“Aviabiletlär ucuzlaşsa,

15Naxçývanþahmat yarýþlarýnýnmärkäzinä çevrilirÜmummilli lider Heydär Äliyevinanadan olmasýnýn 88-ci ildönümümünasibätilä Naxçývan Muxtar Respublikasýnda“Naxçývan Open-2011”Beynälxalq Þahmat Festivalý keçirilir.16ÝngilislärinÇanaqqalada daha birvähþiliyi üzä çýxýbÇanaqqala döyüþläri zamaný ingilislär zähärli “däniz ulduzlarý”düzäldäräk onlarý täyyarä ilä türklärin yerläþdiyimövqelärinin ätrafýna säpiblär. O ulduzlardan birini tapdayanayaqyalýn on mindän çox türk äsgäri ya zähärlänäräkþähid olub, ya da ayaðý käsiläräk xilas ola bilib.26-27 APREL 2011 WWW.ZAMAN.AZ 40 QÄPÝKAzärbaycan-ABÞälaqäläri müzakirä edilib1Azärbaycan RespublikasýnýnPrezidenti Ýlham Äliyev aprelin25-dä ABÞ-ýn Dövlät katibinin CänubiQafqaz regionu üzrä müþaviriTina Kaydanovu qäbul edib.Görüþdä Azärbaycan ilä ABÞ arasýndaikitäräfli münasibätlär, Ermänistan-Azärbaycan,Daðlýq Qarabað münaqiþäsininnizama salýnmasý ilä baðlýdanýþýqlarýn hazýrký väziyyäti vä perspektivläri,regional vä digär mäsälälärätrafýnda fikir mübadiläsi aparýlýb.TÝCARÄT MÄRKÄZLÄRÝVERGÝ MÄCÄLLÄSÝNÝ NECÄPOZURLAR? 105 ÝQTÝSADÝYYATÇernobýl qäzasýnýn25-ci ildönümüdür1Bu gün Çernobýl atom elektrikstansiyasýnda (AES) baþ vermiþqäzanýn üzärindän 25 il ötür. Üzärindänillär ötmäsinä baxmayaraq,Çernobýl qäzasýnýn vurduðu zärärtam hesablanmayýb. Bu da onunlaälaqädardýr ki, qäza näticäsindä ätrafayayýlan radiasiya hälä dä insanölümünä säbäb olmaqdadýr. Xüsusilädä xärçäng xästäliyi bu qäzadansonra daha da artýb. 1DÜNYA 0603Þirvanda davamlý inkiþaf var“Aviabiletlär ucuzlaþsa,ölkäyä turist axýný sürätlänär”“Baký Tur” þirkätinin rähbäri: “Azal”ýn täqdim etdiyi qiymätlär o qädär yüksäkdir ki, xarici turistlär üçünbaþqa ölkädä istirahät etmäk daha särfälidir. Halbuki Azärbaycan düzgün qiymät siyasäti yürütmäklärusiyalý turistlärin 10-15%-ni ölkämizä cälb edä bilär. Bu, bir neçä yüz min turist demäkdir”.“Täyyarä biletlärinin qiymätinin1 vä aeroport rüsumlarýnýn yüksäkolmasý ölkämizä xarici turistlärin cälbolunmasýnda äsas maneälärdän biridir”.Bu fikirläri jurnalistlärä açýqlamasýndaAzärbaycan Sahibkarlar Konfederasiyasýnýnturizm komissiyasýnýnsädri, “Baký Tur” þirkätinin rähbäri FarizMämmädov säsländirib.F. Mämmädov deyib ki, “Azal”ýntäqdim etdiyi qiymätlär o qädär yüksäkdirki, xarici turistlär üçün baþqa ölkädäistirahät etmäk daha särfäli görünür.Onun sözlärinä görä, Türkiyädä 3 ulduzluoteldä 1 häftä qalma, gündä 2däfä yemäk yemä, aeroportda qarþýlanýbyola salýnma (Moskva-Antalya-Moskva täyyarä reysinä bilet dä daxilolmaqla) bir Rusiya vätändaþýna 500-600 dollara baþa gälirsä, bu pula Moskva-Baký-Moskvareysinä yalnýz bilet almaqolar: “Ona görä dä yerli turizm þirkätlärimizRusiya vätändaþlarýný Azärbaycanacälb etmäkdä çätinlik çäkirlär”.Þirkät rähbäri deyib ki, äräb ölkälärindäbaþ verän hadisälär vä ora gedän turistlärinazalmasý näticäsindä regiondadigär turizm obyektlärinä täläbat artýb.Bu, xüsusilä Rusiya turistlärindä hiss olunur:“Belä väziyyätdä Azärbaycan täräfidüzgün siyasät yürütmäklä Rusiya turistlärinintäxminän 10-15%-ni ölkäyä cälbedä bilär. Bu, bir neçä yüz min turist demäkdir.Amma qiymätlärin yüksäk olmasýbuna imkan vermir”. 1GÜNDÄM 02NAFTALANDA KÄHRÝZLÄRBÄRPA OLUNUR 108 BÖLGÄRamil HäsänovTÜRKPA-nýnBaþ katibiÝQTÝSADÝYYATMaþýn istehsalý artýbBu ilin yanvar-martaylarý ärzindä ölkämizdämaþýn vä avadanlýqlarýnistehsalý,näqliyyat vasitäläri,avtomobil vä qoþqularýn istehsalý sahäsindämähsul istehsalýnýn häcmi 33,2mln. manat olub ki, bu da ötän ilä nisbätän19,3% çoxdur. 105ÞÄRHYämändä Prezidentinistefasýsabitliyi täminedäcäkmi?Prezident Salehinistefaya getmäyärazýlýq vermäsi uzun illär boyu onunvasitäsi ilä bölgädä varlýðýný qoruyubsaxlayan ABÞ täräfindän dämämnunluqla qarþýlanýb. 111AÝLÄAna olmaða hazýrlaþanxanýmlarýn diqqätinä:Yalnýz häkimägüväninHamilälik zamaný qrip väsoyuqlamaya qarþý qäbuledilän därmanlar orqanizmä soyuq vä qripdändaha çox mänfi täsir edir. Buna görä dähäkim mäslähäti olmadan därman qäbul etmäktählükälidir. 113“TÜRKPA sülhü qorumaq üçün parlament diplomatiyasýndan istifadä edir”1“Ýlyarýmlýq fäaliyyät qarþýya qoyulmuþmäqsädlärin häyata keçirilmäsiüçün müvafiq infrastrukturunformalaþdýrýlmasýna istiqamätlänib.Çünki infrastruktur olmadan täþkilatlanmaqmümkün deyil. Biz bunun äsasmärhäläsini keçmiþik. Beynälxalq täþkilatlardamüþahidäçi statusu almaq çoxçätin prosesdir. Bäzi dövlätlär TÜRK-PA-nýn bäzi beynälxalq qurumlardamüþahidäçi statusu almasýna ängäl törätmäyä,öz säsvermä hüquqlarýndan istifadäedäräk buna mane olmaða çalýþýblar.Biz izah etmäyä çalýþýrdýq ki, TÜRK-PA sýrf sülh vä dostluq evidir. TÜRKPAayrý-ayrý dövlätlärin gücünün birläþdiriläräk,ümumi maraqlara xidmät etmäsimäqsädi güdür”. 1ÜZ-ÜZÄ 09Abunä ilä älaqädar täklif vä räylärinizi 530 85 81 (82, 83) nömräli telefona zäng etmäklä bildirä bilärsiniz.

02GÜNDÄMPrezident hüzr mäclisinä gälib1Ölkä baþçýsý Ýlham Äliyev sabiq millätväkili, “Bakýlý oðlanlar” Þän väHazýrcavablar Klubunun keçmiþ kapitanýAnar Mämmädxanovun hüzr märasiminägäläräk onun ailäsinä baþsaðlýðý verib.Märhumun üç märasimi dünän Täzäpirmäscidindä keçirilib. Qeyd edäk ki, 23 apreldäüräk tutmasýndan dünyasýný däyiþmiþmärhum bazar günü “Qurd qapýsý”yaxýnlýðýndaký qäbiristanlýqda däfn edilib.“Aviabiletlär ucuzlaþsa,ölkäyä turist axýný sürätlänär”ÄVVÄLÝ BÝRÝNCÝ SÄHÝFÄDÄAzärbaycan Regional Ýnkiþaf Märkä-direktoru Çingiz Ýsmayýlov isä1zininqonþu Gürcüstanda Tbilisidän Ýstanbula79 avroya uçmaðýn mümkün olduðunubildirib: “Belä çýxýr ki, gäläcäkdä azärbaycanlýlarBakýdan Ýstanbula birbaþa yox, ävvälcäqatarla vä ya avtobusla Tiflisä gedäcäkvä oradan Ýstanbula uçacaqlar”.Azärbaycan Turizm Ýnstitutunun kafedramüdiri Bahadýr Bilalov isä deyib ki,Baký Hava Limanýnda aeroport rüsumlarýhätta ABÞ aeroportlarýndakýndan da yüksäkdir:“Bizdä aeroport rüsumu 36 manatdýr,amma ABÞ-da 12-15 dollardýr. Mändeyärdim ki, Bakýdaký aeroport rüsumununmäbläði ilä Ýspaniyadan Märakeþä (26avro) uçmaq olar”.Säslänän fikirlärä münasibät öyränmäküçün “Azärbaycan Hava Yollarý” (AZAL)QSC-nin xidmät räisi Mähärräm Säfärli iläälaqä saxladýq. Mähärräm müällim mäsälädänxäbärdar olduqlarýný vä yaxýn vaxtlardabu barädä mätbuata geniþ açýqlamaveräcäklärini söylädi.Liseylärä qäbul imtahaný keçirilib1Ötän bazar Azärbaycan -TürkiyäÖzäl Liseylärinä qäbul imtahaný keçirilib.Qäbul Azärbaycan RespublikasýTähsil Nazirliyinin täsdiq etdiyi orta mäktäbproqramýna uyðun olaraq test üsulu iläkeçirilib. Test suallarý Azärbaycan dili, riyaziyyat,mäntiq, tarix, coðrafiya, biologiyafänn proqramlarý äsasýnda tärtib edilmiþdi.Verilän mälumata görä, bu il 11 liseydätähsil almaq üçün 9864 þagird müraciät etmiþdi.Ýmtahanýn näticäläri yaxýn günlärdäaçýqlanacaq. GÜLÄR TAPDIQLisey hälä çoxuðurlara imza atacaq1Ondoqquz Mayýs Universitetininrektoru, prof. dr. Hüseyin Akan väQafqaz Universitetinin rektoru, prof. dr.Ahmet Saniç Quba Özäl Türk Liseyini ziyarätediblär. Quba Özäl Türk Liseyininmüdiri Mustafa Alagözoðlu qonaqlara butähsil ocaðýnýn fäaliyyäti barädä ätraflý mälumatverib. Daha sonra qonaqlar liseyinmaddi-texniki bazasý, hämçinin mäktäbinhäyätindä yeni täþkil olunmuþ muzeylä tanýþolublar. Mäktäbin þäraitindän mämnunqaldýðýný bildirän Prof. dr. HüseyinAkan yaxýn gäläcäkdä bu tähsil ocaðýnýnhälä çox uðurlara imza atacaðýný äminliklädilä gätirib. AMÝL TAÐI QUBAAbunä ilä älaqädartäklif vä räylärinizi530 85 81 (82, 83)nömräli telefona zänq etmäkläbildirä bilärsiniz.KHVTÝCtäkliflärhazýrlayýbAzärbaycan gänclärinin härbi vä-ruhunun artýrýlmasý1tänpärvärlikmäqsädi ilä täkliflär hazýrlanýb. Bu barädäTrend-ä Könüllü Härbi VätänpärvärlikTexniki Ýdman Cämiyyätinin (KHVTÝC)Respublika Þurasýnýn sädri, general-mayorNovruzäli Orucov bildirib. Onun sözlärinägörä, yaxýn zamanlarda bu täkliflär“Azärbaycan gäncliyi 2011-2015-ci illärdä”Dövlät Proqramýna daxil olunmasýüçün hökumätä täqdim ediläcäk. Orucovtäkliflärä daxil olan bäzi mäsälälärädä toxunub:“Biz täkilf edirik ki, orta mäktäblärdäibtidai härbi hazýrlýq därsläri gücländirilsin.Hämin därslär formal xarakterdaþýmasýn. Bundan älavä, mäktäblilärinsilahla davranýþ värdiþlärinin yaranmasý26-27 APREL 2011 ZAMANüçün bütün mäktäblärä silah verilmälidir.Mäktäblilär arasýnda atýcýlýq yarýþlarýnýnmütämadi olaraq keçirilmäsini täkilfedirik”.General-mayor qeyd edib ki, yeniyetmävä gänclärin paraþütdän tullanmakurslarýna da cälb olunmasý härbivätänpärvärlik ruhunun artýrýlmasýnakömäk edä bilär.Bakýda avtobussürücülärini izläyäcäklärBir müddät ävväl Milli Mäclisdä1“Ýnzibati Xätalar Mäcälläsinä” älavävä däyiþikliklär edildi. Bu däyiþikliklärääsasän, avtobus sürücülärinä bir sýraqadaðalar qoyulub. Qadaðalarda näzärdätutulur ki, müntäzäm þähärdaxili marþurutlardaaudio cihazlardan istifadä särniþindaþýmaqaydalarýnýn pozulmasýdýr.Audio cihazlara isä radio, maqnitofon vämusiqi dinlämäk üçün digär vasitälär daxildir.Bundan älavä, marþurutlarda siqaretçäkmäk, avtobusu dayanacaqdan känardasaxlamaða görä dä cärimälär tätbiqolunub. Bu pozuntulara görä, 40-50 manatarasýnda cärimä näzärdä tutulur.“Modern.az” sürücülär täräfindänqadaðalara necä riayät olunduðunu, eläcädä bu istiqamätdä monitorinqlärinaparýlýb aparýlmadýðýný öyränmäk üçünNäqliyyat Nazirliyi “Bakýsärniþinnäqliyyat”MMC ilä älaqä saxlayýb. “Sürücülärinqaydalara necä riayät etmäsi ilä baðlýmonitorinqlär här zaman aparýlýb. Qadaðalarmüäyyänläþändän sonra isä bu iþdaha da güclänib”. Bu sözläri departamentinmätbuat xidmätinin rähbäri SamirHäsänov bildirib: “Bakýda näqliyyatýnintellektual idaräetmä sistemi iþä düþändänsonra isä GPS vasitäsilä sürücüläriizlämäk mümkün olacaq vä bilinäcäkki, hansý sürücülär qoyulan qadaðalaraämäl edir, hansýlar ämäl etmäyib marþurutudayanacaqdan känar saxlayýr”.S. Häsänov monitorinqlär näticälärinägörä qaydalarý pozan vä pozmayansürücülärin dä olduðunu qeyd edib.Onun sözlärinä görä, qadaðalarla baðlý“Türkiyä vä Azärbaycanýn tähsil proqramlarý uyðunlaþdýrýla bilär”“Türkiyä ilä Azärbaycanýn tähsil proqramlarýbir-birinä uyðunlaþdýrýla bilär”. Bunu1Türkiyänin Azärbaycandaký säfirliyinin tähsil üzrämüþaviri Halis Koyuncuoðlu deyib. O bildirib ki,Türkiyä ilä Azärbaycan arasýnda tähsillä baðlýprotokollar olsa da, yeni müqavilälär üzärindä däiþ aparýlýr: “Türkiyä ilä Azärbaycan arasýnda tähsilproqramlarýnýn, ixtisaslarýn eyni olmasý, ixtisaslarýnqarþýlýqlý tanýnmasý üçün çalýþýrýq. AzärbaycanBolonya prosesinä daxil olub. Türkiyädädä illärdir, eyni sistemdän istifadä edir. Bu istiqamätdädä birgä iþ aparýlacaq. Azärbaycandamäktäbi bitirib Türkiyäyä gedän, Türkiyädän buragälän täläbälär üçün ixtisaslarda çätinliyin olmamasýnaçalýþýrýq.H. Koyunçuoðlu deyib ki, ötän il AzärbaycandanTürkiyäyä 1500 täläbä göndärilib. Onlardan150 näfärinin tähsil haqqýný Türkiyä täräfiödäyir. Türkiyädän Azärbaycanýn ali tähsil müässisälärindä4000-dän artýq täläbä, türk liseylärindäisä 2000-ä yaxýn þagird tähsil alýr.Näticälär bir ayadäk açýqlanacaq2011-2012-ci tädris ili üçün Türkiyä universitetlärinäazärbaycanlý gänclärin dövlät xätti iläqäbulu üçün aprelin 24-dä keçirilmiþ imtahanýnnäticäläri yaxýn 3-4 häftä ärzindä açýqlanacaq.Verilän mälumata görä, imtahanda 1450 azärbaycanlýgänc iþtirak edib. Näticälär Türkiyädäoptik oxucularla oxunacaq vä kompyuter vasitäsilädäyärländiriläcäk. Näticälär heç bir haldadäyiþdirilmäyäcäk. Qeyd edäk ki, bu il Türkiyäuniversitetlärinä azärbaycanlý gänclär üçün Anadolu,Ankara, Ege, Qazi, Ýstanbul, Hacettepe väs. nüfuzlu ali mäktäblärdä 40 plan yeri ayrýlýb.qaydalar tätbiq olunandan sonra 10-ayaxýn sürücü cärimä olunub.Sonda mätbuat xidmätinin rähbäribir daha sürücülärä müraciät edäräk qaydalarýpozmamaðý mäslähät görüb: “Äkshalda onlar 50 manat mäbläðindä cärimälänäcäklär”.Ankaradaký Heydär Äliyev adýnamäktäbdä uþaq bayramý keçirilib1Ankara þähärinin Yenimahalle sämtindä yerläþänHeydär Äliyev adýna orta mäktäbdä butähsil ocaðýnýn täþkilatçýlýðý vä Azärbaycan säfirliyinindästäyi ilä 23 Aprel - Milli Suverenlik vä UþaqBayramýna häsr olunmuþ tädbir keçirilib.Mäktäbin müdiri Fäxräddin Akyol bayramýnähämiyyätindän danýþýb vä bu älamätdar hadisä iläälaqädar bütün tädbir iþtirakçýlarýný täbrik edib.Sonra þagirdlär “Azärbaycan-Türkiyä” þeirini vä digärþeirlär säsländiriblär, Türkiyänin müxtälif bölgälärinäxas xalq räqsläri nümayiþ etdirilib.Ölkämizin Türkiyädäki säfiri Faiq Baðýrov çýxýþýndaAzärbaycan-Türkiyä qardaþlýðýndan bähsedäräk Heydär Äliyev adýna mäktäbin þagirdlärinädärslärindä uðurlar diläyib vä mäktäbä säfirliyinhädiyyälärini täqdim edib.Tädbirin sonunda säfir vä mäktäb rähbärliyimäktäbin foyesindä Heydär Äliyevlä baðlý guþäni ziyarätediblär vä þagirdlärin çäkdikläri räsm äsärlärindänibarät särgi ilä tanýþ olublar.Qeyd edäk ki, ötän þänbä Türkiyänin ölkämizdäkisäfirliyinin täþkilatçýlýðý ilä Baký Dövlät Flarmoniyasýndabu bayram münasibäti ilä märasim keçirilib.Tädbirdä Türkiyänin ölkämizdäki säfiri HulusiKýlýç vä säfirliyin tähsil müþaviri Halis Koyuncuoðluda iþtirak ediblär.Qeyd edäk ki, 23 aprel dünyada qeyd edilän yeganäuþaq bayramýdýr. SADÝQ UMAROVTÄSÝSÇÝ “ZAMAN-AZÄR” MMCBaþ direktor SÜLEYMAN ÜNALs.unal@zaman.azs.unal@zaman.com.tr26-27 APREL 2011 22-23 CÄMAZÝÄLÄVVÄL 1432SAYI: 50/3093Baþ direktorun müaviniOsman Uçako.ucak@zaman.azRedaktorÜrfan Mämmädliu.memmedli@zaman.azREDAKTORMÜAVÝNLÄRÝSämäd MälikzadäÄli ÇärkäzoðluNÖVBÄTÇÝREDAKTOR:Natiq PänahlýREKLAM ÞÖBÄSÝNÝNMÜDÝRÝArif ÝbiþMARKETÝNQÞÖBÄSÝNÝN MÜDÝRÝMehmet ÞimþekMÄTBÄÄ MÜDÝRÝHarun AydoðduÜMUMÝ ÞÖBÄMÜDÝRÝOrhan KýraçÞÖBÄLÄRQvami Räsulov -Mädäniyyät þöbäsiNicat Ýntiqam -Ýqtisadiyyat þöbäsiNatiq Pänahlý -Siyasät þöbäsiLoðman Mämmädov -Humanitar þöbäRuslan Sadýqov -Ýdman þöbäsiNaxçývan:(136) 452430Gäncä: (22) 560194Aðdaþ: (193) 55131Quba: (169) 53810Länkäran:(171) 52057TÄMSÝLÇÝLÝKLÄRMingäçevir:(147) 45896Þirvan: (197) 51292Zaqatala:(174) 54055Þäki: (177) 46083Sumqayýt: (018) 655 89 64Ünvanýmýz: Baký, Tbilisi prospekti.1058-ci mähällä, ev 34.Tel-Faks: 530 85 81 (82, 83),web: www.zaman.az e–mail: info@zaman.azÇap: “ZAMAN-AZÄR” MMC firmasýnýn mätbääsi.Redaksiya ilä müällifin mövqeyi färqli ola bilär, reklamlardaký mätnlärägörä redaksiya mäsuliyyät daþýmýr. “APA” vä “AzärTAc” xäbäragentliklärinin materiallarýndan istifadä olunur. Älyazmalar geriqaytarýlmýr Abunä ilä älaqädar þikayätlärinizi redaksiyayabildirmäyinizi xahiþ edirik. Abunä indeksi: 022382

1103 GÜNDÄM“Azärbaycan bütün sahälärdädaha çox tanýnmaða layiq ölkädir”Belçika Federal Parlamentininüzvü, Belçika-AzärbaycanParlamentlärarasýDostluq Qrupununsädri Filip Blanþar APA-yaverdiyi müsahibädä iki ölkämünasibätläri, Daðlýq Qarabaðmünaqiþäsi barädä danýþýb.“Ölkälärimizin parlamentlärininäsas mäqsädlärindänbiri Azärbaycan väBelçikanýn häyata keçirdikläriiqtisadi layihälärinin inkiþafýnaöz töhfäsini vermäsidir.Bu iki ölkä coðrafi cähätdänbir-birindän uzaqolsa da, onlarý birläþdiränümumi mäqamlar çoxdur.Här ikisi dünyanýn nüfuzluregionlarýnýn märkäzindädirlär.Azärbaycan Rusiya,Ýran, Türkiyä kimi böyük ölkälärinähatäsindä yerläþmäkläCänubi Qafqaz regionundaçox mühüm geosiyasiyer tutur. Deyärdim ki,son 5 ildä Azärbaycanýn iqtisadiyyatýdinamik þäkildäinkiþaf edir, iräliläyir. Azärbaycaneyni zamanda Avropanýnqapýsýnda yerläþänbir ölkädir. Belçika isä AvropadakýBeNeLux regionaltäþkilatýnýn yaradýcýlarýndandýr,Fransa, Almaniya,Ýngiltärä vä Avropanýn digärböyük ölkälärinin ätrafýndayerläþir. Bu baxýmdanhär iki ölkä aralarýnda münasibätlärindaha da güclänmäsininmaraðýndadýr.BÝR CÜMLÄ-BÝR XÄBÄRABÞ Dövlät katibinin1 Cänubi Qafqaz regionuüzrä müþaviri Tina KaydanovAzärbaycanýn xarici iþlär naziriElmar Mämmädyarovla görüþüb.Ýranýn “Þärq” qäzeti uydur-ermäni soyqýrýmý ilä1mabaðlý Azärbaycan säfirinin fikirlärinidärc edib.Azärbaycanla Avropa Birliyi1arasýnda täräfdaþlýq väämäkdaþlýq haqqýnda saziþin imzalanmasýnýn15 illiyinä häsr olunmuþkitab näþr edilib.Suriyadaký säfirliyimiz fäaliyyätininormal rejimdä davam etdirirAzärbaycanýn Su-säfirliyi1riyadakýiþini normal rejimdä davametdirir. SäfirlikdänAPA-ya verilän mälumatagörä, hazýrda säfirliktam tärkibdä fäaliyyätgöstärir. Baþ veränhadisälärlä baðlý Azärbaycanvätändaþlarýndansäfirliyä müraciätdaxil olmayýb: “Biz Suriyadayaþayan vätändaþlarýmýzlamütämadi älaqäsaxlayýrýq. Hälälikheç bir soydaþýmýz þikayätläsäfirliyimizä müraciätetmäyib. Onlarý xäbärdaretmiþik ki, istäyirlärsä,ölkäni tärk edäbilärlär. Säfirlik sänädlärinvaxtýnda hazýrlanmasýndaonlara kömäketmäyä hazýrdýr”.Qeyd edäk ki,Azärbaycanýn Suriyadakýsäfirliyinin mälumatýnagörä, hazýrdabu ölkädä 100-däk soydaþýmýzyaþayýr vä tähsilalýr.Xatýrladaq ki, bugün Suriyada hälakolan nümayiþçilärinBu da älbättä ki, iki ölkäparlamentläri arasýnda älaqälärinvasitäçiliyi ilä däedilä bilär. Mäsälän, yaxýnvaxtlarda mänim Azärbaycanparlament nümayändäheyätini Belçikaya dävät etmäkniyyätim var. Brüsseldäkibu görüþümüzdä mäqsädhär iki ölkä arasýndamünasibätläri iräliyä aparabilmämiz istiqamätindä fäaliyyätimizivä siyasi iradämiziortaya qoymaqdýr. Bizbu münasibätlärdän iräligälän bütün mäsäläläri müzakiräedä biläcäyik. Älbättä,bizim nümayändä heyätimizüçün dä þäräf olardýki, Azärbaycana dävätli olaqvä bu ölkäyä säfär edä biläk.Män özüm müþahidä missiyasýnýntärkibindä sonparlament seçkiläri zamanýAzärbaycanda olmuþam. Buölkä çox maraqlýdýr, ammatäässüf ki, Avropanýn buhissäsindä o qädär dä tanýnmýr.Azärbaycan bütünsahälärdä daha çox tanýnmaðalayiq ölkädir.Hazýrda Belçika parlamentidaha çox ölkä Konstitusiyasývä hakimiyyätin formalaþmasýmäsäläläri ilämäþðuldur. Bildiyiniz kimi,bu mäsälädä indi olduqcaçätin vä ciddi problemlärläüzläþmiþik. Lakin män bunanikbin yanaþýram vä hesabediräm ki, yaxýn zamanlardabu problemin hällini tapacaðýq.Bundan baþqa, sondövrdä ölkämizin xarici siyasäti,äsasän, Yaxýn Þärq väÞimali Afrika ölkälärindäbaþ verän hadisälärä yönälib.Lakin bununla beläämäkdaþlýq etdiyimiz digärölkäläri dä diqqätdän salmýrýq.Bu gün regionda “dondurulmuþmünaqiþä” adlandýrdýðýmýzDaðlýq Qarabaðproblemi hälä dä hällolunmamýþ qalýr. Avropa, öznövbäsindä, bu mäsälä iläbaðlý bir neçä däfä mövqeyinibildiräräk, väziyyätin buformada davam etmäsiniqäbuledilmäz adlandýrýb.Fikrimcä, hazýrda AzärbaycanlaErmänistan arasýndahäqiqi dialoq olmalýdýr. Çoxtäässüflä qeyd etmäliyäm ki,bu dialoq lazými säviyyädädeyil. Bizi maraqlandýranäsas mäsälä regionda insanlarýnäzab-äziyyät çäkmäsidir,bunu unutmaq olmaz väbu mäsälä daim diqqätimizdäolmalýdýr. Öz yurd-yuvalarýndanqovulmuþ, qaçqýndüþmüþ bütün insanlar özyerlärinä qayýtmalýdýrlar”.Oqtay Äsädov TÜRKPA-nýn II plenar iclasýnda iþtirak edäcäkAzärbaycan Milli1Mäclisininsädri,Türkdilli Ölkälärin ParlamentAssambleyasýnýn(TÜRKPA) sädri Oqtay Äsädovunbaþçýlýq etdiyi nümayändäheyäti aprelin 26-dan28-däk Qazaxýstanýn paytaxtýAstana þähärindä keçiriläcäkTÜRKPA-nýn II plenariclasýnda iþtirak edäcäk.Bunu Milli Mäclisin mätbuatxidmätinin rähbäri Akif Täväkküloðludeyib. O bildiribki, TÜRKPA-nýn fäaliyyätdäolan sädri O.Äsädov plenarsessiyanýn iclasýnda çýxýþedäräk ötän dövrdä görülmüþiþlär barädä mälumatveräcäk, assambleyanýn inkiþafperspektivläri barädäfikrlärini açýqlayacaq.Säfär çärçiväsindä O.Äsädovun Qazaxýstan PrezidentiNursultan Nazarbayevlä,bu ölkä parlamentininrähbärläri ilä bir sýra görüþläriplanlaþdýrýlýr.Görüþlärdä TÜRKPAnýnbeynälxalq qurumlararasýnda mövqeyi vä digärmäsälälärä dair fikir mübadiläläriaparýlacaq.TÜRKPA-nýn iclasý çärçiväsindäassambleyanýn Ýstanbulsaziþinä älavälärinedilmäsi, üzv ölkälärin parlamentkitabxanalarý arasýndaämäkdaþlýða dair saziþinimzalanmasý planlaþdýrýlýr.Tädbir çärçiväsindä“Türkdilli ölkälärin müstäqilliyi:inkiþaf vä yeni imkanlar”adlý foto-särgi dänümayiþ olunacaq.däfn märasimi minlärläinsanýn iþtirak etdiyiaksiyaya çevrilib. Bäziþähärlärdä tählükäsizlikqüvväläri aksiya iþtirakçýlarýnaatäþ açýb. Näticädähär iki täräfdän itkilärolub. Nava þähärindätoqquþmalar zamanýdörd aksiya iþtirakçýsývä beþ polisdünyasýný däyiþib. Dämäþqyaxýnlýðýnda isäbir müddät ävväl keçirilänhökumät äleyhinäaksiyalarýn täþkilatçýlarýsaxlanýb.26-27 APREL 2011 ZAMANÞirvanda davamlý inkiþaf varSon yazýmýzda Länkärandaký inkiþafdan yazmýþdýq väQäbälädän olan bir oxucumuz bizä xatýrlatdý ki, onlarýn rayonundaturizmdän baþqa digär sahälärdä dä güclü bir inkiþaf,canlanma var.Äslindä Azärbaycanýn bölgälärindäki inkiþaf sevindiricihaldýr vä män dä jurnalist kimi getdiyim här yerdä gördüyümuðurlarý, iräliläyiþi qälämä alýb oxucularýma çatdýrýram.Ötän bazar günü isä bir neçä hämkarýmla Þirvan þähärinigäzdik. Bu yazýmda da hämin säfärimiz zamaný gäzib-göräbildiyim yerläri diqqätinizä çatdýracaðam. Onu deyim ki,bizim yerli müxbir postlarýmýz onsuz da bölgälärdäki nailiyyätlärihär käsdän daha tez qälämä alýr, bizä çatdýrýrlar. Þirvandayaþayan, qäzetimizi oxuyan dostlarýmýz görüþ zamanýhaqlý olaraq: “Bizim þähärin inkiþafý täkcä Þirvan üçün deyil,Azärbaycan üçün ähämiyyät daþýyýr”, - dedilär.Bakýdan Þirvana doðru uzanan yolun saðýnda da, solundada tikinti iþläri gedir. Özü dä tikilänlärin böyük äksäriyyätiiþ yerläridir, fabriklär, zavodlardýr. Yol boyu gördüklärinätamaþa edärkän istär-istämäz düþünürsän ki, yaxýn zamandaBaký ilä Þirvanýn arasý müxtälif täyinatlý fabriklärlädolacaq.Bakýnýn vä Sumqayýtýn basýrýðýndan çýxmaq üçün Hacýqabulvä Þirvan alternativ ünvan ola biläcäklärmi? Ýndidänbu suala däqiq cavab vermäk mümkün deyil, çünki ägär fabrikvä zavodlar artacaqsa, burada da ähalinin getdikcä çoxalacaðýnýtäxmin etmäk heç dä çätin deyil. Ötän häftänin dördüncügünü qäzetdän bir dästä ämäkdaþýmýzla Þirvandakýbüromuzu ziyarätä gedärkänÞähärin Ýcra Hakimiyyätibaþçýsý MärdanCamalovun diqqätlivä planlý çalýþmalarý,xüsusilä dä,þähärin säliqä-sähmanýnadiqqät yetirmäsihär addýmdaözünü göstärir.Baký ilä Þirvan arasýndakýyol tamamilähazýr olandansonra qýsa müddätärzindä, özü dä änrahat þäkildä bu þähärägedib-gälmäkmümkün olacaq väbu amil dä özlüyündäÞirvanýn däyärinidaha da artýracaq.SÜLEYMAN ÜNALyol känarýnýn säliqäli hala gätirildiyininþahidi olduq. Yeniaðaclar äkilir, här täräfdä gözälbir dizayn diqqäti çäkir. Ötänilin “Ekologiya ili” olmasý münasibätiilä äkilmiþ fidanlarla,inþallah, yaxýn zamanda gözälmänzärälär meydana çýxacaq.Bu mövzuda hörmätli PrezidentÝlham Äliyevin söylädiyi kimi“Ekologiya ili bitdi, ancaq aðacäkmä kampaniyasý bitmäyäcäk”.Ýnanýrýq ki, yaxýn gäläcäkdäAzärbaycanýn här täräfindäaðac äkini vä yaþýllaþdýrma dahageniþ vüsät alacaq.Þirvana yaxýnlaþdýqca keçdiyimizçöllärdä o qädär dä aðacyoxdur, ancaq þähärä girär-girmäzelä bil ki, yaþýllýqlara qärqolursan. Þähärin här täräfindäsäliqä diqqäti çäkir. Çämänlär,läklärä äkilmiþ çiçäklär, yeniäkilmiþ fidanlar göz oxþayýr. Þähärinyaþýllaþmasýnda bütün müässisälär, xüsusilä dä, mäktäblärmühüm rol oynayýrlar.Þirvanýn ätrafý quraqlýq olsa da, burada adambaþýna düþänaðac sayý heç dä az deyil. Ýþ yerlärinin açýlmasý ilä birlikdäÞirvanda yaþýllaþdýrmanýn sürätländirilmäsi gözäl mäkanlarýnyaranmasýna säbäb olacaq vä Bakýnýn tünlüyündänqaçmaq istäyänlär üçün bura häm iþ, häm dä istirahät üçünçox gözäl liman halýna gäläcäk.Þähärdä görüþüb-söhbätläþdiyimiz här käs Þirvanda yaþamaqdanmämnun olduðunu söylädi. Üstälik dä, ÞirvanlaBakýnýn arasý yaxýn olduðundan paytaxtýn imkanlarýndan daistifadä etmäk olur.Bu il iþi ilä älaqädar Þirvana köçän bir mämurun “ävvälcäiþlädiyim þähär täbiät gözälliyi baxýmýndan çox xoþ idi vämän bura täyinat alanda üzüldüm, ancaq Þirvana daþýnýbiþimä baþlayandan, ätrafý tanýyandan sonra burada çox gözälyerlärin olduðunu gördüm vä altý aydan bäri yaþadýðým buþähärdän çox mämnunam”, - demäsi þähärin simasýnýn getdikcägözälläþdiyini vä daha da gözälläþäcäyini söylämäyääsas verir.Þähärin Ýcra Hakimiyyäti baþçýsý Märdan Camalovundiqqätli vä planlý çalýþmalarý, xüsusilä dä, þähärin säliqä-sähmanýnadiqqät yetirmäsi här addýmda özünü göstärir.Baký ilä Þirvan arasýndaký yol tamamilä hazýr olandansonra qýsa müddät ärzindä, özü dä än rahat þäkildä bu þähärägedib-gälmäk mümkün olacaq vä bu amil dä özlüyündäÞirvanýn däyärini daha da artýracaq.Oxucularýma bildiriräm ki, bundan sonra da bölgälärigäzmäyä vä gördüyümüz inkiþafý, gözällikläri sizlärlä paylaþmaðadavam edäcäyik. s.unal@zaman.azDÝZAYNER: PÜNHAN ABBASOV

04 ÝQTÝSADÝYYAT26-27 APREL 2011 ZAMAN“Toyota” liderliyini “GeneralYaponiyanýn “Toyota”1þirkäti dünyanýn än iriavtomobil istehsalçýsý adýnýbu il ABÞ-ýn “General Motors”þirkätinä verä bilär. Bubarädä “AssoþeytedPress” agentliyi (”AssociatedPress”) xäbär yayýb.“Toyota”nýn dünyanýnlider avtomobil istehsalçýsýünvanýný itirmäsininäsas säbäbi kimiYaponiyada baþ verändähþätli zälzälä vä sunami,habelä “Fukusima-1”Atom Elektrik Stansiyasýndakýqäza göstärilir.Qeyd edäk ki, “Toyota”aprelin ävvälindä ABÞdakýzavodlarýnýn fäaliyyätinidayandýrmaq mäcburiyyätindäqaldýðýný açýqlamýþdý.Þirkäti bu addýmý atmaðaavtomobil aksesuarlarýnýnçatýþmazlýðý vadar etmiþdi.“Lukoyl” Ýraqdaneft hasilatýna baþlayacaqRusiyanýn “Lu-neft þirkäti1koyl”cari ildä 97-97,5 mln.ton neft hasil etmäyiplanlaþdýrýr. Bu barädäþirkätin prezidenti VahidÄläkbärov RusiyanýnBaþ naziri VladimirPutinlä görüþündä bildirib.Onun sözlärinägörä, ötän il “Lukoyl”Motors”a verä bilärBu faktor, eläcä dä texnikinasazlýða görä avtomobillärindavamlý olaraq geri çaðýrýlmasýda þirkätin lidermövqeyini itirmäsinä täsirgöstäräcäk.Mälumat üçün bildiräkki, ötän häftä “Toyota” ABÞärazisindä satýlan 308 minädäd avtomobilin geri qaytarýlmasýbarädä açýqlama98 mln. ton neft hasiledib: “Builki göstäriciötänilkindän az olacaq.Lakin gäläcäkdä yeniyataqlarýn iþä salýnmasýilä neft hasilatý artýrýlacaq”.V. Äläkbärov qeydedib ki, rähbärlik etdiyiþirkät 2013-cü ildänÝraqda neft hasilatýnabaþlamaq niyyätindädir.yayýb. Avtomobillärin geriçaðýrýlmasýnýn säbäbi tählükäsizlikyastýqlarýnýn açýlmasýmexanizmindä nasazlýqaþkar edilmäsidir.Ümumilikdä isä “Toyota”2011-ci ilin noyabr-dekabraylarýnda istehsalý tamhäcmdä bärpa etmäyi hädäfläyir.Þirkätin planlarýna äsasän,Yaponiyadaký zavodlar-Liviyadaký Çin þirkätläri20 milyard dollar zärär görübLiviyada etiraz aksiyalarýnýn1baþlandýðý gündän bäri buölkädä fäaliyyät göstärän Çin þirkätläri20 mlrd. dollar häcmindä itkiilä üzläþib. Bu barädä mütäxässislärinhesablamalarýna äsaslananÇin mätbuatý mälumat verib. Çinmüässisäläri arasýnda infrastrukturobyektlärinä vä xammal sahäsinäsärmayä qoyan þirkätlär daha çoxzärär görüblär. Mütäxässislärinda avtomobil istehsalý iyulayýnda, digär ölkälärdä isäavqust ayýnadäk bärpa edilmälidir.“Toyota”nýn prezidentiAkio Toyodanýn sözlärinägörä, þirkät 150müxtälif detalýn çatýþmazlýðýndanäziyyätçäkir. Hämindetallar arasýnda avtomobillärinyýðýlmasýndaistifadäedilän plastik vä rezinehtiyat hissäläriüstünlük täþkil edir.Xatýrladaq ki,“Toyota” dünya üzräavtomobil istehsalýnda“GeneralMotors”u 2008-ci ildä qabaqlamýþdý.Bu isä hämindövrdä ABÞ þirkätinin iqtisadiböhran säbäbi ilä ciddimaliyyä problemi ilä üzläþmäsiilä älaqädar idi.hesablamalarýna görä, ilin ävvälindänÞimali Afrika vä Yaxýn Þärqibürüyän aksiyalar näticäsindä,podradçý Çin þirkätlärinin iþininhäcmi täqribän iki däfä aþaðý düþüb.Çin þirkätlärinin Liviyada imzaladýqlarýyeni müqavilälärin däyäriisä 45,3% azalýb. Mälumatüçün bildiräk ki, Liviyada etirazaksiyalarý baþlamazdan ävväl ölkädä75 Çin þikäti fäaliyyät göstärib.ÄLÝ ÇÄRKÄZOÐLUAzärbaycanýn mayý,Türkiyänin iyunuAzärbaycanda may ayýnda toy elämirlär. Säbäbini kimdänsoruþdumsa, aðýllý bir söz eþitmädim. Elämirlär vässalam.Daha doðrusu, may ayýný düþärsiz hesab eläyirlär. Niyä? -Onu da bilän yoxdur.Canýmýzdaký bu cahilliyä aðlayýmmý, gülümmü -özüm dä bilmiräm. Görün dünyanýn bu zamanýnda hansýmäntiqä görä qärar qäbul eläyirik: may ayý uðursuzmuþ!Yalançýnýn lap... Demäk, bir ay Ramazan, iki ay mähärrämlik,bir ay da may ayý, kefdi dä. Belä baxanda manýslarada yazýðým gälir, dördaylýq mäcburi istirahät. Ammadeyäsän onlar da az bilmirlär, hämin aylarda özlärini verirlärRusiyaya, Avropaya, Amerikaya, nä färqi var axý, buraolmasýn, ora olsun, täki pul çýxsýn. Äslindä bizim kimikasýblara da belä särf eläyir, çünki bir çox hallarda toy dävätnamäsiniäsgärliyä çaðýrýþ väräqäsi kimi alýrýq.Ýndi dä bir baþqaÄgär diqqät yetirdinizsä,dünän,sraðagün Moskvadahava Bakýdanisti idi. Ägär pasxanýnhava ilä birälaqäsi varsa, eläMoskvada özünügöstärsin dä, dahaBaký ilä nä iþi var?Bütün bunlar onugöstärir ki, bizimöz dinimizdän xäbärimizyoxdur.“käþf”imizdän danýþmaq istäyiräm.Çoxlarý deyir ki, rusunpasxasý çýxmayýnca havalaraçýlmayacaq. Bu da hämin cahilliyinbir baþqa görüntüsü.Ävväla, o pasxanýn bizä nä aidiyyäti?Ýkincisi dä, ägär diqqätyetirdinizsä, dünän, sraðagünMoskvada hava Bakýdan istiidi. Ägär pasxanýn hava ilä birälaqäsi varsa, elä Moskvadaözünü göstärsin dä, daha Bakýilä nä iþi var? Bütün bunlar onugöstärir ki, bizim öz dinimizdänxäbärimiz yoxdur.Bälkä dä kimlärsä düþünäcäklärki, sänä nä var axý, kimnecä istäyir, elä düþünür, elädanýþýr. Amma bir mäsälä dävar ki, bilän bilmäyänä borcludur.Bilän sözünü deyib, borcundançýxmalýdýr, bilmäyän dä o sözü eþidär, ya eþitmäz,bu da onun öz iþidir.Türkiyädä parlament seçkilärinin täbliðat kampaniyasýnastart verildi. Bazar günü partiya liderläri arasýndaamansýz söz dueli baþ verdi. Hätta o qädär särt oldu ki,MHP sädri Baxçalý AK Partiya sädri Ärdoðana “yanýndakýçaqqallar” tähqirini söylämäkdän belä çäkinmädi. Çoxüzüldüm. Bu, siyasät deyil, söyüþ meydanýdýr. Ärdoðantäkcä Türkiyädä deyil, elä Azärbaycanda da çox sevilän liderlärdändir.Bir qädär ävväl onun Strasburqda dünyanýngözünün içinä baxaraq: “Biz azärbaycanlý qardaþlarýmýzýnhaqqýný ermänilärä yedirtmäyäcäyik”,- söylämäsi här birimizinköksünü qabartdý. Belä bir liderin öz ölkäsindä bucür tähqir edilmäsi vä ya ana müxalifät liderinin ona “sänEcevitin adýný aðzýna almaða layiq deyilsän”- söylämäsionu göstärir ki, bu seçkilärdä AK Partiyanýn täkbaþýna iqtidarola bilmämäsi üçün mälum güclär doðru olan, olmayanhär þeyi edäcäklär.Heç istämäzdim ki, AK Partiya liderläri täbliðat kampaniyasýndaräqiblärinin adýný çäksinlär. Ad çäkmäk biryana qalsýn, heç onlarý xatýrladacaq, onlara iþarä edäcäkbir kälmäni belä gäräk aðýza almayalar. Çünki onlarýn iþisänin yaxandan yapýþýb meydana çäkmäkdir. Beläläri iläniyä älbäyaxa olursan axý? Säni dä, onlarý da här käs yaxþýtanýyýr.Türkiyä qaynar bir yaya doðru gedir. Ýyunun 12-si ölkätarixindä çox mühüm bir nöqtä olacaq. Ägär Ärdoðanhökumäti bu däfä dä täkbaþýna iqtidar olarsa, müxalifätdüþärgäsinin yenidän qurulmasý qaçýlmaz olacaq, digärtäräfdän dä, dünyanýn Türkiyäyä münasibätindä ciddi redaktälärolacaq. Yox, ägär AK Partiya täkbaþýna iqtidar olabilmäsä...Gözümüz aydýn, bütün bu hadisälärin fonunda Azärbaycanýnbäzi nankor yazarlarý hälä dä Ärdoðan hakimiyyätininermänilärlä gizli ämäkdaþlýq planlarýndan yazýrlar.Daha demäyä söz tapmýram, bir dä ki, beläsinä söz demäyinnä mänasý? Sän nä çalýrsan-çal, o öz bildiyinä oynayacaq.Vässalam. e.cerkezoglu@zaman.azDÝZAYNER: PÜNHAN ABBASOV

ÝQTÝSADÝYYAT 0526-27 APREL 2011 ZAMANTicarät märkäzläri VergiMäcälläsini necä pozurlar?Vergi Mäcälläsinä edilän däyi-görä, 2007-ci il, yanvarýndþikliyä1-dän bäzi fäaliyyät sahäläri istisnalarolmaqla pärakändä ticarätlä mäþðulolan bütün satýcýlar näzarät-kassaaparatýndan istifadä etmälidirlär. Näzarät-kassaaparatý olmadan naðdhesablaþmalarýn aparýla biläcäyi fäaliyyätsahäläri hämin mäcällänin 16maddäsindä açýq þäkildä göstärilir.Belä ki, näzarät-kassa aparatý olmadannaðd pul hesablaþmalarý yalnýzqäzet vä jurnallarýn, qiymätli kaðýzlarýn,lotereya biletlärinin, ictimai näqliyyatdagediþ kartlarýnýn vä talonlarýn,känd täsärrüfatý mähsullarýnýnbazarlarda, yarmarkalarda vä säyyarqaydada satýþý zamaný aparýla bilär.Bundan baþqa, þüþä qablar vä dämirtullantýlarýnýn qäbul mäntäqälärininfäaliyyätilä poçt mäntäqälärinin fäaliyyätinäzarät-kassa aparatlarýndankänar häyata keçirilä bilär. Qeyd edilänbu sahälär istisna olmaqla, digärpärakändä ticarät müässisälärindäkassa aparatlarýnýn quraþdýrýlmasý vacibhesab olunur.Mäcällänin 58-ci maddäsindäqeyd olunur ki, näzarät-kassa aparatlarýtätbiq edilmädän ähali ilä pul hesablaþmalarývergi ödäyicisi birinci däfä400 manat cärimä olunur. Qaydapozuntusu ikinci däfä täkrarlandýqda800 manat, üçüncü vä sonraký qaydapozuntularýnda isä 1 200 manat mäbläðindämaliyyä sanksiyasý tätbiq edilir.“Binä” vä “Sädäräk”dä näzarät-kassaaparatlarý quraþdýrýlacaqVergi Mäcälläsinä edilän müvafiqdäyiþikliyin qüvväyä minmäsindän 4ildän artýq vaxt keçir. Lakin bäzi ticarätmärkäzlärindä näzarät-kassa aparatýolmadan irihäcmli naðd pul hesablaþmalarýnýnaparýlmasý davam etdirilir.Mäcällänin yuxarýda qeyd etdiyimizhökmlärinä räðmän, hälä däbäzi iri ticarät märkäzlärindä kassaaparatlarýndan istifadä olunmur. Bucür alýþ-veriþ mäkanlarý arasýnda ölkäninän böyük ticarät märkäzläri hesabolunan, “Binä” vä “Sädäräk”in däadlarý var. Hazýrda bu ticarät märkäzlärindäfäaliyyät göstärän maðazalardanäzarät-kassa aparatlarý quraþdýrýlmayýb.“Sädäräk” ticarät märkäzindämäiþät avadanlýqlarýnýn satýþý ilämäþðul olan vä adýnýn çäkilmäsini istämäyäntanýþ satýcýlardan birinin dediyinägörä, bu günä qädär onlarakassa aparatýnýn olmamasýna göräheç kim irad bildirmäyib: “Bu cür mäsäläläriticarät märkäzinin rähbärliyihäll edir. Maðaza sahibläri belä mäsäläläräqarýþmýrlar. Ticarät märkäzininrähbärliyi maðaza sahiblärindän ancaqaylýq icarä haqqýnýn vaxtlý-vaxtýndaödänilmäsini täläb edir. “Gälänläri”(müvafiq dövlät qurumlarýný näzärdätutur-A.C.) rähbärliyin özü yolaverir”. Bäs göräsän Vergi Mäcälläsininmüvafiq hökmü nä zamandan icraolunacaq? Mäsälä ilä baðlý VergilärNazirliyi täräfindän mätbuata açýqlamaverilib. Açýqlamada bildirilir ki,yaxýn zamanlarda ölkä ärazisindäkibütün ticarät märkäzlärindä kassaaparatlarý quraþdýrýlacaq. Nazirlikkassa aparatlarýnýn quraþdýrýlacaðý ticarätmärkäzlärinin arasýnda “Binä”vä “Sädäräk”in dä olacaðýný bildirir.Maþýn istehsalý artýbdBu ilin yanvar-mart aylarý ärzindä ölkämizdämaþýn vä avadanlýqlarýn istehsalý, näqliyyatvasitäläri, avtomobil vä qoþqularýn istehsalý sahäsindämähsul istehsalýnýn häcmi 33,2 mln. manatolub ki, bu da ötän ilä nisbätän 19,3% çoxdur.Dövlät Statistika Komitäsindän verilän mälumatagörä, hesabat dövründä ölkädä 208 ädädMAZ markalý yük avtomobili, 89 ädäd “Lifan”markalý minik avtomobili istehsal edilib ki, bunlarýnda hamýsý istifadäçilärä göndärilib.Qeyd edäk ki, 2011-ci ilin aprelin 1-nä müässisälärinanbarlarýnda 23,6 mln. manatlýq vä ya ölkäsänayesi üzrä olan hazýr mähsul ehtiyatýnýn 10,4%-i qädär hazýr mähsul ehtiyatý olub. Bu da ötän ilinyanvar-mart aylarý ilä müqayisädä 8,2% azdýr.Qýzýl vä gümüþün qiymätläriyeni rekord häddä çatýbdDünän qýzýlýn unsiyasýnýn qiymäti növbäti psixolojihäddä - 1 520 dollara yaxýnlaþýb. Hazýrda qýzýlýnunsiyasý rekord qiymätä - 1518,6 dollara vä yaqramý 48,8 dollara satýlýr. Bundan ävvälki qiymät rekordu(1515 dollar/unsiya) aprelin 22-dä qeydä alýnýb.Paralel olaraq gümüþün unsiyasýnýn qiymäti 50 dollarayaxýnlaþýr. Qeyd edäk ki, sonuncu däfä gümüþ bu qiymätä1980-ci ilin yanvarýnda satýlýb (50,35 dollar/unsiya).Hazýrda isä gümüþün qiymäti 49,82 dollardýr.Bununla yanaþý, ekspertlär bildirir ki, qýzýlýn qiymätibu häddä qalmaya da bilär - säbäbi investorlarýnartýq häddän çox qýzýl almasýdýr. “Commodity IntelligenceLtd.” þirkätinin mütäxässisläri hesab edirlär ki,artýq aprelin sonunda qýzýlýn qiymäti 1,4 min dollaravä ya qramý 45 dollara düþä bilär. Ümumilikdä, qýzýlýnqiymäti son 1 ayda 86 dollar vä ya 6,04%, son 1 ildäisä 359,1 dollar vä ya 31,02% bahalaþýb.Yersiz yoxlamalar qiymätläri20-30% bahalaþdýrýrdÖlkämizin turizm obyektlärindä müxtälif dövlätqurumlarýnýn apardýqlarý yersiz yoxlamalar busahädä qiymätlärin 20-30% artmasýna säbäb olur. Bunuölkädä turizmin inkiþaf väziyyäti ilä baðlý AzärbaycanSahibkarlar Konfederasiyasýnda (ASK) keçiriläntoplantýda ASK-nýn turizm komissiyasýnýn sädri, “BakýTur” þirkätinin rähbäri Faiz Mämmädov bildirib.Onun sözlärinä görä, sahibkarlarýn fäaliyyätinä näzaräthäyata keçirän dövlät strukturlarý turizm sahäsindäçalýþan sahibkarlarýn iþinä yerli-yersiz müdaxiläläredir. “Bäzi hallarda isä turizm müässisäsindä bir nazirliyin2-3 strukturu yoxlama keçirir. Näticädä cämiiki ay davam edän mövsüm ärzindä sahibkarlar turistläräxidmät göstärmäk äväzinä, yoxlamalarla mäþðulolurlar, hätta bäzi hallarda sahibkarlar müässisäninrentabelli iþlämämäsi säbäbindän fäaliyyätini dayandýrmalýolur”, - deyä F. Mämmädov vurðulayýb. Komissiyasädrinin sözlärinä görä, bu hallar näticäsindäsahibkarlar turizm xidmätlärinin qiymätini 20-30%qaldýrmaða mäcbur olurlar: “Yäni qiymätlärin bahaolmasýnýn obyektiv säbäblärindän dä biri budur”.“Baký-Bodrum” aviareysläri bärpa edilirYay mövsümü ilä älaqädard“Azärbaycan Hava Yollarý”QSC (AZAL) Baký-Bodrum marþrutuüzrä birbaþa särniþin aviareyslärinibärpa etmäyä hazýrlaþýr.AZAL-dan verilän mälumata görä,sözügedän marþrut üzrä uçuþlaraiyunun 11-dän etibarän baþlanýlacaq:“Ýyunun 11-dän iyunun23-däk Bakýdan Bodruma uçuþlarhär häftänin VI günläri, saat11:50-dä häyata keçiriläcäk. Ýyunun23-dän iyulun 3-däk uçuþlarhäftänin IV günläri hämin vaxtdayerinä yetiriläcäk. Ýyulun 3-dänetibarän isä Bakýdan Bodrumauçuþlar häftädä 4 däfä - I, II, III väVII günlär saat 11:50-dä yerinä yetiriläcäk.Bu cür uçuþ cädväli avqustun8-däk davam edäcäk ki,avqustun 8-dän uçuþlar häftäninV günläri eyni vaxtda häyata keçiriläcäk.Ümumiyyätlä, Baký-Bodrum-Bakýaviareysi mövsümi xarakterdaþýyýr vä bu marþrut üzräuçuþlar sentyabrýn ortalarýnadäkyerinä yetiriläcäk”. Qeyd edäk ki,sözügedän marþrut üzrä uçuþlar“Airbus A-320” avialayneri ilä häyatakeçiriläcäk. Här iki istiqamätdäbir aviabiletin minimal qiymäti534 manat täþkil edir. Xatýrladaqki, mayýn 27-dän etibarän AZALhämçinin Baký-Antalya marþrutuüzrä dä birbaþa särniþin aviareyslärinäbaþlayacaq.Baký-Riqa marþrutuda bärpa olunurLatviyanýn “AirBaltic” aviaþirkätiRiqa-Baký marþrutu üzräbirbaþa särniþin aviareyslärinibärpa edib. Þirkätin Bakýdakýofisindän verilän mälumata görä,sözügedän marþrut üzräuçuþlar här häftänin I vä IV günläriBakýdan saat 07:20-dä yerinäyetirilir: “Här iki istiqamätdäbir biletin minimal qiymäti 307manat täþkil edir. Uçuþlar “Boeing757” tipli avialayner vasitäsilähäyata keçirilir”.DÝZAYNER: PÜNHAN ABBASOV

6-DUNYA.qxd 4/26/2011 12:33 PM Page 106 DÜNYA26-27 APREL 2011 ZAMANSuriyada ordu iþä qarýþdýSuriyada mart ayýnýn ortala-bäri davam edän kütlä-1rýndanvi aksiyalara dünän ilk däfä olaraq,ordu müdaxilä etmäyä baþlayýb. PrezidentBäþär Äsädin istefasýný täläbedän müxalifätin äsas märkäzi sayýlanDeraa þähärindä aksiyalarýn qarþýsýnýalmaq üçün härbçilärin iþtirakýilä geniþmiqyaslý ämäliyyatlara startverilib. Ämäliyyatlara 3 minä yaxýnäsgärin cälb olunduðu bildirilir. Þahidlärinsözlärinä görä, tank vä zirehlimaþýnlarla þähärä girän äsgärlärlämüxalifät arasýnda qarþýdurmayaþanýb. Näticädä 25 näfärin ölmäsibarädä xäbärlär yayýlýb.Çernobýl qäzasýnýn25-ci ildönümüdür1Bu gün Çernobýl atom elektrik stansiyasýnda(AES) baþ vermiþ qäzanýn üzärindän 25 ilötür. Dünyaný lärzäyä salan bu qäza 1986-cý ilinaprel ayýnýn 26-da Ukraynada baþ verib.Üzärindän illär ötmäsinä baxmayaraq, Çernobýlqäzasýnýn vurduðu zärär tam hesablanmayýb.Bu da onunla älaqädardýr ki, qäza näticäsindä ätrafayayýlan radiasiya hälä dä insan ölümünä säbäbolmaqdadýr. Xüsusilä dä, xärçäng xästäliyi buqäzadan sonra daha da artýb.Qäzadan därhal sonra reaktorda toplanan190 ton nüvä yanacaðýnýn 5 faizi 7 milyondan çoxinsanýn yaþadýðý 150 min kvadratkilometrlik äraziyädaðýlýb. Bu, Xirosimaya atýlan atom bombasýnäticäsindä ätrafa yayýlan radiasiyadan 500 däfäçoxdur.Ümumiyyätlä, 600 milyon insan Çernobýl qäzasýndantäsirlänib. Daha da acýnacaqlý proqnozondan ibarätdir ki, 2056-cý ilä qädär daha 240min insan xärçäng xästäliyinä tutula bilär. Xüsusilädä, körpälärin vä azyaþlý uþaqlarýn orqanizmläribundan daha çox täsirlänir.Þahidlärdän biri “Röyters” (Reuters)agentliyinä açýqlamasýnda deyibki, þähärä girän äsgärlär müxalifätätäräf atäþ açýblar. Çox sayda insanýnhäbs olunduðu bildirilir.Bundan baþqa, Ceblä þähärindädä müxalifätä qarþý atäþ açýlýb. Näticädä13 näfär ölüb. Humus þähärindäisä onlarla müxalifät nümayändäsihäbs edilib.“Röyters”in mälumatýna görä,tählükäsizlik tädbirlärinin gücländirildiyiSuriyada Ýordaniya ilä särhäddä qapadýlýb. Ýordaniya täräfi bu xäbäritäsdiqläsä dä, räsmi Dämäþqtäkzib edib.1Koalisiya qüvvälärinin Liviyayaqarþý ämäliyyatlarýný koordinasiyaedän NATO MuämmärQäddafinin qärargahýný yenidänbombalayýb. PaytaxtTripolidä yerläþän vä 6kvadratkilometr äraziniähatä edän qärargahdaüç bina zädälänib.Liviya hökumätininmälumatýna görä,bombardýman näticäsindä15-i aðýr olmaqla,45 näfär yaralanýb.Binalardan birindäQäddafinin ofisi vä kitabxanasýyerläþirdi. Qäddafi sonuncudäfä Afrika Birliyi ölkälärininliderlärini bu ofisindä qäbul etmiþdi.Liviya hökumäti hesab edir ki,bu, Qäddafiyä qarþý sui-qäsd cähdidir.Qäddafinin oðlu Seyfülislam“Vikiliks” Quantanamonunsirlärini faþ etdi1ABÞ-ýn Quantanamo härbibazasýndaký häbsxanadauzun illär günahsýz þäxslärinsaxlandýðý mälum olub. “Vikiliks”in(WikiLeaks) yaydýðý ABÞMüdafiä Nazirliyinä mäxsus 759mäxfi mälumatdan bu qänaätägälmäk mümkündür. Häminmateriallarý “Qardian” (The Guardian),“Nyu York Tayms”(New York Times), “Teleqraf”(Telegraph) vä “VaþinqtonPost” (Washington Post) qäzetläriyayýb.2002-2009-cu illäri ähatäedän sänädlärdä Quantanamodamähbus häyatý yaþamýþ 779adamýn här biri haqqýnda mälumatvar. Onlardan yalnýz 220Bu arada isä bäzi mätbuat orqanlarýSuriyaya qarþý sanksiyalarýn hazýrlanmasýbarädä mälumatlar yayýblar.“Vol Strit Cournal”ýn (The Wall StreetJournal) mälumatýna görä, Vaþinqtonunbäzi yüksäk väzifäli þäxsläri Suriyaräsmilärinin bank hesablarýnýndondurulmasý vä onlarýn ABÞ-dakýþirkätlärlä ämäkdaþlýqlarýnýn dayandýrýlmasýbarädä qärar qäbul edilmäsiüçün çalýþýrlar. Ancaq bu sanksiyalarýnÄsäd ailäsinä vä bu ailäyä yaxýnþäxslärä ciddi täsir etmäyäcäyi bildirilir.Bu onunla izah edilir ki, bu elitanýnäsas biznes münasibätläri Avropa þirkätläriilädir.NATO Qäddafinin qärargahýný yenä vurduisä bu hücumun Liviya hökumätiniqorxutmayacaðýný söyläyib:“Muämmär Qäddafinin ofisini hädäfalan hücum uþaqlarý qorxudabilär, ancaq biz qorxmuruqvä döyüþdän qaçmýrýq.NATO baþdan bäriuduzub”.Xatýrladaq ki, NATOtäyyaräläri ötän cümägünü dä Qäddafinin qärargahýnývurmuþdu.Misratada 30 näfär ölüb“Äl Äräbiyyä” telekanalýnýnmälumatýna görä,dünän Qäddafiyä baðlý qüvvälärmüxalifätin näzarätindä olan Misrataþähärinä hücum ediblär. Rakethücumlarý näticäsindä 30 näfärinöldüyü, 60 näfärin isä yaralandýðýbildirilir.näfäri tählükäli terrorçu hesabolunub.380 näfär Äfqanýstan vä Pakistandanolan adi döyüþçülärdir.Onlardan 150 näfäri bu ölkälärinvätändaþlarý olsa da, terrorfäaliyyäti ilä heç bir älaqäsiolmayýb. Hätta onlarýn arasýnda89 yaþlý qoca ilä 14 yaþlý uþaq davar. Sänädlärdän o da mälumolur ki, bäzi mähbuslara müxtälifiþgäncä verilmäklä bir çox cinayätlärzorla onlarýn boyunlarýnaqoyulub.Quantanamoda 2002-ci ildänterrorçuluqda ittiham olunanxarici vätändaþlar saxlanýlýr.Hazýrda bu häbsxanada 172adam mähbus var.NÝCAT ÝNTÝQAMAzärbaycanda yolqäzalarýnýn artmasýnýnäsas säbäblärindänbiri dämähz sürücülärinyol häräkäti qaydalarýnýbilmämäsidir.Ätrafýmýz doludurcibindä sürücülükväsiqäsi ola-olaqaydalarý, yol niþanlarýnýbilmäyänlärlä.Bax säbäbidä mähz bunda axtarmaqlazýmdýr.Axý qaydaný bilmäyänadamýn cibindäsürücülük väsiqäsinä gäzir?Tärs-avand iþlärDünän sähär kanallarýnýn birindä Baký Þähär Dövlät YolPolisi Ýdaräsinin Ýctimaiyyätlä älaqälär þöbäsinin rähbäriVaqif Äsädov marþrut avtobuslarýnýn dayanacaqdan känardasaxlanýlmasýna münasibät bildirirdi. Täässüf ki, bumäsälädä veriliþ boyu äsas täqsirkar sürücülär göstärildi.Amma män bununla razý deyiläm. Niyä? Çünki planhäddindän artýq çoxdur vä ödäyä bilmäyändä sürücülärinmaaþýndan tutulur. Ýkincisi, þähärdä günün äksär saatlarýndatýxac olduðu üçün sürücülär intervaldan geri qalýrlarki, bu da onlara baha baþa gälir. Üçüncüsü, Bakýda lazýmolan äksär yerlärdä hälä dä dayanacaq yoxdur. Sürücülärdeyirlär ki, ägär avtobusu dayanacaqdan dayanacaðasaxlasalar, onda gün ärzindä planýn heç yarýsýný da yýðabilmäzlär. Belä olan halda, sürücüläri qýnamaq, mäncä,hälä tezdir. Bu säbäblär ortadan qalxmasa, heç nä düzäländeyil.***Daxili Ýþlär vä Näqliyyat nazirlikläri yükdaþýma fäaliyyätiilä mäþðul olan sürücülärä xäbärdarlýq edib. Bildirilirki, son illär müasir täläblärä uyðun avtomobil yollarýnýnçäkilmäsi rahatlýq üçün geniþ imkanlar yaradýb: “Lakinavtonäqliyyat vasitälärinä yüklärin normadan artýq yüklänmäsiyollarýn, körpülärin,yol ötürücüläri vä digär yolqurðularýnýn sýradan çýxmasýilä yanaþý, häräkätin tählükäsizliyinintämin olunmasýndada ciddi problemlär yaradýr.Bir çox hallarda belä daþýmalaravtomobillärin yük yerlärinin,qabarit ölçülärinin artýrýlmasý,kuzovlarýn bortlarýnýnqaldýrýlmasý yolu ilä häyatakeçirilir ki, bu da qanunlarýntäläblärinä ziddir. Ýlk baxýþdanbu xäbärdarlýqda qeyri-adiheç nä yoxdur. Hätta tänbälliketmäsän, sevinä dä bilärsän.Amma heç düþünürükmü ki,göräsän, sürücü maþýný niyänormadan artýq yükläyir? Bäyäm,zaman-zaman gälir yeriolan yük maþýnýný normadanartýq yükläyib bärbad hala salmaq,här tinbaþý näqliyyatmüfättiþlärinin, yol polislärinin“ovuna” çevrilmäk ona lazýmdýrmý?Täbii ki, yox. Onubuna vadar edän mähz bu “ov” mäsäläsidir. Sürücü“KamAZ”ý ona görä artýq yükläyir ki, häm “ov” edänläriyola versin, häm dä çöräkpulu çýxsýn. Mäncä, bu mäsäläyädä elä bu prizmadan yanaþýlmalýdýr. Ämin olun ki,bunlar aradan qalxsa, “KamAZ”larda bir dänä dä olsunartýq “kubik” görmäyäcäksiniz...***Azärbaycanda avtomobil qäzalarýnýn sayýnýn ilbäil artdýðýheç kimä sirr deyil. Qäzetlärdä, televiziyalarda da bumäsälä zaman-zaman müzakiräyä çýxarýlýr. Amma heçkim konkret säbäbi göstärmir. Daha doðrusu, bu mäsälädädä sað qulaðýmýzý sol älimizlä qaþýyýrýq. Äzizlärim,Azärbaycanda yol qäzalarýnýn artmasýnýn äsas säbäblärindänbiri dä mähz sürücülärin yol häräkäti qaydalarýnýbilmämäsidir. Ätrafýmýz doludur cibindä sürücülük väsiqäsiola-ola qaydalarý, yol niþanlarýný bilmäyänlärlä. Baxsäbäbi dä mähz bunda axtarmaq lazýmdýr. Axý qaydanýbilmäyän adamýn cibindä sürücülük väsiqäsi nä gäzir?***Vä nähayät, son günlär diqqätimi çäkän bir mäqamýqeyd etmäk istäyiräm. Belä ki, bir neçä müddätdirBakýätrafý qäsäbälärdä mähällädaxili vä digär yollarýnasfaltlanmasýna baþlanýlýb. Lap yaxþý, çox gözäl. Yuxarýdayazdýðým kimi, ilk baxýþdan qeyri-adi heç nä yoxdur.Amma bir mäqamý unutmayaq ki, hämin qäsäbälärinäksäriyyätindä kanalizasiya vä su problemi var.Bu mäntiqlä yanaþsaq, bir neçä ildän sonra Bakýätrafýqäsäbälärä dä yeni kanalizasiya xätlärinin çäkiläcäyi,su xätlärinin yenilänäcäyi þübhä doðurmur. Demäk,indi çäkilän yollar o zaman qazýlýb bärbad hala salýnacaq...Necä ki, bu gün paytaxtýn märkäzindä belä“mänzärälärä” tez-tez rast gälirik... n.intiqam@zaman.azDÝZAYNER: PÜNHAN ABBASOV

26-27 APREL 2011 ZAMAN“Çätin häyat tärzi vä keyfiyyätsizþampunlar saç tökülmäsini tezläþdirir”SOSÝAL HÄYAT07MÄFTUN SALMANOVSaç gözällik rämzi sayýlýr. Lakin son1zamanlar insanlar arasýnda saç tökülmäsivä keçälläþmä hallarý artýb. Ävvällärbu, kiþilärin problemi kimi qäbul edilirdisä,indi qadýnlar da eyni problemdänäziyyät çäkirlär. Tibb Universitetinin tüklärintädqiqinä dair problem laboratoriyasýnýnelmi iþçisi vä “HÝ-FÝ” klinikasýnýnhäkim-trixoloqu Säriyyä Kärimova deyirki, saç tökülmäsi gäncläþmä prosesini keçirir.Onun sözlärinä görä, bunu häm ätrafýmýzdakýinsanlardan, häm dä adýçäkilänproblemlä baðlý häkimä müraciätedänlärin yaþlarýna äsaslanýb söylämäkmümkündür: “Ägär 10-15 il öncä saçprobleminä görä häkimä yaxýnlaþanlar 35-40 yaþlý insanlar idisä, indi bu problem 17-25 yaþlý gäncläri narahat etmäyä baþlayýb”.Saç tökülmäsinin daxilivä xarici säbäbläri varBäs saç tökülmäsinin säbäbläri nälärdirvä prosesin qarþýsýný almaq mümkündürmü?Säriyyä xaným bildirdi ki, saç tökülmäsininsäbäblärini endogen (daxili)vä ekzogen (xarici) deyä iki yerä ayýrmaqlazýmdýr. Hämsöhbätimiz än geniþ yayýlandaxili faktorlar arasýnda depressiya vääsäb pozuntusunun adýný çäkdi: “Son illärhäyat tärzi çätinläþdiyinä görä insanlardaaqressivlik vä depressiya hallarý daha çoxmüþahidä edilir. Bu amil erkän yaþlardasaç tökülmäsinä gätirib çýxarýr”. S. Kärimovadaxili säbäblär arasýnda hormonalsistemin pozuntusunu da misal çäkdi:“Xüsusilä qeyd etmäk lazýmdýr ki, ölkämizdäyod çatýþmazlýðý problemi geniþ yayýlýb.Belä ki, qalxanvari väzdä müþahidäedilän här hansý bir hormonal pozuntusaçýn tökülmäsinä säbäb olur”. Häkimtrixoloqdüzgün qidalanmamaný da daxiliamillär sýrasýna aid etdi.Bäs saç tökülän zaman ilk atýlacaq addým nä olmalýdýr? Häkim-trixoloqSäriyyä xanýmýn sözlärinä görä, ilk növbädä, häkimä müraciät etmäklazýmdýr: “Çünki saç tökülmäsinin säbäbi tapýlmadan onun qarþýsýný almaqmümkün deyil”. Bäzi insanlar häkimä müraciät etmäk äväzinä, özbaþýnatürkäçarä üsullardan yararlanýrlar. S. Kärimova deyir ki, türkäçarä,müalicänin äsasý deyil: “Sarýmsaqdan, soðan suyundan vä digär üsullardanistifadä az da olsa effekt verir. Lakin bu, vizual görüntü yaradýr, saçýnkökündä radikal däyiþiklik baþ vermir. Müalicä üçün maddi imkanýolmayan bir insan än azýndan häkimä gälib, tökülmänin säbäbini öyränmälidir”.“Tärkibindä maddälär çoxolan þampunlara üstünlük verin”S. Kärimova xarici säbäblär arasýndabirinci yerdä ekoloji problemlärin dayandýðýnýsöylädi. Digär bir önämli säbäb isäkeyfiyyätsiz þampun mäsäläsidir. O, sonzamanlar keyfiyyätsiz þampunlardan istifadäyägörä saçýn vaxtýndan ävväl tökülmäsihallarýnýn artdýðýný vurðuladý: “Düzdür,ölkämizä yeni gätirilän þampunlarýnkeyfiyyätindä heç bir problem olmur. Lakinmüäyyän müddät keçändän sonra häminþampunlar keyfiyyätini itirir. Ola bilärki, þampunlarýn saxlanma qaydasýnadüzgün riayät edilmir”. Häkimtrixoloqþampun alarkän birneçä amilä fikir vermäyimäslähätgördü: “Þampunalarkän, ävvälcä,saçýnýzýn yaðlý,quru vä ya normalolduðunu müäyyänläþdirin.Habelätärkibindä maddäläriçox olan þampunlara üstünlük verin.Onsuz da hämin maddälärin dozalarý olduqcaazdýr. Çünki þampun yuyucu vasitädir,müalicävi deyil”.“Kompyuter qarþýsýnda çox oturmayýn”S. Kärimova hovuza gedänlärä mütläqbaþlarýna papaq qoymaðý mäslähät görür:“Hovuzu tämizlämäk üçün bäzän häddänartýq xlordan istifadä edilir ki, bu da saçýntökülmäsinä täsir edir”. Säriyyä xaným xaricisäbäblär arasýnda kompyuter qarþýsýndaçox iþlämäyi dä göstärdi: “Komyuterdänçox istifadä beyini yorur vä näticädäbeyinin qan dövraný prosesi pozulur. Buda tüklärin folikullarýnýn qidalanmasýnýnpozulmasýna säbäb olur”. Bundan älavä,xarici faktorlar sýrasýna suyun codluðunu,saça düzgün qulluq edilmämäsini vä fendännormadan artýq istifadä dä aiddir.“Saç tökülän zaman öncäbunun säbäbini tapmaq lazýmdýr”Bäs saç tökülän zaman ilk atýlacaq addýmnä olmalýdýr? Säriyyä xanýmýn sözlärinägörä, ilk növbädä, häkimä müraciätetmäk lazýmdýr: “Çünki saç tökülmäsininsäbäbi tapýlmadan onun qarþýsýný almaqmümkün deyil”. Bäzi insanlar häkimämüraciät etmäk äväzinä, özbaþýna türkäçaräüsullardan yararlanýrlar. S. Kärimovadeyir ki, türkäçarä, müalicänin äsasý deyil:“Sarýmsaqdan, soðan suyundan vä digärüsullardan istifadä az da olsa effekt verir.Lakin bu, vizual görüntü yaradýr, saçýnkökündä radikal däyiþiklik baþ vermir”.“Müalicä üçün maddi imkaný olmayan birinsan än azýndan häkimä gälib, tökülmäninsäbäbini öyränmälidir”, - deyänmüsahibimiz qeyd etdi ki,bundan sonra häkimin mäslähätgördüyü vasitälärlä evþäraitindä bu prosesi müäyyänqädär yüngülläþdirmäkolar.Ýrsi säbäbdän saç tökülmäninqarþýsýný almaqçätindirÝrsi säbäblärdänsaç tökülmäsininqarþýsýnýalmaqisä än çätin iþdir. Säriyyä xanýmýnsözlärinä äsasän, ägär vaxtýnda häkimämüraciät olunarsa, tökülmänin aktivliyinizäiflätmäk mümkündür: “Mäsälän 2 il ärzindäkeçälläþmä ilä näticälänäcäk saç tökülmäsininvaxtýný 4-5 ilä qädär uzatmaqolar”. Terapevtik üsullarla yeni saçlarýnämälä gälmäsinin mümkün olduðunu deyänhäkim-trixoloq bildirdi ki, hämin insandasaçýn tökülmä däräcäsi 50-60 faizdänçox olmamasý þärtdir: “Bu zaman yenisaçlarýn ämälä gälmäsinä 50-70 faiz nailolunur. 50-60 faizdän çox tökülän saçlarýda qorumaq olar vä üstälik, 20 faiz yenisaçýn ämälä gälmäsi mümkündür. Bu näticäkompleks müalicä aparýldýqdan sonraäldä edilir”.Saç tökülmäsinä xästälik kimi yanaþýlmalýdýrYaðlý saçlarýn tökülmä ehtimalýnýn çoxolduðunu deyän Säriyyä xaným dedi ki,yaðlýlýq därini yumþaldýr vä näticädä tükasanlýqla tökülür: “Yaðlý saçlarý häftädä 2däfä, quru saçlarý 5 gündän bir, normalsaçlarý isä här 3 gündän bir yumaq mäslähätdir”.Saç tökülmäsinin yaz-payýz fäsillärindädaha çox müþahidä edildiyini söyläyänS. Kärimova bunu här iki fäslä käskintemperatur däyiþikliyi ilä girilmäsi iläizah etdi. Häkim-trixoloq gün ärzindä 50-60 tükün tökülmäsini normal hesab edir:“Bir þärtlä ki, bir o qädär tük ämälä gälsin”.Hämsöhbätimiz dedi ki, insanlar saçtökülmäsinä bir xästälik kimi yanaþmalýdýrlar:“Lakin bunu heç käs xästälik kimiqäbul etmäk istämir. Çünki fiziki cähätdänaðrýsýz prosesdir”.“Piyadalar, diqqätli olun!”1Azärbaycanda “Piyadalar, diqqätli olun!”þärti adý altýnda häräkätin tählükäsizliyi häftäliyikeçiriläcäk. Bu barädä Daxili Ýþlär Nazirliyinin(DÝN) mätbuat xidmätinin þöbä räisi Orxan Mansurzadämälumat verib. Onun sözlärinä görä, respublikadanäqliyyat vasitälärinin sayýnýn sürätläartmasý häräkät intensivliyinin yüksälmäsi ilä näticäländiyindänbaþ verä biläcäk yol-näqliyyat hadisälärininqarþýsýnýn alýnmasý, xüsusilä dä piyadalarýnyol häräkäti ilä baðlý häyat vä saðlamlýqlarýnýnqorunmasý sahäsindä älavä tädbirlärin görülmäsinäzärurät yaranýb.“Tählillär göstärir ki, cari ilin ilk 3 ayý ärzindärespublikada piyadalarýn vurulmasý ilä baðlý qeydäalýnmýþ hadisälär ümumilikdä ölkädä baþ veränyol-näqliyyat hadisälärinin 43,9 faizini, Baký þähärindäisä 58,2 faizini täþkil edir. Araþdýrmalar göstärirki, belä hadisälärin baþ vermäsindä sürücülärläyanaþý, piyadalarýn da müäyyän täqsiri var.Mähz buna görä dä piyadalarýn vurulmasý ilä näticälänänyol-näqliyyat hadisälärinin qarþýsýnýn alýnmasý,häräkät iþtirakçýlarý, xüsusilä dä piyadalararasýnda intizamýn möhkämländirilmäsi mäqsädiilä mayýn 1-dän 7-däk respublika ärazisindä “Piyadalar,diqqätli olun!” þärti adý altýnda häräkätintählükäsizliyi häftäliyi keçiriläcäk”, - deyä OxranMansurzadä qeyd edib. Onun sözlärinä görä,kampaniya çärçiväsindä xidmäti ärazilärdä piyadalarýnvurulmasý ilä näticälän yol-näqliyyat hadisälärininsäbäbläri araþdýrýlaraq konkret profilaktikitädbirlärin görülmäsi, piyadalarýn yol häräkäti qaydalarýnýpozmasýnýn qarþýsýný almaq mäqsädi iläreydlärin keçirilmäsi, hämçinin tähsil müässisälärindävä ämäk kollektivlärindä maarifländirici görüþlärinkeçirilmäsi näzärdä tutulur.Mäktäblärarasýgörüþlärä ehtiyac var1“Zaqatala rayonunda, eläcä dä þimal-qärbbölgäsindä müällimlärin fäaliyyät dairäsinigeniþländirmäk, täcrübä mübadiläsi vä digär elmiyaradýcýlýqiþlärini daha sämäräli vä effektli aparýlmasýmäqsädilä mäktäblär arasýnda görüþlärin keçirilmäsivacibdir”. Bu fikirlär Zaqatala þähär 3 saylýorta mäktäbdä Qax 2 saylý mäktäb-liseyin müällimkolektivi ilä dostluq görüþündä säslänib. ZaqatalaRayon Ýcra Hakimiyyätinin baþçýsý Mübariz Ähmädzadänindä qatýldýðý tädbirdä qonaqlar öncämäktäblilärin äl iþlärindän ibarät särgiyä baxýblar,idmançýlarýn nümunävi çýxýþlarýný izläyiblär. Dahasonra tädbir mäktäblilärin hazýrladýqlarý bädii hissäilä davam etdirilib. Ýlkin Ämirov ZaqatalaGäncänin näqliyyatsistemi yaxþýlaþdýrýlacaq1Gäncädä 2011-ci ilin birinci rübünä häsrolunmuþ hesabat iclasý keçirilib. TädbirdäGäncä Þähär Ýcra Hakimiyyätinin baþçýsý ElmarVäliyev rübün yekunlarý ilä yanaþý, görüläcäk iþlärbarädä dä mälumat verib. Bildirib ki, þähärdäkibütün piyada keçidläri yenidän qurulacaq. Ätrafdakýyöndämsiz tikililär söküläcäk. O hämçininþähärin näqliyyat sistemindä dä köklü däyiþikliklärolacaðýný qeyd edib: “Gäncäyä 500 yeni taksi växeyli sayda särniþin avtobuslarý gätiriläcäk”. Ýcrabaþçýsý Gäncädäki çöräk sexlärinin vä bazarlarýngigiyenik väziyyätlärindä olan mövcud qüsürlarýnaradan qaldýrýlmasý üçün dä konkret tapþýrýqlarverib. Ýclasda qaldýrýlan mäsälälärdän biri dä mövcudtähsil vä sähiyyä ocaqlarýnýn äsaslý tämiri iläbaðlý olub. Yaxýn zamanlarda bu istiqamätlärdämäqsädyönlü tädbirlärin häyata keçiriläcäyi vurðulanýb.Tädbirdä çýxýþ edänlär Gäncänin qädimliyinisaxlamaq þärtilä müasirläþmäsi üçün atýlanaddýmlarýn täqdirälayiq hal olduðunu vurðulayýblar.Ceyhun Väliyev GäncäDÝZAYNER: SAMÝR SALMANOV

08BÖLGÄNaftalanda kährizlär bärpa olunurMasallýda bilik yarýþý keçirilibLänkäran Özäl Türk Liseyi1Masallý rayonunda da biliksärgisi keçirib. Rayonun 3 saylý mäktäbindätäþkil olunmuþ bilik särgisindäliseyin 90 þagirdi näzäri biliklärinipraktiki þäkildä nümayiþ etdiriblär.Särgi ilä baðlý täässüratlarýný bizimläbölüþän Masallý Rayon Tähsil Þöbäsininböyük mäslähätçisi SoltanaðaCäfärov belä bir tädbiri Masallýdagerçäkläþdirdiklärinä görä LänkäranÖzäl Türk Liseyinä vä onun rähbärliyinätäþäkkürünü bildirib. Qeyd edibki, belä bilik yarýþlarý tähsilimizin inkiþafýndaönämli rol oynayýr: “Bilikyarýþlarý häm dä þagirdlärimizin elmidünyagörüþlärinin formalaþmasýna,onlarýn tähsilä maraqlarýnýn artmasýnada täkan verir”. Onun sözlärinägörä, bölgälärdä keçirilän bilik yarýþlarýhäm respublika, häm dä beynälxalqbilik yarýþlarýnda yüksäk nailiyyätläräldä edilmäsinä, sözün häqiqimänasýnda, zämin yaradýr: “Arzuedärdim ki, Länkäran Özäl Türk Liseyininbu kimi täcrübälärindän digärorta mäktäblärimiz dä faydalansýnlar,bilik yarýþlarýnýn täþkilinä baþlasýnlar”.Qeyd edäk ki, bilik särgisindäMasallý Þähär Ýcra Hakimiyyäti baþçýsýnýnmüavini Näsir Muxtarlý, MasallýRayon Mähkämäsini hakimiNemät Musayev, polis räisi ÄkbärYusifov vä prokuror Rizvan Häsänovda iþtirak ediblär. Tädbir Masallý ÞähärTähsil Þöbäsinin vä LänkäranÖzäl Türk Liseyinin täþkilatçýlýðý iläbaþ tutub.PÄNAH ABDURRAHMANLI MASALLITädbirlär näticä verirBu ilin birinci rübündä1 Mingäçevir Þähär MäþðulluqMärkäzinä 214 näfärmüraciät edib, onlardan 117näfäri müxtälif sahälär üzräiþlä tämin olunublar. 73 näfäräisä müavinät täyin edilib.Bu barädä qäzetimizä MingäçevirÞähär Mäþðulluq Märkäzinindirektoru ÝsmayýlMämmädov mälumat verib.Onun sözlärinä görä, bu, härþeydän ävväl, hämin sahä üzrähäyata keçirilän tädbirlärnäticäsindä reallaþýb. O, buprosesdä täþkil olunan ämäkyarmarkalarýnýn önämli roloynadýðýný vurðulayýb. Qeydedäk ki, märkäzin näzdindä“Ämäk birjasý” da fäaliyyätgöstärir.Esmira Hidayätova MingäçevirÄSGÄR HÜSEYNOVNAFTALAN1Naftalan þähärindäsu problemi dä sistemliþäkildä häll olunur.Ähaliyä göstärilän su väkanalizasiya xidmätininyaxþýlaþdýrýlmasý mäqsädiläbirinci mikrorayonunärazisindä tutumu 500kubmetr, ikinci mikrorayonärazisindä tutumu1000 kubmetr olan su anbarlarýtikilib, istismarmüddäti ötmüþ köhnä suvä kanalizasiya xätläri yeniläriilä äväz edilib. Köhnäkährizlärin bärpasýnaxüsusi üstünlük verilir.Qeyd edäk ki, BeynälxalqMiqrasiya TäþkilatýnýnMingäçevir ofisi KoreyaBeynälxalq ÄmäkdaþlýqAgentliyinin maliyyädästäyi ilä Naftalan þähäriärazisindäki 3 kährizinbärpasý layihäsini häyatakeçirir. Kährizlärinbärpasýnda BeynälxalqMiqrasiya Täþkilatý täräfindänxüsusi tälimlär almýþkankanlar qrupu çalýþýr.Artýq Çäkil kährizindänNaftalan þähär su anbarýnaqädär olan 2300 mmäsafädä diametri 500mm olan yeni plastik borusu xätti çäkilir. Ýþlärinbu ilin yay aylarýna qädäryekunlaþdýrýlmasý näzärdätutulub.“Gorus-2010: absurd teatrý mövsümü”- ermäni täbliðatýna zärbäÞirvan Þähär Gänclär vä1Ýdman Ýdaräsindä PrezidentAdministrasiyasýnýn rähbäri,akademik Ramiz Mehdiyevin“Gorus-2010: absurd teatrý mövsümü”kitabýnýn täqdimatýna häsrolunmuþ elmi-näzäri konfranskeçirilib. Konfransda Þirvan ÞähärÝcra Hakimiyyäti baþçýsý MärdanCamalov qeyd edib ki, bu kitabdaRamiz Mehdiyev ermäni liderlärinintarixi saxtalaþdýrmaq,beynälxalq ictimaiyyäti yeni uydurmavä yalanlarla çaþdýrmaqcähdlärini elmi dälillärlä ifþa edib.Akademik Ramiz Mehdiyevin buqiymätli kitabýnda täkcä Serj Sarkisyanýnermäni absurd teatrýnýnsähnäsindä göstärdiyi növbäti tamaþasýdeyil, hämçinin ermäniideoloqlarýnýn vä “tarixçilärinin”tarixi saxtalaþdýrmaq, beynälxalqictimaiyyäti yeni uydurma vä yalanlarlaçaþdýrmaq cähdläri elmidälillärlä ifþa olunub. O vurðulayýbki, kitabda ermäni ideoloqlarýnýn“yeni tädqiqatlarýna” elmi dälillärlätutarlý cavab verän akademikRamiz Mehdiyev hämin “arqumentlärin”äsassýzlýðýný sübutayetirir. Bu qiymätli äsärdä sübutolunur ki, hazýrda Ermänistanrespublikasýnýn yerläþdiyi ärazibütün tarixi dövrlärdä Azärbaycandövlätlärinä mäxsus olub.Märdan Camalov kitabý kütläviinformasiya müharibäsindä ermänitäbliðatýna sarsýdýcý zärbäkimi däyärländirib.Digär çýxýþ edänlär kitabýn tarixçilär,politoloqlar vä geniþ oxucukütläsi üçün qiymätli mänbäolacaðýný äminliklä vurðulayýblar.BABÄK ÄSGÄR ÞÝRVANBaþçý färqlänänläri mükafatlandýrdýÞäki Þähär Ýcra Hakimiyyätininbaþçý-1sý Murad Cabbarlý respublikavä beynälxalq bilikyarýþlarýnda färqlänmiþÞäki mäktäbliläri ilägörüþ keçirib. Äldä olunanuðurlar münasibätiläþagirdläri täbrik edän icrabaþçýsý gäläcäyimizolan hämin gänclärläfäxr etdiyini bildirib. Tädbirinsonunda onlara qiymätlihädiyyälär täqdimolunub.Qeyd edäk ki, ÞäkiÖzäl Türk Liseyinin þagirdiOrxan Kärimov bu ilinaprelindä Bakýda keçirilmiþÄtraf Mühitin MühafizäsiV Beynälxalq LayihäOlimpiadasýnda birinciyerä layiq görülüb. RamazanRamazanov väRäþad Bayramov isä fizikaüzrä respublika fännolimpiadalarýnda birincivä ikinci yerläri qazanýblar.SABÝR ÄMRAHOV ÞÄKÝ26-27 APREL 2011 ZAMAN“Müällim bu günä qädäröyrändikläri iläkifayätlänmämälidir”1Tähsil islahatýnýn häyata keçirildiyiþäraitdä Azärbaycan dilivä ädäbiyyat müällimlärinin dä qarþýsýndavacib väzifälär qoyulur. Bu väzifälärþagird þäxsiyyätinä, onun mänäviehtiyaclarýna yönälmälidir. Därsähazýrlaþarkän qarþýmda þäxsiyyätinolduðunu vä onun äsl vätändaþ kimiformalaþmasý üçün dilini, mädäniyyätinisevän bir insan kimi görmäk üçünmänim dä üzärimä çox böyük mäsuliyyätdüþdüyünü därk ediräm vä düþünürämki, näyi yox, necä öyrädäcäyimi,hansý tälim metodlarýndan,hansý texniki väsaitlärdän istifadäedäcäyimi ävvälcädän planlaþdýrmalýyam.Hamýmýza mälumdur ki, interaktivtälim þagirdlärimizin fäallýðýnýntämin edilmäsi, onlarýn därsi þüurlumänimsämäläri üçün faydalý yoldur.Müällim interaktiv tälim metodlarýndanyaradýcý þäkildä istifadä etmäyibacarmalý, yeni tälim texnologiyalarýndan,tälimin yeni vasitälärindän ilknövbädä özü baþ çýxarmalý, onlarý tädrisetdiyi fänni öyrädän zaman tätbiqetmäyi bacarmalýdýr. Bunun üçünmüällim bu günä qädär öyrändikläriilä kifayätlänmämäli, öz üzärindämütämadi çalýþmalýdýr. Artýq XXI äsrinmäktäbliläri daha çox þey öyränmäkistäyir, daha maraqlý därs, dahaçox informasiya täläb edirlär. Müasirdärs þagirdläri ilk növbädä änänävidärsin özünämäxsus çärçiväsindänazad edir. Þagirdä müstäqillik qazandýrýr.Mäsälän, qrup halýnda apardýðýmdärslärdä qarþýlýqlý fäaliyyätin,ämäkdaþlýðýn müstäqil düþüncäyä yolaçdýðýnýn þahidi oluram. Artýq þagirdlärimnäyi isä öyränmäklä kifayätlänmir,öyrändiklärindän näticä çýxarmaðaçalýþýrlar. Artýq onlara verilän mäntiqisuallara cavab vermäkdä çätinlikçäkmir, müstäqil fikir yürütmäyä canatýrlar. Bu gün þagirdlärimiz baþa düþürlärki, yalnýz därslikdä verilän mälumatlarýoxuyub öyränmäklä vä yaxudonlarý äzbärlämäklä verilän täläbläräcavab verä bilmäzlär. Onlar hämöyränmäli, häm dä tätbiq etmäyi bacarmalýdýrlar.Bütün bunlarý görmäk bir müällimkimi mäni hädsiz sevindirir. Buzaman daha aktiv çalýþýr, axtarýþlaraparýr, onlarý häväsländirmäyin yollarýnýarayýram. Yaþlarýndan asýlý olaraq,Azärbaycan dili därslärindä kiçik sähnäciklär,rollu oyunlar, debatlar täþkiledir, müxtälif yarýþlar keçiriräm. Ädäbiyyatdärslärindä yenä dä mövzudanasýlý olaraq þairlärin þeirlärini vä yaonlara bästälänmiþ musiqiläri säsländirir,þair vä yazýçýlarýn þäkillärindänvä ya videogörüntülärindän täþkil etdiyimmateriallarý kompyuter vasitäsiläonlara täqdim ediräm, här hansýäsär äsasýnda illüstrasiyalar çäkmäyitapþýrýram vä s. Bu zaman aktiv olanþagirdläri färqländirmäklä (mäsälän,onlara kiçik “tärifnamälär”, “fäxri färmanlar”vermäklä vä ya valideyn iclaslarýndaþagirdlärin valideynlärinä“täþäkkürnamälär” täqdim etmäklävä s.) häm onlarý, häm dä digär þagirdlärimidaha fäal olmaða häväsländiriräm.Bu zaman þagirdlärim dahaçox öyränir, män dä daha artýq nailiyyätäldä etmiþ oluram.MÄLAHÄT SÄFÄROVA, MÝNGÄÇEVÝRÞÄHÄR 19 SAYLI TAM ORTAMÄKTÄBÝN MÜÄLLÝMÝDÝZAYNER: SÜRÄYYA ÝBRAHÝMOVA

26-27 APREL 2011 ZAMANÜZ - ÜZÄ09“TÜRKPA bölgädä sülhü qorumaq üçünparlament diplomatiyasýndan istifadä edir”27-29 aprel tarixläri arasýndaQazaxýstanýn paytaxtý Astana þähärindäTürkdilli Ölkälärin ParlamentAssambleyasýnýn (TÜRKPA) II PlenarSessiyasý keçiriläcäk. Sessiyada bir sýraönämli mäsälälärin müzakirä olunacaðývä qärarlarýn qäbul ediläcäyi gözlänilir.Häm bu, häm dä I Plenar Sessiyadansonra görülmüþ iþlär barädäTÜRKPA-nýn Baþ katibiRamil Häsänovla söhbätläþdik.NATÝQ PÄNAHLI- Ramil bäy, TÜRKPA-nýn I Plenar Sessiyasýnýnüzärindän il yarýmdan çox vaxt ötüb. Bu1dövr ärzindä görülmüþ iþlär barädä mälumat vermäyinizixahiþ edirik.- Fäaliyyätimiz ärzindä iþimizi bir neçäistiqamätdä qurmuþuq. Äsas mäqsädimizparlamentlärarasý ämäkdaþlýðýn yeni märhäläsindän- parlament diplomatiyasýndan istifadäetmäklä türkdilli ölkälär arasýnda siyasi,iqtisadi, sosial, mädäni vä digär sahälärdäälaqälärin gücländirilmäsinä töhfä vermäkolub. Hämçinin eyni tarixi köklärä malikolan bu ölkälärin öz hüquqlarýný beynälxalqplatformalarda birgä qorumalarýna kömäklikgöstärmäk dä mäqsädlärimiz arasýnda olub.Mälumdur ki, parlament äsas qanunvericiorqandýr. Bu orqana seçkiläri xalq keçirir.Ägär biz ölkälär arasýnda dostluq vä qardaþlýqmünasibätlärindän danýþýrýqsa, bu zamanmillät väkillärinin rolu ön plana çýxýr. Xalqýnseçdiyi deputatlarýn birgä fäaliyyät göstärmäsinäticä etibarilä bu ölkälärin mänafelärinäxidmät edir.- Qarþýya qoyulmuþ mäqsädlärdän biri dä qanunvericilikbazalarýnýn uyðunlaþdýrýlmasý idi. Buistiqamätdä hansý iþlär görülüb?- Tähsil, mädäniyyät, hüquq vä beynälxalqmünasibätlär kimi sahälärdä qanunlarýmýzýnuyðunlaþdýrýlmasýný näzärdä tutmuþuq.Bu istiqamätdä tövsiyä qärarlarýnýn qäbuledilmäsi hämin ölkälärin parlamentlärinäistiqamät veräcäk. Bu, hämin dövlätläringäläcäkdä daha sýx inteqrasiyasýna xidmätedäcäk.Yeri gälmiþkän, onu da qeyd edim ki, bizötän dövr ärzindä üzv ölkälär arasýnda münasibätläridaha da gücländirmäk üçün parlamentaparatlarýnýn ämäkdaþlarý arasýndamübadilä proqramý häyata keçirmiþik. Mälumdurki, deputatlar siyasi þäxslärdir. Qanunlayihälärinin hazýrlanmasýný isä aparatämäkdaþlarý häyata keçirirlär. Ona görä däaparat iþçilärinin bir-birilärini yaxýndan tanýmalarý,bir-birilärinin iþlärinä bäläd olmalarýçox önämlidir. Bu, parlamentlärin fäaliyyätlärininuzlaþdýrýlmasýna xidmät etmäklä yanaþý,häm dä qanunvericilik bazalarýnýn uyðunlaþdýrýlmasýnayardým edäcäk.- Beynälxalq bir täþkilat kimi digär beynälxalqqurumlarla ämäkdaþlýq vacib amildir. Hansýtäþkilatlarla ämäkdaþlýq edirsiniz?- Beynälxalq täþkilatlarla ämäkdaþlýqlayanaþý, türkdilli ölkälärin bu täþkilatlardabirgä fäaliyyäti, xüsusilä dä AÞ PA-da, ATÄTPA-da, BMT-dä mövqelärin birgä qoyulmasýda çox önämlidir. Täcrübä göstärir ki, türkdilliölkälär birgä fäaliyyät göstärsälär, hämdünya birliyindä sözläri daha yaxþý eþidilär,häm dä özlärini müdafiä prosesindä dahaaktiv olarlar.ATÄT PA, NATO PA, AÞ PA, Qara DänizÝqtisadi Ämäkdaþlýq Täþkilatý PA, MDBPA, ÝKT PA, Beynälxalq Parlamentlär Birliyi(BPB), Beynälxalq Parlamentlärin Baþ KatiblärininAssosiasiyasý kimi dünyanýn çox nüfuzlutäþkilatlarý ilä TÜRKPA-nýn älaqäläriniqurmaða nail olmuþuq. Artýq bu gün TÜRK-PA dünyanýn än böyük parlament ittifaqýolan 155 üzvlü BPB-yä müþahidäçi statusuilä üzv qäbul olunub. ÝKT PA-nýn yanvarayýnda Abu Dabidä keçirilmiþ 13-cü PlenarSessiyasýnda bu quruma müþahidäçi statusuilä üzv qäbul olunmuþuq. ATÄT PA-da xüsusiqonaq statusu almýþýq. Hazýrda BMT BaþAssambleyasýnda müþahidäçi statusu alýnmasýüçün Azärbaycan XÝN xätti ilä bu qurumaräsmi olaraq müraciät etmiþik. Ümid edirikki, biz bu il ärzindä BMT Baþ katibi cänabBan Ki Munun da razýlýðý ilä bu istiqamätdäuður äldä edäcäyik. Avropa Parlamenti (AP)ilä dä çox sýx münasibätlärimiz var. Bütünbunlar TÜRKPA-nýn beynälxalq imicininyüksälmäsinä, beynälxalq arenada digär täþkilatlarkimi söz sahibi olmasýna, türkdilli ölkälärinsözünün eþidilmäsinä xidmät edir.Bu hämçinin beynälxalq münasibätlär sisteminäinteqrasiya üçün vacib þärtdir.- Deyä bilärikmi, artýq TÜRKPA beynälxalqtäþkilat kimi tam formalaþýb?- Ümumiyyätlä, belä deyä bilärik ki, builyarýmlýq fäaliyyät qarþýya qoyulmuþ mäqsädlärinhäyata keçirilmäsi üçün müvafiq infrastrukturunformalaþdýrýlmasýna istiqamätlänib.Çünki infrastruktur olmadan täþkilatlanmaqmümkün deyil. Biz bunun äsas märhäläsinikeçmiþik. Beynälxalq täþkilatlardaRAMÝL HÄSÄNOVTÜRKPA-nýn Baþ katibiFOTO: ABDURRAHMAN LEVENT ZAMANmüþahidäçi statusu almaq çox çätin prosesdir.Bäzi dövlätlär TÜRKPA-nýn bäzi beynälxalqqurumlarda müþahidäçi statusu almasýnaängäl törätmäyä, öz säsvermä hüquqlarýndanistifadä edäräk buna mane olmaðaçalýþýblar. Biz izah etmäyä çalýþýrdýq ki,TÜRKPA sýrf sülh vä dostluq evidir. TÜRK-PA ayrý-ayrý dövlätlärin gücünün birläþdiriläräk,ümumi maraqlara xidmät etmäsi mäqsädigüdür. Amma bu mäqsäd bu gücün baþqabir dövlätä vä ya täþkilata yönäldilmäsimäramýný ehtiva etmir. Biz bölgädä sülhüqorumaq üçün parlament diplomatiyasýndanistifadä edirik.- Ortaq dil vä älifba istiqamätindä konkretolaraq atýlmýþ addýmlar varmý?- Ortaq türk älifbasýnýn formalaþdýrýlmasýTÜRKPA-nýn quruluþ mäqsädlärindän biridir.Bununla baðlý proses baþlayýb. Astanadaakademiya fäaliyyät göstärir. TÜRKPAnýnMädäni, humanitar vä sosial mäsälälärüzrä daimi komissiyasý qurulduqdan sonrakonkret täkliflär dä ortaya çýxa bilär. Ýndi isämüäyyän täkliflär toplanýr. Konkret layihäortaya çýxandan sonra assambleya qärar veräcäk.- 27-29 aprel tarixläri arasýnda TÜRKPA-nýn IIPlenar Sessiyasý keçiriläcäk. TÜRKPA sessiyayahazýrdýrmý?- Bu, Katibliyimizin hazýrladýðý ilk plenarsessiyadýr. Hazýrlýqlar yüksäk säviyyädä tamamlanýb.Bu, bizim üçün çox böyük ähämiyyätdaþýyýr. Ýlk növbädä, ona görä ki, sessiyaTürkiyä istisna olmaqla, üzv ölkälärinmüstäqilliklärinin 20-ci ildönümü ilä üst-üstädüþür. Ona görä dä sessiyaný böyük täntänäilä keçirmäyi planlaþdýrýrýq. Üzv ölkälärin4-ü dä sessiyada tam heyätlä iþtirak edäcäk.- Sessiyada hansý mäsälälär müzakirä olunacaq?- Sessiyada ölkälärin müstäqilliklärinin20-ci ildönümü ilä baðlý märuzälär, AssambleyaÞurasýnýn üzvlärinin vä fäxri qonaqlarýnçýxýþlarý dinläniläcäk. Hämçinin nümayändäheyätlärinin say tärkibinin artýrýlmasývä assambleyanýn räsmi dillärinä ingilis dilininälavä edilmäsi ilä baðlý Ýstanbul Saziþinäedilmäsi näzärdä tutulan düzäliþ Protokolununimzalanmasý, assambleyanýn reqlamentinä,Katibliyin äsasnamäsinä älavä vädüzäliþlärin, daimi komissiyalarýn täsisolunmasý, komissiyalarýn sädr vä müavinväzifäsinä üzv ölkälärin namizädlärinin seçilmäsi,TÜRKPA-nýn räsmi bayraq vä emblemininqäbul edilmäsi, BPB-nin TÜRK-PA-ya müþahidäçi üzv olmasý ilä baðlý müraciätlär,TÜRKPA III Plenar Sessiyasýnýnyerinin vä tarixinin müäyyän edilmäsi, AstanaBäyannamäsinin qäbul olunmasý vä digärmäsälälärin müzakiräsi näzärdä tutulub.TÜRKPA-nýn äsasnamäsinä ediläcäkälavä vä düzäliþlär äsasän Katibliyä dahageniþ sälahiyyätlärin verilmäsini näzärdä tutur.Bu, Katibliyä diplomatik missiya olaraqbeynälxalq täþkilatlarla ämäkdaþlýq qurmaðadaha geniþ imkan veräcäk. Katibliyä veriläcäksälahiyyätlär arasýnda yalnýz türkdilliölkälärdä deyil, täklif gäläcäyi täqdirdä, digärölkälärdä dä seçkiläri müþahidä etmäksälahiyyäti dä var.Eyni zamanda ÝKT PA-ya TÜRKPA-damüþahidäçi statusunun verilmäsi mäsäläsinädä baxýlacaq. ÝKT PA-nin Bas katibiMahmud Erol Kýlýç da sessiyada iþtirak edäcäk.- TÜRKPA-nýn bayraðýndaký räng seçimläri iläbaðlý mälumat vermäyinizi xahiþ edirik.- Sadä ränglär seçmiþik. Tünd göy rängbeynälxalq arenada güc vä diplomatiyanýnrämzi kimi qäbul edilir. Eyni zamanda göyräng türklük rämzidir. Bu mänada iki mäsäläüst-üstä düþür. Að räng isä sülh vä dostluqrämzidir. Yäni TÜRKPA dostluq vä sülhünrämzi olmaqla yanaþý, türk dövlätlärininqurduðu birlikdir, beynälxalq täþkilatdýr.- Nümayändä heyätlärinin say tärkibinin artýrýlmasýhansý zärurätdän doðdu?- TÜRKPA-nýn fäaliyyäti gün-gündängeniþländiyindän vä daimi komissiyalar qurulacaðýndanheyätin 7 näfärdän 9-a çýxarýlmasýtäklif olunur. Dörd daimi komissiyanýn(Mädäni, humanitar vä sosial mäsälälär üzrä;iqtisadiyyat, ticarät vä maliyyä mäsäläläriüzrä; qanunvericilik mäsäläläri üzrä; beynälxalqälaqälär vä parlamentlärarasý ämäkdaþlýqüzrä komissiyalar) täsis edilmäsiniplanlaþdýrýrýq. Bu komissiyalarda här ölkädän2 näfär olmaqla, 8 näfär tämsil olunacaq.- Hälä dä Türkmänistan vä Özbäkistan TÜRK-PA-ya qoþulmayýblar. Bu istiqamätdä qurum olaraqhansýsa iþ aparýrsýnýzmý?- Qazaxýstan parlamenti ev sahibi olaraqhäm Türkmänistan, häm dä Özbäkistanparlament sädrlärinä räsmi dävät mäktubugöndärib. Täässüflär olsun ki, bu günä qädärbu ölkälärdän nä “hä”, nä dä “yox” cavabýalmýþýq. Ancaq biz hämiþä qeyd edirikki, onlar bizim qardaþ ölkälärimizdir vä bizonlarý özümüzdän ayýrmýrýq. Arzu etsälär,istädikläri vaxt TÜRKPA-ya qoþula bilärlär.Ýstänilän statusu seçä bilärlär: qonaq, fäxriqonaq, müþahidäçi, ya da üzv. Bununla baðlýparlament sädrlärinin dä açýqlamalarý var.DÝZAYNER: SÜRÄYYA ÝBRAHÝMOVA

10 TÜRKÝYEBAÞSAÐLIÐIBaký “Araz” Kurslarýnýn müdir müaviniÝqbal Mirzäyevä anasýAlçagül xanýmýnväfatýndan kädärländiyimizi bildirir, märhumäyäAllahdan rähmät,yaxýnlarýna säbir diläyirik.Þirvan” Araz” Kurslarýnýn kollektivi adýndan kursun müdiriNatiq Siyahov.BAÞSAÐLIÐIMilli Mäclisin Sosial siyasät komitäsinin sädri,millät väkili Hadý Räcäbli baþda olmaqla,Fäxräddin, Färasäddin, Ýqbal qardaþlarýna analarýFiruzä Bäylärovanýnväfatý ilä älaqädar därin hüznlä baþsaðlýðý verir, märhumäyäAllahdan rähmät, yaxýnlarýna säbir diläyirik.Allah rähmät eläsin.“Zaman-Azärbaycan” qäzetinin baþ direktoru Süleyman ÜnalBAÞSAÐLIÐIMilli Mäclisin Sosial siyasät komitäsinin sädri,millät väkili Hadý Räcäbli baþda olmaqla,Fäxräddin, Färasäddin, Ýqbal qardaþlarýna analarýFiruzä Bäylärovanýnväfatý ilä älaqädar därin hüznlä baþsaðlýðý verir, märhumäyäAllahdan rähmät, yaxýnlarýna säbir diläyirik.Allah rähmät eläsin.Länkäran Özäl Türk Liseyinin müdiri Murat KadifeciBAÞSAÐLIÐIMilli Mäclisin Sosial siyasät komitäsinin sädri,Millät Väkili Hadý Räcäbli baþda olmaqla,Fäxräddin, Färasäddin, Ýqbal qardaþlarýna analarýFiruzä Bäylärovanýnväfatý ilä älaqädar därin hüznlä baþsaðlýðý verir, märhumäyäAllahdan rähmät, yaxýnlarýna säbir diläyirik.Allah rähmät eläsin.Länkäran “Araz” Kurslarýnýn müdiri Musa ÞükürovÞÄHÄRLÄR SÜBH GÜNÄÞ GÜNORTA ÝKÝNDÝ AXÞAM GECÄBAKI 4 59 6 41 13 45 17 31 20 37 22 08QUBA 5 00 6 45 13 51 17 38 20 45 22 17LÄNKÄRAN 5 09 6 48 13 49 17 34 20 39 22 06ÞÄKÝ 5 06 6 50 13 56 17 43 20 50 22 22SABÝRABAD 5 06 6 47 13 51 17 37 20 42 22 12NAXÇIVAN 5 21 7 01 14 03 17 48 20 53 22 22YEVLAX 5 09 6 52 13 56 17 43 20 49 22 20ÞAMAXI 5 03 6 45 13 50 17 37 20 43 22 14GÄNCÄ 5 12 6 55 13 59 17 46 20 52 22 23ZAQATALA 5 07 6 52 13 58 17 46 20 53 22 2627 APREL ÜÇÜNÇýlgýn projeSayýn Baþbakan'ýmýzýn Ýstanbul'la ilgili “çýlgýnprojesi” çarþambaya kadar meçhulümüz de olsa,sadece Ýstanbul'un deðil, bütün Türkiye'nin bazý“çýlgýn proje”lere ihtiyacý var. On asýrlýkköklü, ebedî deðerler sahibi ve manâyüklü bir medeniyet ve kültürün beþiðiolan Türkiye, özellikle Cumhuriyet dönemindebaþka bir medeniyet ve kültürüzorla transfer etme gibi bir teþebbüsüniçine girdi. Hem aslî, hem de dünya hayatýnaait dinamikleri itibarýyla zayýflamýþda olsa bir kalb ve ruh ikliminden bir nefisiklimine geçme manâsý taþýyan bu teþebbüs,eðer halk tabanýnda hâlâ yerleþmiþ deðerlerimizekýsmen de olsa sahip çýkýlmamýþ olsaydý, ortaya hertürlü deðerden, temelden ve manâ köklerindenmahrum bir ucube çýkarýr ve Türkiye, sürekli olarakbambaþka bir kaosun ve anaforun içinde çýrpýnýrdururdu. Medeniyet deðerlerimizin halk tabanýndabelli ölçülerde korunmasý ülkemizin tam bir kaosve anafora sürüklenmesine mâni olmuþsa da, yinede ortada belli oranda meshe uðramýþ, kendi olmaktanbelki nisbetlerde çýkmýþ ve yeni ve bütünbir kimlik de kazanamamýþ bir ülkemiz ve insanýmýzvar. Bugün Ýstanbul sokaklarýnda, baþýboþköpeklerle birlikte, “fütüvvet” ruh ve manâsýylaâlakasýz, yedikleri kuruyemiþler ve içtikleri sigarapaket ve izmaritleriyle yerleri, akort görmemiþ sesleriylemahalleleri kirleten grup grup gençlerbirikiyor veya dolaþýyor. Günün her saatinde, plansýzve programsýz yapýlaþmanýn neticesi olarak peksýk karþýmýza çýkan durak-kýrmýzý ýþýk, kýrmýzý ýþýkdurakarasýnda iþlemeye çalýþan ve birçoðu itibarýylaeðitimden yoksun, kaba ve kural sevmeyensürücülerle tam bir trafik keþmekeþi; yeni kurulanmahalle ve semtlerde bile zaten dar olan ve uygulanmayan,denetlemesi de olmayan imar neticesindegarajsýz evler ve park haline getirilerekdaha da daraltýlan sokaklar; sokaðýný, mahallesinievi gibi bilmeyen, belki de evi gibi kullanan ve kirletenaileler; plansýz, farklý yüksekliklerde, her türlüestetikten yoksun, tam bir renk kirliliði ve þekilbozukluðu manzarasý sergileyen binalar ve bunlardanmeydana gelen sokaklar; yeþil alanlarýnýnHikmetler yumaðýDostum Yaþar Deðirmenci, zamanýn eskitemediði,insanlara yol gösteren hikâye,anekdot, hatýra, nükte, güzel sözleri bir arayagetirerek gün ýþýðýna bir kitap çýkarmýþ.Eðitimci olduðu için bir insan yorulmadan nasýlöðrenebilir düþüncesiyle bu hikmetler yumaðýnýhazýrlamýþ. Sadece kitabýnarka kapaðýndaki yazýsýnýn baþladýðýþu cümleleri göz önünde bulundurursak,çalýþmanýn büyük biremek ürünü olduðunu teslim ederiz:“Sevgisiz zekânýn bizi küstahyaptýðý, sevgisiz adaletin bizi zalimyaptýðý, sevgisiz diplomasinin biziikiyüzlü yaptýðý, sevgisiz baþarýnýn bizi kibirliyaptýðý, sevgisiz zenginliðin bizi hasis yaptýðý,sevgisiz gücün bizi zorba yaptýðý, sevgisizinancýn bizi baðnaz yaptýðý bir dünyada yaþýyoruz.””Fýrtýna Çýktýðýnda Uyuyabilmek” adýnýverdiði kitabý okurken dudaklarýmýzdangülümseme eksik olmuyor; sýk sýk da bizlere“Ne güzel söylemiþ” veya “Olmaz böyle þey”dedirtiyor. Olaylarý, anekdotlarý, veciz sözleriöyle baþarýlý derlemiþ ki, insan kültürler, yüzyýllararasýnda dolaþtýðýný bir an bile unutmuyor.Kitabýnda bir dünya aradýðýný vurguluyor, bubiraz da Peyami Safa'nýn 'Simerenya'sýnýandýrýyor; ama azýcýk derin düþünürsek, arzuladýðýdünyanýn hayal âleminde kalmasýna sebepbulamayýz. Yüreðimizi dinler, ihtiraslarýmýzývicdanýmýzla sigaya çeker, acizin,çaresizin yerine kendimizi koyabilirsek, onunarzu ettiklerini bu yalan dünyada gerçekleþtirmememiziçin bir sebep kalmaz:“Komþularýn, dostluklarýn, arkadaþlýklarýn,akrabalýklarýn, vefakârlýklarýn hayatýmýza yansýdýðýbir dünya... Nefsiyle, inadýyla, öfkesiyledeðil, aklýyla, idealiyle, yüreði ile düþünenlerindünyasý.” Ne Doðu'ya ne de Batý'ya gözünü kapamýþ.Eserine Hölderlin'in “Hiçbir þey insankadar yükselemez ve onun kadar alçalamaz.”sözüyle baþlamýþ; bir Çinli filozofun anekdotuylabitirmiþ. Lili adýnda Çinli bir gelin ayný evdeyaþadýðý kaynanasýyla geçinemez; onu zehirlemekiçin bir bilgeye baþvurur. Bilge, onahazýrladýðý zehri verir ve sýký sýkýya tembih eder:“Bu zehirden her gün azar azar yemeðineatacaksýn; fakat kimsenin bir þey fark etmemesiETÝBARSIZDIRQafqaz Universitetinin täläbäsi Hacýyeva Närmin Säyyadqýzýna mäxsus täläbä bileti itdiyi üçün etibarsýzdýr.geniþliðiyle övünen belediyelere raðmen bahçesiz,yeþilsiz, birbirine yapýþýk, ses yalýtýmýndan vemahremiyetten yoksun, farklý yüksekliklerde vedörder duvardan ibaret odalarýyla çirkin mi çirkinapartmanlar... Kýsaca, insanýmýzýn aþýnan ruhunuve içini yansýtan haliyle karþýmýzda sanki “þehirçirkinleþtirme” uzmanlarýnýn birlikte çalýþýp kotardýðýbir manzara var. “Millîeðitim” ve kültür politikalarýmýzabakan yanlarý bir yana, bu manzaranýnen önemli sebepleri, ruh,manâ ve deðerden yoksun, herhangitemel bir hedef ve planaALÝ ÜNAL baðlý olduðunu söylemenin demümkün bulunmadýðý birekonomik geliþme, þehrin bilinmediði, þehirkültüründen ve hayatýndan habersiz bir þehirleþme,hiçbir iskân planýna dayanmayan kaotikbir göç ve neticede boþalan Anadolu'ya karþýlýkyýðýn halinde “kentsel büyüme”dir. SayýnBaþbakan'ýmýz, ilk iktidar günlerinde Ýstanbul nüfusununazaltýlacaðýný ifade ediyordu.Ne var ki, baþarýlarýyla övünülen TOKÝ'ninhizmetleri, mecburen uygulanan ekonomik politikalarve bitmeyen terör sebebiyle yalnýzca Ýstanbuldeðil, daha baþka bazý “kent”ler de büyüdükçebüyüdü ve Anadolu boþaldý. Marmara'nýn doðu istikamettekiucundan güneydoðuda Gaziantep'ekadar, doðuda belki sýnýra kadar Türkiye büyükoranda âdeta çöl manzarasý arzediyor.Dolayýsýyla, yalnýz Ýstanbul'un deðil, bütünTürkiye'nin “çýlgýn proje”ler isteyen en önemlibir ihtiyacý, düzenli ve planla þehirleþme,gerçek bir þehir kültürü, büyük kentleregöçün durdurulup geri göçün saðlanmasý,Anadolu'nun iskâný ve çöl olmaktan kurtarýlmasý,bunun için de bir kimlik inþasý,dolayýsýyla iyi belirlenmiþ bir eðitim ve kültürpolitikasý ve yaný sýra, deðerlere baðlý birekonomik geliþmedir.Belki de Baþbakan'ýn þimdilik “çýlgýn proje”si,Ýstanbul'u, kenarlarýnda kurulacaðýnýsöylediði iki gerçek þehre taþýyýp merkezi rahatlatacak,zamanla tarihî Ýstanbul'a yenidenvücut verecek, geri göçü saðlayacak bir projedir.MEHMED NÝYAZÝiçin hem kaynana çok iyi davranacak hem deyemeklerini lezzetli piþireceksin.” Söyleneni yapanLili'ye kaynanasý çok iyi davranmayabaþlar, Lili de onu sever. Yaptýðýndan piþmanolduðundan, panzehir almak için gittiði bilgeona þunu söyler: “Sana verdiklerim vitamindi.Gerçek zehir beyinlerinizdeydi. Sen ona iyidavrandýkça, o sana karþýlýðýný verdi ve nefretyerini sevgiye býraktý.” KitaptaGandi'nin þu sözüne de yer vermiþ:“Yasalara dayanan adliyargýlamadan daha büyük biryargýlama vardýr ki, bu da herkiþinin kendi vicdanýdýr.” Vicdan,kanunlarý yaparken ve uygularkenvazgeçilmez bir unsurdur.Sofokles 'Antigone' piyesinde kanunlarýnmilletin vicdanýný aksettirmesi gerektiðinihaykýrýr, aksi takdirde onun zulüm vasýtasýolacaðýný belirtir. Bilhassa uygulayanlardavicdanýn teþekkül etmesi þarttýr. Yine eskiYunan'da bir söz var: “En beðendiðin sözüsöyle seni idama mahkûm edeyim.” Tatbikedenlerde vicdan teþekkül etmemiþse, o ülkedekanunlar adaletin anahtarý olmaktan çýkar, ihtiraslarýn,ideolojilerin maymuncuðu haline gelir.Kitaptaki bazý olaylar beni yýllar öncesinegötürdü. Lisenin son sýnýfýnda seksenden fazlaöðrenciydik. Her yerde okul olmadýðý için ailelerçocuklarýný okula geç yaþlarda gönderirlerdi.Arkadaþlarýmýzýn pek çoðu yirmili yaþlarýndaydý.Bir hocamýz günün birinde “Gusül abdestinibilenler el kaldýrsýn” dedi. Üç el kalktýðýný hatýrlýyorum.Deðirmenci'nin anlattýðý þu olay dapek farklý deðil: “... Kenan Evren devletbaþkanýdýr ve Kurban Bayramý yaklaþmaktadýr.Evren, eþi vefat ettiði için kýzý ve damadýylayaþamaktadýr. Bir akþam yemeðindedamadýna 'Oðlum Kurban Bayramý yaklaþýyor,yakýnlarda bir imam bul, kendisine vekâletver, kurbanýmýzý kesiversin.' diye tembih eder.Evren, ertesi akþam damadýna sorar:'Kurban iþini hallettin mi?' Cevap Evren'i þokeedecek mahiyettedir: 'Hayýr baba, bugüncumartesi, noterler kapalý, onun için imamavekâlet veremedim.” Bu cehaletin önünegeçmek amacýyla din dersleri mecburi yapýlýr.Sözü edilen konuda Paþa'nýn damadý yalnýzdeðildir; “Hac mevsimi yine KurbanBayramý'na denk geldi” diyen mi, “Teravihnedir?” diye soran mý toplumumuzda eksik?Aydýnlarýmýzýn zihinlerindeki sorularý burçlarla,fallarla halletmeye çalýþtýklarýný gazetelerdegörüyorum. Ýnsanoðlu ya dine, ya hurafeyeinanacaktýr. Unutmayalým ki, hurafeninyegâne panzehiri dindir.26-27 APREL 2011 ZAMANMisrata'da çok tehlikelibir oyun gündemdeLibya'nýn üçüncü büyük þehri olan Misrata'nýnkuþatýlmasýný 1990'lardaki Saraybosna kuþatmasýnabenzetenler var. Bunlar, 'Saraybosna 20.yüzyýlýn yüz karasýydý; Misrata ise 21. yüzyýlýn yüzkarasý' nitelemesini yapýyorlar. Saraybosna,hatýrladýðým kadarýyla 27 ay boyunca faþist Sýrpgüçleri tarafýndan kuþatma altýnda tutulmuþ, sonundaAmerikan ve NATO müdahalesiyle kurtulabilmiþti.Misrata ise yaklaþýk iki aydýr kuþatmaaltýnda; kuþatanlar da Kaddafi'nin Müslümangüçleri. NATO kuþatmanýn kalkmasý için çabagösteriyor; ama bu ne kadar yeterli oluyor,henüz tam belli deðil. Misrata kuþatmasý sonhaberlere bakýldýðýnda biraz olsun hafiflemiþgörünüyor. Muhalif hareket bunu kendi askerîbaþarýlarýna baðlýyor; Kaddafi güçleri ise operasyonlarýaskýyaaldýklarýný söylüyor,dolaylý olarak kuþatmayýkendileriningevþettiðini ima ediyorlar.Bu konudagerçek tam ne, kimsehenüz tatmin edicibir izah yapamýyor.FÝKRET ERTANAncak, konunun baþka boyutlarý olduðu yolundagüçlü iþaretler de yok deðil. Bunu da Libyalýhükümet yetkililerinin konuþmalarýna bakarakanlýyoruz. Bu baðlamda Libya Dýþiþleri BakanYardýmcýsý Halit Kaim, iki gün önce konuyla ilgiliolarak þöyle konuþmuþ bulunuyor: '...OrdumuzMisrata'dan geri çekilmedi; sadece operasyonlarýaskýya aldý. Bunu da bölgedeki aþiret liderlerininmuhaliflerle müzakereye baþlamalarýný saðlamakiçin yaptý... Bölgedeki aþiretler (Varfalla,Tarhuna, Zilitan ve Tavarga dahil) MisrataLimaný'na baðýmlý haldeler. Bunlar hükümete konununçözümü için ültimatom verdiler. Ancakönümüzdeki 48 saat içinde anlaþma olmazsa 60bini aþkýn silahlý aþiret mensubu þehre girecek.Bu arada Libya ordusu da saldýrý için mevzilerdebulunacak. Aþiretler þayet þehre girerlerse, banagöre çok kan dökülür. Ýnþallah bu noktayagelmeyiz.' Ýnsanýn kanýný adeta donduran bu sözlerçok tehlikeli sözler. Ordunun yapamadýðýný(yani Misrata'yý tamamen teslim almayý) silahlý,kontrolsüz aþiretlere havale etmek ne kadar sorumsuz,ne kadar kanlý ve acý sonuçlar doðururLibya'nýn geleceði açýsýndan, bunu söylerken biledehþete kapýlmamak imkânsýz.. Bunu konuyauzak olanlar bile kolaylýkla idrak edebilirler. Bubakýmdan dünyanýn nasýl ve ne kadar ileriyegidebilecek bir rejim ile karþý karþýya olduðuaþikâr bir gerçek olarak her gün biraz daha netlik,berraklýk ve kesinlik kazanýyor. Bunu da hâlâbu gerçeði anlamayanlara, anlamak istemeyenlere,yanlýþlarýndan dönmeyi zül addedenleresöylüyorum elbette. Kaddafi rejimi Misratakonusunu bu örtülü ve çok tehlikeli oyun, planya da manevra ile çözmeyi düþünürkenMisrata'daki muhalif hareket bu oyunu boþ vekof bir tehdit olarak deðerlendiriyor. Libya ordusununkendi askerî çabalarý sayesinde þehirdekipek çok önemli mevziden çekilmek zorundakaldýðýný, esir aldýklarý askerlerin ifadelerininbunu teyit ettiðini söylüyor. Bingazi'deki muhalifhareket sözcüsü Albay Ahmet Bani, ajanslarayansýyan ifadesinde, hükümetin bu sonmanevrasýnýn aldatma-hile olduðundan bahisleKaddafi'nin çok tehlikeli oyunlar oynadýðýný,Misrata'dan bu kadar kolay vazgeçmesininmümkün olmadýðýný; zira Misrata'nýn tamamenkendilerinin kontrolüne geçmesi halinde bununkendilerine Trablus'un yolunu açacaðýna iþaretediyor. Misrata çevresindeki aþiretlerin savaþakatýlmalarý konusunda ise bunlarýn pek çoðununzaten kendi saflarýnda dövüþtüðünü, dolayýsýyla'aþiret kartý'nýn, ya da 'kozu'nun o kadar geçerlive deðerli olmadýðýný söylüyor Misratalý muhalifler.Yalnýz burada belki, Libya'nýn en büyükaþireti olan Varfalla konusunda biraz ihtiyatlý olmakgerekiyor; zira bu aþiret ile Misrata halkýarasýnda tarihî bir husumet olduðu söyleniyor.Bu bugün ne kadar geçerli, doðrusu bir þeysöylemek oldukça zor. Ayrýca, Varfalla'nýnMisrata'yý kuþatan Libya ordusu saflarýnda güçlübir þekilde temsil edildiði de belirtiliyor.Bu bakýmdan bugünün adeta Saraybosna'sý halinegelen Misrata ve kuþatmasý konusunda þusafhada pek tatminkâr bir deðerlendirme yapmakve geleceði hakkýnda tahminde bulunmakçok zor. Ancak yine de burada rejimin çoktehlikeli bir yola baþvurma ihtimaline de þimdidendikkat çekmek elzem oluyor. Libya, bugünsöylendiði gibi henüz iç savaþ yaþamýyor; bununolmasý için halkýn tamamen ikiye bölünmesigerekiyor. Bu da henüz olmadý; inþallah bundansonra da olmaz; ama olacaksa da bunun sorumlusu'aþiret kozu'nu bu günlerde gündeme getirenKaddafi rejimi olur. Bunun da þimdiden bilinmesigerekiyor elbette...

26-27 APREL 2011 ZAMANYämändä prezidentin istefasýsabitliyi tämin edäcäkmi?cebook) vä “Tvitter” (Twitter)vasitäsilä ähalini Salehäleyhinä meydanlara çýxmaðaçaðýrdýlar. Ävvälcä,etiraz aksiyalarý azsaylý idivä bunun ümumxalq häräkatýnaçevriläcäyini heçkim gözlämirdi. Saleh täräfdarlarýbu etiraz aksiyalarýnýasanlýqla daðýdacaqlarýnaümid edirdilär. Onagörä dä azsaylý aksiya iþtirakçýlarýnaqarþý särt tädbirlärääl atýlýrdý. Amma bu,äks näticä vermäyä baþladývä toqquþmalarda qan axýdýlmasýetiraz aksiyalarýnýntädricän bütün ölkäyä yayýlmasýnagätirib çýxardý.Bunu görän Yämän Prezidentimartýn 20-dä müxalifätintäläbi ilä razýlaþmaðarazý oldu. O, hökumäti istefayagöndäräräk, özününprezident postundan getmäyähazýr olduðunu bäyanetdi. Bundan 10 günsonra, martýn sonlarýndaisä Saleh hakimiyyätdän älçäkmäk niyyätindä olmadýðýnývä prezidentlik sälahiyyätibitänä kimi (2013-cü ilädäk) väzifäsindä qalacaðýnýbildirdi. Bu isä ölkädäväziyyäti daha da käskinläþdirdi.Näticädä Yämän yeni Liviyayaçevrilmäk tählükäsi ilä üz-üzä qaldý. Beläväziyyätdä körfäzdä yerläþän äräb ölkälärininiþä qarýþmasý vä täräflär arasýnda vasitäçilikmissiyasýný häyata keçirmäsi müväqqätidä olsa, ölkäni vätändaþ müharibäsitählükäsindän xilas etdi.Qeyd edäk ki, Salehin istefaya getmäyärazýlýq vermäsi uzun illär boyu onunvasitäsilä bölgädä varlýðýný qoruyub saxlayanABÞ täräfindän dä mämnunluqla qarþýlanýb.Belä ki, ABÞ Dövlät DepartamentiSalehin istefasýný yüksäk qiymätländiräräkbunun Yämändä sabitliyä gätirib çýxaracaðýnaümid etdiyini bildirib.Fikir ayrýlýqlarý davam edirÝlk baxýþdan Salehin istefasýný Yämändävätändaþ müharibäsi tählükäsinin aradanqaldýrýlmasý yönündä önämli bir addýmýnatýlmasý kimi däyärländirmäk olar.Ancaq bu, yalnýz zahiränbelädir. Äslindä mäsälänindärinliklärinä gedändämüxtälif mäsälälärämünasibätdä täräflär arasýndakifayät qädär fikirayrýlýqlarýnýn olmasý üzäçýxýr. Mäsälän, müxalifätliderlärinin bäziläri hakimiyyätinmüäyyän þärtlärlätähvil verilmäsinäqarþý çýxaraq, bunun yolverilmäzliyiniqeyd edirlär.Ölkänin 7 iri siyasipartiyasýndan täþkil edilänmüxalifät koalisiyasýnýnliderlärindän biri hesabolunan MähämmädKaxtan yeni hökumätdäyerlärin 50 faizinin Salehtäräfdarlarýna verilmäsininYämänin problemlärinihäll etmäyäcäyini vääksinä, bunun gäläcäkdäyeni qarþýdurmalara gätiribçýxaracaðýný bäyanedib. Onun fikrincä, hakimiyyättamamilä müxalifätäverilmäli vä koalisiyatäräfdarlarýndan täþkilolunmalýdýr.Amma iþ bununlabitmäyib. Saleh ilä äldäedilän razýlýða baxmayaraq,müxalifät cäbhäsindäkibäzi tanýnmýþ liderlär ölkä Prezidentinintoxunulmazlýðýna zämanät verilmäsinäqarþý çýxýrlar. Belä bir fikir vurðulanýrki, Salehin ämri ilä dinc etiraz aksiyasýiþtirakçýlarý üzärinä atäþ açýlýb vänäticädä onlar arasýnda ölän vä yaralananlarolub. Ona görä dä Saleh bu cinayätinägörä mähkämä qarþýsýnda dayanmalýdýr.Müxalifät liderlärindän biri -Mähämmäd äl-Säbri isä bäyan edib ki,Saleh istefa veränä kimi etiraz aksiyalarýdavam edäcäk. Bu isä än azýndan müxalifätliderlärinin ölkädä yeni etiraz aksiyalarýnýnkeçirilmäyäcäyinä zämanätvermämäsi anlamýna gälir.Bir sözlä, Yämändä prezidentin istefayagetmäyä hazýr olmasýný söylämäsivä bununla älaqädar müxalifät liderläriilä müvafiq razýlýða gälmäsi heç dä bu ölkädägärginliyin aradan qaldýrýlmasý demäkdeyil. Belä ehtimal etmäk olar ki,ÞÄRH11FOTO: REUTERSÄZÝZ MUSTAFAÄräb dünyasýný silkäläyän etiraz1dalðasý Tunis vä Misirin ardýnca Yämändädä ölkä Prezidenti Äli AbdullahSalehi istefa barädä qärar qäbul etmäyämäcbur edib. Belä ki, ötän þänbä müxalifätpartiyalarýndan täþkil olunmuþ koalisiyarähbärläri ilä aparýlan danýþýqlar zamanýSaleh ona qarþý çýxan güclärin geri çäkilmäkniyyätindä olmadýðýný, nähayät ki,anlayýb. Müxalifätin täzyiqläri altýnda Saleh30 gün müddätindä hakimiyyätdängedäcäyini bäyan edib. O, bu müddät ärzindähakimiyyäti müxalifät partiyalarýnýnkoalisiyasýndan täþkil olunacaq Milli Birlikhökumätinä tähvil veräcäk. Bunun äväzinäisä müxalifät istefa veräcäk Salehä qarþýhär hansý bir iddia qaldýrmayacaðý barädäonun qarþýsýnda öhdälik götürüb. Bundanälavä, yeni qurulacaq hökumätin Salehintäräfdarlarýnýn da toxunulmazlýqlarýnýtämin edäcäyi vä onlara qarþý här hansýbir mähkämä iddiasýnýn qaldýrýlmayacaðýbarädä täräflär arasýnda razýlýq äldä edilib.Qeyd edäk ki, Salehin istefa vermäsindätäräflär arasýnda vasitäçilik missiyasýnýöz üzärinä götürän Äräb ÖlkäläriÄmäkdaþlýq Þurasýnýn da böyük roluolub. Mähz adýçäkilän täþkilat Salehionun toxunulmazlýðýna zämanät verilmäsiþärti ilä istefa vermäyä razý sala bilib.Beläliklä, Tunis vä Misirin ardýncadaha bir ölkä prezidenti xalqýn täläbi iläistefaya getmäyä hazýrlaþýr.Salehin þärtläri: hakimiyyätin yarýsýSalehin istefa vermäsi hazýrký väziyyätdäheç dä onun täräfdarlarýnýn tam þäkildähakimiyyätdän getmäsi demäk olmayacaq.Belä ki, täräflär arasýnda äldäedilän razýlýða äsasän, Saleh istefa verändänsonra yenidän qurulacaq hökumätdänazirlärin yarýsý onun täräfdarlarý olacaq.Müxalifät yeni hökumätdä yerlärin yalnýz40 faizini alacaq. Müstäqil vä ya bitäräf siyasätçilärisä yeni hakimiyyätdä 10 faizlikyerlä tämsil olunacaqlar. Bundan älavä,koalisiyalý hökumät qýsa müddätdä täþkilolunmalý vä bunun ardýnca 2 ay ärzindänövbäti prezident seçkilärinin vaxtýný müäyyänetmälidir.Qeyd edäk ki, koalisiyalý hökumätdäSalehin täräfdarlarýnýn 50 faizlik yerlätämsil olunmasýna razýlýq verilmäsi müxalifätinverdiyi böyük güzäþt hesab edilir.Üstälik, heç kim zämanät verä bilmäz ki,müstäqil vä ya bitäräf siyasätçilär dä Salehintäräfdarlarýna qoþulmayacaq vä onlarýmüdafiä etmäyäcäk. Bununla belä,Salehin istefasýnýn bütün hallarda ölkädäämälä gälän qanlý qarþýdurmalara müäyyänqädär son veräcäyi vä qýsa müddätädä olsa, zorakýlýq hallarýna son qoyacaðýgözlänilir.Xatýrladaq ki, Yämändä hökumätäleyhinä çýxýþlar bu ilin fevral ayýnýn 3-däölkänin paytaxtý Säna þähärindä baþladý.Tunisdä vä Misirdä olduðu kimi, buradada hökumät äleyhdarlarý “Feysbuk” (Fa-PREZÝDENTÝ ÄLÝ ABDULLAH SALEHÝlk baxýþdan Salehinistefasýný Yämändävätändaþ müharibäsitählükäsinin aradanqaldýrýlmasý yönündäönämli biraddýmýn atýlmasý kimidäyärländirmäkolar. Ancaq bu, yalnýzzahirän belädir.Äslindä mäsälänindärinliklärinä gedändämüxtälif mäsälälärämünasibätdätäräflär arasýndakifayät qädär fikirayrýlýqlarýnýn olmasýüzä çýxýr.Yämändä sabitliyin bärpasý vä hakimiyyätindinc yolla müxalifät täräfdarlarýnýnälinä keçmäsi heç dä asan proses olmayacaq.Necä deyärlär, Yämändä här anhadisälärin gözlänilmäz istiqamätdä inkiþafedä biläcäyi istisna edilmir.Növbädä SuriyadýrYämän Prezidentinin istefaya getmäyärazý olmasýndan sonra indi dä dünyanýngözü Suriyaya yönälib. Bunun da säbäblärivar. Belä ki, qonþu Misirlä müqayisädäSuriyada hadisälär Liviya ssenarisiüzrä inkiþaf etmäkdädir. Ölkä PrezidentiBäþär Äsädin birbaþa göstäriþi ilä etirazaksiyalarý iþtirakçýlarýna qarþý häm daxiliqoþun hissälärindän, häm xüsusi täyinatlýçevik qüvvälärdän, häm dä härbi qüvvälärdänistifadä edilir. Näticädä xeyli insanölmüþ vä yaralanmýþdýr. Älbättä, Suriyadadinc etiraz aksiyasý iþtirakçýlarý üzärinägüllä yaðýþý yaðdýrýlmasýnda ABÞ baþda olmaqla,Qärb ölkälärinin dä günahý böyükdür.Belä ki, ABÞ Dövlät katibi HillariKlintonun Suriyaya qarþý härbi gücdän istifadäedilmäyäcäyini bäyan etmäsi BäþärÄsädin äl-qolunu açýb vä onu äleyhdarlarýnaqarþý daha amansýz cäza tädbirlärinääl atmaða þirnikländirib. Suriyada etirazaksiyasý iþtirakçýlarýna amansýzcasýna divantutulmasý ilä älaqädar “VaþinqtonPost” qäzeti yazýr: “Här gün yerli hökumätqüvväläri Suriyada mülki ähalini kütläviþäkildä mähv edir. Bu faciäyä gözyummaq olmaz”.Bir sözlä, Suriya Liviyanýn, Äsäd isäQäddafinin yolu ilä getmäkdädir. Ekspertlärinfikrincä, Liviya ilä müqayisädä Suriyadavätändaþ müharibäsi baþlanacaðýtäqdirdä, bu, bölgänin siyasi xäritäsininyenidän däyiþmäsinä yol açaraq, milli-etnikmünaqiþälärin daha da alovlanmasý ilämüþayiät olunacaq.

Mövla görälim neylär...26-27 APREL 2011 SÄHÝFÄ 12 WWW.ZAMAN.AZSözün CövhäriOnu tanýyýrsan, ädalätli, vädindä doðru,yaratdýðý bändäläri sevän Räbb olduðunainanýrsan, demäk, sänä verdiyinä dä razýolacaqsan, üsyan etmäyäcäksän.ÄLÝ ÇÄRKÄZOÐLUTanýnmýþ Ýslam alimi, “Märifätnamä”nin1müällifi, ärzurumlu Ýbrahim Häqqi häzrätlärinino mäþhur þeirini eþitmämiþ olmazsýnýz:Mövla görälim neylär,Neylärsä, gözäl eylär.Bu misralarý täxminän 45 il ävväl, uþaq olandabir aðsaqqalýn dilindän eþidirdim. O ixtiyar qämlänändä,kövräländä oxuyardý bu þeiri:Haqq þärläri xeyr eylär,Zänn etmä ki, qeyr eylär,Arif onu seyr eylär,Mövla görälim neylär,Neylärsä, gözäl eylär.Än çox da bir misraný xüsusi vurðu ilä söyläyärdi:Boþdur qämü-täþviþlär.O illärdä, elä sonraký gänclik dövründä dämän bu misranýn içindäki mäna aðýrlýðýný, gücüdärk edä bilmämiþdim. Amma son dövrlärdä anlamýþamki, Allahýn täqdirini, yäni sänin üçün näyiräva gördüyünü därk edändän, onun täqdirinä täslimolandan sonra bütün qämlär, täþviþlär boþdur,bihudädir, äbäsdir.***Bäzän xoþbäxtlikdän danýþýrlar. Bu mäfhumunqarþýlýðý nädir deyä, düzü-dünyaný sayýb tökürlär.Xoþbäxtlik - ilkin märhälädä xoþbäxtliyinnä olduðunu anlamaqdýr. Qäribädir ki, xoþbäxtliyinnä olduðunu anlamayanlar xoþbäxtlik haqqýndareseptlär yazýrlar.***Allaha iman etmäk, yäni Onun þäriyi, ortaðý,bänzäri, räqibi olmadýðý häqiqätinä inanmaq tövhiddir.Tövhid - ali anlayýþdýr, insaný insan edänhäqiqätdir, insan tövhidlä insan olur. Tövhid häqiqätinäinanmýþ insan Allaha, Onun ämrlärinätäslim olur. Täslimiyyät isä täväkkül þüurunu doðurur.Täväkkülün häqiqi mänasý Allaha inanmaq,Ona güvänmäk vä bir þeyi istärkän Onu väkilbilmäkdir. Täväkkül täfäkkürünä sahib olaninsanýn dünyasý da, axiräti dä gözäl olar.***Här þeydän öncä, o häqiqätä inanmalýyýq ki,här þeyin Sahibi Allahdýr. Biz “bizim” dediyimizälin, qolun, qaþýn, gözün, dilin sahibi deyilik. Bizämanät daþýyýcýlarýyýq. Sahib olduðumuzu zänn etdiyimizhär þeyin häqiqi Sahibi Allahdýr. Ýnanmýrsýnýzsa,ätrafýnýza yaxþý baxýn: nä qädär gözsüz, dilsiz,älsiz, qolsuz insanlar var. Bu gerçäklärä baxýb näticäçýxarmaq lazýmdýr. Yäni biz bizim sahibimiz deyilik,bizim Sahibimiz Allahdýr. Äslindä biz heç birþeyin sahibi deyilik, här þeyin sahibi onu Yaradandýr,yäni Allahdýr. Bu düþüncä insaný täväkkül þüurunayetiþdirän än mühüm amillärdän biridir.***Ýnsan Allaha täväkkül etdiyi qädär güclüdür.Çünki täväkkül insana öyrädir ki, här þeyin Sahibiolan Allah öz bändäsini täkbaþýna buraxmaz. Allahatäväkkül edän insan täkbaþýna bu dünya ilä savaþacaqqädär güclüdür. Qurani-Kärimä diqqät yetirin:Allah-Täala buyurur ki, öz vädlärini yerinä yetiräcäk.Ägär sän bu häqiqätä inanýrsansa, daha niyätäþviþ edirsän, niyä üzülürsän?Täväkkül þüurunun önündäki ängällärdänbiri insanýn här þeyi, sadäcä, dünya içindä görübtamamlamasýdýr. Ägär bir insan öländän sonrayenidän dirilib bütün ämällärinin hesabýný veräcäyinidüþünmürsä, onunla bu mövzuda, yänitäväkkül mäsäläsindä danýþmaðýn da heç birähämiyyäti yoxdur.***Häzräti Ýbrahimi yandýrmaq üçün dað boydatonqal çatmýþdýlar. Alovun istisindän tonqala yaxýnlaþmaqmümkün deyildi. Ona görä dä Nämrud buqärara gäldi ki, “Allahýn dostu” ünvanýný daþýyan ÝbrahimPeyðämbäri mancanaqla alovun içinä atdýrsýn.Elä dä edirlär. Häzräti Ýbrahim mancanaqdanüzülüb tonqala doðru süzärkän mäläklär havadaona yaxýnlaþýb yardým istäyib-istämädiyini soruþurlar.Häzräti Ýbrahim: “Hasbinallah” deyir,yäni Allah mänä kifayätdir, Allah mänimhalýmý bilirsä, bu mänä yetär, Allahmänä näyi räva görürsä, o mänim üçünän gözäl olanýdýr. Allahdan baþqa kimsädänyardým istämiräm. Allahdanbaþqa kimsäyä üz tutmuram, yalvarmýram,diläyimi ärz etmiräm.Häzräti Ýbrahimin bu täslimiyyätitäväkkülün zirväsidir. Äslindä müsälmanlarhär namaz qýlarkän oxuduqlarýFatihädä “iyyäkä näbudu vä iyyäkänästäin” deyärkän dä eyni häqiqätäiþarä edirlär: “Yalnýz Ona ibadät edirik,yalnýz Ondan yardým diläyirik”.***Täväkkül anlayýþýný än sadä, änprimitiv þäkildä anlatmaða çalýþaq: sizbir yerdäsiniz. Allah-Täala sizi än gözälmäkana çaðýrýr. Çaðýrarkän dä buyurur ki,yol üstündäki filan ängälläri däf edäräk yolunuzadavam edin. Yolunuz gah çaydan, gahsähradan, gah tikanlý çöllärdän, gah çýnqýllýyoxuþdan keçir, qýzmar istiyä, dondurucu soyuðadüþürsünüz. Amma siz här cür çätinliyäsinä gäräräk iräliläyirsiniz, çünki varacaðýnýzünvanda rahatlanacaðýnýza inanýrsýnýz. Allahýnbuyurduðu kimi davranýrsýnýz, Onun istädiyikimi yatýb-qalxýr, yol üstündäki bütün yol niþanlarýnýoxuyub, qaydalarýna riayät edirsiniz.Näticädä Allah-Täalanýn väd etdiyi o gözälmäkana yetiþirsiniz.Allah-Täala istäsäydi, sizi bir anda götürüb omäkana qoya bilärdi, amma istädi ki, siz Onunsöylädiklärinä inanýb-inanmadýðýnýzý göstäräsiniz,yoldaký maneäläri däf edäsiniz, özünüzün þahidiolasýnýz.***Yol üstündäki maneälär säbäblärdir, Allah-Täala sonsuz qüdrätini o säbäblärin arxasýndagizläyir, yäni biz bir þey äldä etmäk istäyiriksä,müäyyän iþläri görmäyä mäcburuq. Säbäb - arzuedilän näticäni äldä edä bilmäk üçün vasitädir.Mähsul äldä etmäk istäyän gäräk torpaðý qazsýn,toxum säpsin, suvarsýn, yetiþändä dä mähsuluyýðsýn.Universitetä girmäk istäyän gäräk därsläriniyaxþý oxusun, imtahanlara hazýrlaþsýn ki, yüksäkbal toplayýb arzusuna çatsýn.Bu misallarý ona görä veririk ki, Allah-Täalabändäsinin önünä müäyyän väzifälär qoyur ki, insano väzifäläri yerinä yetiräräk istäyinä çata bilir.Demäk, häm sänin üçün halal olaný arzuedäcäksän, häm dä arzu etdiyinä qovuþmaq üçünaðlýnla, iradänlä çalýþacaqsan.***Adýndan da göründüyü kimi, “täväkkül”sözü “väkil” sözündändir. Allah-Täalanýn gözäladlarýndan biri dä Väkildir. “Väkil” dediyinäslindä arzu etdiyin näticäyä qovuþmaq üçünüz tutduðun, här þeyini hävalä etdiyin, güvändiyin,inandýðýn varlýq demäkdir. Bir halda ki,Onu tanýyýrsan, ädalätli, vädindä doðru, yaratdýðýbändäläri sevän Räbb olduðuna inanýrsan,demäk, sänä verdiyinä dä razý olacaqsan, üsyanetmäyäcäksän.Qurani-Kärim bildirir ki, insan bäzän xeyri iläzärärini ayýrd edä bilmir, özü üçün xeyirli olaný zärärli,zärärli olaný da xeyirli hesab edä bilär. Demäk,bizä düþän nädir? - Boynumuza düþän väzifäniyerinä yetirib, näticäni Allahdan dilämäk,Onun verdiyinä dä qail olmaq. Çünki bizim üçünnäyin xeyirli olduðunu O bilir. Ägär bizim istädi-yi-mizivermirsä, bununda bir hikmätivar; ägär bizim istädiyimizi deyil, baþqa bir þey verirsä,bunda da bir hikmät var.Äslindä insan täslim olandan sonra Onunverdiklärinä üsyan elämäyi aðlýna belä gätirmir.***Bir näfär gälib däväsindän düþür, däväni mäscidinhäyätinä buraxýb içäri keçir. Räsulullah(s.ä.s.) soruþur:- Däväni neylädin, bir yerä baðladýnmý?Gälän adam deyir:- Xeyr, baðlamadým, sadäcä, täväkkül edib,Allaha täslim etdim.Uca Peyðämbärimiz qiyamätä qädär här käsädärs olacaq bu sözläri söyläyir ona:- Get, ävvälcä, däväni baðla, ondan sonra Allahatäväkkül et.Bu misaldan görünür ki, Allaha täväkkülüntämälindä güvänlä yanaþý, säbäbläri yerinä yetirmäkvar, yäni boynuna düþän väzifäni yerinä yetir,ondan sonra Allaha täslim et. Bir çox acizlär, Ýslamýnruhunu anlamayanlar bu mäqamdan özläriüçün fayda çýxarmaða çalýþýrlar. Ýslam çalýþmaðý,halal yolla qazanmaðý ämr edir. “Allahdan buyruq,aðzýma quyruq” mäntiqi dinimizä görä deyil.***Yazýmýzý Ýbrahim Häqqi Häzrätlärinin sözü iläbaþladýq, onunla da tamamlamaq istäyirik:Açýlýr bäxtimiz bir gün, hämän batdýqca batmaz ya,Säbäblär xälq edär Xaliq, käräm babýn qapatmaz ya.Mänim Haqqa münacatým deyildir rizq üçün, haþa!Xuda - Räzzaqi-Alämdir, rýzqsýz qul yaratmaz ya.Þair deyir ki, män Allaha möhtac olduðumüçün deyil, O ibadätä, säcdäyä layiq olan täk varlýqolduðu üçün üz tuturam, yalvarýram, säcdä ediräm.Nä qädär dä uca düþüncä, nurlu mäntiq!Bir häqiqäti dä paylaþaraq yazýmýza tamamlamaqistäyirik: “Sübhanallah” demäk o demäkdirki, Allah-Täalanýn heç bir qüsuru yoxdur. O,bizim Sahibimizdir, Yaradanýmýzdýr, Xeyirxahýmýzdýr,xoþbäxtliyimizin mänbäyidir. Ägär birbändä ilä Allah-Täalanýn arasý pozulubsa, äminolun ki, xäta bändädädir, Allahda xäta olmaz. Allahdaxäta axtaran kafirdir, imansýzdýr. Allahýnämrlärini yerinä yetirän, vädlärinä inanan, inþallah,näsibinin inandýðýndan da gözäl, böyük, þäräfliolduðuna þahid olacaq. Vässalam!

26-27 APREL 2011 ZAMANAna olmaða hazýrlaþanxanýmlarýn diqqätinä ::Yalnýz häkimä güvänin1Hamilälik zamanýqrip väsoyuqlamaya qarþýqäbul edilän därmanlarorqanizmä soyuq väqripdän daha çox mänfitäsir edir. Buna görä dähäkim mäslähäti olmadandärman qäbul etmäktählükälidir. Beläbir väziyyätdä hansýmüalicänin yaxþýnäticä veräcäyinähäkimdän baþqa,kimsä qärarverä bilmäz.Därmanlaräslindäsoyuqlama n ýaradanqaldýrmýr,yalnýz onuyüngülläþdirir.Hamilälikzama n ýqripäyoluxmusu-nuzsa, bunun qarþýsýný almaq üçünistirahät etmäyä üstünlük verin. Yatarkännäfäsalmaný asanlaþdýrmaqdanötrü baþýnýzýn altýna bir az hündüryastýq qoyun, iþtahanýz olsa daolmasada, balanslý þäkildä qidalanmaðaçalýþýn. Qýzdýrma, asqýrma, burunaxmasý bädändä maye itkisinäsäbäb olduðu üçün çoxlu maye qäbuledin, toyuq þorbasý için. Tibbi araþdýrmalartoyuq þorbasýnýn täkcä orqanizminitirdiyi mayenin yerini doldurmadýðýný,häm dä soyuqlamanýnqarþýsýný aldýðýný göstärir.Boðazýnýz aðrýyýrsa vä ya qýcýqlanýrsa,1 stäkan ilýq suya 1 çay qaþýðýduz älavä edib, qarqara edin. Qýzdýrmanýaþaðý salmaq üçün ilýq su ilävanna qäbul edin, yatarkän çox daqalýn geyinmäyin. Ägär qýzdýrma 39däräcädirsä, yaxud yuxarýdýrsa, häkimämüraciät edin.Mälumdur ki, immunitet sistemibädäni xarici täsirlärdän qoruyur, busistemin zäiflämäsi bätndäki körpäninsaðlamlýðýna zärär yetirä bilär.Ägär soyuqlama vä qrip uzunmüddätliiþtahasýzlýða vä yuxusuzluða säbäbolursa, häkimlä mäslähätläþin,häm özünüzün, häm dä körpänizinsaðlamlýðý üçün yalnýz resept äsasýndaalýnan därmanlardan istifadä edin.Qýsaca..s Plastik paketlär saðlamlýqbaxýmýndan zärärli olduðuüçün balýðý bu paketlärdä yox,alüminium folqada saxlayýn.Balýðý saxlama müddäti onunböyük-kiçikliyindän dä asýlýdýr.Belä ki, kiçik balýðý 3 ay, iri balýðýisä 6 ay saxlamaq olar. Balýðýsoyuducunun buzluðundançýxardýqdan sonra normaltemperaturda saxlayýn. Biþirmäzdänävväl bir qädär südüniçärisinä qoyun ki, iyi getsin väqýzardanda yað balýða tamhopmasýn.s Yaþýl çay maddälär mübadiläsinisürätländirdiyiüçün limonla birlikdä dahatäsirli olur. Limon yaþýl çayýnantioksidan xüsusiyyätini13 däfä artýrýr.s Paltar nä qädär yuyulub ya-AÝLÄ 13xalansa da, tärkibindä az daolsa, yuyucu tozda olan kimyävimaddälär qalýr. Qurutmazamaný isä hämin maddälärsu ilä birlikdä buxarlanaraqatmosferä yayýlýr. Täbiiki, bu da orqanizm üçünçox tählükälidir. Buna görädä paltarlarý qapalý mühitdä,xüsusilä dä evdä yox, açýqhavada qurutmaq lazýmdýr.Digär täräfdän, ägär paltarýkimyävi tämizlämäyä vermisinizsä,evä gätirmäzdänvä istifadä etmäzdän ävvälaçýq havada saxlayýn...s Makaron alarkän ränginävä üzärindä qabarcýqlarolub-olmamasýna diqqätyetirin. Ägär üzärindä qabarcýq,yaxud qýrýqlar varsa,bu, onun istehsalýnda sähväyol verilmäsindän xäbär verir.Belä mähsullarý almayýn.Däri kreslonu necä tämizlämäk olar?Däri kreslolarý parça-olan kreslolara1dannisbätän daha asan tämizlämäkolur. Tärkibindä turþuçox olan tämizlik väsaitläridäri kreslolarýn köhnälmäsinävä deformasiyaya uðramasýnasäbäb olur. Yaxþý olarki, kreslonu yuyucu toz istifadäetmädän, ävvälcä, nämbezlä, ardýndan quru parçailä silib tämizläyäsiniz.Bundan baþqa, däri istiliyäqarþý hässas olduðundankreslolarý günäþ iþýðýndanqoruyun, buxar olan yerä,sobanýn qarþýsýna qoymayýn.Çünki häddindän çox isti därininquruyub çatlamasýna,yaxud särtläþmäsinä säbäbolur.Däri kreslolarý qätiyyäntozsoran vä ya fýrça ilä tämizlämäyin,yoxsa tez köhnälär.Kresloya qähvä, çay, yaxudhär hansý içki töküländäyenä näm bezlä silin, quruparça ilä tämizläyin.Sähifäni Yeganä Mämmädova hazýrlayýb. y.memmedova@zaman.azDÝZAYNER: SÜRÄYYA ÝBRAHÝMOVA

14 SPOR 26-27 APREL 2011 ZAMANMessi 50 golletarihe geçtiBarcelona'nýn Arjan-forveti Messi, ta-1tinlikýmýnýn ligde Osasuna'yý2-0 yendiði maçta attýðýgolle bu sezon lig ve kupalardatoplam 50 gole ulaþarak,Ýspanya'da bir sezonda50 gol atan ilk futbolcu oldu.Osasuna maçýnda takýmýnýn2. golünü atan Messi,Real Madrid'in efsaneyýldýzý Ferenc Puþkaþ'ýn 49gollük rekorunu geçti. ÝspanyaBirinci Futbol Ligi'ndebu sezon 31 goleulaþan Messi'nin, kalan 5haftada bu sayýyý artýrmasýbekleniyor.Derbi Cumartesi,kritik gün PazarSpor Toto Süper Lig’de 31. hafta1maçlarýnýn programý belli olurken,Beþiktaþ - Galatasaray derbisinin 30 NisanCumartesi günü saat 19.00’da oynanacaðýduyuruldu. Türkiye Futbol Federasyonundanyapýlan açýklamaya göre, Spor Toto SüperLig’de 31. hafta karþýlaþmalarýnýn programýþöyle:29 Nisan Cuma:20.00 Sivasspor-Gençlerbirliði (Sivas 4 Eylül)30 Nisan Cumartesi:15.00 Medical Park Antalyaspor-Bucaspor (Mardan Antalyaspor)15.00 Kasýmpaþa-Konyaspor (Recep Tayyip Erdoðan)19.00 Beþiktaþ-Galatasaray (Fiyapý Ýnönü)1 Mayýs Pazar:15.00 Manisaspor-Eskiþehirspor (Manisaspor 19 Mayýs)19.00 Kayserispor-Bursaspor (Büyükþehir Belediyesi Kadir Has)19.00 Fenerbahçe-Ýstanbul Büyükþehir Belediyespor (FB ÞükrüSaracoðlu)19.00 Trabzonspor-Gaziantepspor (Hüseyin Avni Aker)2 Mayýs Pazartesi:20.00 Ankaragücü-Kardemir Karabükspor (Ankara 19 Mayýs)Bogdan StancuHarry KewellSelçuk Ýnan F.Bahçe içinnoktayý koyduTrabzonspor ile sözleþmesini uzat-Selçuk Ýnan, sezon sonundaki1mayanyol haritasýný açýkladý. Güiza örneðini verenSelçuk, Fenerbahçe'de harcanmakistemediðini söyledi. Rotasýný Ýspanya olarakbelirleyen yýldýz futbolcu, "Para her þey deðil"dedi. "Trabzonspor'da olduðum kadar Fenerbahçe'debaþarýlý olamam" diyen milli yýldýz,Daniel Güiza örneðini vermeyi de ihmal etti:"Her þey para deðil, futbol oynayacaðýnýzyere gitmek lazým. Ýþte Guiza örneði ortada.Ýspanya'nýn en iyi golcülerden biri, Fenerbahçe'deparasýný da alýyor. Ama mutlu deðil.Ýþimi yapmak yani sürekli futbol oynayacaðýmtakýma gitmek isterim."Sevilla ile adý anýlan Selçuk Ýnan'a Ýngilizkulüplerinin de menajerler aracýðýyla tekliftebulunduðu öðrenildi. Mehmet Topal'ýn Ýspanya'dabaþarýlý olmasýný dikkate alanSelçuk'un ilk tercihinin Sevilla olduðu ifadeedildi.Galatasaray'da büyük temizlik!Galatasaray’da kadroda Rumen forvete takým bulmasý geldikten sonra adeta golü Insua, kalmak istiyor1yapýlacak büyük temizlik istenecek.unuttu. Steaua Bükreþ formasýylaGalatasaray'ýn Arjantinliyabancýlardan baþlýyor. Sportifbaþarýyý öncelikli hedef olarakbelirleyen baþkanlýk koltuðununen güçlü adayý Ünal Aysal’ýn,göreve gelir gelmezoperasyona baþlayacaðý öðrenildi.Aysal’ýn danýþmanlýðýnýyapan Bülent Tulun’un futboltakýmýyla ilgili ayrýntýlý bir raporhazýrlýðý içinde olduðu veözellikle yabancý futbolcularýntamamýna yakýnýnýn gözdençýkarýldýðý belirlendi.Hazýrlanan rapora göredevre arasý 1.5 senelik sözleþmeimzalayan Kolombiyalý kaleciRobinson Zapata kesinliklegönderilecek. Üç yýldýr sarýkýrmýzýlýformayý giyen HarryKewell ve 1.5 senedir kadrodayer alan Lucas Neill ile sezonsonu yeni sözleþme yapýlmayacak.Teknik Direktör BülentÜnder tarafýndan kadro dýþý býrakýlanJuan Pablo Pino’dankendisine kulüp bulmasýný istenecek.Sezon baþýnda Liverpool’dankiralanan EmilianoInsua’nýn satýn alma opsiyonuda kesinlikle kullanýlmayacak.Cim-Bom’da, Stancu’ya da yolgöründü. Menajeri Becali’den,Cana, Gerets’e baðlýYaþadýðý uzun süreli sakatlýklar,gece hayatýna düþkünlüðüve agresifliði yüzünden tepkitoplayan Milan Baros ile ilgilikarar yeni teknik adama býrakýlacak.Eric Gerets göreve getirilirseLorik Cana takýmda kalacak.Aksi halde Arnavut yýldýz,kendisine talip olan Lazio’yasatýlacak. Performansýyla alkýþtoplayan Arjantinli Juan Culioise kesinlikle elde tutulacak.Galatasaray’da yabancý operasyonununyaný sýra bazý yerlilerlede yollar ayrýlacak. Sözleþmeleribiten Mustafa Sarp,Gökhan Zan ve Barýþ gidiyor.Taraftarla arasý açýlan Ayhan’ada jübile teklif edilecek.Aslan oldu, golü unuttuGalatasaray’ýn sezonundevre arasýnda Gheorghe Hagi’ninýsrarlarýyla Steaua Bükreþ’ten5 milyon euro bonservisbedeli karþýlýðýnda transferettiði Bogdan Stancu performansýylahayal kýrýklýðý yaratmayadevam ediyor. Rumenfutbolcu, sarý-kýrmýzýlý takýmasezonun ilk yarýsýnda 16gole imzasýný atan Stancu,Cim-Bom’da frene bastý. Galatasaray’da12’si lig, 2’si kupaolmak üzere 14 resmi maça çýkangenç oyuncu sadece 2 kezrakip aðlarý havalandýrdý. Stancu,ligde Eskiþehirspor’a, kupadaise Gaziantepspor’a birergol atabildi. Teknik DirektörBülent Ünder’in, Manisasporve Kayserispor maçlarýnda forvethattýnýn en önünde görevverdiði Rumen oyuncu, bukarþýlaþmalarda beklentilereyanýt veremedi. Bogdan Stancu,Galatasaray’daki 14 maçta2 asist yaptý.Barýþ Özbek'eWerder Bremen kancasýGalatasaray'dan ayrýlacaðýaçýklayan Barýþ Özbek'in Bundesliga'nýnköklü kulübü WerderBremen ile el sýkýþtýðý öðrenildi.Alman basýnýnda çýkanhaberlere göre, tecrübeli futbolcuWerder'le 3 yýllýk anlaþmasaðladý. Barýþ'ý Köln, Hannover,1860 Münih'in de istediðifakat Werder'i seçtiði ifadeedildi.futbolcusu Federico Insua, geleceksezon Sarý-Kýrmýzýlý takýmdakalmak istediðini söyledi.Galatasaray'ýn çok büyükbir camia olduðunu dile getirenfutbolcu, “Ýstanbul da çok güzelbir þehir ve kendimi buradaçok rahat hissediyorum. Hagizamanýnda çok fazla þans bulamadým,ama yeni hocamýzlatekrar þans yakaladým. Performansýmýniyi olduðunu düþünüyorum.Umarým yeni yönetimbeni burada tutar, çünküGalatasaray'da kalmak benimen büyük hayalim.” diye konuþtu.Diðer yandan 1-1 neticelenenKayserispor karþýlaþmasýndaSarý-Kýrmýzýlý forma altýndailk golünü kaydeden GökhanZan, verdikleri mücadeleninkarþýlýðýný alamadýklarýný belirtti.Galatasaray defansýnýnönemli isimlerinden Servet de,bu sezon takýmda bir sýkýntýnýnbulunduðunun farkýnda olduklarýnýama bunu anlayamadýðýnýifade ederek, “Üzerimizdebir þey var. Olmuyor. Hayýrlýsýylakalan 4 maçý atlatmak istiyoruz.”þeklinde konuþtu.Beþiktaþ Holosko içindüðmeye bastýBeþiktaþ'tan sürpriz atak... Yönetimin1eski oyuncusu Ýbrahim yeniden yuvayadönmesi için harekat baþlatmayý planladýðýöðrenildi. Ýstanbul Büyükþehir'de gösterdiðibaþarýlý performansla tüm kulüplerin çekenyýldýz oyuncuya karþýlýk takýmda kiralýk olarakoynayan Holosko'nun bonservisinin teklifedilmesi düþünülüyor. Ýbrahim Akýn'ý TayfurHavutçu'nun çok istediði ve yönetime verdiðiraporda, "Kendisini geliþtirdi. Beþiktaþ'atransfer olursa sol kanatta hiçbir sýkýntýmýzkalmaz. Yeniden takýma dönmesi tam isabetolur" dediði belirlendi. Yönetim kupa finalisonrasý Büyükþehir'e Ýbrahim için tekliftebulunmayý tasarlýyor.Guti nereye gidiyor?Beþiktaþ’ýn Ýspanyol süperstarý Guti1Hernandez yine gündeme damgasýnývurmayý baþardý. Futboluyla olduðu kadarözel yaþamýyla da manþetlerden inmeyentecrübeli futbolcunun kalýp, kalmayacaðýgizemini koruyor. Türkiye’deki gazete vetelevizyonlara yaptýðý açýklamalarda,“Kalacaðým” diyen Ýspanyol yýldýz, sosyalpaylaþým sitesi twitter’daki hesabýnda isefarklý konuþuyor. Daha önce yine twitter’da,“Yeni sezon yeni bir sayfa açabilirim” diyenve sonrasýnda bunu yalanlayan Guti bu kezde yine gündem yaratacak bir açýklamadabulundu. 33 yaþýndaki oyuncu, twitterhesabýndan þu ifadeyi kullandý: Los Angeles,New York veya Ýstanbul... Önümüzdeki yýlnerede oynayacaðýma bu ay karar vereceðim.Guti’nin bu sözlerinin ardýndan BeþiktaþYönetimi ve taraftarlarýnýn da sabrý taþmanoktasýna geldi. Baþkan Yýldýrým Demirörenve Futbol Komitesi Baþkaný Serdal Adalý’nýnGuti’yle bir görüþme yapacaklarý ve twitter’-daki açýklamalarýný soracaklarý kaydedildi.

15 ÝDMANTürkiyä. Superliqa30-cu tur“Qalatasaray” – “Kayserispor” 1:1(Gökhan Zan, 2 – Abdullah, 20)“Bursaspor” – “Manisaspor” 2:1(Särcan, 3; Ömär, 9 – Mehmet Güvän, 21)“Eskiþehirspor” – “Trabzonspor” 0:0“Bucaspor” – “Fänärbaðça” 3:5(Musa, 15; Abdülkadir, 38, 53 – Ämrä, 17;Aleks, 59 (pen.), 62; Quiza, 71; Santos,90+2)“Karabükspor” – “Sivasspor” 2:1(Emenike, 33; Birol, 60 – Eneramo, 63)“Gänclärbirliyi” – “Kasýmpaþa” 1:1(Oktay, 75 – Halil, 25)“Qaziantepspor” – “Antalyaspor” 2:1(Cenk, 60, 77 – Känan, 47)“Ýstanbul BB” – “Ankaragücü” 1:4(Mätin, 50 – Ümit, 3; Turqut, 14; Fatih Täkkä,51; Qabriç, 69)Qeyd: “Konyaspor” – “Beþiktaþ” oyunu gecbaþa çatýb.TURNÝRCÄDVÄLÝKOMANDALAR O Q H M T/F X1. FÄNÄRBAÐÇA 30 22 4 4 71-31 702. TRABZONSPOR 30 21 7 2 57-21 703. BURSASPOR 30 15 10 5 46-25 554. QAZÝANTEPSPOR 30 15 7 8 41-29 525. ESKÝÞEHÝRSPOR 30 11 11 8 34-32 446. KAYSERÝSPOR 30 12 8 10 39-38 447. BEÞÝKTAÞ 29 12 7 10 44-34 438. ÝSTANBUL BB 30 12 4 14 38-39 409. KARABÜKSPOR 30 11 7 12 44-47 4010. ANKARAGÜCÜ 30 10 9 11 49-52 3911. ANTALYASPOR 30 9 10 11 33-40 3712. QALATASARAY 30 11 4 15 33-41 3713. MANÝSASPOR 30 11 3 16 42-48 3614. GÄNCLÄRBÝRLÝYÝ 30 9 9 12 38-45 3615. SÝVASSPOR 30 8 8 14 37-50 3216. BUCASPOR 30 6 6 18 28-53 2417. KASIMPAÞA 30 5 7 18 28-59 2218. KONYASPOR 29 4 9 16 23-41 21BOMBARDÝR:21 qol - Aleks de Souza (“Fänärbaðça”)1“Naxçývan þahmatyarýþlarýnýn märkäzinä çevrilirÜmummilli lider Heydär Äliyevinanadan olmasýnýn 88-ciildönümü münasibätilä NaxçývanMuxtar Respublikasýnda “NaxçývanOpen-2011” Beynälxalq ÞahmatFestivalý keçirilir. Festivalla baðlý täässüratlarýnýbizimlä bölüþän festivalýnbaþ hakimi, beynälxalq däräcälihakim Faiq Häsänovun sözlärinä görä,2009-2014-cü illär Azärbaycandaþahmatýn inkiþafý Dövlät Proqramýqäbul olunub. Mähz bu proqram çärçiväsindäölkämizdä þahmatýn inkiþafýistiqamätindä mäqsädyönlü iþlärgörülüb: “Paytaxtda vä regionlarýmýzdayeni yeni þahmat mäktäbläritikiläräk istifadäyä verilib. Naxçývandabiz 2003-cü ildä 20 yaþlý þahmatçýlarýndünya çempionatýný keçirmiþik.Onu da deyim ki, Naxçývandakeçirilän bu tädbiri FÝDE yüksäk däyärländirib.Bütün bunlarý näzäräalaraq, Azärbaycan Þahmat Federasiyasý,Naxçývan MR Þahmat Federasiyasý,Azärbaycan RespublikasýGänclär vä Ýdman Nazirliyi ilä birgäSOCAR-ýn sponsorluðu ilä Naxçývandabelä bir turnir keçirmäyi qäraraaldýq. Bildiyiniz kimi, turnir A vä Bqruplarýnda keçirilir. A qrupundagüclülär, B qrupunda isä yeni uðurlarqazanan gänc þahmatçýlar qäläbäuðrurnda mübarizä aparýrlar”.Onun sözlärinä görä, bu yarýþNaxçývanda fäaliyyät göstärän ÞahmatMärkäzindä keçirilir: “Burada iþtirakedän þahmatçýlar ilk däfä regionþahmat märkäzindä yarýþdýqlarýnýbildirirlär. Bilirsinizmi, festivalýn buÞahmat Märkäzindä keçirilmäsindääsas mäqsäd bu märkäzi dä dünyayatanýtmaqdýr. Burada yalnýz täkcä favoritlärarasýnda deyil, eläcä dä ELOämsalý bir qädär aþaðý olan þahmatçýlararasýnda gärgin oyunlar gedir.Onu da deyim ki, burada ÞähriyarMämmädyarov, Vüqar Häþimov,Teymur Räcäbov kimi reytinq ämsallarý2700-dän yüksäk olan þahmatçýlarda yarýþýrlar.Mälumat üçün onu da bildirimki, aprelin 22-dän start verilmiþ“Naxçývan Open-2011” BeynälxalqÞahmat Festivalýna dünyanýn 12 ölkäsininþahmatçýsý qatýlýb: “Türnirinilk oyunlarý göstärdi ki, A vä B qruplarýndadaha maraqlý oyunlarýn þahidiolacaðýq. Bu oyunlarda Azärbaycanþahmatçýlarýndan da böyükuðurlar gözläyirik”.Beynälxalq däräcäli hakim Naxçývandakeçirilän bu þahmat festifalýnýnartýq FÝDE-nin proqramýna daxil olunduðunudedi. O, bu festivalýn änänävixarakter alacaðýný äminliklä dilä gätirdi.II turun oyunlarý baþa çatýbQeyd edäk ki, artýq II turunoyunlarýna yekun vurulub. Ýki turdansonra “A” qrupunda þahmatçýlarýmýzRäsul Ýbrahimov, Eltac Säfärli 2 xallaliderlär sýrasýndadýrlar. Naxçývanlýþahmatçýlar isä II turdan sonra “B”qrupuna liderlik edirlär. Vüsal Abbasovvä Ürfan Sevdimalýyev 2 xallaöndädirlär. Reytinq favoritimiz TalýbBabayev 1,5 xalla liderlär qrupundayerini tämin edä bilib. Mayýn 1-däkdavam edäcäk vä 9 turdan ibarät olacaqbu beynälxalq yarýþýn mükafatfondu 66500 dollardýr. MAZLUM ATÝKNAXÇIVAN26-27 APREL 2011 ZAMANAzärbaycan Premyer Liqasý34-cü tur“Qarabað” – “Ýnter” 1:0(George Adamiya, 76 (pen.))“Neftçi” – “Baký” 2:0(Flavinyo, 19, 54 (pen.))“Xäzär Länkäran” – AZAL 3:0(Emeka Opara, 58; Uinston Parks, 76;Elnur Abdullayev, 79)“Muðan” – “Simurq” 3:0(Con Pelu, 45, 50; Reis Klaudinei, 53)“Gäncä” - “Turan” 1:0(Sabir Allahquliyev, 62)“Qäbälä” - MOÝK 0:0TURNÝRCÄDVÄLÝKOMANDALAR O Q H M T/F X1. “Neftçi” 28 18 8 2 49-12 622. “Xäzär Länkäran” 28 15 9 4 33-15 543. “Qarabað” 28 16 5 7 34-16 534. AZAL 28 12 9 7 31-22 455. “Ýnter” 28 12 7 9 27-23 436. “Baký” 28 9 9 10 29-26 367. “Qäbälä” 28 11 10 7 28-17 438. “Muðan” 28 10 8 10 24-28 389. “Gäncä” 28 7 11 10 28-31 3210. “Turan” 28 6 6 16 21-40 2411. “Simurq” 28 3 6 19 15-46 1512. MOÝK 28 2 6 20 9-52 12Bombardir:15 qol - Bahodir Nasimov (”Neftçi”)13 qol - George Adamiya (”Qarabað”)29-cu tur30 aprel“Ýnter” – “Xäzär Länkäran”“Gäncä” – MOÝK“Simurq” – “Qäbälä”1 mayAZAL – “Neftçi”“Qarabað” – “Baký”“Turan” – “Muðan”Ýngiltärä. Premyer Liqa34-cü tur“Mançester Yunayted” – “Everton” 1:0(Ernandez, 84)“Çelsi” – “Vest Hem” 3:0(Lampard, 44; Torres, 84; Maluda, 90)“Tottenhem” – “Vest Bromviç” 2:2(Pavlyuçenko, 27; Defo, 66 – Odemvince,5; Koks, 81)“Liverpul” – “Birmingem” 5:0(Maksi Rodriges, 7, 66, 73; Kuyt, 23; Co Koul,86)“Bolton” – “Arsenal” 2:1(Starric, 38; Kohen, 90 – van Persi, 48)“Vulverhempton” – “Fulhem” 1:1(Stiven Fletçer, 22 – Endi Conson, 80)“Sanderlend” – “Viqan” 4:2(Qyan, 55; Henderson, 66, 77; Siqtorsson,73 (pen.) – Diame, 52; di Santo, 90)“Aston Villa” – “Stok Siti” 1:1(Bent, 43 – Cons, 20)“Bläkpul” – “Nyukasl” 1:1(Kempbell, 32 – Lovenkrands, 17)Qeyd: “Bläkbörn” – “Mançester Siti”oyunu gec baþa çatýb.Ýspaniya. Primero33-cü tur“Valensiya” – “Real” 3:6(Soldado, 60; Conas, 80; Alba, 85 – Benzema,23; Ýquain, 31, 42, 53; Kaka, 39, 62)“Barselona” – “Osasuna” 2:0(Vilya, 24; Messi, 87)“Sevilya” – “Vilyareal” 3:2(Rakitiç, 9; Neqredo, 14; Romarik, 62 – Marçena,56; Rossi, 73)“Atletik” – “Real Sosyedad” 2:1(Muniayn, 18; Tokuero, 28 – Xavyer Martines,30 (avtoqol))“Herkules” – “Deportivo” 1:0(Qomes, 59)“Malyorka” – “Xetafe” 2:0(Nunyes, 25; Yenaqa, 67)“Rasinq” – “Malaqa” 1:2(Rozenberq, 73 – Baptista, 32; Fernandes, 35)“Sportinq Xixon” – “Espanyol” 1:0(Novo, 70)“Atletiko” – “Levante” 4:1(Elias, 19; Aquero, 50, 70 (pen.); Munua, 84 (avtoqol)– Kaysedo, 39 (pen.))Qeyd: “Saraqosa” – “Almeriya” oyunu gecbaþa çatýb.Ýtaliya. A seriyasý34-cü tur“Breþiya” – “Milan” 0:1(Robinyo, 82)“Ýnter” – “Latsio” 2:1(Sneyder, 40; Eto’O, 53 – Zarate, 24 (pen.))“Roma” – “Kyevo” 1:0(Perrotta, 4)“Yuventus” – “Katanya” 2:2(Del Pyero, 19 (pen.), 38 – Qomes, 81; Lodi,90)“Palermo” – “Napoli” 2:1(Balzaretti, 38; Bovo, 45 (pen.) – Kavani, 2(pen.))“Udineze” – “Parma” 0:2(Amauri, 13, 90)“Bari” – “Sampdoriya” 0:1(Potsi, 59 (pen.))“Cenoa” – “Leççe” 4:2(Flores, 10, 62; Palasio, 43, 54 – di Miçele, 3, 30)“Bolonya” – “Çezena” 0:2(Caççerini, 48; Malonqa, 84)“Kalyari” – “Fiorentina” 1:2(Kossu, 46 – Kerçi, 45, 50)Almaniya. Bundesliqa-131-ci tur“Borussiya” (M.) – “Borussiya” (D.) 1:0(Ýdrissu, 35)“Bayer” – “Hoffenhaym” 2:1(Kadleç, 40; Vidal, 51 – Siqurdsson, 28)“Ayntraxt” – “Bavariya” 1:1(Rode, 54 – Qomes, 89 (pen.))“Þalke” – “Kayzerslautern” 0:1(Lakiç, 42)“Sankt Pauli” – “Verder” 1:3(Bartels, 29 – Torandt, 50 (avtoqol); Pizarro,73, 75)“Þtutqart” – “Hamburq” 3:0(Kakau, 6, 88; Gentner, 78)“Frayburq” – “Hannover” 1:3(Rozental, 79 – Abdellaue, 24; Þlaudraff, 31;Rauþ, 58)“Volfsburq” – “Köln” 4:1(Mandzukiç, 14, 39; Dejaq, 58, 88 – Freis, 41)“Nürnberq” – “Maynts” 0:0Fransa. Liqa 132-ci tur“Loryen” – “Lill” 1:1(Qameyro, 69 - Debyuþi, 42)“Bordo” – “Sent-Etyenn” 2:0(Plaþil, 15; Diabete, 89)“Brest” – PSJ 2:2(Larsen Ture, 37; Qruqi, 45 - Bodmer, 21; Hoaru,87)“Monako” – “Renn” 1:0(Uelkom, 73)“Oser” – “Lans” 1:1(Boli, 6 - Rude, 49)“Kan” – “Tuluza” 1:1(Hamuma, 29 - Mussa Sissoko, 39 (pen.))“Nansi” – “Arl-Avinyon” 0:0“Valensyenn” – “Soþo” 1:1(Kadir, 10 - Dukorto, 12 (avtoqol))Qeyd: “Marsel” – “Nitsa” (22:00) vä “Lion”– “Monpelye” (22:00) oyunlarý sabahkeçiriläcäk.TURNÝRCÄDVÄLÝKOMANDALAR O Q H M T/F X1. M. YUNAYTED 34 21 10 3 71-32 732. ÇELSÝ 34 20 7 7 64-27 673. ARSENAL 34 18 10 6 67-36 644. MANÇESTER SÝTÝ 32 16 8 8 50-30 565. TOTTENHEM 33 14 13 6 49-41 556. LÝVERPUL 34 15 7 12 51-39 527. EVERTON 34 11 14 9 47-42 478. BOLTON 33 12 10 11 48-44 469. NYUKASL 34 10 11 13 49-48 4110. SANDERLEND 34 10 11 13 39-49 4111. ASTON VÝLLA 34 10 11 13 43-55 4112. VEST BROMVÝÇ 34 10 10 14 49-64 4013. FULHEM 33 8 15 10 37-36 3914. STOK SÝTÝ 33 11 6 16 40-43 3915. BÝRMÝNGEM 34 8 14 12 34-51 3816. BLÄKBÖRN 33 9 8 16 40-54 3517. BLÄKPUL 34 9 7 18 48-70 3418. VÝQAN 34 7 13 14 34-57 3419. VULVERHEMPTON 33 9 6 18 37-57 3320. VEST HEM 34 7 11 16 39-61 32BOMBARDÝRLÄR:21 qol - Dimitar Berbatov (“Mançester Yunayted”)19 qol - Karlos Tevez (“Mançester Siti”)TURNÝRCÄDVÄLÝKOMANDALAR O Q H M T/F X1. BARSELONA 33 28 4 1 88-17 882. REAL 33 25 5 3 79-26 803. VALENSÝYA 33 19 6 8 57-41 634. VÝLYAREAL 33 17 6 10 51-39 575. ATLETÝK 33 16 3 14 51-47 516. SEVÝLYA 33 14 7 12 51-49 497. ATLETÝKO 33 14 7 12 54-44 498. ESPANYOL 33 14 3 16 40-46 459. MALYORKA 33 12 6 15 35-45 4210. LEVANTE 33 12 6 15 37-46 4211. SPORTÝNQ XÝXON 33 10 11 12 31-37 4112. REAL SOSYEDAD 33 12 2 19 43-57 3813. DEPORTÝVO 33 9 11 13 27-41 3814. XETAFE 33 10 7 16 43-53 3715. RASÝNQ 33 9 10 14 32-49 3716. MALAQA 33 10 6 17 44-63 3617. OSASUNA 33 9 8 16 37-41 3518. SARAQOSA 32 8 9 15 31-45 3319. HERKULES 33 9 6 18 30-50 3320. ALMERÝYA 32 5 11 16 32-57 26BOMBARDÝRLÄR:31 qol - Lionel Messi (“Barselona”)29 qol - Kriþtianu Ronaldo (“Real”)TURNÝRCÄDVÄLÝKOMANDALAR O Q H M T/F X1. MÝLAN 34 22 8 4 60-23 742. ÝNTER 34 20 6 8 60-38 663. NAPOLÝ 34 20 5 9 54-34 654. LATSÝO 34 18 6 10 46-32 605. UDÝNEZE 34 18 5 11 59-37 596. ROMA 34 16 8 10 52-47 567. YUVENTUS 34 14 11 9 52-42 538. PALERMO 34 15 5 14 52-55 509. FÝORENTÝNA 34 11 13 10 40-36 4610. CENOA 34 12 9 13 38-39 4511. KALYARÝ 34 12 8 14 42-42 4412. BOLONYA 34 11 10 13 34-46 4013. KYEVO 34 9 12 13 32-35 3914. PARMA 34 9 11 14 34-45 3815. ÇEZENA 34 9 10 15 32-45 3716. KATANYA 34 9 10 15 33-47 3717. SAMPDORÝYA 34 8 11 15 27-39 3518. LEÇÇE 34 9 8 17 40-60 3519. BREÞÝYA 34 7 9 18 28-44 3020. BARÝ 34 4 9 21 20-49 21BOMBARDÝRLÄR:26 qol - Antonio di Natale (“Udineze”), Edinson Kavani(“Napoli”)TURNÝRCÄDVÄLÝKOMANDALAR O Q H M T/F X1. BORUSSÝYA (D.) 31 21 6 4 62-19 692. BAYER 31 19 7 5 62-41 643. HANNOVER 31 18 3 10 45-41 574. BAVARÝYA 31 16 8 7 67-37 565. MAYNTS 31 15 4 12 44-37 496. NÜRNBERQ 31 13 8 10 45-38 477. HAMBURQ 31 12 7 12 44-48 438. FRAYBURQ 31 12 5 14 39-47 419. HOFFENHAYM 31 10 10 11 46-44 4010. ÞALKE 31 11 7 13 35-35 4011. VERDER 31 9 11 11 43-57 3812. KAYZERSLAUTERN 31 10 7 14 41-48 3713. ÞTUTQART 31 10 6 15 55-55 3614. KÖLN 31 10 5 16 41-61 3515. AYNTRAXT 31 9 7 15 30-41 3416. VOLFSBURQ 31 7 11 13 38-45 3217. BORUSSÝYA (M.) 31 8 5 18 44-64 2918. SANKT PAULÝ 31 8 5 18 33-56 29BOMBARDÝRLÄR:23 qol - Mario Qomes (”Bavariya”)20 qol - Demba Sisse (”Frayburq”)TURNÝRCÄDVÄLÝKOMANDALAR O Q H M T/F X1. LÝLL 31 16 11 4 53-30 592. MARSEL 31 16 10 5 46-27 583. LÝON 31 14 11 6 52-29 534. PSJ 31 14 10 7 45-31 525. RENN 31 14 9 8 33-25 516. SENT-ETYENN 31 11 11 9 40-37 447. LORYEN 31 11 10 10 38-36 438. MONPELYE 31 11 10 10 27-33 439. SOÞO 31 12 6 13 46-39 4210. BORDO 31 9 14 8 38-35 4111. BREST 31 10 9 12 32-35 3912. NÝTSA 31 9 12 10 25-33 3913. VALENSYENN 31 8 14 9 36-33 3814. TULUZA 31 11 5 15 31-34 3815. OSER 31 7 16 8 35-36 3716. NANSÝ 31 10 7 14 32-44 3717. MONAKO 31 7 14 10 31-32 3518. KAN 31 9 8 14 35-46 3519. LANS 31 6 11 14 29-47 2920. ARL-AVÝNYON 31 1 10 20 16-58 13BOMBARDÝRLÄR:21 qol - Mussa Sou (“Lill”)17 qol - Kevin Qameyro (“Loryen”)

26 - 27 APREL 2011Ýngilislärin Çanaqqalada daha bir vähþiliyi üzä çýxýbTürk tarixinin än parlaq sähifälärindän olan Çanaq-savaþýnýn 96-cý ildönümü münasibäti ilä ölkänin1qalamüxtälif vilayätlärindä tädbirlär, proqramlar häyata keçirilir.Bu çärçivädä Kayseridä yeni bir Çanaqqala Savaþ Muzeyiaçýlýb. Muzeydä dörd mindän çox eksponat yer alýr.Silahlar, märmilär, boþ gilizlär, müxtälif äsgär lävazimatývä geyimläri, mäktublar, fotolar muzeyin än geniþ eksponatlarýndandýr.Buradaký silahlar da färqlidir, silah var ki, o dövrün änson texnologiyasý äsasýnda hazýrlanýb, silah da var ki, odövr üçün belä köhnä, iþä yaramayan alätdän baþqa bir þeydeyil. Täbii ki, modern silahlar ingilis äsgärlärinin olub.Anadolu insaný isä älinä nä keçdisä, onunla savaþýb.Bu muzeydä elä eksponatlar var ki, bu zamana qädärnä biz, nä dä härb tarixini araþdýran mütäxässislär onlarýdoðru-düzgün araþdýrmayýblar, nä olduqlarýný beläanlamayýblar.Osmanlý tarixinin müharibälärlä dolu son illärinin härsähifäsindä bir fälakät, bir göz yaþý müþahidä olunmaqdadýr.Öz varlýðýný qoruyub saxlaya bilmäk üçün dünya imperialistläriilä savaþa qalxan Anadolu insaný professionalmüharibänin här cür riyakarlýðý, alçaqlýðý ilä üz-üzä qalýb.Ýngilislär Çanaqqalada böyük cinayätlär iþläyiblär.Häm dä elä cinayätlär ki, onlara insanlýðýn üz qarasý da demäkmümkündür.Çanaqqala Muzeyinin baþ direktoru Cengiz Yürükaslandeyir: “Çanaqqalada savaþan äsgärimizin doðru-düzgünayaqqabýsý belä yox idi. Bäzisi ayaqyalýn idi, bäzisi ayaðýnadolaq dolayýrdý. Mehmetciyin biri þähid olan kimionun ayaqqabýlarýný çýxarýb baþqasýna geydirirdilär. Ýngilislärbunu bilirdilär. Bilirdilär ki, adi kol tikaný belä mehmetciyinayaðýna bata bilir. Ona görä dä bu fürsäti qaçýrmadýlar,äsgärlärimizi än zäif yerlärindän vurmaða giriþdilär.Täxminän äl içi boyda “däniz ulduzu” modeli düzäldäräk,onlarý zähärlämiþ, sonra da täyyarälärlä Osmanlý äsgärlärininyerläþdiyi mövqelärin ätrafýna säpmiþlär. Bir az diqqätsizdavranan äsgär ayaðýný o “ulduz”lardan birinin üzärinäbasardýsa, än yaxþý halda ayaðýný veräräk canýný qurtara bilirdi.“Ulduz”un iynä kimi iti uclarý mehmetciyin ayaðýnabataraq onu zähärläyirdi. Xüsusilä dä, gecä vaxtlarý häräkätÇanaqqala döyüþlärindä Osmanlý äsgärlärinin bir çoxunun ayaðýnda ayaqqabý olmadýðýný öyränäningilislär zähärli “däniz ulduzlarý” düzäldäräk onlarý täyyarä ilä türklärin yerläþdiyi mövqelärininätrafýna säpiblär. Gecä vaxtlarýnda vä eläcä dä ani diqqätsizliklä o ulduzlardan birini tapdayanon mindän çox türk äsgäri ya zähärlänäräk þähid olub, ya da ayaðý käsiläräk hilas ola bilib.etmäk daha tählükäli idi. Sizä zarafat gälmäsin, ingilislärinbu þäräfsiz cinayäti on mindän çox mehmetciyin ölümünäsäbäb olub. Bir çox äsgär dä zähärlänmiþ ayaðýnýn käsilmäsiilä canýný qurtara bilib”.Yürükaslan sözlärinä onu da älavä edib ki, muzeydähämin “däniz ulduzlarý”ndan bir neçä çemodan saxlanýlýr.Ýngilislärin savaþ xäyanäti bununla da bitmir. Onlargüllä baþlýqlarýnýn içärisinä preslänäräk naqil halýna gätirilmiþçox hässas barýt yerläþdiriblär. Hämin gülläadama däyäräk partlayanda barýt aðrýnýn dähþätini dahada artýrýrdý.Yürükaslan deyir ki, Çanaqqalada bir kvadratmetr äraziyädüþän güllä sayý 6 mindän artýqdýr. Bu yerä än çoxu 4-5 adamýn yerläþdiyini düþünsäk, demäk, Çanaqqalada härmehmetciyä mindän çox güllä atýldýðýný söylämäk olar.Onu da deyäk ki, milyonda bir ehtimal olan havadagüllä toqquþmasý faktý da Çanaqqalada qeydä alýnýb.Bu gün Türkiyä mäþhur Çanaqqala savaþýnýn 96-cý ildönümünüqeyd edir. Çanaqqala täkcä keçmiþ deyil, hämdä gäläcäyini müäyyän etmäk üçün çox mühüm bir ibrätmäktäbidir. Bu mäktäbdä dostun, düþmänin kimliyi açýqaydýngörünür.Yaz yorðunluðuna“rängli” çözümSon illärdä yazýn gecikmäyi-sanki adät elämiþik. Ada-1nämýn caný týncýxýr, bir andaca qalýnpaltarlarý soyunub yerä tökmäk,yüngül, yumþaq paltarda äl-qolunuyelläyä-yelläyä gäzmäk istäyirsän.Darýxmayýn, lap az qaldý. Sinoptiklärdä bir neçä gündän sonrahavalarýn isinäcäyini, temperaturunxeyli qalxacaðýný deyirlär.Häkimlärsä bu mövsümdä yazyorðunluðundan qurtarmaq üçünçoxlu maye qäbul etmäyi, qarýþýqbitki çaylarý içmäyi, mümkün qädärçox häräkätli olmaðý, tämiz havadagäzmäyi mäslähät görürlär.Modelyerlär isä xanýmlara buyaz rängli paltarlarýn däbdä olacaðýnýbildirirlär. Onu da mäslähätgörürlär ki, seçim zamaný qarýþýqränglärdän daha çox sadä, gözüyormayan, daha çox yaxýn ränglärinharmoniyasýna üstünlük versinlär.Sözün qýsasý, bu yaz güllü, çiçäkligeyimlär däbdä olacaq. Härkäs öz hazýrlýðýný görsün.Bir dä ki, canýnýzý heç sýxmayýn,lap az qaldý. HAMZA GÖKSER