AKAIDI dhe KELAMI - El-Hikmeh

A. BESIMI TE ALLAHUBesimi te Allahu, qenia e vetme dhe më e lartë, i cili e ka krijuar dhe e drejton gjithësinë dhei cili adhurohet, është parimi i parë dhe themelor i besimit. Në të gjitha fetë hyjnore, parimi më irëndësishëm i besimit ka qenë besimi në ekzistencën dhe njësinë e Zotit, sepse parimet besimoretë feve hyjnore mbështeten në besimin te ekzistenca dhe njësia e Zotit.Të gjithë dijetarët islamë që e pranojnë se fjala “Allah” është emri i posaçëm dhe i përveçëmi qenies së lartë që adhurohet, gjatë shpjegimeve të tyre lidhur me këtë çështje, e kanë përkufizuarkështu Atë:“Allahu është emri i qenies së lartë me ekzistencë të domosdoshme 66 që është i denjë për tëgjitha lavdërimet.”Në këtë përkufizim, premisa “me ekzistencë të domosdoshme” do të thotë se mosekzistencae Allahut nuk mund të mendohet, se, për të ekzistuar, Ai s’ka nevojë për mbështetjen e njëqenieje tjetër, për rrjedhojë, se Ai është krijuesi dhe drejtuesi i gjithësisë. Kurse premisa “i denjëpër të gjitha lavdërimet” pohon se Allahu është i cilësuar me emra dhe atribute që shprehinpërsosmëri dhe transhendencë. 67Në tekstet islamike, fjala “Allah” është përdorur, qysh në krye të herës, si emri i përveçëm iqenies së vetme të adhuruar. Prandaj, ky emër nuk i është dhënë asnjë qenieje tjetër, përrrejdhojë, si në tekstet arabishte, ashtu edhe në gjuhët e popujve të tjerë muslimanë që e kanëpërdorur këtë emër, nuk ka marrë trajtë të shumësit. Shkurt, emri “Allah” ka vetëm numrin njëjësdhe përdoret vetëm në numrin njëjës.Besim te Allahu do të thotë besim se Allahu ekziston, është një, është i cilësuar me të gjithaatributet që tregojnë epërsi, ndërkaq që s’ka të bëjë me asnjë lloj atributi që shpreh relativitet dhemangësi. E thënë ndryshe, pranimi i Allahut duke njohur atributet që tek Ai ekzistojnëdomosdoshmërisht (vaxhib), që mund të ekzistojnë (xhaiz) dhe që është e pamundur të ekzistojnë(mumteni, muhal).I. Çdo njeri është i ngarkuar me përgjegjësinë për ta njohur AllahunBesimi te Allahu një, i cili di çdo gjë dhe ka fuqi (mundësi) për çdo gjë, është detyrim (farz)për çdo njeri që ka arritur moshën e adoleshencës dhe ka zhvillim mendor normal. Sipasdijetarëve të tillë si Imami Ebu Hanife dhe Imami Maturidi, edhe njerëzit që kanë jetuar nëperiudhat e rënies dhe mosveprimit të feve hyjnore ose njerëzit që kanë jetuar pa ditur asgjë mbiasnjë lloj feje, madje, janë të detyruar ta gjejnë ekzistencën dhe njësinë e Allahut në saje të66 Të mbahet parasysh se, sipas teologjisë islame, sipas tri alternativave të ekzistencës (domosdoshmëri, mundësi dhepamundësi), ndërsa Zoti është qenie e domosdoshme, të gjitha qeniet e tjera veç Tij janë të mundshme, pra, të varuraprej Tij. Kështu, ndërsa Zoti është qenie esenciale, qeniet e tjera janë akcidenciale, domethënë të krijuara, të krijuaranë një pikë kohore të caktuar (ndërkaq që edhe vetë koha është një kategori akcidenciale) dhe me një fund tëparacaktuar.67 Transhendencë (angl. “transcendence”): jashtëzakonshmëri, tejzakonshmëri. Shih edhe në fjalorët filozofikë termin“cilësi transhendentale” (angl. “transcendental qualities”).27