Dağlıq Qarabağ münaqiĢəsi - Prezident Kitabxanası

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────Azərbaycana verilməsi haqqında tarixə zidd uydurmalar barədə danışanda Azərbaycan tərəfi belə saxtakarlığa,Dağlıq Qarabağın heç vaxt Ermənistanın tərkibində olmadığı haqqında prinsipial məsələyə aydınlıq gətirməyəcəhd belə göstərmədilər.- Siz Qarabağın Rusiyaya birləşdirilməsinin nəticələrini 200 ildən sonra necə qiymətləndirirsiniz?- Bilirsiniz, bu iki yüz ildə Azərbaycanın sərhədləri xeyli kiçilib. Vaxtilə Mirzə Cəlil "Molla Nəsrəddin"jurnalında bu məsələyə toxunanda özünəməxsus yumorla yazırdı: "Görüm Uriseti xaraba qalsın, Uriset gələndənbəri müsəlmanın işi düz gətirmir". Əlbəttə, bu, mayasına həqiqət qatılmış bir yumor idi. Rusiyanın tərkibindəAzərbaycan böyük, tarixi bir yol keçib. Lakin bu yolun itkiləri də böyük olub. Dağlıq Qarabağ da 200 ildəRusiyadan bizə qalmış sonuncu "yadigardır". XIX əsrin əvvəllərindəki rus işğalları, XX əsrin 20-ci illərindəkibolşevik eksperimentləri, 80-ci illərin sonundakı kommunist avantürası Azərbaycanı Qarabağın Dağlıqhissəsinin itirilməsi ilə üz-üzə qoyub. Qarabağa münasibətdə son 200 ilin tarixi yekunu bundan ibarətdir.- Beynəlxalq amilləri nəzərə almaqla regionun tarixini öyrənən bir alim kimi Qarabağ münaqişəsininnizamlanması necə görürsünüz?- Bütün hallarda çıxış nöqtəsi kimi Azərbaycanın ərazi bütövlüyü və Qarabağın Dağlıq hissəsində yaşamışerməni və azərbaycanlı əhalisinin təhlükəsizliyi, hüquq və azadlıqlarının təminatı önə çəkilməlidir. Təəssüf ki,Minsk qrupu çərçivəsində, prezidentlər və xarici işlər nazirləri səviyyəsində aparılan danışıqlar heç bir nəticəvermir. Son 12 ildə Azərbaycanın bir qarış torpağı da işğaldan azad olunmayıb. Beynəlxalq təşkilatlara daxilolan zaman Azərbaycan öz üzərinə problemi dinc yolla həll edəcəyi haqda öhdəlik götürüb. Bu öhdəlik şübhəsizki, Ermənistan üçün çox sərfəlidir. Bəlkə ayrı yollar aramaq lazımdır. Məsələn, ərazi mübahisələrinin həllolunması ilə bağlı beynəlxalq məhkəməyə müraciət etmək. Axı dünyada belə bir təcrübə var. Bu şərtlə ki, tarixi,hüquqi, siyasi baxımdan məsələyə ciddi hazırlaşasan. 1988-ci ildə Moskvada susduğumuz kimi, Haaqada sussaqheç kəs Qarabağ haqqında ədalətli qərar qəbul etməyəcək. Lakin qeyd etmək istəyirəm ki, dövlət və millətinmaraqlarının müdafiəsi üçün bütün qüvvələrin birliyi lazımdır. İlk növbədə, vəzifəli şəxslər bu prosesdə liderlikməsuliyyətini öz üzərinə götürməlidir. Vaxtilə Fransada Jorj Klemenso baş nazir təyin olunanda Birinci DünyaMüharibəsindəki cəbhə xətti Parisin lap yaxınlığından keçirdi. Onun iki qərarı vəziyyəti dəyişdi: birincisi,düşmənlə əməkdaşlıq edənə aman yoxdur, ikincisi, yüksək vəzifə tutan adamların uşaqları ön cəbhədəvuruşmalıdır ki, nazir, hökumət və parlament üzvləri cəbhənin yükünü çiyinlərində hiss etsinlər.AMEA-nın A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutu22