AKAIDI dhe KELAMI - El-Hikmeh

a. Mosekzistenca e vetëdomosdoshmërisë nuk mund të mendohet (nuk mund të mendohet qëvetëdomosdoshmëria të mos ketë ekzistuar para se të ekzistojë). Sado pas që të shkohet, nukmund të gjindet një pikë kohore kur vetëdomosdoshmëria të mos ketë ekzistuar. Pra,vetëdomosdoshmëria është e paraqenë, jo e krijuar pas.b. Individualiteti i paraqenë është, detyrimisht edhe i pasqenë. Domosdoshmëria ekzistonpafundësisht.c. Qenia e domosdoshme (e vetëdomosdoshme) është absolute; ajo nuk përbëhet prejatomesh, molekulash, formash dhe vetish materiale, nuk është qenie e përbërë.II. Mundësia dhe lejueshmëria (mumkun, xhaiz)Eshtë gjëja, ekzistenca apo mosekzistenca e së cilës nuk është domosdoshmëri eindividualitetit të saj, gjëja e cila, për të ekzistuar, ka nevojë për një shkak dhe gjëja, ekzistencadhe mosekzistenca e së cilës janë në raport të barabartë mes tyre. 351 Si shembull mund të tregohetekzistenca e njeriut. Të gjitha qeniet e tjera veç Allahut janë qenie të mundshme. Mundësia ka dycilësi:a. Ka nevojë për një shkak që të ekzistojë. Ky është shkaku i cili zgjedh ekzistencën emundësisë ndaj mosekzistencës së saj.b. Mundësia nuk mund të mendohet para shkakut të saj ose njëkohësisht me shkakun e saj.Prandaj, qenia e mundshme është e krijuar pas.III. Pamundësia, kundërshtia, absurditeti (mumteni, muhal, mustahil)Eshtë gjëja, pamundësia e ekzistencës së të cilës është domosdoshmëri e kohës, gjëja,ekzistenca e të cilës në botën e jashtme nuk mund të mendohet, gjëja, ekzistenca e të cilës është epamundur. 352 Për shembull, ndodhja njëkohësisht e dy gjërave krejt të kundërta: nuk mund tëmendohet që një njeri, në të njëjtën kohë, edhe të ecë, edhe të mos ecë. Eshtë e pamundur,kontradiktore dhe absurde që të jenë dy krijues, gjithashtu që Allahu të karakterizohet dhemendohet me veti relative e që shprehin mangësi.C. ARGUMENTETArgumenti është e dhëna që çon në gjetjen e një të dhëne tjetër, gjëja që e bën tëdomosdoshme gjetjen dhe njohjen e një gjëje tjetër.351 Si koncept filozofik, mundësia është lidhja kauzale e ekzistencës ndaj shkakut; shkaku është ai që, në raportin ebarabartë mes mosekzistencës dhe ekzistencës, i jep përparësi ekzistencës duke e bërë ekzistencën të mundur.352 Si koncept filozofik, pamundësia është mungesa e çdo lloj lidhjeje dhe kauzaliteti që çon në ekzistencë, që e bënekzistencën imediate.170