AKAIDI dhe KELAMI - El-Hikmeh

Atributet e domosdoshme të Allahut janë klasifikuar në mënyra të ndryshme. Klasifikimi mëi njohur është ai që i ndan atributet e Allahut në individuale dhe në qenësore.1. Atributet individuale (dhatí)Janë atribute të posaçme vetëm për Allahun, pra, nuk mund dhe nuk lejohet t’i jepen ndonjëkrijese, kushdoqoftë dhe ciladoqoftë ajo. Me që e kundërta e këtyre atributeve nuk mund tëmendohet, për rrjedhojë, me që Allahu duhet konsideruar i pastër prej atributeve që shprehinmangësi, relativitet dhe përkohshmëri, këto atribute janë quajtur edhe atribute absolute (tenzihî)dhe privative, mohuese (selbî). Atributet individuale janë këto:a. Ekzistencë (vuxhud): Allahu ekziston. Ekzistenca e Tij është e domosdoshme dhe nëvetvete, nuk varet prej dikujt apo diçkaje tjetër. Nuk mund të mendohet e kundërta e këtij atributi,domethënë mosekzistenca e Allahut. Atributi i ekzistencës është quajtur edhe “atribut vetiak”(sifat-i nefsijje).b. Paraqenie (kidem): Të jesh i paraqenë do të thotë të mos kesh fillim. Qenia me njëekzistencë të tillë nuk ka një fillim, ajo ka ekzistuar gjithmonë. Kështu, nuk mund të mendohet qëAllahu të mos ketë ekzistuar në një pikë kohore të caktuar. Sado të kthehemi pas, nuk do të mundtë gjejmë një pikë kohore që Ai të mos ketë ekzistuar. Ai nuk është i krijuar, Ai nuk është ikrijuar pas. Me që ekzistenca e Allahut është e domosdoshme (vaxhibul vuxhud), edhe paraqeniae Tij është e domosdoshme. E kundërta e atributit “i paraqenë” është atributi “akcidencial”,domethënë “i krijuar, i krijuar në një pikë kohore të caktuar”. Ky atribut nuk mund të mendohetpër Allahun.c. Pasqenie (beká): Allahu është i pasqenë, domethënë që ekzistenca e Tij nuk ka fund. Ai,ekzistenca e të cilit nuk ka fillim, nuk ka as fund., pra, ai që është i paraqenë, detyrimisht ështëedhe i pasqenë. E kundërta e këtij atributi, dekompozimi, prishja dhe mbarimi (fená) nuk mund tëmendohen për Allahun. Sado para që ta çojmë mendimin, nuk mund të gjejmë një pikë kohorekur Allahu të mos ekzistojë më. Në Kur’an thuhet kështu për ekzistencën e pafillimtë e të pafundtë Allahut:“Ai është i parë e i pasmë... (Ai ka qenë e do të jetë)” 111 “Veç Allahut, çdo gjë tjetërështë e asgjësueshme...” 112d. Pangjashmëri me qeniet e krijuara (muhalefetun li’l-havadith): Të gjitha sendet dhekrijesat janë e kundërta e Allahut, Ai nuk i përngjet asnjë sendi e asnjë krijese, domethënëgjërave të krijuara pas, akcidentalisht. Allahu është një qenie përtej asaj ç’mund të mendojmë nepër Të. Ngjashmëria (mushabehet) dhe identiteti (mumathelet) i Allahut me qeniet akcidencialenuk mund të mendohet. Në Kur’an thuhet:111 Kur’ani, Hadid: 3.112 Kur’ani, Kasas: 88.46