Dağlıq Qarabağ münaqiĢəsi - Prezident Kitabxanası

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────1994-1997-ci illərdə qeyri-qanuni olaraq, Rusiya Federasiyasına məxsus bir milyard dollar dəyərində silahsursatınErmənistana verilməsi ilə bağlı məlumatı açıqladı.İyun ayının 1-də ATƏT-in Minsk Qrupunun həmsədrləri tərəfindən münaqişənin həlli ilə bağlı «paket həllplanı» təqdim edilir. «Paket həll planı» Azərbaycanın Ermənistan tərəfindən işğal olunmuş, keçmiş DağlıqQarabağ Muxtar Vilayətinin inzibati sərhədlərinə daxil olmayan rayonlarının azad edilməsi və AzərbaycanınDağlıq Qarabağ bölgəsinin statusunun müəyyənləşdirilməsinin paralel həllini nəzərdə tuturdu. Müvafiq həllvariantı danışıqlara başlamaq üçün zəmin kimi Azərbaycan tərəfindən müəyyən qeyd-şərtlərlə qəbul olundu,Ermənistan tərəfindən isə ümumiyyətlə rədd edildi.Həmin il sentyabr ayının 19-da ATƏT-in Minsk Qrupunun həmsədrləri tərəflərə münaqişənin həlli ilə bağlı«mərhələli həll planı»nı təqdim etdilər. Plan birinci mərhələdə Azərbaycanın Ermənistan tərəfindən işğalolunmuş və keçmiş Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin inzibati sərhədlərinə daxil olmayan rayonlarının azadolunmasını, ikinci mərhələdə isə Dağlıq Qarabağın, Laçın və Şuşa şəhərlərinin statusununmüəyyənləşdirilməsini nəzərdə tuturdu. Həmin il oktyabr ayının 10-da Azərbaycan və Ermənistan prezidentləriStrasburqda münaqişənin mərhələli həll variantını qəbul etmələri haqqında bəyanat verdilər. Bir müddət sonra -1998-ci iln fevralında Ermənistanın o vaxtkı prezidenti Levon Ter-Petrosyan təzyiqlər altında istefa verməlioldu. Hakimiyyətə «Qarabağ klanının» nümayəndəsi baş nazir Robert Köçəryan gəldi.1998-ci ilin əvvəllərində Ermənistan dövləti mərhələli həll variantından imtina etdiyini bildirdi. 1998-ci ilnoyabrın 9-da həmsədrlər münaqişənin «ümumi dövlət» adlanan növbəti həll variantını irəli sürdülər.Azərbaycan tərəfi müvafiq həll variantının beynəlxalq hüquq normaları, habelə, milli qanunvericiliyinə ziddolduğunu nəzərə alaraq, münaqişənin nizamlanması ilə bağlı danışıqlar üçün zəmin kimi qəbul olunmasını rəddetdi.1999-2001-ci illər problemin həlli ilə əlaqədar Ermənistan və Azərbaycan prezidentləri arasında birbaşagörüşlərin (Ki-Uest və Paris görüşləri) keçirilməsi, eyni zamanda ATƏT-in Minsk Qrupu çərçivəsindədanışıqların davam etdirilməsi ilə xarakterizə olunmuşdur.2001-ci ilin fevral ayında Dağlıq Qarabağ probleminin həllinə dair geniş ictimaiyyətin də təmsil olunduğuümumrespublika toplantısı keçirildi. Toplantıda 23 fevral tarixində ümummilli liderimiz Heydər Əliyevmünaqişənin nizamlanmasına dair proqram xarakterli çıxış etdi.2002-ci il mart ayının 8-də ATƏT-in Minsk Qrupunun həmsədrləri münaqişənin həlli üzrə danışıqlarprosesinə prezidentlərin Xüsusi Nümayəndələrinin təyin olunması təklifi ilə çıxış edirlər. 2002-ci il ərzindəXüsusi Nümayəndələr üç dəfə - may və iyul aylarında Praqada, noyabr ayında isə Vyanada görüşdülər. İyulayının 12-də Avropa İttifaqı-Azərbaycan Əməkdaşlıq Komitəsinin yekun sənədində Avropa İttifaqı bir dahamünaqişənin sülh yolu ilə həlli üçün əsas kimi Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünü dəstəklədiyiniifadə etdi. Avqust ayının 2-də Avropa İttifaqı Azərbaycan Respublikasının Dağlıq Qarabağ regionunda separatçıqüvvələr tərəfindən keçirilən «prezident seçkiləri»ni pislədi.2003-cü il yanvar ayının 23-də Avropa Şurası Nazirlər Komitəsinin Bürosunun Strasburqdagenişləndirilmiş tərkibdə Ermənistan və Azərbaycanın münaqişənin sülh yolu ilə həlli ilə bağlı öhdəliklərininyerinə yetirilməsi məsələsinə həsr olunmuş xüsusi iclası keçirildi.2003-cü il fevral ayının 19-da Ermənistanda prezident seçkiləri keçirildi. R.Koçəryan növbəti müddətəprezident seçildi. Avropa Şurası Parlament Assambleyasını, ATƏT-i təmsil edən müşahidəçilər seçkilərin ciddiqanun pozuntuları ilə müşayiət olunduğunu bildirdilər. Həmin il iyunun 19-da hökumət növbəti dördillikfəaliyyət proqramını ölkə parlamentinə təqdim etdi. Proqramın «Müdafiə və Təhlükəsizlik» adlanan bölməsindəhökumətin «münaqişənin həllini «Dağlıq Qarabağ» xalqının öz müqəddəratını müəyyənetmə hüququ,beynəlxalq tanınması və «Dağlıq Qarabağ Respublikası» xalqının təhlükəsizliyinə təminatı əsasında sülhdanışıqları prosesi çərçivəsində» gördüyü vurğulanır, Dağlıq Qarabağın Azərbaycan Respublikasına tabeçiliyiistisna olunur. Proqramın təqdimatı zamanı ölkənin baş naziri A.Markaryan bildirmişdir: «QarabağAzərbaycana tabe olmamalıdır, Ermənistanla ümumi sərhədlərə malik olmalıdır, Qarabağ ermənilərinin özmüqəddəratını müəyyənetmə hüququ dünya tərəfindən tanınmalıdır». Avqust ayının 19-da Ermənistan-Azərbaycan sərhədinin Tovuz rayonu ərazisindən keçən hissəsində ATƏT sədrinin şəxsi nümayəndəsininiştirakı ilə keçirilən monitorinq zamanı atəşkəs rejimi növbəti dəfə erməni silahlıları tərəfindən pozulduğundan,monitorinq prosesi dərhal dayandırılır. ATƏT-in fəaliyyətdə olan sədrinin şəxsi nümayəndəsi də faktı özhesabatında qeyd etməkdən imtina edir.Dekabr ayının 11-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin Ermənistan Respublikasınınprezidenti Robert Koçaryanla Cenevrədə ilk görüşü keçirilir.2004-cü il aprel ayının 16-da Azərbaycan və Ermənistan Xarici İşlər nazirlərinin ATƏT-in Minsk Qrupuhəmsədrlərinin iştirakı ilə Praqada görüşü keçirildi.71