AKAIDI dhe KELAMI - El-Hikmeh

A. PERKUFIZIMI I KELAMIT"Kelam" do të thotë "fjalë", "shkencë". Kelami është shkenca teorike që bën fjalë mbi bazate besimit të fesë islame.Kelami është përkufizuar nga dy këndvështrime: sipas tematikës dhe sipas qëllimit.I. Përkufizimi i kelamit sipas tematikësDuke e përkufizuar shkencën e kelamit sipas tematikës, dijetarët i kanë dhënë përparësipërmendjes brenda këtij përkufizimi të tre parimeve themelore të pranuara nga të gjitha fetë:besimin te Zoti, te profetët dhe te jeta e pasme. Kështu, kelami është shkenca që bën fjalë përindividualitetin dhe atributet e Allahut të Lartë, për profetësinë dhe çështjet që lidhen me të, përgjendjen e krijesave sipas fillimit dhe fundit të tyre (krijimit dhe jetës së pasme) duke u mbeturbesnik bazave të islamit dhe zbulesës hyjnore.Shkenca që bën fjalë mbi bazat e besimit të islamit është emërtuar, gjatë historisë, me emratë ndryshëm: "akaid", "usuli'd-din", "tevhid", "fikhi ekber", "kelam". Të gjitha këto shkencatrajtojnë të njëjtat çështje. Pjesa e kelamit që bën fjalë për bazat e besimit (akide) është quajtur"akaid"; pjesa që bën fjalë për parimet themelore të fesë si besimi te Allahu, profetët dhe jeta epasme, është quajtur "usuli'd-din"; pjesa që trajton çështjen më të rëndësishme, ekzistencën dhenjësinë e Allahut, është quajtur "tevhid"; kurse emërtimi "fikhi ekber" i është dhënë për shkak sekështu e ka quajtur imami Ebu Hanife degën e drejtësisë islame (fikh) që trajton çështjetbesimore si dhe veprën e vet që shqyrton këto çështje.II. Përkufizimi i kelamit sipas qëllimitKelami është shkenca e cila, duke përdorur argumente kategorike dhe duke hedhur poshtëkundërshtimet dhe dyshimet e personave dhe grupeve me pikëpamje të kundërta, e fuqizonvërtetimin e bazave të besimit dhe, kështu, e mbron islamin. 340 Siç kuptohet edhe ngapërkufizimi, kelami u jep përgjigje kundërshtimeve ndaj islamit dhe përpiqet t'i hedhë poshtë atome anë të argumenteve mbështetur në arsye, ajete dhe hadithe. Prandaj dhe i jep shumë venddiskutimit. Ndërkaq, me që i jep shumë vend diskutimit, kelami ndahet, si metodë, prej akaiditdhe tevhidit.B. TEMATIKA E KELAMITParalel me zhvillimin e historisë islame të reflektimit (mendimit), kanë ndodhur ndryshimeedhe në tematikën e kelamit.a. Në fillim, tematika e kelamit përbëhej prej individualitetit, atributeve dhe akteve tëAllahut.340 Xhurxhani, Sherhu'l-Mevakif, 1, 23.138