AKAIDI dhe KELAMI - El-Hikmeh

A. BESIMI NE KADERIN DHE KAZANENë terminologjinë islame, kaderi është paracaktimi hyjnor mbi sendet, gjallesat dhe dukuritë.Me dijen e Tij të paraqenë e të pafundme, Allahu njeh, klasifikon dhe përcakton të gjitha tiparetsasiore-cilësore të sendeve, gjallesave dhe dukurive. Kaderi, pra, paracaktimi hyjnor, si njëkoncept që ka të bëjë me dijen dhe atributet e Allahut, shpreh ligjshmërinë hyjnore e cilarregullon të gjithë ekzistencën dhe dukuritë në gjithësi.Fjala "kaza" (kadha) që do të thotë "aksident, kryerje, bërje, krijim, realizim, vënie në jetë",si term shpreh realizimin e gjërave të vendosura në kader në kohën dhe vendin e caktuar, mesasinë dhe cilësinë e caktuar nga ana e Allahut sipas dijes së Tij të paraqenë e të pafundme.Besimi në kaderin dhe kazanë do të thotë besim në atributet dituri (ilm), vullnet (irade), fuqi(kudret) dhe krijim (tekvin) të Allahut të Lartë. E thënë ndryshe, personi që u beson këtyreatributeve, u beson edhe kaderit dhe kazasë. Në këto kushte, të besosh në kaderin dhe kazanë, dotë thotë të besosh se e mira dhe e keqja, e dobishmja dhe e dëmshmja, e ëmbla dhe e hidhura, egjalla dhe jo e gjalla, çdo gjë ekziston në saje të dijes, dëshirës, fuqisë dhe aktit krijues të Allahutdhe se nuk ka krijues tjetër veç Allahut!Çdo gjë që ka ndodhur e do të ndodhë në botë, ndodh në saje të dijes, dëshirës, përcaktimitdhe aktit krijues të Allahut. Çdo gjë ka kaderin e vet, domethënë, paracaktimin hyjnor të vet.Lidhur me njeriun, kuptimi i kësaj është kështu: Allahu i Lartë, me dijen e Tij absolute tëparaqenë e të pafundme, të pakufizuar nga koha, e di se gjërat që njerëzit do të zgjedhin mevullnetin e tyre të lirë, ku, kur dhe si do t'i zgjedhin; e di dhe, po kështu, i dëshiron dhe i krijonkur t'u vijë koha. Në këto kushte, fakti që Allahu e di qysh më parë se ç'do të zgjedhë njeriu, nukpërbën asnjë lloj shtrëngimi mbi dëshirën dhe vullnetin zgjedhës të njeriut. Eshtë e qartë se,pavarësisht nga ky besim, njerëzit nuk e dinë se ç'di Allahu për ta, kështu që në jetën epërditshme, në praktikë, ata janë krejtësisht të lirë për të dëshiruar dhe vendosur. E thënë ndryshe,ne nuk veprojmë kështu apo ashtu për shkak se e di Allahu. Eshtë Allahu që e di në mënyrë tëparaqenë dhe absolute se ç'kemi për të bërë ne! Allahu e ka krijuar njeriun si një qenie të aftë përtë zgjedhur, një qenie që zgjedh dhe që mban përgjegjësi për zgjedhjen e vet, prandaj dhe e kavënë nën përgjegjësi ligjore të përbërë prej urdhrave, lejimeve dhe ndalimeve. Në mënyrë tëveçantë, Allahu ka përcaktuar një ligj hyjnor sipas të cilit një akt i caktuar do të krijohet sipaszgjedhjes së njeriut.Eshtë edhe një veçanti tjetër e kaderit që duhet njohur: Kaderi, paracaktimi hyjnor, është efshehta hyjnore, përmbajtjen e së cilës vetëm Allahu mund ta dijë, është e fshehta, zgjidhjaabsolute dhe përfundimtare e së cilës është krejtësisht e pamundur. Mendja (arsyeja) njerëzore embruajtur me konceptet kohë dhe hapësirë dhe e kufizuar në kohë dhe hapësirë, nuk e kamundësinë dhe aftësinë për ta konceptuar dijen, vullnetin dhe fuqinë hyjnore të pakufizuar ngakoha dhe hapësira. Tentativa dhe përpjekja për ta zgjidhur në mënyrë përfundimtare çështjen ekaderit, do të thotë dhunim i mundësisë njerëzore dhe dëshirë për të bërë të pamundurën.Besimi në kaderin dhe kazanë është një ndër bazat e besimit. Ndërkaq, njerëzit nuk mund tashpëtojnë veten nga përgjegjësia duke sjellë si pretekst këtë besim dhe vetë kaderin. Njeriu, ashtusiç nuk mund të kryejë një mëkat ose, në kuptim të përgjithshëm, një faj duke menduar "kështu e123