AKAIDI dhe KELAMI - El-Hikmeh

Sipas shumicës së dijetarëve islamë, njeriu mundet të arrijë në konkluzionin e ekzistencës sëAllahut duke u përqëndruar dhe duke menduar mbi një sërë argumentesh që i përkasin esencës sëqenies së vet si dhe botës së jashtme, të cilat tregojnë për ekzistencën e Allahut. Në Kur’anthuhet: “Sytë Atë s’mund ta shohin, por ai sytë i sheh!” 72 Ky ajet parashtron se Allahu nukmund të përceptohet e njihet drejtpërdrejt me anë të shqisave. Ndërkaq, shqisat i japin “materialfaktik” mendjes dhe zemrës të cilave u takon ta njohin Zotin. Ky material faktik është çdo gjë ekrijuar, është rregullsia dhe harmonia në gjithësi që janë, nga ana e tyre, shenja, gjurmë dheargumente që tregojnë ekzistencën e Zotit. Dhe njeriu, me anë të mendjes së vet, përpiqet ta gjejëKrijuesin duke u nisur nga këto shenja, gjurmë dhe argumente. Në Kur’an urdhërohet:“Ne do t’u tregojmë njerëzve argumentet tona në horizonte dhe në vetveten e tyre që takuptojnë qartë se Ai është i vërtetë!...” 73Argumentet kryesore të parashtruara prej dijetarëve në përfundim edhe të vëzhgimit të botëssë jashtme, edhe të shqyrtimit të krijimit të vetë njeriut, janë këto:a. Argumenti i krijimit. Çdo njeri me natyrë të rregullt, të pashformuar, normalisht pranonekzistencën e një krijuesi me fuqi mbi fuqinë e vet njerëzore. Besimi në ekzistencën e Zotit ështënjë ndjenjë dhe vetëdije e natyrshme. Në formësimin e vetëdijes mbi Zotin nuk ndikojnë zelli dhepërpjekja njerëzore, arsyeja dhe arsyetimi. Kurdo që njeriu të bjerë në situatë të vështirë e nëdëshpërim, mbështetet te një Zot dhe mbetet i detyruar t’i lutet Atij. Lidhur me këtë, në Kur’anthuhet:“Kur njeriut i bie ndonjë e keqe, na lutet Neve në çdo pozicion që të jetë, ndenjur,shtruar apo në këmbë (që t’ia largojmë atë të keqe). Por, kur ia largojmë të keqen, kalonsikur të mos kish ndodhur gjë, sikur të mos na ishte lutur Neve për të keqen që e kishgjetur!...” 74b. Argumenti i akcidencës. 75 Eshtë argumenti më i njohur i dijetarëve të kelamit. Eshtëargumenti që përpiqet ta vërtetojë ekzistencën e Allahut duke u nisur nga ideja se gjithësia dheqeniet që përmbahen në të, janë të krijuara pas, në një pikë kohore të caktuar, prandaj edhe ështënevoja e një krijuesi që i ka krijuar.“A nuk mendon njeriu se Ne e krijuam ndërsa s’ishte asgjë?” 76c. Argumenti i mundësisë. Ky është argumenti më shumë i filozofëve islamë që përpiqen tavërtetojnë ekzistencën e Allahut duke u nisur nga parimi se gjithësia nuk është qenie e72 Kur’ani, En’am: 103.73 Kur’ani, Fussilet: 53.74 Kur’ani, Junus: 12.75 Qenia është esenciale, që ka ekzistuar dhe do të ekzistojë, që është e pavarur nga koha, hapësira dhe shkaqet dhenjë qenie e tillë është Zoti si dhe akcidentale, domethënë e krijuar në një pikë kohore të caktuar, e varur dhe ekushtëzuar nga koha, hapësira dhe shkaqet, pra, e përkohshme, e cila, gjithashtu, do të marrë fund në një pikë kohoretë caktuar. Në qenien akcidentale hyn e gjithë bota materiale e jomateriale e krijuar. Shih edhe shën. 33.76 Kur’ani, Merjem: 67.33