c. Konkluzionet besimore janë të dhëna një herë e përgjithmonë, ato nuk ndryshojnë sipasvendit, kohës, individëve <strong>dhe</strong> shoqërive. Eshtë kjo arsyeja që të gjithë profetët, në bazat ebesimit, kanë qenë të njëzëshëm. Si ka qenë besimi i Hz. Ademit, ashku ka qenë e<strong>dhe</strong> besimi i tëgjithë profetëve të ardhur pas tij.d. Konkluzionet besimore janë një e tërë, ato nuk pranojnë ndarje. Besimi i një personi që ibeson Allahut por jo engjëjve, është i pavlefshëm.Me konkluzionet besimore merren akaidi <strong>dhe</strong> kelami.II. Konkluzionet praktike (amelí)Konkluzionet praktike që kanë kuptimin e veprimeve praktike <strong>dhe</strong> detyrave që do të kryejnëpersonat e quajtur fetarisht përgjegjës, janë:a. Adhurimet (ibadet): Njeriu e edukon mendimin, shpirtin <strong>dhe</strong> vullnetin e vet. Fryma eadhurimeve është principialiteti (ihlas) 349 <strong>dhe</strong> sinqeriteti (samimijet). Adhurimet nuk bëhen përinteresa materiale të kësaj bote por vetëm për të fituar pëlqimin e Allahut. Duke qenë një detyrëpër besimtarët, pra një e drejtë e Zotit, adhurimet as nuk shtohen, as nuk pakësohen, as nukndryshojnë me ndryshimin e kohës, zakoneve e traditave.b. Veprimet praktike (muamelat): Janë konkluzionet që rregullojnë marrëdhënietshoqërore e juridike mes njerëzve. Bazat e tyre janë në Kur'an <strong>dhe</strong> në Traditën Profetike (sunnet).Fryma e veprimeve praktike është drejtësia. Në çështjet që kanë lidhje me veprimet praktike, kavlerë e<strong>dhe</strong> opinioni (ixhtihad). Këto konkluzione mund të ndryshojnë sipas vendit, kohës,zakoneve e traditave, etj. me kusht që të mos bien në kundërshtim me Kur'anin <strong>dhe</strong> TraditënProfetike.Me konkluzionet praktike merret shkenca e së drejtës islame (fikh).III. Konkluzionet moralo-etikeJanë konkluzionet që rregullojnë marrëdhëniet e njerëzve mes tyre <strong>dhe</strong> me gjallesat e tjera,që tregojnë rregullat e edukatës <strong>dhe</strong> që kanë për qëllim edukimin e njeriut. Konkluzionet mbi349 Kuptimi i fjalës <strong>dhe</strong> i termit përkatës "ihlas" është, në radhë të parë, "principialitet" <strong>dhe</strong>, pastaj, "sinqeritet". Kjodallohet qartë në emërtimin e sures përkatëse të Kur'anit (Ihlas), ku bëhet fjalë për principet e besimit monoteist nëislam, pra, për principialitetin e besimit te Allahu (Zoti) sipas islamit. Nga pikëpamja logjike e filozofike, në rastinkonkret, Allahu me cilësi të caktuara (që ne i paraqesim në formën e principeve të caktuara) ekziston pavarësisht ngabesimi apo mosbesimi ynë, pra <strong>dhe</strong> është primar në raport me besimin tonë mbi Të. Po të arsyetojmë kështu, ekuptojmë se në suren "Ihlas" bëhet fjalë për principet e besimit te Allahu <strong>dhe</strong> për principialitetin e këtij besimi. Kursesinqeriteti i besimit të dikujt është një gjë krejt subjektive që nuk e ndryshon aspak thelbin e çështjes. Kështu,principialiteti i monoteizmit islam nuk ka pësuar ndryshime gjatë kohës sepse është i evidentuar <strong>dhe</strong> i konsoliduarme principe të caktuara në formën e postulateve kur'anore <strong>dhe</strong> jo sepse kështu kanë dashur njerëzit! Prandajpërkthimi i fjalës "ihlas" me "sinqeritet" është në thelb i gabuar. E<strong>dhe</strong> adhurimi ka dy momente kryesore: a. principetsipas të cilave bëhet <strong>dhe</strong> b. sinqeriteti me të cilin bëhet (për çfarë motivesh <strong>dhe</strong> interesash bëhet).168
moralin <strong>dhe</strong> etikën islame janë trajtuar gjerësisht në Kur'an <strong>dhe</strong> Sunnet. Në moralin islam,respekti ndaj urdhrave të Allahut, <strong>dhe</strong>mbshuria për krijesat e Tij <strong>dhe</strong> mirëkuptimi ndaj krijesëspër hir të krijuesit është një fundament i rëndësishëm që e maturon individin <strong>dhe</strong> shoqërinë.Me konkluzionet moralo-etike merret shkenca e moralit <strong>dhe</strong> etikës islame.Sado që konkluzionet e islamit shqyrtohen në tri pjesë <strong>dhe</strong>, përsa i përket zbatimit nga anajonë, ndahen në besimore, praktike <strong>dhe</strong> moralo-etike, në një kuptim janë që të gjitha besimore,sepse, pavarësisht nga klasifikimi, një konkluzion fetar i evidentuar <strong>dhe</strong> vendosur me ajetkur'anor me kuptim të drejtpërdrejtë <strong>dhe</strong> hadith të njohur (mutevatir) gjithashtu me kuptim tëdrejtpërdrejtë, duhet besuar detyrimisht (farz) se është i fesë. Për shembull, besimi se krimi ivrasjes <strong>dhe</strong> përfolja pas shpine (gijbet) janë të ndaluara (haram), se falja e namazit është farz,është i domosdoshëm <strong>dhe</strong> i detyrueshëm (farz). Ky është një konkluzion besimor. Ndërkaq,ndërsa vrasja <strong>dhe</strong> falja e namazit futen te veprimet praktike, përfolja pas shpine futet te çështjetmoralo-etike. Në këto kushte, po qe se një njeri nuk beson se krimi i vrasjes <strong>dhe</strong> përfolja passhpine janë haram, kurse falja e namazit është farz, bëhet mohues (kafir). Por po qe se i besonkëto konkluzione por e kryen haramin ose nuk e kryen farzin, mbetet besimtar i quajtur besimtarmëkatar.B. KONKLUZIONET RACIONALEPër qenien <strong>dhe</strong> konceptin mbi të, arsyeja jep tre lloj konkluzionesh: a. domosdoshmëri; b.mundësi; c. pamundësi. Kështu, ekzistenca e Allahut <strong>dhe</strong> rezultati i veprimit matematik 2:2=1janë domosdoshmëri; një gjë, ekzistenca e së cilës ndaj mosekzistencës së saj është e barabartë(50%:50%), është mundësi; një gjë, pamundësia e së cilës është e detyrueshme, si, p.sh., qenia edy zotave, qenia e pjesës më e ma<strong>dhe</strong> se e së tërës, është pamundësi.Feja islame i ka dhënë shumë rëndësi arsyes. Prandaj, shqyrtimi i konkluzioneve racionale(mendore-arsyetimore) është me vlerë.I. Domosdoshmëria (vaxhib)Eshtë gjëja, ekzistenca e së cilës është domosdoshmëri e individualitetit të saj, mesindividualitetit <strong>dhe</strong> ekzistencës së saj nuk ka tjetërsi, nuk ka nevojë për ndonjë shkak që tëekzistojë, mosekzistenca e saj nuk mund të mendohet. 350 Nëse mospranimi i mosekzistencës sësaj është rrjedhojë e individualitetit të saj, quhet "domosdoshmëri në vetvete" ose"vetëdomosdoshmëri" (vaxhib lizatihi). Nëse mospranimi i mosekzistencës së saj është rjedhojë enjë gjëje tjetër, quhet "domosdoshmëri nga jashtë" ose "jashtëdomosdoshmëri" (vaxhib ligajrihi).Si shembull për vetëdomosdoshmërinë mund të sillet individualiteti i Allahut, kurse përjashtëdomosdoshmërinë, atributet e Allahut.Karakteristikat tipike të vetëdomosdoshmërisë janë këto:350 Si koncept filozofik, domosdoshmëria është lidhja kauzale e ekzistencës ndaj individualitetit; ekzistenca e gjësë sëdomosdoshme është rrjedhojë imediate <strong>dhe</strong> e pashmangshme e individualitetit të saj.169
- Page 1:
AKAIDIdheKELAMITekst mësimor për
- Page 5 and 6:
5. Duke shtresuar ndër zemra besim
- Page 7 and 8:
PJESA IIBESIMI DHE MOHIMIÇESHTJETA
- Page 9 and 10:
Profeti ka bërë të ditur se edhe
- Page 11 and 12:
Fjala e Dëshmisë:“Esh’hedu en
- Page 13:
“Ata që besojnë dhe kryejnë pu
- Page 16 and 17:
“Po, hyn në xhennet edhe në se
- Page 18 and 19:
këtë jetë, Allahu i Lartë, po t
- Page 20 and 21:
pohimi me gojë si dhe veprimi, dom
- Page 22 and 23:
person është musliman!” 51 Në
- Page 24 and 25:
Gjatë trajtimit të temave dhe ç
- Page 26 and 27:
PJESA IIIBESIMI TE ALLAHUÇESHTJETA
- Page 28 and 29:
mendjes dhe arsyes. Sepse, në saje
- Page 30 and 31:
Prandaj grindja mes nesh u bë shpe
- Page 32 and 33:
të bëhet përmes njohjes së argu
- Page 34 and 35:
domosdoshme, por e mundshme dhe, p
- Page 36 and 37:
II. Argumentet mbi ekzistencën e A
- Page 38 and 39:
Xhubejr b. Mut’im prej parësisë
- Page 40 and 41:
“O ju që keni besuar, kush prej
- Page 42 and 43:
“Allahu e do aksh njeri, edhe ti
- Page 44 and 45:
“(Allahu im!) Të lutem Ty me çd
- Page 46 and 47:
Atributet e domosdoshme të Allahut
- Page 48 and 49:
2. Atributet qenësore ose pozitive
- Page 50 and 51:
këmbë e, disa, mbi katër këmbë
- Page 52 and 53:
“Thuaj: “Ata do t’i ringjall
- Page 54 and 55:
PJESA IVBESIMI TE ENGJEJTÇESHTJETA
- Page 56 and 57:
“... E ata që janë pranë Tij (
- Page 58 and 59:
3. Israfili. Si njëri prej katër
- Page 60 and 61:
mundshme ekzistencën e engjëjve.
- Page 62 and 63:
Shejtani, i cili, megjithëse ashtu
- Page 64 and 65:
- Po ta shihnin?- Do të iknin me v
- Page 66 and 67:
“O ju që keni besuar! Besojeni A
- Page 68 and 69:
Kur’an ka dy ajete që flasin pë
- Page 70 and 71:
1. Ungjilli i Mateut. Shën Mateu
- Page 72 and 73:
Kur’ani qe shkruar i plotë dhe q
- Page 74 and 75:
Në Kur’an urdhërohen njerëzit
- Page 76 and 77:
të shohin modelin që duhet ndjeku
- Page 78 and 79:
4. Kur’ani është mrekullia më
- Page 80 and 81:
analizoi që të tre. Më në fund,
- Page 82 and 83:
PJESA VIBESIMI TE PROFETETÇESHTJET
- Page 84 and 85:
“Ky është një favor i Allahut.
- Page 86 and 87:
Profetit hadithet e shenjta (hadith
- Page 88 and 89:
1. Drejtësia (sidk). Çdo profet
- Page 90 and 91:
E ngjashme me mrekullinë është
- Page 92 and 93:
I. HZ. MUHAMMEDI, PROFETI I FUNDITP
- Page 94 and 95:
"Nuk ka profet që të mos i jetë
- Page 96 and 97:
* Vishej e jetonte thjesht.* Nuk u
- Page 98 and 99:
PERMBLEDHJE1. Parashtroni mendimet
- Page 100 and 101:
A. BESIMI NE JETEN E PASME"Jeta e p
- Page 102 and 103:
pasme. Kur'ani ka vënë si qëllim
- Page 104 and 105:
Besimi te jeta e pasme bëhet drit
- Page 106 and 107:
D. KIAMETI DHE CILESIA E TIJNë ter
- Page 108 and 109:
5. Dalja e Jexhuxhit dhe Mexhuxhit.
- Page 110 and 111:
Muhammedi ka njoftuar se, duke u ri
- Page 112 and 113:
Faktin që pritja për atë që ka
- Page 114 and 115:
V. Pyetja dhe llogaridhëniaPasi nj
- Page 116 and 117:
I. XhennetiFjala "xhennet" që do t
- Page 118 and 119: Në Kur'an, lidhur me ata që ndodh
- Page 120 and 121: dyshim, janë të mira, por besimi
- Page 122 and 123: PJESA VIIIBESIMI NE KAZANE DHE KADE
- Page 124 and 125: paska shkruar Allahu, ky qenka fati
- Page 126 and 127: Sipas sunnitëve, vullneti i Allahu
- Page 128 and 129: Shkrimi, ulja e ngritja, falja apo
- Page 130 and 131: Po kështu, detyra e mjekut është
- Page 132 and 133: ugë sipas dëshirës së tij. Në
- Page 134 and 135: Lexim letrar: BOTEKUPTIMI I SHOKEVE
- Page 136 and 137: PERMBLEDHJE1. Ç'kuptoni me koncept
- Page 138 and 139: A. PERKUFIZIMI I KELAMIT"Kelam" do
- Page 140 and 141: 6. Të përcaktojë se cilat janë
- Page 142 and 143: Allahu di tërësitë dhe jo hollë
- Page 144 and 145: PJESA XLINDJA E SHKOLLAVE BESIMORE
- Page 146 and 147: thënë se me dorën e Allahut nën
- Page 148 and 149: Në këto luftëra, gjithashtu, nga
- Page 150 and 151: Sunnetit dhe që argumentet e këty
- Page 152 and 153: këtë vetëm Allahu e di. Ne, jo v
- Page 154 and 155: IV. Ndryshimet në pikëpamje mes e
- Page 156 and 157: a. Ndarja prej shumicës së muslim
- Page 158 and 159: 6. Imameti. Sipas imamitëve, imame
- Page 160 and 161: 1. Personat që kryejnë mëkat të
- Page 162 and 163: d. Drejtësia e Allahut e bën të
- Page 164 and 165: 5. Besimi, akti, mëkati i madh: Si
- Page 166 and 167: PJESA XIINJOHURI TE PERGJITHSHMEÇE
- Page 170 and 171: a. Mosekzistenca e vetëdomosdoshm
- Page 172 and 173: D. SHKAQET SHKENCOREMe fjalën "shk
- Page 174 and 175: PERMBLEDHJE1. Përkufizojeni konklu
- Page 176 and 177: PERMBAJTJAPJESA I: AKAIDI .........
- Page 178 and 179: C. PROFETESIA DHE ZBULESA HYJNORE .
- Page 180: III. Mutezilitët .................