Premaizmjenjenim zakonskim rješenjima,Egalizacioni fond se formira iz prihodaod poreza na dohodak fizičkih licau visini od 11% ukupno naplaćenihprihoda po tom osnovu (ranije seusmjeravalo 10%) i prihoda od porezana promet nepokretnosti u visiniod 20% ukupno naplaćenih prihodapo tom osnovu. Budući da su prihodiod poreza na promet nepokretnosti(20% tih prihoda) novi prihodi Egal-24

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.RASPORED SREDSTAVA EGALIZACIONOG FONDA, PO OPŠTINAMA,ZA PERIOD 2004 - 2007. GODINAu €Red.Br.Nazivopštine2004 Ueše 2005 Ueše 2006 Ueše 2007 Ueše Ukupno Ueše1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 ‚121 Andrijevica 279.282,00 3,38 343.851,00 3,77 346.035,00 3,38 396.711,00 3,51 1.365.879,00 3,512 Bar 179.518,00 2,17 129.783,00 1,42 101.354,00 0,99 198.110,00 1,75 608.765,00 1,573 Berane 1.258.928,00 15,22 1.262.542,00 13,85 1.669.416,00 16,30 1.818.376,00 16,10 6.009.262,00 15,444 Bijelo Polje 1.486.429,00 17,97 1.820.770,00 19,97 1.693.166,00 16,54 1.931.809,00 17,11 6.932.174,00 17,815 Budva 94.556,00 1,14 35.306,00 0,39 483.382,00 4,72 173.875,00 1,54 787.119,00 2,026 Danilovgrad 607.626,00 7,35 677.769,00 7,43 880.825,00 8,61 960.420,00 8,51 3.126.640,00 8,037 Žabljak 149.319,00 1,80 194.617,00 2,13 193.266,00 1,89 253.594,00 2,25 790.796,00 2,038 Kolašin 252.149,00 3,05 310.667,00 3,41 241.300,00 2,36 302.116,00 2,68 1.106.232,00 2,849 Kotor 64.938,00 0,78 35.190,00 0,39 216.150,00 2,11 124.987,00 1,11 441.265,00 1,1310 Mojkovac 352.581,00 4,26 447.915,00 4,91 575.034,00 5,62 625.452,00 5,54 2.000.982,00 5,1411 Nikši 380.298,00 4,60 925.023,00 10,14 814.513,00 7,96 973.498,00 8,62 3.093.332,00 7,9512 Plav 480.720,00 5,81 422.853,00 4,64 495.486,00 4,84 560.351,00 4,96 1.959.410,00 5,0313 Plužine 124.502,00 1,50 166.514,00 1,83 119.859,00 1,17 134.416,00 1,19 545.291,00 1,4014 Pljevlja 474.853,00 5,75 204.813,00 2,25 273.433,00 2,67 365.612,00 3,24 1.318.711,00 3,3915 Podgorica 240.404,00 2,91 226.792,00 2,49 185.985,00 1,82 154.680,00 1,37 807.861,00 2,0916 Rožaje 765.877,00 9,26 799.045,00 8,76 780.610,00 7,63 910.217,00 8,06 3.255.749,00 8,3717 Tivat 40.454,00 0,49 35.386,00 0,39 24.179,00 0,24 36.550,00 0,32 136.569,00 0,3518 Ulcinj 285.815,00 3,45 268.609,00 2,95 402.349,00 3,93 493.272,00 4,37 1.450.045,00 3,7319 Herceg Novi 73.957,00 0,89 137.330,00 1,51 67.127,00 0,66 36.850,00 0,33 315.264,00 0,8120 Cetinje 500.496,00 6,05 480.824,00 5,27 456.559,00 4,46 547.535,00 4,85 1.985.414,00 5,1021 Šavnik 179.928,00 2,17 193.219,00 2,12 214.872,00 2,10 292.019,00 2,59 880.038,00 2,26UKUPNO: 8.272.630,00 100,00 9.118.818,00 100,00 10.234.900,00 100,00 11.290.450,00 100,00 38.916.798,00 100,00Izvor: Ministarstvo finansijaizacionog fonda i da prihodi po tomosnovu imaju tendenciju stalnog rasta,to će u značajnoj mjeri doprinjeti boljojfinansijskoj konsolidaciji opštinskihbudžeta.Prema navedenom zakonu, sredstvaEgalizacionog fonda mogu dakoriste opštine čiji je fiskalni kapacitetpo stanovniku manji od prosječnogfiskalnog kapaciteta po stanovniku, zasve opštine. Fiskalni kapacitet opštineutvrđuje se kao zbir lokalnih prihodai prihoda koji se ustupaju opštinamapo osnovu poreza na dohodak fizičkihlica, poreza na promet nepokretnostii koncesionih i drugih naknada zakorišćenje prirodnih bogatstava, ugodini koja prethodi godini za koju sevrši fiskalna egalizacija.Fiskalna egalizacija opština vrši seprimjenom dva kriterijuma, i to: fiskalnogkapaciteta i budžetskih potrebaopština. Raspodjela sredstava Egalizacionogfonda, prema navedenim kriterijumimavrši se u srazmjeri 90%:10%.Fiskalna egalizacija opština,primjenom kriterijuma fiskalnogkapaciteta opština, odvija se u dvijefaze. Prva faza obuhvata egalizacijuustupljenih prihoda od poreza nadohodak fizičkih lica, poreza na prometnepokretnosti i koncesionih i drugihnaknada za korišćenje prirodnihbogatstava, i to: (1) poreza na dohodakfizičkih lica do nivoa prosječnoustupljenih prihoda po tom osnovupo stanovniku za sve opštine; (2) porezana promet nepokretnosti do nivoaprosječno ustupljenih prihoda po tomosnovu po stanovniku za opštine kojeimaju pravo na korišćenje sredstavaEgalizacionog fonda i (3) koncesionihi drugih naknada za korišćenje prirodnihbogatstava do nivoa prosječnih prihodapo tom osnovu, po stanovniku zaopštine koje imaju pravo na korišćenjesredstava Egalizacionog fonda. Drugafaza fiskalne egalizacije opštinaobuhvata egalizaciju (usklađivanje)lokalnih fiskalnih prihoda, do nivoaraspoloživih sredstava koja preostanuposlije podmirenja prve faze fiskalneegalizacije.Fiskalna egalizacija opština,primjenom kriterijuma budžetskihpotreba, obezbjeđuje da se svimopštinama koje ispune uslove zakorišćenje sredstava Egalizacionogfonda, dodjeli fiksno, u jednakomiznosu, 30% od ukupno opredijeljenihsredstava po tom osnovu ( po osnovubudžetskih potreba opredjeljuje se10% sredstava Egalizacionog fonda).Preostali iznos sredstava (70%), dijelise na osnovu površine i dužine lokalnihputeva opština koje imaju pravona korišćenje sredstava Fonda , usrazmjeri 50% : 50%.Prema dinamici ostvarenja prihodaEgalizacionog fonda za prvi kvartal2008. godine, može se očekivati daće izmjenjeni način obezbjeđenjasredstava Egalizacionog fonda, kao inovi kriterijumi za njihovu raspodjelu,značajno doprinjeti poboljšanju finansijskesituacije opština sa nižim fiskalnimpotencijalomPored navedenog, Zakonom oizmjenama i dopunama Zakona o finansiranjulokalne samouprave definisanesu nadležnosti Komisije za praćenjerazvoja sistema fiskalne egalizacijeopština, a koje se, prije svega, odnosena praćenje razvoja sistema fiskalneegalizacije opština, obezbjeđenjepravičnosti, efikasnosti i transparentnostitog sistema. Sve obaveze u vezipostupka i načina raspodjele sredstavaEgalizacionog fonda Zakonom su dateu nadležnost Ministarstvu finansija.Pomoćnik ministraKoviljka Mihailović,Samostalni savjetnik IGordana Radović25

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.Implementacijaprogramskog budžetado kraja 2008. godineProgramski budžet je diogodišnjeg Zakona o budžetu kojisadrži zadatke i aktivnosti pojedinihpotrošačkih jedinica koje se sprovodeu cilju efikasnijeg upravljanja sredstvimapo predloženim programima ipotprogramima, a koji doprinose ostvarenjustrateških ciljeva u skladu saekonomskom politikom države.Primjena programskog budžetadoprinosi većoj transparentnostikorišćenja budžetskih sredstava i stvaradetaljniju osnovu iz koje se može jasnijesagledati veza između politika,programa, resursa i rezultata.Uvođenje programskog bu džetazahtijeva promjenu poslovne kulturevećine budžetskih korisnika, odone koja se bavi administriranjemi kontrolom, u onu koja upravljaučinkom, tj. onu koja je orjentisanaka rezultatima u smislu uticaja kojiprogram ima. To je ujedno i znatnosloženija forma budžetiranja.Implementacija programskogbudžeta obuhvata razvoj programskihstruktura za korisnike budžeta kojesu povezane sa strateškim ciljevimaVladine politike.Programsko budžetiranje podrazumijevada se sredstva korisnikabudžeta rasporedjuju po programimai potprogramima.Crna Gora je počela sa implementacijomprogramskog bužeta 2004.godine uz pomoć američkog trezora.Sam proces implementacije programskogbužeta počeo je na način dase kao pilot projekat kod određenogbroja potrošačkih jedinica primjenjenikompletna struktura programskogbudžeta.Struktura programskog budžetaobuhvata ne-finansijske i finansijskepodatke.1. Ne-finansijski podacisadrže sljedeće elemente:• Izjavu o misiji• Programe – naziv programa• Opise programa - kratkaobjašnjenja aktivnosti i zadataka pro-26

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.grama• Ciljeve programa - koji ukazujuna svrhu/razlog postojanja programa/potprograma i definišu problem kojitreba riješiti kroz realizaciju ovog cilja• Potprograme – naziv potprograma• Opise potprograma - kratkaobjašnjenja aktivnosti i zadataka potprograma• Ciljeve potprograma - koji ukazujuna svrhu/razlog postojanja potprogramai definišu problem koji trebariješiti kroz realizaciju ovog cilja• Značajne promjene ili inicijative– kratko navesti značajne inicijativekoje će biti realizovane u narednojfiskalnoj godini• Indikatore – koji predstavljajupokazatelje koji se koriste za praćenjeostvarenja ciljeva programa.2. Finansijski podaci sadržesljedeće elemente:- Naziv programa koji se predlaže,- Izdaci potrebni za finansiranjeprograma po ekonomskoj klasifikaciji,- Pregled zaposlenih i lica kojaprimaju naknadu,- Naziv potprograma,- Izdaci potrebni za finansiranjepotprograma po ekonomskoj klasifikaciji,- Pregled zaposlenih i lica kojaprimaju naknadu iz potprograma,- Tabele izdataka programa-potprogramakoje se finansiraju iz opštih,namjenskih, sopstvenih prihoda (prihodiod djelatnosti organa), iz donacijai iz kredita (domaći ili inostranikrediti)Programsko budžetiranje podrazumijevada se sredstva korisnikabudžeta raspodjeljuju po programimai potprogramima.Program predstavlja skup nezavisnih,ali blisko povezanih aktivnostipotrošačke jedinice usmjerenih naostvarenju jednog ili više zajedničkihciljeva;Potprogram predstavlja način,odnosno metode pomoću kojih seostvaruju ciljevi programa potrošačkejedinice.Programski budžet od 2004. -2008. godine uveden je kod šesnaestpotrošačkih jedinica i to:- Ministarstvo prosvjete i nauke- Ispitni centar- Ministarstvo finansija- Ministarstvo turizma i zaštiteživotne sredine- Ministarstvo pomorstva isaobraćaja- Ministarstvo kulture, sporta imedija- Agencija za nacionalnu bezbjednost- Državna revizorska institucija- Poreska uprava- Uprava carina- Zavod za školstvo- Zavod za izvršenje krivičnihsankcija- Direkcija za saobraćaj- Turistička organizacija Crne Gore- Crnogorsko narodno pozorište- Kraljevsko pozorište «ZetskiDom»Ministarstvo finansija je u 2007.godini pripremilo i dostavilo VladiCrne Gore Informaciju o dostignutomnivou implementacije programskogbudžeta u Crnoj Gorisa Predlogom smjernica za nastavakimplementacije programskogbudžeta kod svih potrošačkih jedinica.Uz Informaciju dostavljen je iizvještaj revizije programskog budžetau Crnoj Gori i strategija za budućuimplementaciju koji je pripremilaVladina Reviziona Komisija uz pomoćUSAID/Bearing Point-a. Vlada CrneGore prihvatila je tu informaciju, sasljedećim zaključcima o nastavku procesaimplementacije programskogbudžeta u fazama i to:I fazaPripremiti strukturu programskeklasifikacije za sva ministarstva ibudžetske potrošačke jedinice do maja2008. godine koja će biti uključena uZakon o budžetu Crne Gore za 2009.godinu.II fazaIzrada indikatora učinka za sve programebudšetskih korisnika utvrđenihu skladu sa Ekonomskom politikomVlade Crne Gore za određenu godinu,u periodu od 2010.-2012.godine.III fazaOdobravanje sredstava godišnjimzakonom o budžetu, radi fleksibilnijegkorišćenja dodijeljenih sredstavbapotrošačkim jedinicama, na nivouprograma, pod uslovom da su predhodnedvije faze implementirane nazadovoljavajući način.Pored toga, donijet je Zaključak dase za realizaciju implementacije programskogbudžeta, u skladu sa navedenimSmjernicama, pokuša obezbjeditistručna i finansijska pomoćod stranih donatora, s obzirom daraspoloživi kapaciteti Crne Gore uovoj oblasti nijesu dovoljni za kvalitetnuimplementaciju programskogbudžeta.Polazeći od navedenih zaključakaMinistarstvo finansija u saradnji saGerman Technical Cooperation(GTZ-om) priprema Predlog programao uvođenju programskogbudžetiranja u Crnoj Gori, koristećinajracionalnija rešenja iz iskustvazemalja koje imaju duže iskustvo uuspješnoj primjeni programskogbudžetiranja.Koordinator Odsjekaza budžetske operacije,Slobodanka Popović,savjetnikTamara Gačević27

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.Budžet za odbranuu skladu sa standardimaNakon nekoliko godina intenzivnih reformi, u okvirukojih je izvršena racionalizacija Vojske, Crna Gora jeuspjela da uskladi sa standardima budžetska izdvajanja zapotrebe odbrane. To je uslijedilo godinu dana od sticanjanezavisnosti i već u prvoj godini funkcionisanja Ministarstvaodbrane.Analize koje su rađene u prethodnom periodu, upogledu neophodnosti reforme Vojske i sistema odbraneu cjelini, kao i mogućnosti samostalnog obavljanja funkcijeodbrane, pokazale su se ispravnim i u praksi održivim.Značajan doprinos tom procesu dala je Vojska Crne Gore,Ministarstvo odbrane i svakako Ministarstvo finansija kojeje aktivno pratilo i podržavalo taj proces.Pozitivne ocjene dosadašnjih rezultata nijesu izostaleni od relevantnih međunarodnih institucija i partnerskihzemalja. No, put do potpune reforme i profesionalizacijeVojske je dug i do krajnjeg cilja treba još dosta uraditi.Dva su važna kriterijuma na osnovu kojih se izvodizaključak o usklađenosti izdataka za odbranu sa standardima,a to su:- nivo izdvajanja u odnosu na BDP i- struktura troškova u vojnom budžetuKada je u pitanju visina izdataka za odbranu u odnosuna BDP, može se konstatovati da je ona u skladu sa preporukamaNATO-a, kada je riječ o zemljama koje su na putuka evroatlantskim integracijama. Taj kriterijum podrazumijevada se izdvajanja za odbranu kreću u procentu od oko2% BDP.I pored značajnog vojnog potencijala koji je postojaou Crnoj Gori, kako u pogledu broja zaposlenih koje jetrebalo plaćati, tako i u pogledu razuđene infrastrukturekoju je trebalo čuvati i održavati, put do standardnogplaniranja budžeta bio je relativno kratak (3–4 godine), štoje izuzetan uspjeh.Izdaci za odbranu u periodu 2005-2008. godine prikazanisu u sljedećoj tabeli:Pregled izdataka za odbranuGodinaIzdaci za odbranuUčešće u( eur)BDP2005. 41.645.291 2,33%2006. 42.287.196 2,19%2007. 40.670.731 1,78%2008. 48.630.725 1,92%Mijajlo Bato SavovićIz podataka se može zapaziti trend relativnog smanjenjaizdataka za odbranu u odnosu na BDP, odnosnoput njihovog usklađivanja sa standardima. Za 2007. i 2008.godinu visina izdataka, u fazi planiranja budžeta, iznosilaje 2, odnosno 2,07% BDP, ali se zbog naknadnih - većihprocjena BDP, relativno učešće smanjilo na 1,78, odnosno1,92% BDP. Sa novim procjenama visine BDP, za očekivatije da će se još više smanjiti relativno učešće izdataka zaodbranu u BDP. U finansiranju izdataka za odbranu za2008. godinu uključeni su i prihodi, od 6 miliona eura,koji će biti ostvareni prodajom viškova naoružanja i vojneopreme.Vlada Crne Gore je u Prezentacionom dokumentu zaPzM izrazila nastojanje da za sljedeći srednjoročni periodizdvajanja za odbranu budu na nivou od 2% BDP, što bisa očekivanim rastom BDP-a trebalo da omogući daljesprovođenje reformi i nesmetano funkcionisanje odbrambenogsistema.Kada je u pitanju kriterijum strukture troškova ubudžetu za odbranu, ustanovljeni standardi podrazumijevajuda se troškovi za personal kreću u procentu od45-50%, tekući rashodi i obuka u procentu od 30-35% imodernizacija i opremanje u procentu od 20-25% ukupnogbudžeta.Usaglašavanje unutrašnje strukture troškova u budžetuteklo je nešto sporije, i tek je za 2008. godinu struktura28

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.budžeta značajno približena standardu, što ne znači da jeovaj cilj i definitivno postignut.Faktori koji su usporavali standardno planiranje odnosilisu se na značajne izdatke za personal, socijalni programi uključivanje vojnih penzija u budžet odbrane za 2006.godinu, što je ostavljalo izuzetno malo prostora za modernizacijai opremanje.Struktura troškova u budžetu za odbranu prikazana jena sljedećoj tabeli:Struktura troškova za odbranuStruktura 2005. 2006. 2007. 2008.troškova % % % %Izdaci zapersonal68,85 64,66 55,69 50,85Tekućirashodi17,95 17,33 27,36 21,36Opremanje imoderniz.2,40 1,34 9,63 25,74Socijalniprogram10,80 - 7,32 2,05Vojnepenzije- 16,67 - -Ukupno 100,00 100,00 100,00 100,00Od početka 2005. godine broj plaćenih lica u Vojsci, akasnije i u strukturama Ministarstva odbrane, smanjen jeza 58%, što je rezultiralo smanjenjem izdataka za personali omogućilo da se zarade u Vojsci, od 01.09.2007. godine,povećaju za 30%, pri čemu je važno istaći da su zaradevojnika po ugovoru u 2007. godini povećane za oko 50%.Prema kriterijumima planiranja u NATO-u troškoviza odbranu su širi pojam od budžeta za odbranu. Premakriterijumu troškova za odbranu u izdatke za personaluključuju se neto penzije (sredstava za penzije lica koja suradila u Vojsci umanjena za iznos doprinosa za penzijskoi invalidsko osiguranje zaposlenih u Vojsci, bez obzirašto penzije isplaćuje civilni Fond penzijskog i invalidskogosiguranja), kao i troškovi za socijalne izdatke zaposlenihu Vojsci i Ministarstvu odbrane.Izuzetno značajan napredak postignut je kada su upitanju izdvajanja za modernizaciju i opremanje Vojske.Za ovu namjenu planirano je da se u toku 2008. godinepotroši 25,74% budžeta ili 12,5 miliona eura, od čega zanovu i modernizaciju postojeće opreme 9,8 miliona eura,dok je za modernizaciju građevinske infrastrukture namijenjeno2,7 miliona eura. Takođe, planirano je da se od 9,8miliona eura, predviđenih za modernizaciju i opremanje,6 miliona eura ili 62%, obezbijedi iz prihoda od prodajezastarjelog naoružanja i vojne opreme, dok će se ostataksredstava obezbijediti iz opštih prihoda budžeta.Značajne rezultate u opremanju Vojske i revitalizacijigrađevinske infrastrukture Ministarstvo odbrane je postiglou toku 2007. godine, ali se još veći rezultati po ovompitanju očekuju u 2008. i narednim godinama.Ministarstvo odbrane, svakako, planira da započne iizvrši restrukturiranje odbrambenih snaga i planova, štoće omogućiti da Crna Gora dobije fleksibilne, moderne isposobne snage, koje će biti održive u okviru raspoloživihbudžetskih sredstava i koje će omogućiti realizaciju ciljevapartnerstva. Uporedo sa restrukturiranjem odbrambenihsnaga i revizijom strateških dokumenata biće pripremljeni Plan modernizacije i opremanja Vojske Crne Gore, (kakoće se moguće zvati ovaj dokumenat), koji bi usvojila Vlada,sa pregledom potrebne opreme, cijenom i ukupnomvrijednošću, prioritetima snabdijevanja, odnosno dinamikomobezbjeđenja u srednjoročnom periodu, koja ćebiti usklađena sa budžetskim sredstvima za tu namjenu.Svakako, interes Crne Gore je da finansira oružanesnage koje će biti profesionalizovane i interoperabilne saoružanim snagama NATO zemalja.Kada su u pitanju procedure planiranja i budžetiranjesredstava za odbranu, značajne promjene se očekujuu srednjoročnom periodu 2008-2010 godina. U ovomperiodu Ministarstvo finansija planira reformu procesapripreme i planiranja budžeta, koja podrazumijevauvođenje višegodišnjeg planiranja kroz finansijske limite,nastavak implementacije kapitalnog budžeta, uvođenjeplana petogodišnjih kapitalnih investicija, na osnovukojih će biti predlagan i dvogodišnji zakon o kapitalnombudžetu. Takođe, planiran je prelazak sa linijskog na programskibudžet, tako da bi budžet Ministarstva odbraneza 2009. godinu mogo biti pripremljen sa programskomstrukturom, koji će biti iskazivan preko programa i potprograma.Na kraju, važno je istaći da je obezbijeđena transparentnostu planiranju i trošenju sredstava za odbranu. Odborza bezbijednost i odbranu Skupštine Crne Gore aktivno seuključio u ovaj proces i, prvi put, predlog odbrambenogbudžeta razmatran je na sjednici tog Odbora. Sigurno jeda će Odbor, sa razvitkom kapaciteta i mehanizama zademokratsku kontrolu oružanih snaga, odnosno snagabezbijednosti u cjelini, pokazati i interesovanje u pogledusticanja uvida u način trošnja sredstava za odbranu.Savjetnik za budžet odbraneu Ministarstvu finansija Crne Gore.mr Mijajlo Savović29

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.Sastanak PEM PALbudžetske zajedniceISTANBUL 24-26.02.2008.PEM PAL (Public Expenditure Ma -nagement for Peer Assisted Learningodnosno Upravljanje javnom potrošnjomkroz zajedničko učenje i saradnju)je organizacija nastala 2006.godine uz podršku Trezora SjedinjenihAmeričkih Država i Svjetske banke,sa težnjom da se napravi zajednicavisokih budžetskih zvaničnika, u ciljurazmjene iskustava, produbljivanjasaradnje među zemljama članicama,unapređenja tehnika budžetiranja izajedničkog rješavanja problema kojipostoje kod upravljanja javnim finansijamau tranzicionim ekonomijama.U okviru PEM PAL-a djeluju još i zajednicatrezora i interne revizije, dok jeza 2008. godinu najavljeno formiranjezajednice eksterne revizije, uzpodršku GTZ-a, njemačke organizacijeza tehničku pomoć. U zajednici suzemlje Centralne i Jugoistočne Evropei Centralne Azije.Izvršni odbor PEM PAL - organizacijebudžetskih eksperata iz zemalja,čine pet članova, predsjednik, bivšipredsjednik i tri potpredsjednika.Na međunarodnoj konferenciji oupravljanju javnim finansijama, kojaje u februaru 2008. godine održana uIstanbulu, pomoćnik ministra finansijaCrne Gore za budžet, mr NikolaVukićević izabran je za predsjednikazajednice.Konferencija u Istanbulu je obuhvatilasve budžetske zajednice, a delegacijuCrne Gore sačinjavali su: iz Sektorabudžeta, pomoćnik ministra mr. NikolaVukićević i savjetnik Ljiljana Crnčević,iz Sektora trezora, pomoćnik ministraDušan Perović i savjetnik MersijaPurišić i iz Sektora interne revizijepomoćnik ministra Mila Barjaktarovići savjetnik Stoja Roćenović.U okviru prvih radnih dana Zajedniceprakse su imale posebne sesije,nekon čega su aktivnosti posvećeneProgramu plenuma sa glavnomte mom: „Praćenje i vrednovanje(M&E) sistema javnih finansija“ gdjesu održane prezentacije:- Upravljanje javnim finansijama uTurskoj- Program praćenja i vrednovanjabudžeta- PEFA procjena i benčmarking- Vrednovanje PEMPAL-a i dugoročnaodrživost zajednice- Uloga Parlamenta u predlogujavnih finansijaBudžetska zajednica jednoglasnoje usvojila Pravilnik o radu. Takođe,precizirane su dalje aktivnosti u 2008.godini, kao i problemi vezani za finansiranjeplaniranih aktivnosti, kojeimaju za cilj poboljšanje upravljanjajavnim finansijama, a odnose se na:• Benčmarking projekte (Projektiuporednih analiza)• Istraživanja određenih pitanjakoja se tiču upravljanja javnim finansijama,kao što su integrisani sistemifinansijskog upravljanja, primjenameđunarodnih računovodstvenihpravila ili metode razvoja kapaciteta• Reforme javnih finansija u zemlji,koje su mjerljive unaprijeđenim PEFAmjerilima, kao što su izmjene kontnogplana, unutrašnje kontrole ili procedureizvještavanja• Video konferencije• Individualne posjete drugimzemljama koji sprovode reforme• Mala studijska putovanja usmjerenaka precizno definisanoj problematici.Npr: metode izvršenja kapitalnogbudžeta, menadžment projekta ipraćenje projekta ili tehnike internerevizije• Radionice ili seminari o pitanjimakoja je Zajednica projekta odredilakao prioritetneOdržan je i sastanak vođstvaZajednice prakse na kojem su:- Dati komentari o održanojPEMPAL konferenciji- Razmatrane mogućnosti unapređenjaPEMPAL ciljeva u skladu saraspoloživim budžetskim resursima- Utvrđeni programi rada po grupamaza 2008.godinu i proces evaluacije,- Održana pojedinačna diskusijalidera grupa Zajednice prakse.Planirano je da sljedeći seminarbudžetske zajednice bude održan uLjubljani krajem juna 2008. godine satemom Srednjoročni budžetski okvir.U međuvremenu, članovima zajednicestoje na raspolaganju mogućnostikomunikacije putem video linka, konferencijskeveze, interneta. SastanakIzvršnog odbora budžetske zajedniceće biti održan u Bukureštu tokomtrajanja sastanka visokih budžetskihzvaničnika zemalja OECD-a Centralnei Istočne Evrope, 8-10. aprila 2008.godine.Odsjek za planiranjejavnih investicijasamostalni savjetnik I,Ljiljana Crnčević30

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.Ana MiljanićŠTA SU MEDIJI PITALI MINISTARSTVO FINANSIJANajčešća pitanjamedija i odgovoriza period januar/mart 2008.Predrag Zečević, novinarekonomske redakcije - mart 2008godineMinistarstvo finansija nedavno jezaduženo da dostavi Evropskoj komisijiZakon o bankama, sa obrazloženjemzakona, kao i pregled dinamike harmonizacijesa Acquis-em u oblastibankarstva. To je jedan od nekolikozaključaka sa sastanka Privremenogpododbora između Evropske unijei Crne Gore o unutrašnjem tržištu ikonkurenciji održanog 10. marta uBriselu.Pitanja:1. Kada će Ministarstvo finansijadostaviti Evropskoj Komisiji pomenutepropise i pregled dinamike harmonizacijeu oblasti bankarstva?2.Da li je Zakon o bankama upotpunosti usklađen sa evropskimzakonodavstvom, odnosno, principimasadržanim u Bazelu2?ODGOVORI:Ministarstvo finansija je 24. marta2008. godine dostavilo Evropskojkomisiji sva neophodna dokumentau skladu sa Zaključkom sa sastankaprivremenog pododbora.Tekstom novog Zakona o bankamaobuhvaćeni su svi standardi bankarskogposlovanja u skladu sa Bazelskimokvirom i principima korporativnogupravljanja bankama, obuhvatnijedefinisan sistem i procedure kontrolnefunkcije, principi kontrole na konsolidovanojosnovi, uslovi i način radafinansijskih institucija i drugo.Zakon o bankama je u visokomstepenu usaglašen sa Direktivom2006/48, sa izuzetkom koji se odnosina poslovanje banaka iz inostranstva uCrnoj Gori, posredstvom filijala bez statusapravnog lica. Predmetna Direktivadozvoljava poslovanje banaka u drugojzemlji bez posebnog odobrenja zemljeu kojoj se osniva filijala, a predloženimzakonom je propisano da je za poslovanjefilijale strane banke u Crnoj Gorineophodno prethodno odobrenjeCentralne banke. Kako se predmetneodredbe iz Direktive odnose na zemlječlanice EU, to će se tek nakon sticanjačlanstva Crne Gore u EU, steći uslovida se i ovaj segment zakona uskladi sapomenutom direktivom.Direktivom 2006/49, pravnoje verifikovan Bazelski sporazum okapitalu (tzv.Bazel II) i za implementacijurješenja iz ove direktive postojiutvrđena dinamiku i uslovi zaprimjenu. Zakonom dati su osnovnielementi sadržani u predmetnoj direktivi,a istovremeno su stvorene pravnepretpostavke da se kroz podzakonskaakta obezbijedi pravna regulativa zapotpunu primjenu ove direktive.Takođe, zakon je usaglašen i saDirektivom 2002/87 kojom se uređujekontrola banaka i bankarskih grupa nakonsolidovanoj osnovi.Nataša Radanović, novinarka -mart 2008 godinePITANJA:1. Koliko je ponuda dostavljeno zaučešće na javnom nadmetanju zaprodaju Vile “Igalo” i ko ih je dostavio?2. Da li je održano javno nadmetanjeza prodaju nepokretnosti uOp štini Kotor (zemljišta površine5,4 hiljade kvadratnih metara u Ra ­danovićima, pomoćne zgrade od116 matara kvadratnih u Kotoru ipo slovnog prostora od 107 kvadratau Dobroti)?3. Da li je nešto od ponuđenihnepokretnosti prodato i ko su kupci?ODGOVORI:1.Učesnici na javnom nadmetanjuregistruju se na dan održavanja javnognadmetanja, nakon čega će nadležnaKomisija saopštiti rezultate.2. Prodato je zemljiste u Ra danovićima,Kotor površine 5.400m2za 855.000,00 eura, takođe, prodat jepomoćni objekat tzv “Malo crnuce”Kotor površine 116m2 za 148.720,00eura, odnosno više 13.000,00 odpočetne cijene.Za poslovni prostor površine 107m2 u Dobroti nije bilo zainteresovanihkupaca. Imena kupaca biće saopštenaza nedelju dana, nakon sklapanja ugovorao kupoprodaji.31

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.KOMENTAR povodom dodjeljivanjainicijalnog rejtinga od straneAgencije Moodys, kao drugog naj značajnijegglobalnog institucionalnogprocjenitelja kreditnog rejtinga pojedinihzemalja, tražili su sljedeći mediji:Reuters, novinar- Duško MihailovićSeeNews, novinska agencija– novinarka Iskra PavlovaAGENCIJA «MINA» novinarka,Biljana MatijaševićUrednik, Mili PrelevićMart 2008.godineODGOVOR:Sa posebnim zadovoljstvomobavještavamo da je Crna Gora dobilaincijalni kreditni rejting kod agencijeMoodys. Time Crna Gora prihvata praksupo kojoj stabilne tržišne demokratije,koje su značajnije uključene uglobalna finansijska dešavanja imajupotvrdu svog kreditnog rejtinga saviše adresa. Naime, pored postojećegrejtinga kod agencije Standarda andPoor, o kome je crnogorska javnostdovoljno upoznata, danas je prekovodećih svjetskih agencija potvrđenai dodjela rejtinga od strane Moodysa,po kome je Crnoj Gori dodijeljen Ba2rejting za državne obaveze i dugove ustranoj valuti. Pored toga, dodijeljen jei rejting od Baa1 na državne limite koddugoročnih kredita u stranoj valuti.U izvještaju Agencije navodi seda je ovakav rejting omogućen integracionimprocesima sa EU. Poredtoga, navode se pozitivne implikacijevezane za drugu godinu budžetskogsuficita, kao i pozitivna očekivanja popitanju učešća državnih dugova u BDPi u poreskim prihodima. U izvještaju senaglašava i pozitivan uticaj nezavisnostikoja je ostvarena u maju 2006. godine,kao i prateće približavanje EU krozpotpisivanje Sporazuma o stabilizacijii pridruživanju, a zatim i donošenjenovog Ustava, na formiranje visokihstopa rasta u crnogorskoj ekonomiji.Takođe, treba obratiti pažnju naočekivanje da će se visok nivo deficitana tekućem računu smanjiti uporedosa stavljanjem u funkciju investicija,koje su suštinski razlog rasta deficita.Naime, ovo samo potvrđuje našu tezupo kojoj visok deficit bilansa tekućegračuna nije znak nekonkurentnostinaše ekonomije. Naprotiv, on je samoneizbježna posljedica visokog prilivastranih direktnih investicija, a poznatoje da strane direktne investicije dolazesamo u zemlje sa atraktivnim investicionimambijentom. Istovremeno,to nam je podsticaj da iskoristimoraspoložive resurse.Ovdje treba naglasiti da intenzivanekonomski rast Crne Gore stavljaistovremeno na dnevni red i novevrste izazova. Ističem da se naši prioritetiu sledećem periodu odnose naodržavanje visokih stopa rasta krozjačanje administrativnog kapacitetanaših institucija, kao i poboljšanjeinfrastrukturnih kapaciteta u skladu sanarastajućim potrebama brzo rastućeekonomije i društva.U ovom dijelu, naša očekivanja supodudarna sa očekivanjima analitičaraMoodysa. Naime, očekujemo da ćedodatni podstrek u dostizanju svihnaprijed navedenih ciljeva predstavljatirealizacija Sporazuma o stabilizacijii asocijaciji i približavanje EU.Svakako, dodjeljivanje incijalnogkreditnog rejtinga kod agencijeMoodys, govori u prilog vrlo značajnojkonkurentnosti crnogorske ekonomijepotvrđujući uspješnost zalaganja naimplementaciji reformi u Crnoj Gori,kao i stvaranja osnova za nastavakekonomskog prosperiteta.Marijana Bojanić, novinarka- mart 2008. godinePITANJA:Da li je Ministarstvo finansijaupoznato sa činjenicom da se naberzi aktivno trgovalo obveznicamarestitucije i da su cijene nagloskočile neposredno prije objavljivanjaOdluke o uslovima i postupku otkupapotraživanja Crne Gore obveznicamadevizne štednje građana i obveznicamabivših vlasnika po osnovuobeštećenja za oduzeta imovna prava?Da li, po Vašoj procjeni, postojisumnja da je neko posjedovao tzv.insajderske informacije – povlašćeneinformacije - koje su ga dovele u prednostnad ostalim učesnicima na tržištukapitala?Da li je Ministrastvo finansija uradilonešto po pitanju te trgovine?Kada je Ministarstvo objavilo spisakfirmi čiji dug se može otplatitikupovinom obveznica restitucije i dali su, po Vašem mišljenju, svi učesnicina tržištu kapitala bili u ravnopravnojpoziciji u konkretnom slučaju?Da li neko od uposlenih i angažovanihpo bilo kom osnovu u Ministarstvufinansija ima rođačke, poslovneili prijateljske veze sa vlasnicima ilidirektorima (ovlašćenim zastupnicima)nekoliko brokerskih kuća kojesu u periodu od 19. do 22. februaratrgovale akcijama restitucije?ODGOVORI:Promet obveznicama, prema našimsaznanjima, uvijek se poveća kadaje ta hartija od vrijednosti nekomepotrebna. Takav se razvoj događajaodvijao uoči svake prodaje državneimovine tokom koje su se mogle koristitiobveznice, kao i sada kada će oko50 miliona državnog duga moći da sevrati ovim obveznicama.Smatramo da niko od onih koji trebada vrate dug nije imao povlašćeneinformacije. Naime, nekoliko mjeseciprije nego što je donijeta Odluka,službenici Ministarstva finansija razgovaralisu sa dužnicima kojima je Odlukomodobren povraćaj duga obveznicama,u cilju testiranja cjelishodnostiove mogućnosti. Dakle, nikakva informacijanije bila tajna.Trgovina HOV regulisana jeZakonom o hartijama od vrijednostii Ministarstvo nema ovlašćenja dareaguje u slučaju trgovine obveznicamarestitucije.Na sajt Vlade Crne Gore – Ministarstvafinansija, spisak dužnika32

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.postavljen je 22. februara 2008.godine.Ministarstvo finansija nema zakonskopravo da ispituje gdje su zaposleničlanovi porodica i prijatelji službenika.Napominjemo da bi se, čak i da jeto moguće, ispitivanje službenika oradnim mjestima članova porodice iprijatelja moglo u javnosti tumačiti kaopritisak na njih.Na kraju, donošenjem Odlukeo uslovima i postupku otkupapotraživanja Crne Gore obveznicamadevizne štednje građana i obveznicamabivših vlasnika po osnovuobeštećenja za oduzeta imovinskaprava, kao što je i obećano prilikomusvajanja novog zakona o restituciji,povećana je mogućnost korišćenjaobveznica stare devizne štednje i restitucijeza plaćanje obaveza – dugovapravnih i fizičkih lica, koji su dospjeliili dospijevaju do kraja 2008 godine,a koji su evidentirani u Ministarstvufinansija.Time je napravljen veoma korektanpotez prema vlasnicima obveznicastare devizne štednje i restitucije,tako da smatramo da ne postoji prostori nijedan valjan razlog iz kojeg sedonošenje te odluke može staviti unegativan kontekst.arija MirjačićMarija Mirjačić,novinarka - mart 2008. godinePITANJA:1. Koliko je stambenih kredita ( ugovorizmedju ministarstva i poslovnihbanaka o dodjeli 250 kreditnih linija)realizovano posredstvom Prve bankeCrne Gore?2. Osim tog aranžmana da li imajos neki finansijski ugovor koji državarealizuje posredstvom Prve banke?.Ako ima molim Vas da mi navedete.3.. Koja ministarstva, državni fondovii ZZCG, opštine, domovi zdravljai druge državne institucije (Upravepod nadležnošću Ministarstva finansija,Direkcija, preduzeća koja su uvlasništvu države, Vlada ,Skupština,Sekretarijati, i pravosudne institucije,imaju otvorene svoje račune u Prvojbanci Crne Gore?ODGOVOR:Od ukupno 250 stambenih kreditakoje je Vlada Crne Gore dodjelila popovoljnim uslovima za rješavanje stambenihpitanja zaposlenih u organimadržavne uprave na osnovu Ugovora osaradnji na sprovođenju Projekta 250stambenih kredita (akt broj 01-6297/1od 05.09.2007. godine), posredstvomPrve banke Crne Gore realizovano jedvadeset kredita.Kod Prve banke Crne Gore otvorenisu devizni računi: Ministarstvuunutrašnjih poslova i javne uprave (zaplaćanje prema inostranstvu), Ministarstvuza ekonomski razvoj (Pripremai održavanje javne rasprave NacrtaProstornog plana RCG 2020.g.) i Ministarstvufinansija (ME 2553500520000Ugovor o registraciji domena ,,ME” i00-520-0000069.4 CIDA – Donacija zazdravstvo).Za informacije tražene predmetnimdopisom koje se odnose na državnefondove (Fond PIO, Fond za zdravstvenoosiguranje, Zavod za zapošljavanje)treba se obratiti tim fondovima.Esad Krcić, novinar- februar 2008. godinePITANJE:Koji su to (prema Odluci VladeCG od prošle nedelje) novi načinikorišćenja obveznica stare štednje irestitucije, odnosno, šta će se sada timobveznicama moći kupovati-plaćati,što do sada nije moglo?ODGOVOR:Prema našoj odluci o uslovima ipostupku otkupa potraživanja CrneGore obveznicama devizne štednjegrađana i obveznicama bivših vlasnikapo osnovu obeštećenja za oduzetaimovinska prava, obveznicama staredevizne štednje i restitucije mogu seplaćati obaveze – dugovi pravnih ifizičkih lica, koji su dospjeli ili dospijevajudo kraja 2008 godin, a koji suevidentirani u Ministarstvo finansija.Dugovi pravnih lica se uglavnomodnose na inokredite preuzete odMontenegrobanke (predsankcionikrediti) i krediti koji su odobreni izbudžeta Crne Gore od 1992 do 2006godine kao i krediti ododbreni izportfelja Montenegrobanke do 2003godine, koje je preuzela Vlada.Dugovi fizičkih lica odnosese na poljopprivredne kredite zasamozapošljavanje odobrene prekoMontenegrobankedo 24. decembra2003 godine koje je preuzela VladaCrne Gore.Procijenili smo da je to dobar putda se poveća mogućnost korišćenjaobveznica stare štednje i obveznicarestitucije i na taj način ispunjavamoodređeno obećanje koje smo dali prilikomusvajanja novog zakona o restituciji- da ćemo povećati mogućnostikorišćenje tih obveznica, a jedna odmogućnosti jeste da Vlada doneseodluku o imovini koja se može nataj način otkupljivati ili plaćati, a kaošto znate i potraživanja spadaju uodređena imovinska prava.Petar Komnenić, novinar- februar 2008. godinePITANJE:1. Molim Vas da nam u sklopuistraživanja koje sprovodimo obezbijeditedetaljne podatke o svim vojnimlokacijama u Crnoj Gori. Takođe nasinteresuje koliko ih je od referendumado danas prodato, u kojoj proceduri,kome i po kojoj cijeni. Šta je preostaloi koje se od njih planiraju za prodaju,a koje se vode kao vojno perspektivnaimovina.ODGOVOR:Prema raspoloživim podacima izvojnog katastra, u Crnoj Gori je evedentirano342 bivše ‘’vojne’’ lokacije.Od sticanja nezavisnosti privatizovanesu 3 bivše ‘’vojne’’ lokacije i to:‘’Iznad Ubojnog’’ H. Novi, ‘’Odrine’’ –Herceg Novi i ‘’Donji Klinci’’ – HercegNovi. Kada je u pitanju MTRZ ‘’SavaKovačević’’ – Tivat, treba imati u viduda se radi o prodaji objekata i zakupuzemljišta na period od 90 godina. Tenderiza lokacije ‘’Iznad Ubojnog’’ H.Novi, ‘’Odrine’’ – Herceg Novi i MTRZ‘’Sava Kovačević’’ – Tivat, započeti suu Fondu za reformu sistema odbranebivše Državne zajednice Srbija i Crna33

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.Gora da bi, nakon sticanja nezavisnosti,ovi tenderi bili ustupljeni VladiCrne Gore radi sprovodjenja daljegpostupka valorizacije, koji je okončanu 2006. godini. Privatizacija lokacije‘’Donji Klinci’’ – Herceg Novi završenaje početkom 2007. godine i od tadanije privatizovana ni jedna bivša ‘’vojna’’nepokretnost. U toku je tender zaprodaju Vojne bolnice Meljine.Sve nepokretnosti su prodateputem javnog tendera i u skladu sapredviđenom procedurom.Kupac nepokretnosti ‘’IznadUbojnog’’ i ‘’Odrine’’ je ‘’Lusada PLC’’Velika Britanija po cijeni od 499.205eura i investicioni program od 9 milionaeura. Predmet valorizacije MTRZ‘’Sava Kovačević’’ - Tivat je kupoprodajaimovine i prenos prava korišćenjanad zemljištem na period od 90 godina,uz cijenu od 23.364.168 eura, ukoju je uključen socijalni program od18,3 miliona eura i investicioni programod 106 miliona eura, a kupac jeP.M. ‘’Securities’’ INC – Peter Munk.Kupac nepokretnosti ‘’Donji Klinci’’je ‘’Northstar’’ – Finska, po cijeni od1.005.000 eura i investicioni programod 3 miliona eura.Kada se koristi termin ‘’vojna’’imovina, treba imati u vidu da se radio imovini koja je postala svojina CrneGore i sa kojom, u skladu sa Zakonomo imovini Crne Gore, raspolaže Vlada,koja odlučuje o načinu i postupku privatizacije.Navedenim zakonom je predvidjenoda se stvari koje čine državnuimovinu pribavljaju, prodaju ili dajuu zakup javnim nadmetanjem ili naosnovu prikupljenih ponuda (tenderskaprodaja). Način prodaje državneimovine regulisan je i Zakonom o prometunepokretnosti kojim je, izmedjuostalog, predvidjeno da se prodajanepokretnosti vrši putem javnog nadmetanja,odnosno putem pribavljanjapisanih ponuda. Prilikom tenderskeprodaje primjenjuju se odredbe Uredbeo prodaji akcija i imovine putemjavnog tendera u dijelu koji se odnosina procedure prodaje. Način i proceduratenderske prodaje su, takođe,definisani Instrukcijama ponuđačima,koje čine dio tenderske dokumentacije.Procjenu vrijednosti nepokretnosti,u svim slučajevima prodaje, vršila jenadležna državna institucija – Upravaza nekretnine Crne Gore.U postupku predaje nadležnostiobezbjeđenja državne granice MUP-uCrne Gore je ustupljeno na korišćenje80 lokacija i objekata koje je koristilaVojska. Dvije lokacije unijete su u akcijskikapital AD ‘’Plantaže’’ – Podgorica,a dio aerodroma Golubovci dat je nakorišćenje i upravljanje JP ‘’AerodromuCrne Gore’’. Ttrenutno u CrnojGori postoji još oko 250 lokacija kojeje koristila ili koristi Vojska Crne Gore.Planom privatizacije za 2008.godinu obuhvaćeno je 37 bivših‘’vojnih’’ lokacija.Spisak vojno perspektivne imovine,odnosno imovine neophodneza funkcionisanje Vojske Crne Gorebiće definisan nakon donošenja svihstrateških dokumenata koje se odnosena oblast Vojske i odbrane.Marijana Bojanić, novinarka -februar. 2008 godinePITANJA:Da li Ministarstvo finansija posjedujepodatke vezane za vojnu imovinukoja je prodata prije sticanja nezavisnosti?Da li imate podatke koje su svelokacije prodate za vrijeme funkcionisanjaFonda za reformu sistemaodbrane SiCG, po kojoj cijeni i kome?Da li je neko od službenika Ministarstvafinansija bio uključen u radtog tijela ili posjeduje službene informacijeo njegovom radu?Ko su članovi postojeće mješovitekomisije, ministarstva odbrane i finansijakoji će odlučivati o vojnim nepokretnostimakoje će se tek prodavatinakon što budu proglašene za „vojnoneperspektivne“?ODGOVORI:Za vrijeme funkcionisanje Fondaza reformu sistema odbrane bivšedržavne zajednice Srbija i Crna Goraprodato je 12 bivših vojnih nepokretnostii to:‘’Glavati Muo’’ – Kotor, po cijeniod 1.450.000 eur, a kupac je “Splendidhotels group” d.o.o. - Bečići; Ugovorzaključen u maju 2005 godine.‘’Platamuni’’ – Kotor, po cijeniod 627.450 eur, a kupac je “Overseasassets management” d.o.o. - Podgorica;april 2005 godine.“Klub Vojske” – H. Novi, po cijeniod 550.000 eur, a kupac je “Investicionakompanija “Opora”, Rusija i Društvoza turizam i promet roba i usluga ‘’Slovenskaalijansa’’ d.o.o. - Kotor; maj 2005godine.‘’Skočidjevojka’’ - Budva, po cijeniod 2.300.000 eur, a kupac je “Investicionakompanija “Opora”, Rusija iDruštvo za turizam i promet roba iusluga ‘’Spartak’’ d.o.o. - Kotor; maj2005 godine.‘’Donja Arza’’ – H. Novi, po cijeni od4.495.822 eur, a kupac je Konzorcijum:“VEK (ZAO) Moskva – Akciionarskakomercijalna banka”, ZAO turs “Koksokhimmontazh”Moskva, “TradenicueCG” d.o.o. Budva i “RCG invest”, H.Novi; septembar 2005 godine.‘’Kabala for’’ – H. Novi, po cijeni od1.650.000 eur, a kupac je “Adoc” d.o.o.,Beograd; septembar 2005 godine.‘’Lazine for’’ – H. Novi, po cijeni od681.360 eur, a kupac je “Delaila investmen”Ltd, Britanska devičanska ostrva;septembar 2005 godine.‘’Oskoruša for’’ – H. Novi, pocijeni od 1.050.000 eur, a kupac je“Norex menagement” Ltd, Britanskadevičanska ostrva; septembar 2005godine.‘’Brežino’’ – H. Novi, po cijeni od630.00 eur, a kupac je d.o.o. “Rusinvestgroup”, H. Novi; septembar 2005godine.‘’Ubojno’’ - H. Novi, po cijeni od710.000 eur, a kupac je d.o.o. “Rusinvestgroup”, H. Novi; septembar 2005godine.‘’Marka Cara’’ – H. Novi, po cijeniod 230.000 eur, a kupac je “Slovenskaalijansa” d.o.o., H. Novi; maj 2006godine.Sjeverni dio kasarne ‘’Morača’’ -Podgorica, po cijeni od 3.300.000 eur,a kupac je “HLT Fond” AD Podgorica;maj 2006 godine.Investicioni program za navedenenepokretnosti iznosi 131 milion eura.Od službenika Ministarstva finansija,u rad Upravnog odbora Fondaza reformu sistema odbrane bioje, prema odluci Vlade Crne Gore,uključen pomoćnik ministra finansijaKrsto Racković, a u sastav Tenderskekomisije tog Fonda savjetnik ministra,Predrag Stamatović.Vlada Crne Gore je formirala34

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.Komisiju za utvrdjivanje imovine neophodneza funkcionisanje Vojske CrneGore, u čiji sastav su ušla tri člana izMinistarstva finansija i četiri člana izMinistarstva odbrane. Članovi komisijeiz Ministarstva finansija su: pomoćnikministra Krsto Racković, savjetnik ministraPredrag Stamatović i savjetnik uMinistrstvu finansija Mijajlo Savović,dok su iz Ministarstva odbrane u VojskeCrne Gore članovi: Rajko Novićević,Mirko Stamatović, Milutin Marojević iZdravko Petrović.Zadatak ove komisije je da, nakondonošenja svih strateških dokumenatakoji se odnose na oblast Vojskei odbrane, pripremi predlog imovinekoja nije neophodna za dalje funkionisanjeVojske Crne Gore, o čemuće odlučiti Vlada. O daljem statusu inamjeni neperspektivne vojne imovineodlučuje Vlada i Savjet za privatizaciju.Urednik, Mili Prelević- januar, 2008. godinePitanje:Komentar ministra finansija drIgora Lukšića povodom treće revizijekreditnog rejtinga tj.Izvještaja londonskeagencije Standard & Poor?Odgovor:Zadovoljstvo mi je da vasinformišem da je nakon treće revizijejedne od najrenomiranijih kreditnihrejting agencija u svijetu, Standardand Poor’s, iz Londona, CrnojGori potvrđen dugoročni (BB+) ikratkoročni (B) kreditni rejting. Samimtim, potvrđivanjem kreditnog rejtingapotvrđena je i stabilna pozicija CrneGore na međunarodnom finansijskomtržištu.Naime, prethodnu godinumožemo okarakterisati kao izrazitouspješnu godinu u crnogorskojekonomskoj istoriji. U 2007. godinizabilježen je visok privredni rast (7%),budžetski suficit centralnog budžeta uiznosu od oko 7% BDP, prijevremenaotplata duga Svjetskoj banci (oko 20miliona eura), pad stope nezaposlenostiispod 12% poslije dvije decenije,kao i prvo mjesto u Evropi drugugodinu za redom po prilivu stranihdirektnih investicija. Crna Gora se,kao mala otvorena ekonomija, sveviše okreće uslužnim djelatnostima.Sve veći procenat bruto domaćegproizvoda će se stvarati u sektorimakakvi su turizam, finansijske i raznedruge vrste usluga, a sve manje uklasičnoj proizvodnji. Shodno tome,podržavam procjenu analitičara da,zahvaljujući snažnom rastu investicijau sektoru usluga, a naročito u sektoruturizma, nastaviće se rast BDP-a poglavi stanovnika, povećanje investicija,stvaranje boljeg poslovnog ambijenta,značajno smanjivanje javnogduga, nastavak sprovođenja reformiekonomske i fiskalne politike, pričemu će opredjeljenje ka pristupanjuEU ostati ključni pokretačza dalje reforme. Usvajanje Ustavai potpisivanje Sporazuma o stabilizacijii asocijaciji jednim značajnimdijelom uticali su na ekonomskeaktivnosti jer se time došlo do potpunepolitičko-sistemske stabilizacijedržave, definisao njen određeni pravaci budući razvoj, što je veomavažno domaćim i stranim investitorima.Pomenuti nivo kreditnog rejtinga(za stepenicu niži od tzv. investicionognivoa) šalje dobru porukustranim investitorima da je crnogorskaekonomija privlačna i stabilna,kao i kreditorima, što će značiti i nižekamatne stope za državu i privredu, aisto tako i nastavak napora Crne Gorena poboljšanju kreditnog rejtinga. Nataj način u budućem periodu ćemoomogućiti jeftinije zaduživanje.Svi ovi podaci govore u prilog vrloznačajnoj konkurentnosti crnogorskeekonomije potvrđujući uspješnostzalaganja na implementaciji reformi uCrnoj Gori, kao i stvaranja osnova zanastavak ekonomskog prosperiteta.Sanja Popović, novinarka- januar 2008. godinePITANJA:Koji su rezultati dosadašnjeg radaRegionalne komisije za povraćaj iobeštećenje sa sjedištem u Podgorici?Ko su članovi Komisije i da li ona radiu punom sastavu?Koliko je ukupno predmeta unadležnosti ove Komisije i koliko je odtog broja do sada riješeno?Koliko je zahtjeva odbijeno, ikoliki je broj rješenja o povraćaju iobeštećenju ?Da li postoji rok do koga regionalnekomisije za obeštećenje morajuda završi rješavanje predmeta ?ODGOVORI:Prema Zakonu o izmjenama i dopunamaZakona o povraćaju oduzetihimovinskih prava i obeštećenju,rješenjem ministra finansija formiranesu tri prvostepene regionalne komisijesa sjedištem u Podgorici, Bijelom Poljui Baru. Nakon formiranja, Komisija uPodgorici je radila na preuzimanjudokumentacije od bivših opštinskihkomisija sa njenog područja i u toku jenjeno sređivanje, zavođenje i kompjuterskaobrada. Komisija u Podgoriciformirana je 17. oktobra 2007. godine iodnosi se na teritorije opština Podgorica,Danilovgrad, Nikšić, Šavnik,Plužine i Cetinje. Članovi Regionalnekomisije Podgorica su: Momir Čukić,predsjednik, Ranko Radulović i VlajkoMilićević.Sve komisije su kompletne pričemu je Ministarstvo finansija obezbijediloprostorne i administrativnotehničkeuslove za rad.U nadležnosti ove komisije je ukupno3395 predmeta iz bivših opštinskihkomisija u Podgorici, Nikšiću, Cetinju,Danilovgradu, Plužinama i Šavniku,od kojih je do sada riješeno oko 10%predmeta.Strukturu riješenih zahtjeva ovekomisije moguće je dati tek poštokomisija okonča obradu svih preuzetihpredmeta.Zakonom nije utvrđen rok zazavršetak rada komisija, niti je to objektivnomoguće zbog složenosti predmeta,kao i samog postupka u kojemse rješava zahtjev bivšeg vlasnika.BIRN - Balkan Neđeljko Rudović,novinar - januar, 2008.godinePITANJA:Zamolio bih Vas za komentar35

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.činjenice da je u Crnu Goru prošlegodine došlo oko 650 miliona eurastranih direktnih investicija, s tim što zasada nema nagovještaja da je taj novaciskorišćen za pokretanje nove domaćeproizvodnje. Kako to komentarišetei kako se, po Vama, to odražava nacrnogorsku ekonomiju?- Kako to da je pristiglo tolikosvježeg novca, a da smo imali najvećizabilježeni spoljnotrgovinski deficit?- O čemu se radi, zašto se novacne ulaže, posebno oni koji su za velikesume prodali nekretnine na promorju?- Ako se nastavi ovakav trend, što jeposljedica?- Što mislite da treba da bude ulogadrŽave kako bi se podstakla da svježnovac bude oplođen?ODGOVORI:Spoljnotrgovinski deficit sam posebi nije ni dobar ni loš. Više je pokazateljdinamizma u jednoj ekonomijinego što je kvalitativna vrijednost.On je uslovljen kapitalnim tokovima.Deficit se javlja kao posljedicapotrošnje, koja je posljedica najčešćepriliva kapitala, bilo da on u nacionalnuekonomiju ulazi kroz direktneinvesticije ili zaduživanjem. Rekordnovisoke strane investicije u Crnoj Gori,tokom 2006. i 2007. godine, vodile surekordnim iznosima spoljnotrgovinskogdeficita. Deficit nije posljedicanedovoljne konkurentnosti pa da sebrinemo kako ćemo ga finansirati.Deficit je posljedica upravo toga štoimamo sredstva da ga finansiramo, štoimamo “svjež novac”. U slučaju CrneGore pozitivno je što u najvećemdijelu sredstva imamo kao posljedicustranog investiranja, a ne zaduživanja.Čak ni to da li se deficit finansira investiranjemili zaduživanjem nije posebnoznačajno. Po pravilu, građani, preduzecai država mogu se zaduživatisamo kada imaju kredibilne projekte,u krajnjem valjane garancije. Teškoda postoje “glupi” i “neproračunati”kreditori.Upravo postojanje deficita značida se novac troši i investira. Jer kadanovac uđe u ekonomiju jedne države,bilo kod građana, privrede ili u budžetdvije su mogućnosti –potrošnja kojauključuje i investicionu (domaća i uinostranstvu) i štednja (što opet značiodložena potrošnja). Potrošnja i investiranjeznače zadovoljavanje potreba,odnosno kupovinu proizvoda iusluga iz zemlje i iz inostranstva. „I izinostranstva” jer je nemoguće zamislitisituaciju funkcionisanja “otvorenihgranica”, a da su sva potrebna dobraproizvedena u Crnoj Gori. Ovo bi bilailuzija i kada bi govorili o desetinamaputa većim i razvijenijim ekonomijama.Ni u SAD ni u Rusiji, Njemačkojili Japanu niti u drugim više ili manjerazvijenim zemljama nacionalnaekonomija ne može proizvesti svepotrebne robe da bi se zadovoljilesve potrebe. Ekonomija Crne Goreniti može niti treba proizvoditi svadobra koja su potrebna crnogorskimgrađanima i privredi. Za onekojima treba dokazivati benefite slobodnetrgovine, specijalizacije i komparativnihprednosti ovaj komentarsvakako neće mnogo toga pojasniti.Istovremeno, ako neko smatra daje bolje bez proizvoda i usluga izinostranstva neka se prisjeti vremenasankcija. Formalno se nije moglo niuvoziti ni izvoziti. Bili su prazni ibudžeti i prodavnice. Tada Crna Goranije bilježila spolnotrgovinski deficit.Česti su komentari da ćespoljnotrgovinski deficit ugroziti našuekonomiju kroz istiskivanje eura izzemlje. Stvarnost svakog dana demantujeove prognoze. Spoljnotrgovinskideficit raste, a uprkos njemu raste ikoličina novca u opticaju i iznosištednje u poslovnim bankama, stoide u prilog prethodno postavljeneteze da je deficit posljedica postojanjanovca u jednoj ekonomiji.Ako se spoljnotrgovinski deficitodmah ne smanji, neće se dogoditiništa. Kao što se nije dogodilo ništaposebno u vezi sa tim ni prošle nipretprošle ni prethodnih pedeset,sto ili sto pedeset godina postojanjaspoljnotrgovinskog deficita u CrnojGori. Da li iko može navesti godinu ukojoj je crnogorski trgovinski bilansbio u plusu. Da li neko može navestikoliko je godina, u posljednja trivijeka, trgovinski bilans SjedinjenihAmeričkih Država (uzgred jedne odnajbogatijih država) bio u plusu?Da zaključim, spoljnotrgovinskideficit u Crnoj Gori je upravoposljedica investicija. Smanjenjedeficita znači smanjenje potrošnjeodnosno smanjenje investicija. Kadaprestanu velike investicije, kada prestanepotrošnja deficit će se “istopiti”.Neka se svako zapita koje stanje višepreferira.PortparolANA MILJANIĆ36

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.Pregled najvažnijihaktivnosti ministra finansija21. 03. 2008 godine MinistarFinansija Igor Lukšić boravio uTivtu povodom ulaganja u obrazovneinstitucije u Tivtu.Ministar finansija Igor Lukšić jeistakao da će se tokom ove godineuraditi projektna dokumentacija zagradnju objekta za muzičku školu irekonstrukciju postojećeg i gradnju jošjednog objekta za predškolsko obrazovanje.U budžetu za narednu godinuplaniraće se sredstva za te investicijekako bi se taj posao završio 2009godine....“Dogovorili smo se da posistemu zajedničkog ulaganja gradimonovi objekat Muzičke škole, odnosnorekonstruišemo i dogradimo objekatdječijeg vrtića u centru grada. Opštinaće ustupiti dio potrebnog zemljišta,osloboditi investitora od plaćanjakomunalija i finansirati izradu projektnedokumentacije, a država će ovadva projekta uvrstiti u svoj kapitalnibudžet za 2009 godinu...“20. 03.2008 godine - Izjavami nistra Finansija Igora Lukšićapovodom usvajanja Izvještaja održavnom dugu za 2007 godinu,utvrđivanje Predloga zakona oobeštećenju korisnika prava izpenzijskog i invalidskog osiguranjai usvajanja Odluke o otkupuobveznica devizne štednje građanakoje dospjevaju 2016 i 2017 godineInformacija o državnog duguna 31.12.2007 godine se radi kao štoznate po metodologiji koju propisujeEurostat za tu potrebu i pokazuje, uskladu sa najnovijom procjenom brutodomaćeg proizvoda određeno smanjenje.Kao što znate juče je Monstatobjavio podatke za 2006 godinu kojisu značajno veći nego što je bila prvobitnonaša procjena, pa je samimtim procjena za 2007 i 2008 godinuuvećana. Na taj način bruto domaćiproizvod za 2007 godinu po našimprocjenama bi trebalo da se krećenegdje oko 2 milijarde 450 milionaeura i samim tim ukupni javni dug seu iznosu od 737 miliona eura procentualnou odnosu od bruto domaćegproizvoda iskazuje na nivou 30.1%.Treba imati u vidu da je dio dugadolarski, a da je dolar u međuvremenudepresirao, tako da ako bi koristilisadašnji kurs dolara taj dug bi bio29.9% bruto domaćeg proizvoda. Ovoistovremeno implicira i značajno boljepodatke kada je u pitanju procjenabruto domaćeg proizvoda, za ovugodinu. Ministarstvo finansija je projektovaloda bi trebalo da se krećenegdje oko 2 milijarde 720 milionaeura što znači perkapita 4 hiljade 400eura odnosno u dolarima 6 hiljada 800dolara. Kao što ste vidjeli realni rast u2006 godini bio 8.6% što je u regionubio najbrži rast jedne ekonomije, ali nesamo u regionu.Kada govorim o zakonu o obe štećenjukorisnika prava iz penzijskogi invalidskog osiguranja u pitanju jepoznat problem, u pitanju je tematikakojom smo se bavili značajno intezivnopredhodnih nekoliko mjeseci i dabismo do kraja definisiali dinamikuotplate, bilo je potrebno ovo tretiratikao javni dug, koji još nije ušao uove obračune, zato što tek da kadase zakon usvoji i kada se obveznicekonvertuju ćemo i taj dio obavezapratiti. Dakle, u pitanju su šest penzijakoje ovim zakonom pretvaramou javni dug za koje definišemo dinamikuotplate, jer kao što znate ovihdana se uz predjelu penzije očekujeisplata jedne od tih osam, jedna je većisplaćena u decembru, jedna trebaovih dana i preostaje još šest penzijakoje treba isplatiti. Shodno obračunuFonda PIO preostali dug se negdjekreće oko 90 miliona eura ili neštoispod toga, što će biti poznato kadase emituju obveznice, odnosno konvertuju.Ono što predviđam ovimzakonom za koji predlažemo da se pohitnom postupku usvoji u parlamentu,jeste da se isplati još jedna penzija dokraja godine, tačnije 20 oktobra, dase 2009. godine isplate dvije penzijeapril i oktobar, 2010. tri penzije april ioktobar i šesta penzija 20. aprila 2011godine. U pitanju je znači rok od trigodine.Kada je u pitanju treća odlukaproizilazi iz jedne ranije informacijekoju smo predlagali Vladi, mi smoodlučili da ponudimo vlasnicimaobveznica stare devizne štednje kojedospjevaju 2016 godine i 2017 godineda ih otkupimo po cijeni 0,50 centiza jedan euro. Smatramo da bi ovakvajedna odluka trebala da naiđe naraspoloženje vlasnika ovih obveznica,tim prije što su to cijene koje su iznadonih koje su se sada formirale na berziza obveznice koje dospijevaju 2016 –2017. To naravno ne obuhvata samovlasnike stare štednje koja je konvertovanau javni dug 2004 godine, već ćevažiti i za nosioce obveznica za nerezidentnebanke dakle Jugobanka i takodalje, ko će te obveznice dobiti sredinomove godine i sa kojima će moćida trguju već od jula mjeseca, a važićei onog trenutka kada se i te obvezniceemituju za vlasnike stare štednjeDafiment banke, Jugoskandika, a uskladu sa zakonom koji je prije nekidan usvojen u parlamentu. “14. 03. 2008 godine - Izlaganje37

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.ministra finansija dr Igora Lu -kšića na radnom doručku sa predstavnicimamedija, održanom natemu “II Izvještaj o realizaciji mjeraiz Akcionog plana za sprovođenjePrograma borbe protiv korupcijei organizovanog kriminala”26.02.2008 godine potpisivanjaSporazuma između Vlade CrneGore i Vlade Sjedinjenih AmeričkihDržava u okviru Pariskog klubapovjerilaca« Ministarstvo finansija jako punopažnje obraća svim onim obavezamakoji proizilaze iz Akcionog planaborbe protiv korupcije i organizovanogkriminala odnosno stvaranjeuslova da to pređe na nivo preventivneintervencije. U tom smislu,zaista sa zadovoljstvom mogu istaćida je najveći broj onih mjera koji jeprvobitno bio planiran da se obavitokom 2007 i 2008 godine realizovan,ili je na putu da bude vrlo skoro realizovan,ali istovremeno smo uočilinekoliko novih obaveza ili potrebnihaktivnosti koje ćemo preporučitiradnoj grupi za inoviranje ovogakcionog plana za naredni period,da bi se uključile u taj novi dokument.Na početku, istakao bih onošto je urađeno. Zakon o sprečavanjupranja novca i finansiranju terorizma,novi zakon, koji je u potpunosti jeusaglašen sa evropskim direktivamai praktično smo i mi među zemljamai ako nismo članica Evropske unijekoja je opredijelila da primjenjujete direktive iako nam to u ovoj fazito nije bila obaveza, ali smo željelida na taj način pošaljemo signal daželimo da krieramo jedan ekonomskipotpuno bezbjedan sistem, kojiće biti stimulativan za strane investicije.U tom smislu, prihvatili smoda na tragu onoga što su najnovijeevropske direktive gradimo sistemsprečavanja pranja novca i finansiranjaterorizma. Potom, donešen jeZakon o ratifikaciji građansko pravnekonvencije Savjeta Evrope o korupciji,nedavno je usvojen novi Zakono javnim nabavkama, Zakon o bankamatakođe je nedavno usvojen kaoi Zakon i izmjenama i dopunamacarinskog zakona.Sporazum sa Sjedinjenim AmeričkimDržavama je četvrti bilateralniSporazum koji je Crna Gora potpisalasa članicama Pariskog klubaod proglašenja ne zavisnosti, poslijesporazuma sa Italijom, Austrijom iNjemačkom. Bilateralnim Sporazumomizmeđu Vlade SAD i Vlade CGpreuzima se postojeći bilateralniSporazum između Vlada SjedinjenihAmeričkih Država i Savezne RepublikeJugoslavije potpisan 03. oktobra 2002.godine i odredbama novog Sporazumapostojeći se mijenja samo u definisanimodre dbama, dok ostale odredbe Sporazumaiz 2002. godine ostaju važećeza Crnu Goru. Sporazumom je definisanoda Crna Gora potvrđuje svojeobaveze za dugove ili garancije bivšeSCG iz Sporazuma od 2002. godine,ukoliko se krajnji korisnik kreditanalazi na teritoriji Crne Gore. Zanealocirane obaveze primjenjuje seutvrđeni procenat od 5,88%, definisanu Sporazumu od 10. jula 2006. godineizmeđu Crne Gore i Srbije, od uku pnogiznosa nealociranog duga. Dug CrneGore prema SAD odnosi se na dugprema Export Import banci (Ex-Im)SAD u iznosu od USD 18.514.000, iprema Američkoj age nciji za razvoj(USAID) u iznosu od US 321.000. Iznosduga po osnovu kapitalisane kamateje USD 3.273.000 »22.02.2008 godine: - Izjava ministrafinansija Igora Lukšića povodomusvajanje Odluke o uslovimai postupku otkupa potraživanjaCrne Gore obaveznicama devizneštednje gradjana i obaveznicamabivših vlasnika po osnovuobeštećenja za oduzeta imovinskaprava«Kao što znate u ranijem periodunastala su značajna potraživanjapo osnovu kredita koji su davaniiz budžeta, kredita koji su preuzetipreuzimanja bilansa kontaminiranogbilansa Montenegrobanke u postupkuprivatizacije, potom bilansa JugobankePodgorice koja je praktično predkonačnom likvidacijom. Banke zara zvoj Republičke direkcije robnihrezervi i Savezne direkcije za robnerezerve i razmišljajući na koji načinpovećati efikasnost upravljanja timdijelom potraživanja, opredijelilismo se da ponudimo jednu odlukukojom bi omogućili otkup duga kojije dospio ili dospijeva tokom 2008godine, i obveznicama stare štednjei obveznicama restitucije. Procijenilismo da je to dobar put da se povećamogućnost korišćenja obveznica stareštednje i obveznica restitucije i na tajnačin mislim da izlazimo u susret jednomzahtjevu ili bolje reći, ispunjavamoodređeno obećanje koje smodali prilikom usvajanja novog zakonarestitucije, a to je da ćemo povećatimogućnosti korišćenje tih obveznica usvrhe koje su određene tim zakonom.Jedna od mogućnosti jeste da Vladadonese odluku o imovini koja se možena taj način otkupljivati ili plaćati, akao što znate i potraživanja spadajuu određena imovinska prava. Nataj način mislim, da izlazimo u susretznačajnom broju građana kojipo sjeduju ove obveznice jer će bitiatraktivnije, a s druge strane donosimoodluku kojom na kvalitetan načinupravljamo potraživanjem21.02.2008 godine - Izlaganjeministra finansija Igora Lukšićana otvaranju seminara na temu“Implementacija Zakona o sprječavanjupranja novca i finansiranjaterorizma”, koji je 21. i 22. februara2008. godine održan u hotelu„Maestral“ u Pržnom...„Usvajanjem novog zakona o sprečavanjupranja novca i finansiranjuterorizma poslali smo jasnu poru-38

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.ku da želimo da implementiramonajbolju praksu iskustva i standardaiz ove oblasti koje obavezuju zemlječlanica evropske unije ali i one kojeizražavaju aspiraciju za učlanjanjem.Novim zakonom u skladu sa standardimadata je značajnija uloga i većaodgovornosti ovlašćenim licima kojadefinitivno predstavljaju prvu linijufronta u sprečavanju pranja novca ifinansiranju terorizma .Ovlašćena lica su taj prvi filter kojiprepoznavanjem sumljivih transakcijau jako tijesno i kvalitetnom saradnjomu prvom redu sa nadležnim organomuprave treba da pomognu uspostavljanjuefikasno finansijskog sistemakoji će biti apsolutno nepristupačanza pokušaj upliva takzvanog prljavognovca. U tom kontektekstu važno jeistaći da je Vlada Crne Gore odlučnada istraje u implementaciji zacrtanihmjera i da međunarodna zajednicaima i imaće u Crnoj Gori pouzdanogpartnera ne samo u borbi protiv pranjanovca i finansiranja terorizma, veći svih ostalih oblika organizovanogkriminala.14.02.2008 godine Ministarfinansija dr Igor Lukšić potpisaoSporazum o tehničkoj saradnjisa ministrom finansija HolandijeVuterom BosomMinistri finansija Crne Gore iHolandije, Igor Lukšić i Vuter Bos, potpisalisu u Hagu sporazum o tehničkojsaradnji tih ministarstava. Postignutje sporazum uglavnom o priznavanjuuzajamnih dogovora u pogledu predstavljanjai saradnje sa Međunarodnimmonetarnim fondom i Svjetskomba nkom, kroz zajedničke izborne jedinice,o važnosti održavanja bliskihbilateralnih veza u svim, a pogoto vou oblasti tehničke i fianasijske saradnje.Memorandum će omogućitizadržavanje bliskih bilateralnih vezau svim oblastima, a pogotovo u oblastimatehničke i finansiske saradnje, štoće što će ojačati funkcije i mogućnosticrnogorskog Ministarstva finansija igeneralno pomoći javnom sektoru ustrukturnim reformama ka usklađi -va nju sa standardima i zakonimaEvropske unije.Lukšić je u Holandiji razgovaraosa državnim sekretarom za evropskeposlove, Fransom Timmermansom,razmatrao i primjenu Sporazuma o stabilizacijii pridruživanju EU i o viznimolakšicama. Gospodin Timmermansje ponudio ekspertsku pomoć u procesupridruživanja u smislu konsultacijai primjene različitih stavki izsporazuma.“28.01.2008 godine - Izlaganjeministra finansija Igora Lukšića na Drugom zasijedanjuKonferencije strana ugovornicaKonvencije UN-a protiv korupcijeu Nusa Dui /Indonezija/Crna Gora je deponovala instrumento pristupanju Konvenciji UN-aprotiv korupcije, 23. oktobra 2006.godine. Imajući na umu značaj ovogglobalnog antikorupcijskog instrumenta,proces harmonizacije i implementacijeKonvencije u domaćezakonodavstvo predstavlja jedan oddržavnih prioriteta, predvidjenih kakou nacionalnom Programu borbe protivkorupcije i organizovanog kriminala,kao i u strateškim dokumentima kojise odnose na procese evropskih integracijaCrne Gore. Imajući na umupitanja prevencije korupcije, kriminalizacijekorupcije, medjunarodne saradnjei povraćaja dobara, kao esencijalnihkomponenti Konvencije, budućeaktivnosti nadležnih organa Crne Goreodnosiće se na:• Unaprjedjenje zakonodavstva(novi Zakonik o krivičnom postupku,Zakon o pružanju medjunarodne pravnepomoći, Zakon o staranju o privremenoi trajno oduzetoj imovini, novi Zakon okonfliktu interesa, Zakon o zaštiti licakoja prijavljuju korupciju, itd);• jačanje preventivnih i promotivnihantikorupcijskih aktivnosti, posebnoonih koje se preduzimaju od strane medija,nevladinog sektora i civilnog društva;• aktivnosti usmjerene na sprovodjenjeistraživanja o oblicima, uzrocima i posljedicamakorupcije, u različitim oblastima;• jačanje kapaciteta državnih organaza sprovodjenje zakona, uključujućiedukaciju i trening predstavnikanadležnih organa i institucija;• i brojne druge aktivnosti, kako bise obezbijedio najveći mogući stepenusaglašenosti crnogorskog zakonodavnogi institucionalnog okvira saUN Konvencijom protiv korupcije.15.01.2008 godine Beč - Ministarfinansija Igor Lukšić učestvovaona 13 Euromoney KonferencijiCe ntralne I Istočne Evrope»Ministar Lukšić je predstavioekonomske indikatore, perspektivei izazove koji očekuju Crnu Goru unarednom periodu. Kao preduslovbudućeg dinamičnog ekonomskograzvoja, naglasio je potrebu nastavkastrukturnih reformi i stvaranja fleksibilnijegtržišta rada kroz usvajanjei implementiranje rješenja iz novogZakona o radu, kao i potrebu restrukturiranjai privatizacije preostalihpreduzeća u državnom vlasništvu.Pored toga, istakao je i značaj daljegpoboljšanja poslovnog okruženja, prijesvega kroz dalje reduciranje biznisbarijera, kao i realizaciju planiranihulaganja u infrastrukturu. Ministarskipanel je bio posvećen pitanjima kojise tiču globalnih finansijskih turbulencija,što je i bila prilika za razmjenumišljenja i iskustava o uticaju tih kretanjana tržišta Centralne i IstočneEvrope, u svijetlu globalnog trendarasta cijene energije i poljoprivrednihproizvoda. »PR SLUŽBAportparolAna Miljanić ,Asistent portparolaIvona Mihajlović39

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.Info/WEB Pregledwww.ministarstvo-finansija.vlada.cg.yuMinistarstvo finansija 21.03.2008.Počela javna raspravaPovodom Nacrta zakona o svojinsko-pravnimodnosima i Nacrta zakonao državnoj imovini, koji su objavljenina Web-sajtu Ministarstva finansijaCrne Gore (www.ministarstvofinansija.vlada.cg.yu),javna raspravaće trajati 30 dana, od 22. marta do 22.aprila 2008. godine.www.ministarstvo-finansija.vlada.cg.yuMinistarstvo finansija 21.03.2008.Objavljen Predlog zakona oobeštećenju korisnika prava izpenzijskog i invalidskog osiguranjaOvim zakonom uređuju se uslo vi ,način, postupak i dinamika obeštećenjakorisnika prava iz penzijskogi invalidskog osiguranja (u daljemtekstu: obeštećenje), za period jul2002 - decembar 2003. godine, odstrane Crne Gore.Osnov za obeštećenje je Sporazumzaključen između Savezaudruženja penzionera Crne Gore,Ministarstva zdravlja, rada i socijalnogstaranja, Ministarstva finansija iFonda penzijskog i invalidskog osiguranjaod 10. decembra 2007. godine(u daljem tekstu: Sporazum).Obeštećenje predstavlja razlikuizmeđu iznosa utvrđenog na osnovunalaza sudskih vještaka ekonomsko -finansijske struke od 2. februara 2008.godine, i isplaćenog iznosa po korisnikuprava iz penzijskog i invalidskogosiguranja.www.ministarstvo-finansija.vlada.cg.yu.Ministarstvo finansija 14.03.2008.Objavljen Ekonomski i fiskalniprogram za Crnu Goru - 2007-2010Ministarstvo finansija 11.02.2008.Objavljen Godišnji izvještaj Ministarstvafinansija za 2007. godinuMinistarstvofinansija 31.01.2008.Objavljen bilten br.10 Ministarstvafinansija koji obuhvata ključneaktivnosti za period oktobar – decembar2007. godineMinistarstvo finansija 19.02.2008.Objavljen Predlog zakona oizmjenama i dopunama Zakona oadministrativnim taksama.U Zakonu o administrativnim taksama(“Službeni list RCG”, br. 55/03 i81/05), u članu 1, stavu 1, poslije riječi:“organima državne uprave”, dodajuse riječi: “diplomatskim i konzularnimpredstavništvima Crne Gore u inostranstvu”.U stavu 4, riječi:”republičkim organima”,zamjenjuju se riječima: ”organimadržavne”.www.ministarstvo-finansija.vlada.cg.yu40

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.Ministarstvo finansija27.02.2008.Pomoćnik ministra finansijaNikola Vukićević – predsjednikPEM PAL-aNa međunarodnoj konferencijio upravljanju javnim finansijama,koja je održana pod pokroviteljstvomSvjetske banke i US trezorau Istanbulu od 24. do 28. februara2008 godine, pomoćnik ministrafinansija za sektor budžetaCrne Gore mr Nikola Vukićevićizabran je za predsjednika PEMPAL-a, Organizacije budžetskiheksperata iz zemalja OECD CentralneJugoistočne Evrope i CentralneAzije. Vukićević je do sadaobavljao funkciju potpredsjednikaPEM PAL-a.PEM PAL je organizacija nastala2006. godine uz podršku TrezoraSAD-a i Svjetske banke, sa težnjomda se napravi zajednica visokihbudžetskih zvaničnika, u ciljurazmjene iskustava, produbljivanjasaradnje među zemljama članicama,unapređenja tehnika budžetiranjai zajedničkog rješavanja problemakoji postoje kod upravljanjajavnim finansijama u tranzicionimekonomijama. Izvršni odbor PEMPAL organizacije čine tri člana,predsjednik i dva potpredsjednika,tako da je ovaj izbor istovremenoznačajno priznanje Crnoj Gori zaveliki napredak ostvaren u reformamaupravljanja javnim finansijama iu oblasti budžetskog poslovanja.Ministarstvo finansija 22.02.2008. - Objavljena Odluka o uslovimai postpuku otkupa potraživanja Crne Gore obveznicama devizneštednje građana i obveznicama bivših vlasnika po osnovu obeštećenjaza oduzeta imovinska prava“Donošenje i realizacija oveOdluke ima višestruko važneefekte. Osnovna namjera je dase omogući privredi i drugimsubjektima da svoje obaveze premadržavi izmire pod povoljnijimuslovima, konsoliduju svojebilanse i pospješe privredneaktivnosti, oslobođeni od starihdugova koji ih terete”.Na predlog Ministarstva finansija,Vlada Crne Gore usvojila jeOdluku o uslovima i postupkuotkupa po traživanja Crne Goreobveznicama devizne štednjegrađana i obveznicama bivšihvlasnika po osnovu obeštećenjaza oduzeta imovinska prava(objavljena 11.03.2008 god.).Na osnovu ovlašćenja iz teOdluke, upućen je Javni pozivdužnicima evidentiranim u Ministarstvuda iznos duga, po Spiskudatom u tom pozivu, mogu otkupitiobveznicama koje su Ministarstvoi Fond za obeštećenjeemitovali po osnovu duga državeza deviznu štednju građana i zaobeštećenja za oduzeta imovinskaprava.Javnim pozivom je obuhvaćeno98 fizičkih lica, čiji ukupandug iznosi oko 1.3mil.eur i 96pravnih lica, čiji dug iznosi oko55.0 mil.eur, što stvara mogućnostda se na tržištu hartija od vrijednostimogu kupovati državneobveznice u cilju izmirenja togduga.Za navedene namjene moguse koristiti obveznice devizneštednje građana prije roka njihovogdospjeća, kao i sveobveznice restitucije koje njihoviimaoci ponude na tržište hartijaod vrijednosti. Poznato je da jenominalna vrijednost obveznice1eur , a da njihova tržišna vrijednostzavisi od ponude i tražnjena tržištu kapitala, što će u ovomslučaju opredijeliti i dužnike dakupuju i vlasnike obveznica davrše njihovu prodaju.Donošenje i realizacija oveOdluke ima višestruko važneefekte. Osnovna namjera je da seomogući privredi i drugim subjektimada svoje obaveze premadržavi izmire po povoljnijim uslovima,konsoliduju svoje bilansei pospješe privredne aktivnosti,oslobođeni od starih dugova kojiih terete.Dugovi fizičkih lica koji supredmet Javnog poziva odnosese na kredite koje su koristilipreko Montenegrobanke do 2003go dine. Svi navedeni dužnici suutuženi kod nadležnih sudova, aza značajan broj postoje izvršnesudske presude koje podrazumijevajuprodaju založene imovinedužnika. Otplatom tih dugova,fizička lica bi skinula upisani teretsa svoje imovine, čime se stvarajuuslovi za nova zaduženja i pokretanjenovog privatnog biznisa.Vladi je takođe stvorenamo gućnost da proda svojapotraživanja kao dio državneimovine i naplati ih u cjelosti,u što kraćem roku, da rasteretibuđžet od preuzetih zakonskihobaveza države u što je mogućevećem iznosu, što znači manjeplaniranje sredstava za isplatudevizne štednje građana i restituciju,zatim da smanji unutrašnjidug i rastereti svoje bilanse.Sudovi i tužilaštva u CrnojGori, ukoliko dužnici prihvateovaj način izmirenja duga, će seosloboditi značajnog broja predmetai izvršnih sudskih postupaka.Prema imteresovanju koje jedo sada iskazano može se ocije nitida će odziv dužnika biti značajan,odnosno da će se po stići željeniefekti.SavjetnikMilodarka Novosel41

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.Ministarstvo finansija 15.02.2008. - Objavljen Predlog zakona oisplati deviznih sredstava građana položenih kod Dafiment banke ADBeograd i Banke privatne privrede DD Podgorica položenih prekopreduzeća Jugoskandik DD BeogradDevizna sredstava položenakod Dafiment banke AD Beogradi Banke privatne privrede DDPodgorica položenih prekopr eduzeća Jugoskandik DDBeogradVlasnicima deviznih sredstavapoloženih kod Dafiment bankeAD Beoograd i Banke privatneprivrede DD Podgorica, položenihpreko preduzeća JugoskandikDD Beograd, donošenjem Zakonao isplati deviznih sredstavagrađana položenih kod Dafimentbanke AD Beograd i Bankeprivatne privrede DD Podgorica,položenih preko preduzećaJugoskandik DD Beograd, bićeomogućeno da ostvare svoje pravona isplatu.Osnovni razlog za donošenjeZakona, je obezbjeđivanjepra vnog osnova za isplatuneisplaćenih deviznih sredstavakod navedenih banaka. InteresCrne Gore je zaštita interesadeponenata - njenih građanasrazmjerno mogućnostimadržave.Građani sa prebivalištemu Crnoj Gori nijesu bili umogućnosti da ostvare svojepravo na isplatu deponovanihdeviznih sredstava prema sjedištubanke, čime su dovedeni u neravnopravanpoložaj u odnosuna građane koji su to pravo ostvarilipo zakonu države u kojoj jesjedište banke.Ministarstvo finansija ćenakon stupanja na snagu Zakona,donijeti podzakonski akt,kojim će se bliže precizirati načinisplate, poslovna banka kod kojeće se podnositi zahtjevi za isplatusa potrebnom dokumentacijompredviđenom u Zakonu.Pravo na isplatu deviznih sredstavautvrđuje se po jednom deponentu,a visinu prava na isplatuutvrđuje Komisija za utvrđivanjevisine prava na isplatu deviznihsredstava Ministarstva finansija.Komisija to pravo utvrđuje naosnovu dokumentacije kojudostavlja podnosilac zahtjeva iodgovarajuće dokumentacije izdrugih evidencija.Sredstva za isplatu deviznihsredstava deponentima obe z bjedićese u Budžetu Crne Gore.Pravo na otkup obveznicakonvertovane devizne štednjegrađana prije roka dospijećaOdlukom o otkupu obveznicadevizne štednje građana kojedospijevaju 2016. i 2017.godine,proširuje se mogućnost realizacijeobveznica konvertovanedevizne štednje. Na taj način jeomogućeno svim zainteresovanimvlasnicima obveznica dapo najpovoljnijim uslovima realizujusvoje obveznice prije rokadospijeća.Razlog za datu mogućnost jenedovoljna tražnja i niske cijeneobveznica na tržištu hartija odvrijednosti. Obveznice će seotkupljivati na sekundarnomtržištu hartija od vrijednosti ponajvišoj cijeni od 0,50 Eura poobveznici nominalne vrijednosti1,00 Euro.Ministarstvo finansija ćezaključiti ugovor u poslovima ozastupanju sa hartijama od vrijednostisa ovlašćenim učesnikomna tržištu hartija od vrijednosti,čiji će se izbor izvršiti neposrednimprikupljanjem ponuda.Otkup obveznica devizneštednje građana vršiće Ministarstvofinansija iz sredstava BudžetaCrne Gore.Marina PopovićNataša NovakovićMinistarstvo finansija 14.02.2008.Izjava pomoćnika ministra finansijaDuška Perovića povodomutvrđivanja Predloga zakona o isplatideviznih sredstava građana položenihkod Dafiment banke AD Beograd iBanke privatne privrede DD Podgoricapoloženih preko preduzećaJugoskandik DD Beograd i usvajanjuOdluke o utvrđivanju javnog interesaza ekploataciju nepokretnosti zaizgradnju magistralnog puta Risan -Žabljak, dionica Polje - Osječenica.“Što se tiče dinamike isplate i iznosasredstava, sredstva su planirana ubudžetu Crne Gore i orijentacionoiznose oko 20 miliona eura s tim štoće se konačan iznos za ove namjeneutvrditi nakon utvrđenog spiska, tojest dostavljanja zahtjeva korisnika,odnosno štediša kod ovih banaka.Ovim zakonskim rešenjem dali smorok za dostavljanje zahtjeva, taj rokiznosi godinu dana, znači 12 mjeseciod dana usvajanja ovog zakona uSkupštini Crne Gore. Što je još važnoistaći jeste da smo ovim zakonskimrešenjem predložili iznos glavnice bezobračunate kamate i taj iznos će seisplaćivati u desetogodišnjim ratama,prva rata je predviđena da se isplatitokom ove godine u iznosu od 380,00eur po jednom štediši. Sledeća rataje predviđena da se isplati narednegodine u iznosu od 530,00 eur po jednomštediši, i narednih osam godinau jednakim ratama na osnovu projektcijeodnosno procjene I obračunakoji se utvrđuje geometrijskom progresijomu iznosu rasta 10% godišnje,s tim što taj iznos ne može biti manjiod 500 eura.Na sjednici Vlade donešena je iOdluka o eksproprijaciji za stvaranjepretpostavki za izgradnju jednogod najznačajnih da kažem odnosnodrugog po značaju putnog pravca toje Risan – Žabljak, a sa ovom odlu-42

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.kom stvaraju se pretpostavke da sekvalitetno i na brz način izvrši eksproprijacijai stvore uslovi da se ova jednasaobraćajnica u što kraćem rokuzavrši. Za ovaj dio projekta i sredstvasu predviđena u budžetu u iznosu odoko 2 miliona eura”Ministarstvo finansija 22.01.2008.Izvještaj londonske agenci je„Standard & Poor’s“ o kredit nomrejtingu Crne Gore. C r noj Goripotvrđen BB + rejting; Stabilno.21. januara 2008. godine kreditnarejting agencija Standard & Poor’siz Londona, potvrdila je dugoročni(BB+) i kratkoročni (B) kreditnirejting Crnoj Gori. U isto vrijeme,potvrđen je AAA rejting koji se odnosina prenos i ocjenu konvertabilnosti.Cjelokupno stanje u zemlji potvrđenoje kao stabilno.Podsjećanja radi, analitičari S&P-au martu 2007. godine posjetili su CrnuGoru kada su izvršili drugu revizijukreditne sposobnosti zemlje i daliCrnoj Gori ocjenu BB+, za dugoročnoinvestiranje, odnosno za kratkoročnoinvestiranje B. U novembru 2007.godine, izvršili su treću reviziju i tomprilikom posjetili sljedeće institucije:Ministarstvo finansija, Sekretarijat zaevropske integracije, Centralnu bankuCrne Gore, Komisiju za hartije od vrijednosti,USAID i Hypo Alpe Adriabanku. Teme kojima su dali akcenatkako bi kvalitetnije ocijenili kreditnusposobnost države su: politički rizik,prihodi i privredna struktura, izglediza budući rast ekonomije, fiskalnai monetarna politika, generalnazaduženost države, spoljna likvidnosti spoljni dug javnog i privatnog sektora,kao i pregled makroekonomskihpokazatelja.Analitičari navedene agencije,u svom posljednjem izvještaju od21. januara 2008. godine, naveli susljedeće:Rejtinzi koji su dodijeljeniCrnoj Gori su ograničeni spoljnomneuravnoteženošću, koja je zagrijanazahvaljujući brzom kreditnom rastu alii povećanju prihoda. S druge strane,razlozi zbog kojih je rejting potvrđensu: nastavak snažnog ekonomskograsta, suficit budžeta, politička stabilnosti napredak u procesu pristupanjaEvropskoj uniji.Rast BDP-a Crne Gore procijenjenje na 7.5% u 2007. godini, zahvaljujućisnažnom rastu investicija i sektorausluga, naročito usluga u sektoru turizma.Ovo bi trebalo da poveća BDPCrne Gore po glavi stanovnika naprocijenjenih $5,200 u 2007. godini,u poređenju sa srednjom vrijednošćuBB ocjene od $2,931.Sticanje nezavisnosti u 2006. godiniminimalizovalo je politički rizik,dok proces pristupanja EvropskojUniji, ubrzan potpisivanjem Sporazumao stabilizaciji i pridruživanju(što predstavlja prvi korak ka postizanjučlanstva) u oktobru 2007.godine, pružaju snažne podsticaje zasprovođenje budućih reformi.Zahvaljujući snažnom prilivu prihoda,država je ostvarila suficit odnajmanje 7% BDP-a u 2007. godini.Procjenjuje se da će se do 2010. godinesuficit smanjiti na iznos od 2% BDP-a.Izdavanjem obveznica restitucije (kojesu iznosile 6% BDP-a u 2007. godini)isplatiće se žalbe koje se odnose naimovinu, zadržati bruto zaduženje na36% BDP-a u 2007. godini, koje ćedo 2010. godine iznositi nešto iznad30% BDP-a. Veće učešće koncesionihzajmova u odnosu na ostale vrste zajmova,omogućiće zadržavanje niskognivoa kamatnih obaveza.Rejtinzi su ograničeni spoljnomneuravnoteženošću kao i Vladinokratkrotrajno iskustvo u suočavanjusa ekonomskim pritiscima. Snažanrast građevinskih investicija i ubrzanaekspanzija kredita (na nivou od 130%BDP-a godišnje od 2006. godine) supodstakli visok nivo uvoza, koji jerezultirao deficitom tekućeg računa uiznosu od 27% BDP-a u 2007. godini.Deficit će se postepeno smanjivatido nivoa od 16% BDP-a do 2010, uzpretpostavku da neće ostati na tomnivou, kao rezultat pada investicijai rasta prihoda od turizma. Netoiznos od stranih direktnih investicijapokriva oko 75% jaza, koji u tandemusa upotrebom eura predstavljaolakšavajući faktor sprečavajućislabljenje valute. Međutim, ubrzanaekspanzija kredita uzrokuje rizik ukolikose eventualna obaveza materijalizujeili ako iznenadni poremećajpriliva kredita pokrene recesiju.Uzimajući u obzir ograničenost monetarnepolitike zbog upotrebe eura,fiskalna politika je glavni instrumentza upravljanje domaćom tražnjom.Ovo podrazumijeva fiskalnu kontrolui državne depozite, koji su procijenjenina iznos nižim od 10% BDPa.Uvođenjem limita zaduživanjakojim se ograničava brzi kreditni rast,očekuje se manja neuravnoteženost,dok je snažan rast bankarskih depozita(odnos kredita i depozita oko 100%)do sada ograničio spoljnu zaduženostfinansijskog sektora.www.ministarstvo-finansija.vlada.cg.yuPORTPAROLAna Miljanić43

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.Državni dug- 31. mart, 2007. godineNemanja PavličićKr e t a n j e sp oljnjeg d u g a up r v o m k v a r t a l u 2008. g o d i n eDržavni dug Crne Gore na krajumarta 2008. god. iznosi 788,3 mil. euraili 29,0% bruto domaćeg proizvoda(BDP). Unutrašnji dug iznosi 322,9 mil.eura ili 11,9% od BDP-a, dok spoljnidug iznosi 465,4 mil. eura ili 17,1% odBDP-a.Spoljnji dug je u prvom kvartalu2008. god. porastao za 3,3 mil. eurau odnosu na kraj 2007. god., dok jeu odnosu na BDP umanjen za 1,8%.Iz postojećih kredita angažovano je5,2 mil eura i to kod Međunarodneorganizacije za razvoj (IDA), Kreditnebanke za razvoj (KfW), mađarskogrobnog kredita i kredita kod SocieteGenerale banke. Kod reprogramiranihobaveza, prije svega Svjetske banke iPariskog kluba, stanje duga je umanjenona osnovu redovnih otplata glavnicau martu mjesecu.U iznos spoljnjeg duga nisu uključeneobaveze po osnovu nerješenihdužničkih pitanja prema Libiji, Kuvajtu,Češkoj i Slovačkoj i UBS banci poosnovu obveznica izdatih u okviruLondoskog kluba. Dug prema vladamaove četiri zemlje Crnoj Gori je pripaopo osnovu raspodijele nealociranogduga (5,88% od 38% za Srbiju i CrnuGoru), i shodno Sporazumu o pitanjimasukcesije iz Beča 29. juna 2001.god riješava se usaglašenim stavovimau okviru Komiteta za podjelu finansijskeaktive i pasive bivše SFRJ. Što setiče API obveznica pokušava se naćimogućnost bilateralnog rješavanjaovoga pitanja, jer je kreditor, UBSbanka, do skoro insistirao na multilateralnomokviru za rješenje. Ukupaniznos obaveze po osnovu neriješenihdužničkih pitanja vjerovatno će iznositioko 1% BDP-a.U toku ove godine održani su pregovorisa EBRD-om za druge faze projekataobnove željezničke infrastruktureu iznosu od 5 mil. eura i regionalnovodosnadbijevanje u iznosu od 7mil. eura, u kojima se Vlada Crne Gorejavlja kao garant. Takođe, u cilju formalnopravnog razgraničenja obavezaizmeđu Srbije i Crne Gore prema povjeriocimaiz Pariskog kluba potpisanje bilateralni Sporazuma sa SAD-om,dok su usaglašeni spoprazumi saFrancuskom i Švajcarskom. Na osnovupotpisanog Sporazuma sa Njemačkomu okviru Pariskog kluba, Ministarstvofinansija je pokrenulo inicijativu otpisaduga prema KfW, odnosno zamjeneduga za određeni projekat, u iznosuod 11,2 mil. eura.U toku 2008 god., shodno Zakonuo budžetu za 2008 god. i Odluke ozaduživanju i davanju garancija,predviđeno je potpisivanje kredita zaProjekat otpadnih voda faza III sa KfWom,sa IBRD-om za projekte katastar,održivi razvoj-turizam i energetskaefikasnost, prvi kreditni aranžamansa Razvojnom bankom Savjeta Evrope(CEB) za Projekat stanovi solidarnosti irobni kredit Vlade Austrije za nabavkumedicinske opreme.Vlada Crne Gore će se javiti u tokuove godine i kao garant za sljedećeprojekte: HE Piva sa KfW u iznosu od6,5 mil. eura i željezničke infrastrukturesa EIB-om u iznosu od 7 mil.eura. Takođe, očekuje se potpisivanjeugovora za projekte EIB iz aranžmanapotpisanih za vrijeme SCG, a koji suse odnosili na projekte EIB u CrnojGori. Naime, ostalo je još nepovučeno13 mil. eura i to, za projekte iz oblastiputeva 4 mil. eura, rekonstrukcije aerodroma1 mil. eura, otpadne vode 5mil. eura i energetike 3 mi. eura., i ovasredstva će se posebnim ugovorimaangažovati.Sredstva robnog kredita VladeRepublike Francuske za energetski sektoru iznosu od 8,5 mil. eura, potpisan2006. god., će se posebnim ugovoromo prosljeđivanju sredstava izmeđuVlade i EPCG angažovati najvjerovatnijeu toku ove godine, i očekujese prva povlačenja robnog kreditaVlade Španije za reciklažni centar uPodgorici.Podaci navedeni u tabeli 1. pokazujubruto državni dug CG, dok kodpotraživanja najznačajniji je dug RuskeFederacije prema CG u iznosu od 18mil. dolara., sporazum potpisan 27aprila 2007. god., i priliv deblokiranihsredstava iz procesa sukcesije od oko2,5 mil. dolara. Prilikom izračunavanjaiznosa neto zaduženja Crne Gore trebauzeti u obzir depozite Ministarstvafinansija koji iznose na dan 29. februar2008. god. oko 133,5 mil eura,uključujući i 38.477,689 unci zlata.Depoziti državnih fondova, premapodacima Centralne banke CG iznose71,7 mil. eura. U januaru održana je iprva runda pregovora sa predstavnicimaMinistarstva finansija Albanije oklirinškom potraživanju Crne Goreprema Albaniji, ali uslijed neodržavanjaKomiteta za podjelu finansijske aktivei pasive bivše SFRJ, organa nadležnogza neriješena dužničko- povjerilačkapitanja, iznosi i način naplatepo traživanja biće definisan u naknadnimpregovorima.Kr e t a n j e u n u t r a š n j e g d u g a u p r v o mk v a r t a l u 2008. g o d i n eUnutrašnji dug nastavlja tendenciju,za razliku od spoljnjeg duga, i uprvom kvartalu uvećan je za 47,8 mil.eura. Rast unutrašnjeg duga u toku44

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.TABELA 1.STANJE DRŽAVNOG DUGA CRNE GORE NA DAN 31.03.2008. god.EURO (milioni)Kreditor Stanje duga BDP est Ino dug/BDP % ino duga % javnog duga(2/3)1 2 3 4 5 6Meunarodna banka za obnovu i razvoj (IBRD) 194,8 2.719,0 7,2% 41,9% 24,7%Meunarodna finansijska organizacija (IFC) 8,5 2.719,0 0,3% 1,8% 1,1%Zemlje lanice Pariskog kluba kreditora* 135,3 2.719,0 5,0% 29,1% 17,2%Meunarodna organizacija za razvoj (IDA)** 44,0 2.719,0 1,6% 9,5% 5,6%Evropska investiciona banka (EIB) 36,8 2.719,0 1,4% 7,9% 4,7%EBRD 3,7 2.719,0 0,1% 0,8% 0,5%Razvojna banka Savjeta evrope 2,2 2.719,0 0,1% 0,5% 0,3%Evropska Zajednica 5,5 2.719,0 0,2% 1,2% 0,7%Kreditna banka za obnovu - Njemaka (KFW) 10,9 2.719,0 0,4% 2,3% 1,4%Austrijski kredit 4,1 2.719,0 0,2% 0,9% 0,5%Anglo Yugoslav banka 0,3 2.719,0 0 0,1% 0,0%Madjarski kredit 9,0 2.719,0 0,3% 1,9% 1,1%Poljski kredit 8,4 2.719,0 0,3% 1,8% 1,1%Societe General - Education IT 1,9 2.719,0 0,1% 0,4% 0,2%UKUPNO 465,4 2.719,0 17,1% 100,0% 59,0%* Iznos originalnog duga u eurima je 71%,americkim dolarima 26% i 3% u ostalim valutama.Koristili smo kurs USD/EUR = 0,79, iako je trenutni srednji kurs 0,64, tako da bi trenutno stanje duga bilo oko4 mil. eura manje nego prikazano.**Originalni iznos je u specijalnim pravima vuenja (SDR)Kreditor Stanje duga BDP Dom dug/BDP % dom duga % javnog duga(2/3)1 2 3 4 5 6Stara devizna štednja 122,8 2.719,0 4,5% 38,0% 15,6%Dug lokalnih samouprava 42,4 2.719,0 1,6% 13,1% 5,4%Obaveze po osnovu obešteenja 126,2 2.719,0 4,6% 39,1% 16,0%Komercijalni krediti 31,5 2.719,0 1,2% 9,8% 4,0%UKUPNO 322,9 2.719,0 11,9% 100,0% 41,0%UKUPNO JAVNI DUG 788,3 2.719,0 29,0%Napomene:1) Kredit od njemake KfW banke za potrebe vodosnabdijevanja koriste opštine ali je prikazan u zbirnoj tabeli ino duga.2008. god. uzrokovan je prije svegaevidentiranjem obaveza državnih fondovaprema komercijalnim bankama,a shodno odredbama izmjenjenogZakona o budžetu. U odnosu na krajprošle godine učešće unutrašnjegduga u ukupnom dugu poraslo je sa37,3% na 41% BDP. Unutrašnji dugće rasti i u narednom periodu, uslijedrestitucije, obaveza po osnovuisplata zaostalih penzija, preuzimanjaobaveza preduzeća, tako da iznosunutrašnjeg duga može dostići 20%BDP, i time zaustaviti namjeru Vlade dadržavni dug ostane ispod 30% BDP-a usrednjoročnom periodu.Obaveza po osnovu restitucijeuvećana je za 0,8 mil. eura. Do sada sudonijeta pravosnažna rješenja u ukupnomiznosu od 164,6 mil. eura od čegaje 8,6 mil. eura isplaćeno u gotovini, aobveznica je otkupljeno u vrijednostiod 29,8 mil. eura. Odredbama Zakonao izmjenama i dopunama zakona opovraćaju oduzetih imovinskih pravai obeštećenja određena je gornja granicaukupnog iznosa obaveza do 10%BDP-a, kao i godišnje plaćanje poosnovu ove obaveze do 0,5% BDP.Dug opština umanjen je u odnosu nakraj prošle godine za 10,8 mil. eura ion uključuje i zaostale budžetske obavezeopština u iznosu od 20,5 mil. eurai kratkoročnih kredita od 4 mil. eura.Na osnovu Zakona o isplati devizneštednje građana položene kodovlašćenih banaka sa sjedištem vanRepublike Crne Gore, uvećan je dug poosnovu stare devizne štednje za 26,3mil. eura. Skupština Crne Gore usvojilaje i Zakon o isplati deviznih sredstavagrađana položenih kod Dafimentbanke AD Beograd i Banke privatneprivrede DD Podgorica položenihpreko preduzeća Jugoskandik DDBeograd. Obaveza po osnovu ovogzakona isplaćivaće se do 2017 god. iprocjena ukupne obaveze je oko 9,5mil. eura.Vlada Crne Gore usvojila je, u ciljusmanjenja unutrašnjeg duga, Odlukuo otkupu obveznica devizne štednjegrađana za 2016. i 2017. god.Državni dug CG sa javnimpreduzećima iznosi 920,6 mil. euraili 33,6% BDP. U prethodnoj regulativi,Zakon o zaduživanju i upravljanjudugom javnog sektora posmatrao jeisključivo dug javnog sektora, koji je,osim duga centralne vlade, opštinai državnih fondova, uključivao i dugpreduzeća u većinskom državnomvlasništvu, dok izmjenjeni opšti Zakono budžetu definiše pojam državni dugu skladu sa terminologijom evropskogsistema integrisanih ekonomskihračuna, ESA-95. Naime, po terminologijiESA-95, posmatra se isključivo dugvlade tj. general government sectordebt, dok se u vladin sektor (generalgovernment sector) uključuju sve jedinicekoje proizvode za pojedinačnui kolektivnu potrošnju i većinom sufinansirane od strane obaveznih plaćanjadrugih jedinica, u principu onihkoje učestvuju u podijeli nacionalnogdohotka. Vladin sektor, po ESA-95obuhvata četiri podsektora: centralnuvladu, vladu država ili regija (ako postoje),lokalne vlade i socijalne fondove, injihov dug se shodno definiciji smatradugom vlade. Protokol iz Ugovora oEvropskoj uniji iz Mastrihta, 1992 god.,definiše ukupan dug vlade kao brutostanje duga po nominalnoj vrijednostina kraju fiskalne godine, konsolidovanizmeđu vladinih sektora.Vlada Crne Gore usvojila jeStrategiju za upravljanje dugom za2008-2010 god. Strategija definišesmjernice za upravljanje dugom igotovinom, kao i određene preporukevezane za finasiranje projekata,davanje garancija i drugim implicitnihbudžetskih obaveza. Sastavnidio Strategije je i Analiza održivostiduga, koja je testirala kretanje dugau slučaju više varijabli, kretanja BDP,budžetskog bilansa i kamatnih stopa.Osnovni rezultat analize je da je državnidug Crne Gore u principu održiv,i samo u slučaju negativnog kretanjaBDP i budžetskog deficita u dužemroku mogu se javiti određeni problemi.Rizici koji se tiču samog dugasu uglavnom niski. Poslije ažuriranjamarkoekonomskih podataka, prijesvega nove procjene BDP-a, i uključivanjapotencijalnih troškova izgradnjeautoputa, isplate zaostalih penzija uAnalizu održivosti duga, Strategija zaupravljanje dugom za 2008-2010 god.biće objavljena.Koordinator Odsjeka zaupravljanje državnim dugom,analizu zaduženosti,upravljanje gotovinomi odnose sa inostranstvom,Nemanja Pavličić45

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.I - OSTVARENJE PRIHODARealizacija javnepotrošnjena lokalnom nivouza period januar-decembar2007. godineUkupno ostvareni prihodi budžeta svih opština za 2007. godinu iznose 305,33 mil. eur (pros. mjes. 25,44 mil. eur) i u odnosu na2006. godinu (164,75 mil. eur), veći su za 85,33%. U strukturi ostvarenih prihoda, prihodi lokalnog karaktera učestvuju sa 83,05%,ustupljeni prihodi budžeta Države 11,91 %, sredstva Egalizacionog fonda 3,56 %, uslovne dotacije iz budžeta Države 0,52% i subvencijeiz budžeta Države 0,96 %.R.BU narednoj tabeli daje se pregled ostvarenih budžetskih prihoda opština za 2007. godinu, po izvorima:OpštineLokalniprihodiUstupljeniprihodiEgalizacionifondUslovnedotacijeSubvencijeiz BudžetaDržaveUkupno(3 do 6)u eur%1 2 3 4 5 6 7 8 91. Andrijevica 745,406 82,042 367,544 150,000 7,938 1,352,930 0.442. Bar 52,891,313 3,110,532 179,359 34,390 56,215,594 18.413. Berane 2,328,770 528,431 1,801,136 738,772 5,397,109 1.774. Bijelo Polje 3,666,303 632,290 1844,130 250,000 6,392,723 2.095. Budva 35,871,864 7,521,712 162,412 11,200 43,567,188 14.276. Danilovgrad 2,679,814 394,077 925,921 550,000 4,549,812 1.497. Žabljak 1,758,841 461,070 247,338 250,000 101,935 2,819,184 0.928. Kolašin 5,171,322 381,406 228,966 200,000 5,981,694 1.969. Kotor 17,530,700 3,022,877 132,244 871,542 21,557,363 7.0610. Mojkovac 800,809 127,219 636,651 1,564,679 0.5111. Nikšić 20,396,209 2,456,604 894,456 23,747,269 7.7812. Plav 710,873 273,774 554,328 200,000 96,955 1,835,930 0.6013. Plužine 1,338,511 611,457 132,118 2,082,086 0.6814. Pljevlja 8,900,873 1,111,873 340,284 80,000 10,433,030 3.4215. Podgorica 68,807,949 8,950,041 183,493 77,941,483 25.5316. Rožaje 2,646,760 728,252 841,858 4,216,870 1.3817. Tivat 4,461,585 1,332,411 35,402 5,829,398 1.9118. Ulcinj 3,189,575 968,153 470,101 9,638 4,637,467 1.5219. Herceg Novi 15,666,511 3,051,016 39,520 384,614 19,141,661 6.2720. Cetinje 3,386,993 579,546 605,721 465,633 5,037,893 1.6521. Šavnik 619,870 33,094 261,603 119,800 1,034,367 0.34UKUPNO 253,570,851 36,357,877 10,884,585 1,600,000 2,922,417 305,335,730 100.00% 83.05 11.91 3.56 0.52 0.96 100.0046

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.1. Lokalni prihodi budžeta opštinaUkupno ostvareni lokalni prihodi budžeta svih opština za 2007. godinu iznose 253,57 mil. eur, i u odnosu na 2006. godinu(131,50 mil. eur), povećani su za 92,83%. Od navedenog iznosa, na fiskalne prihode (poreze, takse i naknade) odnosi se 55,40%,a na ostale prihode (prihode od prodate imovine, prihode koje svojom djelatnošću ostvare opštinski organi i službe, donacije,pozajmice i prenesena sredstva iz prethodne godine) 44,60%.Ostvareni fiskalni prihodi opština za 2007. godinu iznose 140,49 mil. eur (pros.mjes. 11,7 mil. eur), što u odnosu na 2006. godinu(76,97 mil.eur) čini povećanje za 82,53%. U strukturi navedenih prihoda, najveće učešće se odnosi na prihode od: naknade zauređivanje građevinskog zemljišta (51,66%), naknade za korišćenje građevinskog zemljišta (11,09%), prireza porezu na dohodakfizičkih lica (10,45%), poreza na nepokretnosti (9,85%) i lokalnih komunalnih taksa (6,63 %). Na ostale lokalne prihode (porez nafirmu, porez na potrošnju , porez na igre na sreću i zabavne igre , lokalne administrativne takse , naknade za korišćenje opštinskihputeva) odnosi se 10,32%.Značajno povećanje ovih prihoda u 2007. godini, u odnosu na 2006. godinu zabilježeno je kod prihoda od naknade za uređivanjegrađevinskog zemljišta (189,95%), što je rezultat povećanih investicionih aktivnosti, posebno u primorskim opštinama i OpštiniPodgorica, a na koje se odnosi 86,09% ukupno naplaćenih prihoda po tom osnovu (72,6 mil. eur). Takođe, značajno povećanjezabilježeno je i kod prihoda od naknade za korišćenje građevinskog zemljišta (95,83%), poreza na potrošnju (54,27%) i poreza nanepokretnosti (39,59%), a što je rezultat efikasnije kontrole plaćanja fiskalnih obaveza od strane opština.Opštine su po osnovu ostalih prihoda (prihoda od prodate imovine, prihoda koje svojom djelatnošću ostvare opštinski organii službe, donacija, pozajmica i prenesenih sredstava iz prethodne godine) za izvještajni period ostvarile 113,08 mil. eur (pros. mjes.9,42 mil. eur), što u odnosu na 2006. godinu (54,53 mil. eur) čini povećanje od 107,37%. U strukturi prihoda po ovom osnovu,najveće učešće se odnosi na prihode od prodate imovine (69,49 %) i prihodi po tom osnovu, u odnosu na 2006. godinu povećanisu za 102,1% .U narednoj tabeli daje se pregled ostvarenih lokalnih budžetskih prihoda opština za 2007. godinu, po izvorima:u eurRedni broj Opština Fiskalni prihodiOstali lokalniprihodiUkupno (3+4) %1 2 3 4 5 61 Andrijevica 208,714 536,692 745,406 0.292 Bar 16,505,906 36,385,407 52,891,313 20.863 Berane 1,506,947 821,823 2,328,770 0.924 Bijelo Polje 2,453,512 1,212,791 3,666,303 1.445 Budva 17,873,359 17,998,505 35,871,864 14.156 Danilovgrad 1,040,296 1,639,518 2,679,814 1.067 Žabljak 849,545 909,296 1,758,841 0.698 Kolašin 2,285,012 2,886,310 5,171,322 2.049 Kotor 10,579,858 6,950,842 17,530,700 6.9110 Mojkovac 570,515 230,294 800,809 0.3211 Nikšić 14,557,271 5,838,938 20,396,209 8.0412 Plav 529,622 181,251 710,873 0.2813 Plužine 734,161 604,350 1,338,511 0.5314 Pljevlja 7,134,077 1,766,796 8,900,873 3.5115 Podgorica 42,016,936 26,791,013 68,807,949 27.1416 Rožaje 1,163,652 1,483,108 2,646,760 1.0417 Tivat 3,136,453 1,325,132 4,461,585 1.7618 Ulcinj 2,816,508 373,067 3,189,575 1.2619 Herceg Novi 12,302,205 3,364,306 15,666,511 6.1820 Cetinje 2,046,337 1,340,656 3,386,993 1.3421 Šavnik 177,503 442,367 619,870 0.24UKUPNO 140,488,389 113,082,462 253,570,851 100.00% 55.40 44.60 100.0047

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.2. Ustupljeni prihodi Budžeta DržaveBudžetima opština (21) je od zajedničkih prihoda za 2007. godinu ustupljeno 36,36 mil. eur (pros. mjes. 3,03 mil. eur), što uodnosu na 2006. godinu (21.45 mil. eur), čini povećanje za 69,51%. U strukturi ustupljenih prihoda, porez na dohodak fizičkihlica učestvuje sa 32,48 %, porez na promet nepokretnosti 53,95 %, koncesiona naknada za korišćenje prirodnih dobara 10,79 % igodišnja naknada pri registraciji drumskih motornih vozila, traktora i priključnih vozila sa 2,78 %. Značajno povećanje ustupljenihprihoda u 2007. godini, u odnosu na 2006. godinu zabilježeno je kod poreza na promet nepokretnosti (176,76%), što je rezultatpovećanog prometa nepokretnosti.U narednoj tabeli daje se pregled ustupljenih prihoda budžeta Države budžetima opština za 2007. godinu , po vrstama prihoda:u eurRed. brojOpštinaPor. na doh.fiz. licaPorez naprometnepokr.Konces. nak. zakor.prir.dob.God. nak.za reg.mot.voz.Ukupno(3 do 6)Struktura1 2 3 4 5 6 7 81 Andrijevica 27,788 2,907 42,489 8,858 82,042 0.232 Bar 604,083 2,430,963 75,486 3,110,532 8.563 Berane 248,682 79,026 139,212 61,511 528,431 1.454 Bijelo Polje 324,780 154,437 39,494 113,579 632,290 1.745 Budva 619,767 6,861,636 40,309 7,521,712 20.696 Danilovgrad 161,661 175,414 24,180 32,822 394,077 1.087 Žabljak 37,383 360,078 63,609 461,070 1.278 Kolašin 114,392 197,017 50,664 19,333 381,406 1.059 Kotor 648,297 2,320,060 54,520 3,022,877 8.3110 Mojkovac 61,759 4,949 46,251 14,260 127,219 0.3511 Nikšić 1,607,755 302,919 405,347 140,583 2,456,604 6.7612 Plav 97,650 24,986 148,584 2,554 273,774 0.7513 Plužine 71,262 3,818 534,821 1,556 611,457 1.6814 Pljevlja 501,779 47,996 488,681 73,417 1,111,873 3.0615 Podgorica 5,146,398 2,979,404 440,279 383,960 8,950,041 24.6216 Rožaje 96,237 43,356 482,676 105,983 728,252 2.0017 Tivat 266,917 1,051,507 13,987 1,332,411 3.6718 Ulcinj 165,085 17,010 786,058 968,153 2.6619 Herceg Novi 600,288 2,435,267 15,461 3,051,016 8.3920 Cetinje 387,505 114,547 30,407 47,087 579,546 1.5921 Šavnik 21,039 8,780 1,812 1,463 33,094 0.09UKUPNO 11,810,507 19,616,077 3,924,327 1,006,966 36,357,877 100.00Učešće 32.48 53.95 10.79 2.78 100.003. Egalizacioni fondOpštinama je u 2007. godine iz sredstava Egalizacionog fonda doznačeno 10,88 mil. eur, što u odnosu na 2006. godinu (10,02mil. eur), čini povećanje za 8,58%. Najveće učešće u raspoređenim sredstvima po navedenom osnovu odnosi se na opštine: BijeloPolje, Berane, Danilovgrad, Nikšić i Rožaje.4. Uslovne dotacije iz budžeta DržaveBudžetom Crne Gore za 2007. godinu, na ime uslovnih dotacija, opštinama je, za realizaciju investicionih projekata iz oblastikomunalne infrastrukture, opredijeljeno 1,6 mil. eur. Ova sredstva su, posebnim odlukama Vlade, odobrena opštinama: Plavu(200.000 eur), Bijelom Polju (250.000 eur), Žabljaku (250.000 eur), Kolašinu (200.000 eur), Danilovgradu (550.000 eur) i Andrijevici(150.000 eur) i ista su prenesena opštinama u četvrtom kvartalu 2007. godine.5. Subvencije iz Budžeta DržaveZa realizaciju različitih projekata iz oblasti poljoprivrede, vodoprivrede, šumarstva, turizma i drugih oblasti, opštinama je, po48

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.osnovu budžetskih subvencija (preko korisnika Budžeta Države), za 2007. godinuusmjereno 2,92 mil. eur. Sredstva po navedenom osnovu koristile su opštine:Andrijevica, Bar, Berane, Budva, Žabljak, Kotor, Plav, Pljevlja, Ulcinj, Herceg Novi,Cetinje i Šavnik.II - IZVRŠENJE RASHODAUkupni izdaci lokalne samouprave za period januar – decembar 2007.godineplanirani su u iznosu od 261,10 mil eur, dok je ukupno izvršenje opštinskih budžeta234,12 mil eur što čini 89,67 % izvršenja u odnosu na plan za period januar – decembar2007.godine.Najveće izvršenje budžeta je kod opštine Andrijevica – 108.47 % , Ulcinj– 105,96%, Budva – 101,43% i Cetinje – 100,26 % u odnosu na plan. Najniži stepen izvršenja uodnosu na plan za period januar - decembar je kod opštine Žabljak –51,33 %.Konsolidovani izdaci opština za period januar - decembar 2007. godine iznosilisu 212,53 mil eur što čini 8.68 % procijenjenog BDP-a za 2007. godinu. U strukturiizdataka najveće je učešće kapitalnih izdataka – 104,80 mil eur ili 44,76 % ukupnihizdataka, a zatim tekući izdaci ( bruto zarade, ostala primanja, rashodi za materijali usluge, kamate, renta, subvencije i tekuće održavanje) 71,09 mil eur ili 30,36 %.Transferi ( transferi za socijalnu zaštitu i transferi institucijama , pojedincima, NVO ijavnom sektoru) su iznosili 26,89 mil.eur ili 11,49 % ukupnih izdataka, otplata dugova21,52 mil.eur ili 16,40 % ukupnih izdata, dok su ostali izdaci iznosili 9,75 mil.eur ili4,16 % ukupnih izdataka.OpštinaIzdaci opština I-XII 2007Plan Izvršenje%izvršenjaAndrijevica 1,18 1,28 108,47Bar 24,03 22,61 94,09Berane 5,39 5,18 96,09Bijelo Polje 6,20 6,02 97,10Budva 37,69 38,23 101,43Danilovgrad 3,73 2,73 73,19Herceg Novi 16,24 16,12 99,26Kolašin 6,39 5,76 90,14Kotor 20,98 12,85 61,25Mojkovac 1,78 1,50 84,27Nikšić 27,34 23,73 86,80Plav 2,10 1,70 80,95Plužine 1,87 1,50 80,21Pljevlja 11,92 9,20 77,18Podgorica 72,09 65,72 91,16Rožaje 4,41 4,21 95,46Tivat 5,18 4,40 84,94Ulcinj 4,36 4,62 105,96Cetinje 4,99 5,00 100,26Šavnik 0,97 0,60 62,18Žabljak 2,26 1,16 51,33TOTAL 261,10 234,12 89,67U sledećoj tabeli dat je pregled konsolidovanih i ukupnih izdataka za period januar – decembar 2007. god ( u mil eur ) poopštinama i vrstama izdataka:OpštinaKonsolidovani izdaci za 2007.godKons.Izdaci% BDP-aOtplatadugovaUkupniizdaciTekući KapitalniOstaliTransferirashodi izdaciizdaciAndrijevica 0,36 0,69 0,20 0,03 1,28 0,05 0,01 1,30Bar 4,53 13,95 3,55 0,24 22,26 0,91 0,35 22,62Berane 2,06 1,86 0,69 0,23 4,85 0,20 0,33 5,18Bijelo Polje 2,04 2,00 1,22 0,20 5,46 0,22 0,57 6,03Budva 10,47 18,41 2,66 0,49 32,03 1,31 6,20 38,23Danilovgrad 1,34 0,50 0,84 0,02 2,70 0,11 0,04 2,73Herceg Novi 5,92 7,85 1,43 0,57 15,77 0,64 0,35 16,12Kolašin 1,91 3,21 0,31 0,00 5,43 0,22 0,33 5,76Kotor 4,65 5,52 0,99 0,37 11,54 0,47 1,31 12,84Mojkovac 0,87 0,26 0,17 0,04 1,33 0,05 0,16 1,50Nikšić 6,81 0,83 3,54 5,15 16,32 0,67 7,41 23,73Plav 0,92 0,27 0,29 0,02 1,49 0,06 0,20 1,70Plužine 0,69 0,34 0,23 0,12 1,38 0,06 0,03 1,41Pljevlja 4,36 3,15 0,74 0,22 8,47 0,35 0,74 9,21Podgorica 14,69 40,83 7,63 0,67 63,83 2,61 1,90 65,72Rožaje 0,99 1,97 0,86 0,03 3,85 0,16 0,36 4,21Tivat 2,05 1,59 0,59 0,17 4,41 0,18 0,00 4,41Ulcinj 3,04 0,62 0,43 0,19 4,29 0,18 0,34 4,63Cetinje 2,34 0,53 0,29 1,00 4,16 0,17 0,85 5,00Šavnik 0,39 0,10 0,06 0,00 0,56 0,02 0,04 0,59Žabljak 0,66 0,32 0,17 0,01 1,16 0,05 0,01 1,19TOTAL 71,09 104,80 26,89 9,75 212,53 8,68 21,52 234,12% učešća 30,36 44,76 11,49 4,16 90,78 16,40 100,0049

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.III - BUDŽETSKO ZADUŽENJEUkupno budžetsko zaduženje lokalne samouprave za period januar - decembar 2007. godine iznosilo je 21,86 mil eur što je0,89 % procijenjenog BDP-a za 2007. godinu. U strukturi zaduženja, na domaći dug odnosi se 14,17 mil eur što je 64,81 % ukupnogzaduženja a na inostrani dug 7,69 mil eur što čini 35,19 % ukupnog zaduženja.U ukupnom zaduženju, krediti učestvuju sa 18,92 mil eur od čega dugoročni sa 14,91 mil eur ili 68,20 % ukupnog kreditnogzaduženja.RednibrojVrsta zaduženja TOTAL % učešća % BDP-aI Domaći dug 14,17 64,81 0,581 Krediti 11,23 51,38 0,46a Kratkoročni 4,01 18,33 0,16Glavnica 3,44 15,72 0,14Kamata 0,57 2,61 0,02b Dugoročni 7,22 33,05 0,29Glavnica 6,54 29,90 0,27Kamata 0,69 3,15 0,032 Obveznice 2,92 13,37 0,123 Garancije 0,01 0,05 0,00II Inostrani dug 7,69 35,19 0,311 Krediti 7,69 35,19 0,31a Kratkoročni 0,00 0,00 0,00Glavnica 0,00 0,00 0,00Kamata 0,00 0,00 0,00b Dugoročni 7,69 35,19 0,31Glavnica 6,65 30,44 0,27Kamata 1,04 4,75 0,04I+II UKUPNO ZADUŽENJE 21,86 100,00 0,89IV - NEIZMIRENE OBAVEZEUkupne neizmirene obaveze lokalne samouprave za period januar – decembar 2007. godine iznosile su 20,53 mil eur. U strukturineizmirenih obaveza najveću stavku čine neizmirene obaveze za kapitalne izdatke – 6.39 mil eur što čini približno trećinu ukupnihneizmirenih obaveza. Obaveze za tekuće izdatke iznosile su 6.23 mil eur, dok su obaveze po osnovu otplate dugova iznosile3.42 mil.eur i pozajmica i kredita 2.78 mil.eur.RednibrojVrsta neizmirene obavezeTOTAL umil eurI Obaveze za tekuće rashode 6,23 0,25Obaveze za bruto zarade i doprinose na teret poslodavca 3,36 0,14Obaveze za ostala lična primanja 0,26 0,01Obaveze za ostale tekuće rashode 2,61 0,11II Obaveze po transferima za socijalnu zaštitu 0,02 0,00III Obaveze za transfere institucijama,pojedincima,NVO 1,58 0,06IV Obaveze za kapitalne izdatke 6,39 0,26V Obaveze po pozajmicama i kreditima 2,78 0,11VI Obaveze po osnovu otplate dugova 3,42 0,14VII Obaveze iz rezervi 0,11 0,00UKUPNE NEIZMIRENE OBAVEZE ( I+II III+IV+V+VI+VII ) 20,53 0,84% BDP-a50

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.V - KONSOLIDOVANA POTROŠNJA LOKALNE SAMOUPRAVETekući prihodi lokalne samouprave za period januar – decembar 2007.godine iznosili su 210.17 mil.eur, ili 8,58% procijenjenogBruto domaćeg proizvoda za 2007.godinu. Na naknade se odnosi 99.84 mil.eur, poreze 74.91 mil.eur,prenesena sredstva izprethodne godine 12.57 mil.eur , takse 11.92 mil.eur i ostale prihode 10.91 mil.eur.Izdaci lokalne samouprave za period januar – decembar 2007.godine su iznosili 212,61 mil.eur ili 8.68 % procijenjenog Brutodomaćeg proizvoda za 2007.godinu.Kapitalni izdaci su iznosili 104,80 mil.eur što čini 4,28% procijenjenog BDP-a za 2007.godinu. Na tekuće izdatke se odnosi 71,09mil.eur ili 2.90 % BDP-a, transfere institucijama, pojedincima, NVO i javnom sektoru 26,62 mil.eur, rashode za materijal i usluge21,38 mil.eur.Ostvareni suficit na nivou lokalne samouprave za period januar – decembar 2007.godine iznosio je 2.08 mil.eur ili 0.08 % procijenjenogBruto domaćeg proizvoda za 2007.godinu.Visoko ostvarenje prihoda od privatizacije (78,58 mil.eur, ili 3,21 % BDP-a za2007.god) omogućilo je otplatu dugova u iznosu od 21,43 mil.eur ( od čega se na otplatu obaveza iz prethodnog perioda odnosi14,93 mil.eur, a na otplatu dugova 6,48 mil.eur) . Povećanje depozita na kraju perioda iznosilo je 71.42 mil.eur.U narednoj tabeli dat je pregled konsolidovane potrošnje lokalne samouprave za period januar – decembar 2007. godine:Lokalana samouprava- Konsolidovani budžeti za period januar – decembar 2007. godineOPIS iznos % BDPTekući prihodi 210.173.021,73 8,58Porezi 74.919.266,23 3,06Porez na dohodak fizičkih lica 22.695.091,70 0,93Porez na imovinu 19.616.077,74 0,80Lokalni porezi 32.608.096,79 1,33Takse 11.921.897,53 0,49Administrativne takse 2.404.445,06 0,10Boravišne takse 207.672,39 0,01Lokalne komunalne takse 9.309.780,08 0,38Naknade 99.847.783,49 4,08Naknade za korišćenje građevinskog zemljišta 15.654.354,48 0,64Naknade za korišćenje prirodnih dobara 3.939.579,50 0,16Naknada za izgradnju i održavanje lokalnih puteva 4.842.365,18 0,20Naknade za uređivanje građevinskog zemljišta 72.761.888,50 2,97Ostale naknade 2.649.595,83 0,11Ostali prihodi 10.913.964,14 0,45Novčane kazne i oduzete imovinske koristi 1.554.080,11 0,06Prihodi koje organi ostvaruju vršenjem svoje djelatnosti 4.793.050,37 0,20Ostali prihodi 4.566.833,66 0,19Primici od otplate kredita i sredstva prenesena iz prethodne godine 12.570.110,34 0,51Prenesena sredstva iz predhodne godine 12.570.110,34 0,51Izdaci 212.613.913,59 8,68Tekući izdaci 71.093.291,46 2,90Bruto zarade i doprinosi na teret poslodavca 31.729.442,97 1,30Neto zarade 18.387.273,76 0,75Porez na zarade 3.358.772,28 0,14Doprinosi na teret zaposlenog 5.065.861,34 0,21Doprinosi na teret poslodavca 4.443.188,17 0,18Opštinski prirez 474.347,42 0,02Ostala lična primanja 6.156.084,99 0,25Rashodi za materijal i usluge 21.387.573,46 0,87Tekuće održavanje 7.490.889,26 0,31Kamate 836.173,69 0,0351

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.Renta 681.936,29 0,03Subvencije 797.354,68 0,03Ostali izdaci 2.013.836,12 0,08Transferi za socijalnu zaštitu 267.122,38 0,01Prava iz oblasti socijalne zaštite 195.543,38 0,01Sredstva za tehnološke viškove 71.579,00 0,00Transferi institucijama pojedinicima,NVO i javnom sektoru 26.625.082,54 1,09Transferi javnim institucijama 7.631.561,12 0,31Transferi nevladinim organizacijama 3.439.884,90 0,14Transferi pojedincima 2.954.250,77 0,12Transferi opštinama 877.870,98 0,04Transferi javnim preduzecima 11.721.514,77 0,48Kapitalni izdaci 104.802.650,73 4,28Pozajmice i krediti 1.714.709,32 0,07Otplata garancija 7.077,33 0,00Rezerve 8.103.979,83 0,33Deficit 2.081.525,87 0,08Finansiranje -2.081.525,87 -0,08Domaće finansiranje -12.238.174,98 -0,50Pozajmice i krediti iz domaćih izvora 9.181.160,03 0,37Otplata dugova 6.481.912,02 0,26Otplata obaveza iz prethodnog perioda 14.937.422,99 0,61Inostrano finansiranje 2.997.730,38 0,12Krediti i hartije od vrijednosti 1.437.164,53 0,06Pozajmice i krediti iz inostranih izvora 1.526.550,00 0,06Otplata dugova 89.385,47 0,00Donacije 1.560.565,85 0,06Prihodi od privatizacije 78.586.838,06 3,21Transferi 4.522.417,73 0,18Povećanje/smanjenje depozita -71.427.919,33 -2,92Sektoru za poreski i carinski sistemSamostalni savjetnik IRadović Gordana,Sektor za budzetSamostalni savjetnikSlobodanka Labus52

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.Makroekonomski modelza procjenu kvartalnogBDP-a u Crnoj GoriCrna Gora, kao mala i veoma otvorena ekonomija, doživjela je veliki priliv stranog kapitala a istovremeno su turistički, bankarskii ostali uslužni sektori dostižu značajan rast. Domaći krediti i depoziti su takođe veoma brzo narasli a deficit tekućeg računa jedostigao nepredviđeni nivo. Teško je kreirati makroekonomski model za ekonomiju koja se tako brzo razvija, ali u isto vrijeme,još je važnije: (i) razumjeti promjene koje se odvijaju u ekonomiji; (ii) procijeniti da li će se preovlađujući trendovi nastaviti; i (iii)odlučiti da li, i kako, prilagoditi ekonomsku politiku. Štaviše, neophodno je napraviti ove procjene na redovnoj osnovi ali supodaci o BDP-u dostupni samo na godišnjoj osnovi i sa velikim vremenskim zaostatkom. Zbog toga je u Ministarstvu finansija CrneGore kreiran makroekonomski model za procjenu kvartalnog BDP-a i njegove dinamike u blagovremenom roku.Model je veoma jednostavan i procjenjuje BDP po tekućim cijenama. Može da koristi samo podatke dostupne na mjesečnoj ikvartalnoj osnovi, ali je istovremeno u stanju da detektuje promjene i njihov pravac u dinamičnoj crnogorskoj ekonomiji.U ovomsmislu, model je takođe dinamički. Model procjenjuje BDP iz dva ugla, ponude i tražnje, i bilo koja devijacija u međusobnomodnosu između ova dva pristupa naglašava potebu za ponovnom procjenom jednog ili drugog, bazirano na indikatorima ilipromjeni dinamike.Kao što se vidi u tabeli 1, procjena BDP-a prema proizvodnoj metodi vrši se korišćenjem niza jednačina koje procjenjuju razvoju svakom sektoru ekonomije (Poljoprivreda, industrija itd.) na osnovu relevantnih podataka dostupnih na redovnoj osnovi. Naprimjer, podaci o prodaji poljoprivrednih proizvoda (izvor MONSTAT) koriste se da se procijeni poljoprivredna proizvodnja. BDPse sa potrošne strane procjenjuje korišćenjem jednačina koje obuhvataju potrošnju domaćinstava i investicije, a zasnivaju se naodobrenim bankarskim kreditima i procjenom BDP-a (-porezi) sa proizvodne strane, i procjeni državne potrošnje kao i uvoza iizvoza prema podacima Ministarstva finansija i Centralne banke.Tabela 1: Skica makroekonomskog modelaY s = Y d Je BDP u tekuim cijenama Podaci (i izvor) :Y s = y i gdje i oznaava sve sektore:PoljoprivredaProdaja u poljoprivredi i šumarstvu (Monstat)Proizvodnja i RudarstvoIndustrijska proizvodnja& proizvoake cijene (Monstat)GraevinarstvoVrijednost radova u graevinarstvu (Monstat)TrgovinaPromet u maloprodaji (Monstat)TurizamBroj noenja (turista) i cijene (Monstat)TransportIndeks transporta i cijene (Monstat)FinansijeDepoziti u bankama (CBCG)VladaTekua potrošnje i zarade (MOF)Porezi-subvencijePrihodi od PDV (MOF)Y d = C + I + G + X – M, where:C je potrošnja domainstavaY s minus porezi (gore) & bankarski krediti (CBCG)I is privatne investicijeY s minus porezi (gore)& bankarski krediti (CBCG)G je državna potrošnjaTekua potrošnja i zarade (MOF)X je uvoz roba i uslugaIzvoz roba i usluga bankarski krediti (CBCG)M je izvoz roba i uslugaIzvoz roba i usluga bankarski krediti (CBCG)Procjene BDP-a za period 2000-06 (vidi tabelu 2) prilično dobro se poklapaju sa stvarnim podacima MONSTAT-a (pogotovoposlije 2002) i prema modelu, procjena nominalnog BDP-a za 2007. godinu iznosi oko 2.540 mil €. Ovo bi značilo da je nominalni rastBDP-a oko 18,5 % drugu godinu za redom. Deflator BDP-a je procijenjen na 7,4 % u 2007. što bi značilo da se realni rast procjenjujena oko 10,3 %. Trgovinski deficit (ili neto uvoz) više se nego udvostručio na 43 % BDP-a u zadnje dvije godine i investicije veomasnažno rastu. Procjene prema potrošnoj i proizvodnoj metodi se skoro poklapaju, što povećava sigurnost u rezultate modela.Procjene BDP-a za period 2000-06 (vidi tabelu 2) prilino dobro se poklapaju sa stvarnimpodacima MONSTAT-a (pogotovo poslije 2002) i prema modelu, procjena nominalnogBDP-a za 2007. godinu iznosi oko 2.540 mil €. Ovo bi znailo da je nominalni rast BDPaoko 18,5 % drugu godinu za redom. Deflator BDP-a je procijenjen na 7,4 % u 2007. štobi znailo da se realni rast procjenjuje na oko 10,3 %. Trgovinski deficit (ili neto uvoz)više se nego udvostruio na 43 % BDP-a u zadnje dvije godine i investicije veomasnažno rastu. Procjene prema potrošnoj i proizvodnoj metodi se skoro poklapaju, što53

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.Tabela 2. Crna Gora:Procjene BDP, 2000-2007.2.6002.4002.2002.0001.8001.6001.4001.2001.000Procjene BDP (u € miliona)2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007GDP nominalni stvarni Proizvodni procjena Potrošni procjena2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007ProcjenaBDP nominalni stvarni (Monstat) 1.065,7 1.295,1 1.360,4 1.510,1 1.669,8 1.815,0 2.148,1 2.544,8Deflator 100 120 124 134 142 148 162 174rast 20,2 3,1 8,3 5,9 4,3 9,0 7,4BDP realni stvarni (Monstat) 1.065,7 1.077,4 1.097,9 1.125,2 1.175,0 1.224,1 1.329,0 1.465,9rast 3,1 1,1 1,9 2,5 4,4 4,2 8,6 10,3BDP Potrošnja (procijenjeno) 1.167,3 1.269,6 1.390,3 1.512,8 1.658,1 1.804,2 2.156,1 2.544,8procenat stvarnog BDP 109,5 98,0 102,2 100,2 99,3 99,4 100,4BDP Potrošnja (procijenjeno) 1.100,8 1.234,5 1.296,0 1.564,9 1.724,2 1.804,9 2.150,0 2.530,7procenat od BDP procijen proiz 94,3 97,2 93,2 103,4 104,0 100,0 99,7 99,4procenat stvarnog BDP 103,3 95,3 95,3 103,6 103,3 99,4 100,11. Privatna potrošnja 1.019,3 1.213,7 1.291,3 1.399,2 1.528,5 1.625,6 2.186,4 2.967,0Domainstva 787,8 968,0 1027,6 1109,2 1207,8 1297,1 1661,7 2100,0Investicije+zalihe 231,6 245,6 263,7 290,0 320,8 328,4 524,7 867,02. Vlada 233,8 326,0 338,2 413,4 464,0 497,5 596,5 647,83. Neto izvoz -152,3 -305,2 -333,5 -247,7 -268,3 -318,1 -632,9 -1084,0S obzirom da je model baziran na podacima koji su dostupni na redovnoj osnovi, takođe može da se koristi za procjenukvartalnog BDP-a S i praćenje obzirom ekonomskog da je model razvoja baziran na na redovnoj podacima osnovi. koji Kao su dostupni što se može na redovnoj i pretpostaviti, osnovi, kvartalni takoe BDP je najveći utrećem kvartalu svake može godine, da se posebno koristi kad za procjenu se mjeri potrošnom kvartalnog metodom BD-a i ( praenje grafik 1). Kvartalne ekonomskog procjene razvoja su konzistentnije nakadase posmatraju na godišnjem redovnoj nivou osnovi. (grafik Kao 2). što Evidentno se može je i (iz pretpostaviti, pokretnih prosjeka kvartalni kvartalnih BDP stopa je najvei rasta u tabeli treem 3) da je nominalniBDP nastavio da raste kvartalu po prosječnoj svake godine, godišnoj posebno stopi od kad oko se 18 mjeri % u zadnjem potrošnom kvartalu metodom 2007. Drugim ( grafik riječima, 1). Kvartalnepostoji dokaz da jedošlo do usporavanja procjene ekonomskog su konzistentnije rasta do kraja kada 2007. se godine. posmatraju na godišnjem nivou (grafik 2). Evidentnoje (iz pokretnih prosjeka kvartalnih stopa rasta u tabeli 3) da je nominalni BDP nastavioda raste po prosjenoj Grafik godišnoj 1. Crna Gora: stopi Kvartalne od oko procjene 18 % BDP, u 2002-07 zadnjem kvartalu 2007. Drugimrijeima, 900 ne postoji dokaz da je došlo do usporavanja ekonomskog rasta do kraja 2007.godine.8007006005004003002002002 2003 2004 2005 2006 2007PotrošnjaProizvodnja542.8002.600Grafik 2. Crna Gora: Godišnje procjene BDP(kvartalna osnova), 2002-07.

4003002002002 2003 2004 2005 Bilten Mi­nis­tar­stva 2006 fi­nan­si­ja 2007 Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.PotrošnjaProizvodnja2.800Grafik 2. Crna Gora: Godišnje procjene BDP(kvartalna osnova), 2002-07.2.6002.4002.2002.0001.8001.6001.4001.2001.0002002 2003 2004 2005 2006 2007Procijenjeni BDP (proizvodnja)Procijenjeni BDP (potrošnja)Tabela 3. Crna Gora: Kvartalna kretanja BDP, 2006-07.2006 2007Q 1 Q 2 Q 3 Q 4 Q 1 Q 2 Q 3 Q 4Rast i uešeBDP procjienjen proizv. pristupom 21,1 23,1 17,8 16,7 14,1 17,6 19,6 20,1Pokretni prosjek rasta 12,3 15,9 17,7 19,5 17,8 16,6 17,2 18,0BDP procjienjen potroš. pristupom 15,6 15,8 16,2 29,7 26,5 27,8 14,9 5,8Pokretni prosjek rasta od ega: 6,7 13,4 16,0 19,1 21,6 24,3 23,4 17,7Potrošnja + Investicije 13,4 21,4 27,7 36,6 38,7 40,2 41,2 38,7Domainstva 8,6 13,1 16,8 20,2 21,5 22,0 21,0 20,4Investicije + Zalihe 2,0 4,4 6,1 10,9 12,5 14,3 17,0 15,9Vlada 2,9 3,9 4,7 5,5 4,7 3,9 3,1 2,4Neto Izvoz -6,7 -8,0 -11,7 -17,4 -17,1 -15,9 -17,7 -21,0Model e nastaviti da se koristi za praenje ekonomskog razvoja na kvartalnoj osnovi.Iako nije savršen, trebalo bi da daje naznake promjena u ekonomiji i da pomogne da sekvantifikuje ekonomski razvoj. Model takoe može da bude iskorišten zamakroekonomske srednjorone projekcije koje su pretpostavke za izradu srednjoronihfiskalnih projekcija Ministarstva finansija, što e znaajno doprinijeti pripremi jasne iodržive budžetske politike na kratak i srednji rok.Model će nastaviti da se koristi za praćenje ekonomskog razvoja na kvartalnoj osnovi. Iako nije savršen, trebalo bi da dajenaznake promjena u ekonomiji i da pomogne da se kvantifikuje ekonomski razvoj. Model takođe može da bude iskorišten zamakroekonomske srednjoročne projekcije koje su pretpostavke za izradu srednjoročnih fiskalnih projekcija Ministarstva finansija,što će značajno doprinijeti pripremi jasne i održive budžetske politike na kratak i srednji rok.Odsjek za makroekonomsku analizui saradnju sa međunarodnim organizacijama55

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.Konsolidovana javnapotrošnja u Crnoj Gori uperiodu I - III 2008. godineKonsolidovana javna potrošnja u periodu januar-mart 2008. godine procijenjena je na iznos od 273,75 mil.eur.Procijenjeni nivo javne potrošnje finansiran je iz poreza u iznosu od 185,47 mil.eur, taksi 9,68 mil.eur, doprinosa 69,58 mil.eur, naknada 32,16 mil eur i ostalih tekućih prihoda 18,67 mil.eur. Ministarstvo finansija procijenilo je ostvarenje budžetalokalnih samouprava za prvi kvartal 2008. godine, na osnovu plana opština za 2008. godinu i ostvarenja opštinskih budžetau prethodnim godinama.Tekući javni prihodi procijenjeni su u iznosu od 315,55 mil eur ili 11,6 % procijenjenog BDP-a za 2008. godinu (2.719,20mil eur). U strukturi javnih prihoda, najznačajniji su porezi – 6,82 % BDP-a, i doprinosi – 2,56 % BDP-a.U tabeli je dato ostvarenje tekućih javnih prihoda za I kvartal u mil eur i % BDP-a:Konsolidovana javna potrošnjaO P I SQ1 2008Ostvarenjeu % BDP-aTEKUĆI PRIHODI 315.55 11.60Porezi 185.47 6.82Porez na dohodak fizičkih lica 28.12 1.03Porez na dobit pravnih lica 10.80 0.40Porez na promet nepokretnosti 11.37 0.42Porez na dodatu vrijednost 85.36 3.14Lokalni porezi 9.02 0.33Akcize 23.72 0.87Porez na međunarodnu trgovinu i transakcije 15.23 0.56Ostali republički porezi 1.86 0.07Doprinosi 69.58 2.56Doprinosi za penzijsko i invalidsko osiguranje 39.51 1.45Doprinosi za zdravstveno osiguranje 28.30 1.04Doprinosi za osiguranje od nezaposlenosti 1.77 0.07Takse 9.68 0.36Administrativne takse 3.38 0.12Sudske takse 2.01 0.07Boravišne takse 0.10 0.00Lokalne komunalne takse 3.14 0.12Ostale takse 1.05 0.04Naknade 32.16 1.18Naknade za korišćenje dobara od opšteg interesa 2.15 0.08Naknade za korišćenje prirodnih dobara 0.57 0.02Naknade za korišćenje građevinskog zemljišta 4.79 0.18Ekološke naknade 0.48 0.02Naknade za priređivanje igara na sreću 1.17 0.04Naknade za lokalne puteve 1.06 0.04Naknada za puteve 1.61 0.06Ostale naknade 20.32 0.75Ostali prihodi 13.72 0.50Prihodi od kapitala 1.86 0.07Novčane kazne i oduzete imovinske koristi 6.06 0.22Prihodi koje organi ostvaruju vršenjem svoje djelatnosti 2.20 0.08Ostali prihodi 3.60 0.13Primici od otplate kredita 4.95 0.1856

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.Konsolidovani javni izdaci za I kvartal 2008. godine procijenjeni su na 10,07 % BDP-a, dok se posle drugog nivoakonsolidacije (kada se izuzmu doprinosi na teret poslodavca) dolazi do iznosa od 9,71 % BDP-a. Tekuća javna potrošnja(konsolidovani izdaci umanjeni za kapitalne izdatke tekućeg budžeta, Kapitalno budžeta CG, državnih fondova i lokalnihsamouprava) u prvom kvartalu iznosila je 240 mil eur ili 8,83 % BDP-a.U tabeli je dato izvršenje konsolidovanih javnih izdataka za I kvartal u mil eur i % BDP-a:Konsolidovana javna potrošnjaO P I SQ1 2008Izvršenjeu % BDP-aIZDACI - I nivo konsolidacije 273.75 10.07IZDACI - II nivo konsolidacije 264.15 9.71TEKUĆA JAVNA POTROŠNJA 240.01 8.83Tekući izdaci 116.63 4.29Bruto zarade i doprinosi na teret poslodavca 72.53 2.67Neto zarade 41.75 1.54Porez na zarade 8.24 0.30Doprinosi na teret zaposlenog 11.77 0.43Doprinosi na teret poslodavca 9.61 0.35Prirez na porez 1.17 0.04Ostala lična primanja 4.12 0.15Rashodi za materijal i usluge 24.42 0.90Tekuće održavanje 4.42 0.16Kamate 3.69 0.14Renta 1.68 0.06Subvencije 3.97 0.15Ostali izdaci 1.80 0.07Transferi za socijalnu zaštitu 68.06 2.50Prava iz oblasti socijalne zaštite 10.30 0.38Sredstva za tehnološke viškove 2.06 0.08Prava iz oblasti penzijskog i invalidskog osiguranja 51.98 1.91Ostala prava iz oblasti zdravstvene zaštite 2.57 0.09Ostala prava iz oblasti zdravstvenog osiguranja 1.17 0.04Transferi inst. pojedinicima NVO i javnom sektoru 44.89 1.65Transferi javnim institucijama 36.62 1.35Transferi nevladinim organizacijama 1.60 0.06Transferi pojedincima 4.14 0.15Transferi opštinama 0.00 0.00Transferi javnim preduzećima 2.54 0.09Kapitalni izdaci 28.32 1.04Kapitalni budžet CG 5.42 0.20Pozajmice i krediti 7.40 0.27Otplata garancija 0.00 0.00Rezerve 3.03 0.11Višak javnih prihoda nad konsolidovanim izdacima u 2008. godini biće korišten za finansiranje:• Otplate stare devizne štednje• Otplate obaveza po osnovu restitucije• Otplate obaveza iz prethodnih godina• Otplate glavnice duga u zemlji i inostranstvu57

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.I - BUDŽET CRNE GOREPrimici Budžeta Crne Gore i državnih fondova za period januar-mart 2008. godine iznose 259,55 mil eur.Izvorni prihodi Budžeta za period januar-mart 2008. godine iznose 254,92 mil eur ili 9,37 % BDP-a.Struktura izvornih prihoda Budžeta Crne Gore u ovom periodu je sledeća:Konsolidovani bilans budžeta CG i državnih fondovaQ1 2008O P I S Ostvarenje u % BDP-aTEKUĆI PRIHODI 254.92 9.37Porezi 160.93 5.92Porez na dohodak fizičkih lica 20.86 0.77Porez na dobit pravnih lica 10.80 0.40Porez na promet nepokretnosti 3.10 0.11Porez na dodatu vrijednost 85.36 3.14Akcize 23.72 0.87Porez na međunarodnu trgovinu i transakcije 15.23 0.56Ostali republički porezi 1.86 0.07Doprinosi 69.58 2.56Doprinosi za penzijsko i invalidsko osiguranje 39.51 1.45Doprinosi za zdravstveno osiguranje 28.30 1.04Doprinosi za osiguranje od nezaposlenosti 1.77 0.07Takse 5.72 0.21Administrativne takse 2.65 0.10Sudske takse 2.01 0.07Boravišne takse 0.02 0.00Ostale takse 1.05 0.04Naknade 5.72 0.21Naknade za korišćenje dobara od opšteg interesa 1.01 0.04Naknade za korišćenje prirodnih dobara 0.57 0.02Ekološke naknade 0.48 0.02Naknade za priređivanje igara na sreću 1.17 0.04Naknada za puteve 1.61 0.06Ostale naknade 0.88 0.03Ostali prihodi 10.40 0.38Prihodi od kapitala 1.86 0.07Novčane kazne i oduzete imovinske koristi 5.84 0.21Prihodi koje organi ostvaruju vršenjem svoje djelatnosti 0.77 0.03Ostali prihodi 1.93 0.07Primici od otplate kredita 2.57 0.09Prihodi po osnovu poreza iznose 160,93 mil eur ili 5,92 % BDP-a. Prihodi po osnovu taksi iznose 5,72 mil eur a prihodipo osnovu naknada iznose 5,72 mil eur. Prihodi po osnovu doprinosa iznose 69,58 mil eur ili 2,56 % BDP-a. Ostali tekućibudžetski prihodi iznose 12,97 mil.58

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.Konsolidovani izdaci budžeta za prva tri mjeseci tekuće godine iznose 222,09 mil eur ili 8,17 % BDP-a.Konsolidovani bilans budžeta CG i državnih fondovaQ1 2008O P I S Izvršenje u % BDP-aIZDACI - I nivo konsolidacije 222.09 8.17IZDACI - II nivo konsolidacije 213.57 7.85TEKUĆA BUDŽETSKA POTROŠNJA 215.35 7.92Tekući izdaci 98.92 3.64Bruto zarade i doprinosi na teret poslodavca 64.53 2.37Neto zarade 37.19 1.37Porez na zarade 7.36 0.27Doprinosi na teret zaposlenog 10.40 0.38Doprinosi na teret poslodavca 8.52 0.31Prirez na porez 1.05 0.04Ostala lična primanja 2.93 0.11Rashodi za materijal i usluge 18.59 0.68Tekuće održavanje 3.25 0.12Kamate 3.52 0.13Renta 1.56 0.06Subvencije 3.67 0.14Ostali izdaci 0.86 0.03Transferi za socijalnu zaštitu 67.98 2.50Prava iz oblasti socijalne zaštite 10.25 0.38Sredstva za tehnološke viškove 2.02 0.07Prava iz oblasti penzijskog i invalidskog osiguranja 51.98 1.91Ostala prava iz oblasti zdravstvene zaštite 2.57 0.09Ostala prava iz oblasti zdravstvenog osiguranja 1.17 0.04Transferi inst. pojedinicima NVO i javnom sektoru 39.14 1.44Transferi javnim institucijama 34.69 1.28Transferi nevladinim organizacijama 0.88 0.03Transferi pojedincima 3.55 0.13Transferi javnim preduzećima 0.02 0.00Kapitalni izdaci 1.32 0.05Kapitalni budžet CG 5.42 0.20Pozajmice i krediti 7.14 0.26Otplata garancija 0.00 0.00Rezerve 2.16 0.0859

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.II - LOKALNA SAMOUPRAVAProcijenjeni konsolidovani izdaci lokalne samouprave za prva tri mjeseca 2008. godine iznose 51,66 mil.eur ili 1,91 %BDP-a. Potrošnja je finansirana iz poreza u iznosu od 24,54 mil.eur, taksi 3,96 mil.eur, naknada 26,44 mil eur i ostalih tekućihprihoda 5,70 mil.eur. Ukupni tekući prihodi lokalne samouprave u prvom kvartalu procijenjeni su na 60,63 mil eur ili 2,23% BDP-a.Konsolidovani bilans lokalne samoupraveO P I SQ1 2008Ostvarenjeu % BDP-aTEKUĆI PRIHODI 60.63 2.23Porezi 24.54 0.90Porez na dohodak fizičkih lica 7.25 0.27Porez na promet nepokretnosti 8.26 0.30Lokalni porezi 9.02 0.33Takse 3.96 0.15Administrativne takse 0.73 0.03Boravišne takse 0.08 0.00Lokalne komunalne takse 3.14 0.12Naknade 26.44 0.97Naknade za korišćenje dobara od opšteg interesa 1.14 0.04Naknade za korišćenje građevinskog zemljišta 4.79 0.18Naknade za lokalne puteve 1.06 0.04Ostale naknade 19.45 0.72Ostali prihodi 3.32 0.12Primici od otplate kredita 2.38 0.09IZDACI 51.66 1.90TEKUĆA POTROŠNJA LOKALNE SAMOUPRAVE 24.67 0.91Tekući izdaci 17.71 0.65Bruto zarade i doprinosi na teret poslodavca 8.00 0.29Neto zarade 4.56 0.17Porez na zarade 0.88 0.03Doprinosi na teret zaposlenog 1.36 0.05Doprinosi na teret poslodavca 1.08 0.04Prirez na porez 0.12 0.00Ostala lična primanja 1.19 0.04Rashodi za materijal i usluge 5.83 0.21Tekuće održavanje 1.17 0.04Kamate 0.16 0.01Renta 0.12 0.00Subvencije 0.29 0.01Ostali izdaci 0.94 0.03Transferi za socijalnu zaštitu 0.08 0.00Transferi inst. pojedinicima NVO i javnom sektoru 5.74 0.21Kapitalni izdaci 26.99 0.99Pozajmice i krediti 0.26 0.01Rezerve 0.87 0.03Odsjek za makroekonomsku analizui saradnju sa međunarodnim organizacijama60

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.Konsolidovana javnapotrošnja u Crnoj Gori zaperiod I - XII 2007. godineKonsolidovana javna potrošnja u periodu Januar-Decembar 2007. godine izvršena je u iznosu od 1.161,47 mil €. Ostvareni nivo javnepotrošnje finansiran je iz poreza u iznosu od 782,94 mil €, taksi 33,77 mil €, doprinosa 306,92 mil €, naknada 122,74 mil € i ostalih tekućihprihoda 94,25 mil €. Ukupni javni tekući prihodi iznosili su 1.340,63 mil € ili 54,73 % procijenjenog BDP-a za 2007. godinu (2.449,7 mil €).U istom periodu planirani su prihodi od poreza u iznosu od 711,73 mil €, prihodi od taksi 32,26 mil €, prihodi od doprinosa 267,75 mil €,prihodi od naknada 97,73 mil € i ostali tekući prihodi u iznosu od 77,01 mil €.Ostvareni iznosi upoređeni sa planiranim iznosima za period Januar-Decembar 2007. godine, pokazuju porast od 12,99 % ( tekućijavni prihodi ) , prihodi od poreza 10,0 %, taksi 4,66 %, naknada 25,60 %, doprinosa 14,63 % , dok su ostali tekući prihodi 22,39 % većiod planiranog iznosa. Bolja naplata tekućih prihoda omogućila je otplatu dugova domaćim i međunarodnim finansijskim institucijama uiznosu od 110,47 mil €, što je 25,25 % više u odnosu na planiranih 88,19 mil €, dok je otplata neizmirenih obaveza iz prethodnih godina68,49 mil €, što je 77,32 % više u odnosu na planiranih 38,63 mil €. Sve dospjele obaveze su uredno servisirane.OPISKONSOLIDOVANA JAVNA POTROŠNJA 2007PlanJanuar-DecembarOstvarenjeJanuar-Decembar%ostvarenjaTekući prihodi 1186.49 1340.63 112.99 54.73Porezi 711.73 782.94 110.00 31.96Porez na dohodak fizičkih lica 92.34 108.10 117.07 4.41Porez na dobit pravnih lica 40.29 39.08 96.98 1.60Porez na imovinu 27.34 40.21 147.05 1.64Porez na dodatu vrijednost 369.71 393.17 106.35 16.05Akcize 85.95 94.54 110.00 3.86Porez na međunarodnu trgovinu i transakcije 63.88 68.50 107.23 2.80Lokalni porezi 26.48 32.61 123.13 1.33Ostali republički prihodi 5.75 6.74 117.23 0.28Doprinosi 267.75 306.92 114.63 12.53Doprinosi za penzijsko i invalidsko osiguranje 135.38 173.49 128.15 7.08Doprinosi za zdravstveno osiguranje 125.45 125.45 100.00 5.12Doprinosi za osiguranje od nezaposlenosti 6.93 7.64 110.19 0.31Ostali doprinosi 0.00 0.35 0.00 0.01Takse 32.26 33.77 104.66 1.38Administrativne takse 11.97 11.56 96.53 0.47Sudske takse 7.09 8.66 122.16 0.35Boravišne takse 0.78 0.77 98.48 0.03Lokalne komunalne takse 10.51 9.31 88.62 0.38Ostale takse 1.91 3.47 181.47 0.14Naknade 97.73 122.74 125.60 5.01Naknade za korišćenje dobara od opšteg interesa 8.25 6.93 83.95 0.28Naknade za korišćenje prirodnih dobara 2.75 3.73 135.47 0.15Ekološke naknade 2.35 2.20 93.47 0.09Naknade za priređivanje igara na sreću 4.67 4.40 94.14 0.18Naknade za korišćenje građevinskog zemljišta 12.09 15.65 129.53 0.64Naknada za izgradnju i održavanje lokalnih puteva 4.50 4.84 107.71 0.20Naknada za puteve 5.40 6.46 119.68 0.26Ostale naknade 57.72 78.54 136.06 3.21% BDP61

Bilten Mi­nis­tar­stva fi­nan­si­ja Cr­ne Go­re/januar-mart 2008.Ostali prihodi 60.91 71.44 117.30 2.92Primici od otplate kredita 16.11 22.81 141.61 0.93Izdaci 1154.62 1161.47 100.59 47.41Tekuća javna potrošnja 957.58 974.10 101.73 39.76Tekući izdaci 575.80 565.30 98.18 23.08Bruto zarade i doprinosi na teret poslodavca 295.94 287.83 97.26 11.75Neto zarade 169.29 166.14 98.14 6.78Porez na zarade 31.66 30.28 95.62 1.24Doprinosi na teret zaposlenog 46.86 45.21 96.48 1.85Doprinosi na teret poslodavca 43.58 41.79 95.91 1.71Opštinski prirez 4.55 4.41 96.79 0.18Ostala lična primanja 33.86 33.67 99.43 1.37Rashodi za materijal i usluge 163.88 158.66 96.81 6.48Tekuće održavanje 31.30 30.01 95.88 1.23Kamate 21.74 27.89 128.30 1.14Renta 6.42 5.61 87.35 0.23Subvencije 14.15 13.87 98.00 0.57Ostali izdaci 8.50 7.76 91.30 0.32Transferi za socijalnu zaštitu 264.85 298.96 112.88 12.20Prava iz oblasti socijalne zaštite 40.01 39.38 98.43 1.61Sredstva za tehnološke viškove 10.54 11.49 109.00 0.47Prava iz oblasti penzijskog i invalidskog osiguranja 194.76 228.55 117.35 9.33Ostala prava iz oblasti zdravstvene zaštite 12.76 12.76 0.00 0.52Ostala prava iz oblasti zdravstvenog osiguranja 6.78 6.78 100.00 0.28Transferi institucijama pojedinicima nevladinom i javnom sektoru 83.11 81.16 97.65 3.31Transferi javnim institucijama 39.01 38.49 98.68 1.57Transferi nevladinim organizacijama 10.72 10.39 96.96 0.42Transferi pojedincima 19.66 19.60 99.69 0.80Transferi javnim preduze’ima 13.73 12.68 92.34 0.52Kapitalni izdaci 197.04 187.37 95.09 7.65Pozajmice i krediti 11.00 9.57 87.01 0.39Otplata garancija 2.16 0.06 2.73 0.00Otplata obaveza iz prethodnog perioda 0.08 0.11 0.00 0.00Rezerve 20.58 18.95 92.08 0.77Deficit/Suficit 31.87 179.16 562.17 7.31Finansiranje -31.87 -179.16 562.17 -7.31Domaće finansiranje -50.24 -79.19 157.64 -3.23Pozajmice i krediti iz domaćih izvora 13.39 15.54 116.02 0.63Otplata dugova 25.00 26.23 104.93 1.07Otplata obaveza iz prethodnog perioda 28.63 54.37 189.92 2.22Otplata stare devizne štednje 10.00 14.13 141.27 0.58Inostrano finansiranje -53.14 -78.72 148.14 -3.21Krediti i hartije od vrijednosti -56.15 -80.72 143.76 -3.30Pozajmice i krediti iz inostranih izvora 7.05 3.52 49.96 0.14Otplata dugova 63.20 84.24 133.30 3.44Donacije 3.01 1.99 66.31 0.08Prihodi od privatizacije ili depoziti 86.09 106.08 123.22 4.33Povećanje/smanjenje depozita 14.59 127.33 872.86 5.20Javna potrošnja u 2007. godini iznosila je 1.161,47 mil € odnosno 47,41 % BDP-a. Učešće tekuće javne potrošnje (konsolidovana javnapotrošnja umanjena za ukupne kapitalne izdatke - Kapitalni budžet RCG , kapitalni izdaci u tekućem budžetu i kapitalni izdaci fondova iopština) u 2007. godini u ukupnoj je 974,08 mil € što čini 39,76 % BDP-a za 2007. godinu.Tekući gotovinski suficit javnog sektora za period Januar-Decembar 2007. godine planiran je u iznosu od 31,87 mil €,a ostvaren jesuficit od 179,16 mil € što čini 7,31 % procijenjenog BDP-a za 2007. godinu. Suficit je najveći kod Budžeta Crne Gore u iznosu od 172,98mil € , dok je kod Fonda penzijskog i invalidskog osiguranja ostvaren suficit u iznosu od 2,41 mil.€. Zavod za zapošljavanje je ostvariodeficit od 0,50 mil €, Republički fond zdravstva je ostvario suficit u iznosu od 2,19 mil. € i lokalna samouprava suficit u iznosu od 2,08mil. €. Povećanje depozita u 2007. godini iznosilo je 127,33 mil € ili 5,20 % BDP-a.Odsjek za makroekonomsku analizui saradnju sa međunarodnim organizacijama62