IV. Ndryshimet në pikëpamje mes esh'aritëve <strong>dhe</strong> maturiditëveQë të dy fraksionet, krahas unitetit të mendimit në çështjet themelore, në çështjet detajoreose në shpjegimin <strong>dhe</strong> interpretimin e çështjeve themelore kanë parashtruar <strong>dhe</strong> mbrojturpikëpamje të vetat.Ka autorë që e çojnë gjer në pesëdhjetë numrin e ndryshimeve në pikëpamje mes dyfraksioneve, por këtu do të prekim shkurt pikat kontradiktore më të rëndësishme mes tyre.1. Intuita e njohjes së Allahut (marifetullah): Sipas maturiditëve, ata që nuk kanë takuarkumtesën e ndonjë profeti cilido, janë të ngarkuar me përgjegjësinë për ta njohur me anë të arsyessë vet ekzistencën <strong>dhe</strong> njësinë e Allahut. Kurse sipas esh'aritëve, një person në këtë pozitë nuk eka përgjegjësinë për ta njohur <strong>dhe</strong> besuar Allahun.2. E mira <strong>dhe</strong> e keqja (husn-kubh): Maturiditët thonë se e mira <strong>dhe</strong> e keqja, e bukura <strong>dhe</strong> eshëmtuara mund të njihen me anë të arsyes, se Allahu e ka urdhëruar një gjë pse është e mirë <strong>dhe</strong>e ka ndaluar pse është e keqe. Kurse esh'aritët thonë se e mira <strong>dhe</strong> e keqja, e bukura <strong>dhe</strong> eshëmtuara nuk mund të njihen me anë të arsyes por me anë të fesë, se akti nuk përmban nëvetvete cilësinë e të mirës <strong>dhe</strong> të së keqes, prandaj një gjë është e keqe pse e ka ndaluar Allahu<strong>dhe</strong> është e mirë pse e ka lejuar <strong>dhe</strong> urdhëruar Allahu.3. Vullneti i pjesshëm (cuz'í irade): Sipas maturiditëve, njeriu zotëron një vullnet tëpjesshëm i cili ka ndikim mbi aktet e tij. Me anë të këtij vullneti njeriu bën zgjedhjen, kurseAllahu e krijon aktin e zgjedhur nga njeriu me vullnetin e vet të lirë. Kurse sipas esh'aritëve,vullneti i pjesshëm i njeriut, i krijuar nga Allahu, është i varur nga vullneti i Allahut. Njeriudëshiron, kurse Allahu, po deshi e krijon aktin e dëshiruar nga njeriu, po s'deshi, s'e krijon.4. Krijim (tekvin): Ndërsa maturiditët thonë se Allahu ka, mes atributeve të tjera tëparaqena, e<strong>dhe</strong> atributin e krijimit, me anë të të cilit ka krijuar <strong>dhe</strong> krijon, esh'aritët kanë mbrojturpikëpamjen se Allahu nuk ka një atribut të tillë të posaçëm; ky atribut duhet menduar brendaatributit "fuqi" (kudret) të Tij.5. Propozimi i rëndë e i papërballueshëm (teklifu mala-jutak): Sipas maturiditëve,Allahu nuk i ngarkon njeriut gjëra përtej mundësisë së tij, kurse, sipas esh'aritëve, mund t'ingarkojë.6. Urtësi-shkak (hikmet-il'let): Maturiditët mendojnë se në çdo akt të Allahut ka një urtësi<strong>dhe</strong> një shkak, vetëm se njeriu jo gjithmonë mundet t'i kapë këto urtësi <strong>dhe</strong> shkaqe. Kurseesh'aritët kanë mbrojtur pikëpamjen se në aktet e Allahut mund të ketë e mund të mos ketë urtësi<strong>dhe</strong> shkaqe.7. Profetësia: Sipas maturiditëve, një prej cilësive që kërkohen te profetët, është e<strong>dhe</strong> qeniamashkull. Prandaj e<strong>dhe</strong> nuk është dërguar një femër si profet. Kurse esh'aritët thonë se profetimund të jetë e<strong>dhe</strong> femër.8. Fjala vetiake (nefsí kelam): Sipas maturiditëve, atributi i paraqenë "fjalë" i Allahut qëështë fjala vetiake e Tij, natyrën <strong>dhe</strong> cilësinë e të cilës ne nuk mundemi ta njohim, nuk dëgjohet154
(nuk është i dëgjueshëm për kushtet tona). Ajo çka dëgjohet, është "fjala tingullore" (lafzí kelam),domethënë shkronjat <strong>dhe</strong> tingujt e Kur'anit, të cilat janë tregues të ekzistencës së atributit "fjalëvetiake". Sipas esh'aritëve, fjala vetiake e Allahut mund të dëgjohet.9. Shikimi i Allahut (ru'jetullah): Ndërsa maturiditët thonë se fakti që Allahu do të shihetnga njerëzit në jetën e pasme, është i mbështetur vetëm në argumentet e përcjella (Kur'an <strong>dhe</strong>hadithe), esh'aritët thonë se për ta mbështetur këtë mund të përdoren e<strong>dhe</strong> argumente racionale.10. Pendesa në të pashpresë (tovbe-i je's): Sipas maturiditëve, pendesa e bërë në kushte tëmungesës së shpresës, është e vlefshme, kurse, sipas esh'aritëve, është e pavlefshme.11. Besimi (iman): Sipas maturiditëve, besimi nuk shtohet e nuk pakësohet, kurse, sipasesh'aritëve, shtohet e pakësohet.12. Adhurimet: Sipas maturiditëve, jomuslimanët janë përgjegjës vetëm pse nuk besojnë, joe<strong>dhe</strong> pse nuk kryejnë adhurim, prandaj për këtë nuk do të japin llogari, kurse esh'aritët thonë sejomuslimanët janë përgjegjës e<strong>dhe</strong> pse nuk besojnë, e<strong>dhe</strong> pse nuk bëjnë adhurim, prandaj do tëjapin llogari për të dyja.B. DREJTIMET DHE FRAKSIONET E TJERADrejtimi, i cili, në kundërshtim me sunnizmin, në fushë të akaidit, e ka braktisur traditën(sunnetin) e Profetit <strong>dhe</strong> as'habeve, është ndarë nga rruga e ndjekur prej tyre, është vënë nëopozitë me sunnetin që përbën shumicën e ummetit islam <strong>dhe</strong> trungun e tij, nuk tregon besnikërindaj Kur'anit <strong>dhe</strong> traditës profetike sa sunnitët, quhet bidatist (ehl-i bid'at). Termi "bidatizëm"është antagonist me termin "sunnizëm". Të gjitha fraksionet e këtij drejtimi, pavarësisht ngaemërtimet e veçanta, janë bidatiste.Një pjesë e fraksioneve bidatiste, sipas pikëpamjeve që kanë, mbeten jashtë islamit <strong>dhe</strong>kuadrit të besimit, si galitët, batinitët, jeziditët. Ndjekësit e tyre nuk mund të quhen muslimanë.Një pjesë tjetër, si shiitët, mutezilitët <strong>dhe</strong> harixhitët, mbajnë qëndrim të kundërt me sunnitët, porpikëpamjet që kanë, nuk i lënë jashtë fesë. Këta pranohen si ehli kible (njerëz që drejtohen kahkiblja) <strong>dhe</strong> janë muslimanë.Fraksionet jashtë sunnizmit janë quajtur "bidatistë" (sajues, shpikës) sepse, në çështjet ebesimit, kanë nxjerrë (kanë sajuar, kanë shpikur) një sërë pikëpamjesh e besimesh të paqena nëkohë të Profetit <strong>dhe</strong> as'habeve. "Bid'at" do të thotë, në fe, "sajim, sajim i mëvonshëm <strong>dhe</strong>praktikim i një gjëje që s'ka qenë më parë". Përveç kësaj, me që në çështje të besimit bidatistëtkanë vepruar sipas dëshirave <strong>dhe</strong> prirjeve të veta, janë quajtur e<strong>dhe</strong> "ehl-i ehva" (njerëz që bëjnësipas qejfit); gjithashtu, me që janë larguar nga rruga e drejtë për shkak të një sërë pikëpamjesh tështrembra e të mbrapshta, janë quajtur "firka-i dal'le" ose "ehl-i dalal" (fraksioni i deviatorëve osefraksionistë).Cilësitë e përgjithshme të fraksioneve sajuese e deviatore janë:155
- Page 1:
AKAIDIdheKELAMITekst mësimor për
- Page 5 and 6:
5. Duke shtresuar ndër zemra besim
- Page 7 and 8:
PJESA IIBESIMI DHE MOHIMIÇESHTJETA
- Page 9 and 10:
Profeti ka bërë të ditur se edhe
- Page 11 and 12:
Fjala e Dëshmisë:“Esh’hedu en
- Page 13:
“Ata që besojnë dhe kryejnë pu
- Page 16 and 17:
“Po, hyn në xhennet edhe në se
- Page 18 and 19:
këtë jetë, Allahu i Lartë, po t
- Page 20 and 21:
pohimi me gojë si dhe veprimi, dom
- Page 22 and 23:
person është musliman!” 51 Në
- Page 24 and 25:
Gjatë trajtimit të temave dhe ç
- Page 26 and 27:
PJESA IIIBESIMI TE ALLAHUÇESHTJETA
- Page 28 and 29:
mendjes dhe arsyes. Sepse, në saje
- Page 30 and 31:
Prandaj grindja mes nesh u bë shpe
- Page 32 and 33:
të bëhet përmes njohjes së argu
- Page 34 and 35:
domosdoshme, por e mundshme dhe, p
- Page 36 and 37:
II. Argumentet mbi ekzistencën e A
- Page 38 and 39:
Xhubejr b. Mut’im prej parësisë
- Page 40 and 41:
“O ju që keni besuar, kush prej
- Page 42 and 43:
“Allahu e do aksh njeri, edhe ti
- Page 44 and 45:
“(Allahu im!) Të lutem Ty me çd
- Page 46 and 47:
Atributet e domosdoshme të Allahut
- Page 48 and 49:
2. Atributet qenësore ose pozitive
- Page 50 and 51:
këmbë e, disa, mbi katër këmbë
- Page 52 and 53:
“Thuaj: “Ata do t’i ringjall
- Page 54 and 55:
PJESA IVBESIMI TE ENGJEJTÇESHTJETA
- Page 56 and 57:
“... E ata që janë pranë Tij (
- Page 58 and 59:
3. Israfili. Si njëri prej katër
- Page 60 and 61:
mundshme ekzistencën e engjëjve.
- Page 62 and 63:
Shejtani, i cili, megjithëse ashtu
- Page 64 and 65:
- Po ta shihnin?- Do të iknin me v
- Page 66 and 67:
“O ju që keni besuar! Besojeni A
- Page 68 and 69:
Kur’an ka dy ajete që flasin pë
- Page 70 and 71:
1. Ungjilli i Mateut. Shën Mateu
- Page 72 and 73:
Kur’ani qe shkruar i plotë dhe q
- Page 74 and 75:
Në Kur’an urdhërohen njerëzit
- Page 76 and 77:
të shohin modelin që duhet ndjeku
- Page 78 and 79:
4. Kur’ani është mrekullia më
- Page 80 and 81:
analizoi që të tre. Më në fund,
- Page 82 and 83:
PJESA VIBESIMI TE PROFETETÇESHTJET
- Page 84 and 85:
“Ky është një favor i Allahut.
- Page 86 and 87:
Profetit hadithet e shenjta (hadith
- Page 88 and 89:
1. Drejtësia (sidk). Çdo profet
- Page 90 and 91:
E ngjashme me mrekullinë është
- Page 92 and 93:
I. HZ. MUHAMMEDI, PROFETI I FUNDITP
- Page 94 and 95:
"Nuk ka profet që të mos i jetë
- Page 96 and 97:
* Vishej e jetonte thjesht.* Nuk u
- Page 98 and 99:
PERMBLEDHJE1. Parashtroni mendimet
- Page 100 and 101:
A. BESIMI NE JETEN E PASME"Jeta e p
- Page 102 and 103:
pasme. Kur'ani ka vënë si qëllim
- Page 104 and 105: Besimi te jeta e pasme bëhet drit
- Page 106 and 107: D. KIAMETI DHE CILESIA E TIJNë ter
- Page 108 and 109: 5. Dalja e Jexhuxhit dhe Mexhuxhit.
- Page 110 and 111: Muhammedi ka njoftuar se, duke u ri
- Page 112 and 113: Faktin që pritja për atë që ka
- Page 114 and 115: V. Pyetja dhe llogaridhëniaPasi nj
- Page 116 and 117: I. XhennetiFjala "xhennet" që do t
- Page 118 and 119: Në Kur'an, lidhur me ata që ndodh
- Page 120 and 121: dyshim, janë të mira, por besimi
- Page 122 and 123: PJESA VIIIBESIMI NE KAZANE DHE KADE
- Page 124 and 125: paska shkruar Allahu, ky qenka fati
- Page 126 and 127: Sipas sunnitëve, vullneti i Allahu
- Page 128 and 129: Shkrimi, ulja e ngritja, falja apo
- Page 130 and 131: Po kështu, detyra e mjekut është
- Page 132 and 133: ugë sipas dëshirës së tij. Në
- Page 134 and 135: Lexim letrar: BOTEKUPTIMI I SHOKEVE
- Page 136 and 137: PERMBLEDHJE1. Ç'kuptoni me koncept
- Page 138 and 139: A. PERKUFIZIMI I KELAMIT"Kelam" do
- Page 140 and 141: 6. Të përcaktojë se cilat janë
- Page 142 and 143: Allahu di tërësitë dhe jo hollë
- Page 144 and 145: PJESA XLINDJA E SHKOLLAVE BESIMORE
- Page 146 and 147: thënë se me dorën e Allahut nën
- Page 148 and 149: Në këto luftëra, gjithashtu, nga
- Page 150 and 151: Sunnetit dhe që argumentet e këty
- Page 152 and 153: këtë vetëm Allahu e di. Ne, jo v
- Page 156 and 157: a. Ndarja prej shumicës së muslim
- Page 158 and 159: 6. Imameti. Sipas imamitëve, imame
- Page 160 and 161: 1. Personat që kryejnë mëkat të
- Page 162 and 163: d. Drejtësia e Allahut e bën të
- Page 164 and 165: 5. Besimi, akti, mëkati i madh: Si
- Page 166 and 167: PJESA XIINJOHURI TE PERGJITHSHMEÇE
- Page 168 and 169: c. Konkluzionet besimore janë të
- Page 170 and 171: a. Mosekzistenca e vetëdomosdoshm
- Page 172 and 173: D. SHKAQET SHKENCOREMe fjalën "shk
- Page 174 and 175: PERMBLEDHJE1. Përkufizojeni konklu
- Page 176 and 177: PERMBAJTJAPJESA I: AKAIDI .........
- Page 178 and 179: C. PROFETESIA DHE ZBULESA HYJNORE .
- Page 180: III. Mutezilitët .................