Dağlıq Qarabağ münaqiĢəsi - Prezident Kitabxanası

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağmünaqişəsinin həlli perspektivləri: Mülahizələr, versiyalar, proqnozlarELMAN NƏSİROVTarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosentArtıq düz 23 ildir ki, Ermənistanın Azərbaycana qarşı etnik təmizləmə və işğalçılıq siyasəti davam edir."Nə sülh, nə də müharibə vəziyyətinin tezliklə 17 "yaşı" tamam olacaqdır. Əslində, müharibə davametməkdədir, lakin onun aktiv hərbi fazasında atəşkəsdir. Ermənistanın silahlı qüvvələrinin cəbhə bölgəsindəatəşkəsi mütəmadi olaraq pozması hərbi əməliyyatların istənilən anda başlanmasının mümkünlüyününgöstəricisidir. 1992-ci ilin mart ayında aradılmış və münaqişənin tənzimlənməsində vasitəçi missiyasını yerinəyetirən ATƏT-in Minsk qrupu permanent atəşkəsdə israrlıdır. Ermənistan da eyni müvəffəqiyyətlə həminisrarları davamlı olaraq qulaqardına vurmaqda davam edir. Yeri gəlmişkən, ATƏT - Minsk qrupunun nəticəbaxımından bir çox hallarda fəaliyyətsizlik kimi təsir bağışlayan "fəaliyyəti"nin də bu ilin mart ayında 19 "yaşı"tamam olmuşdur.1999-cu ildən bəri 43 dəfə münaqişənin həlli ilə bağlı Azərbaycan və Ermənistan prezidentləriningörüşünü təşkil edən ATƏT-in Minsk qrupunun nəticə baxımından öyünməyə haqqı yoxdur. Əvvəllər,dəfələrlə olduğu kimi, elə indi də ATƏT-in bəyan etdiyi mövqeyə görə. münaqişə tərəfləri özləri tənzimlənməprosesində real addımlar atmalıdırlar. ATƏT isə istənilən razılaşmanı dəstəkləyəcəkdir. Qəribə məntiqdir. Əgərdoğrudan da münaqişə tərəfləri vasitəçi olmadan razılığa gəlmək iqtidarındadırsa, onda ümumiyyətlə, ATƏT-inMinsk qrupu nəyə lazımdır? Təəssüf ki, münaqişənin həlli prosesi ilə bağlı acı reallıq belədir.Münaqişənin tənzimlənməsində maraqlı olduğunun görüntüsünü yaratmaq və növbəti dəfə beynəlxalqictimai fikri aldatmaq məqsədilə Ermənistan prezidenti S. Sarkisyan Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevlə2008-ci ilin iyun ayında Sankt-Peterburqda, noyabr ayında Moskvada, 2009-cu ilin yanvar ayında Sürixdə, mayayında Praqada, iyun ayında Sankt-Peterburqda, iyul ayında Moskvada, oktyabr ayında Kişinyovda, noyabrayında Münhendə, 2010-cu ilin yanvar ayında Soçidə, iyun ayında Sankt-Peterburqda, oktyabr ayındaHəştərxanda və 2011-ci ilin mart ayında yenidən Soçidə görüşsə də, tutduğu ənənəvi qeyri- konstruktiv mövqeucbatından problemin həllində real nəticə hasil olmamışdır.2008-ci ilin mart ayının 1-2-də Ermənistanda prezident seçkilərinin nəticələrinin total şəkildəpozulmasına etiraz edən dinc əhalinin S. Sarkisyan iqtidarı tərəfindən gülləboran edilməsi nəticədə 10 nəfərinöldürülməsi və 200 nəfərin yaralanması faktı beynəlxalq birliyə məlumdur. Həm də o da məlumdur ki,S. Sarkisyan hakimiyyətinin ölkə daxilində avtoritar idarəetmə üsuluna, ölkə xaricində isə təcavüzkarsiyasətinə beynəlxalq birlik hələ də göz yumur və bununla da cəzasızlıq rejiminin yaranmasına şərait yaradır.İstənilən halda cəzasızlıq rejimi işğalçını yeni-yeni cinayətlərə sövq edir. XX əsrdə Avropa iki dünyamüharibəsinin timsalında bu həqiqətin dəhşətli fəsadlarını yaşamışdır.Elə məhz bu cəzasızlıq mühitindən qaynaqlanaraq Ermənistan prezidenti S. Sarkisyan hələ də keçən əsrin80-ci illərinin ritorikasını xatırladan bəyanatlar verməkdə davam edir. İşğalçı dövlətin rəhbərinin mövqeyinəgörə, Dağlıq Qarabağ heç bir halda Azərbaycanın tərkibində qala bilməz. Terrrorizmi dövlət siyasətisəviyyəsinə qaldırmış ölkənin prezidentinin fikrincə, Türkiyə-Ermənistan münasibətlərinin normallaşdırılmasıvə Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsi prosesləri əlahiddə olaraq aparılmalı və burada heç birparalellikdən söhbət gedə bilməz.Halbuki hər iki prosesin həlli bir-biri ilə son dərəcə bağlıdır. Burada çox ciddi səbəb-nəticə əlaqəsivardır. Ermənistanın silahlı qüvvələrinin 1993-cü ildə Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ ərazisinin hüdudlarındankənardakı Kəlbəcər rayonunu işğal etməsinə (səbəb) cavab olaraq Türkiyə həmin ildə bu ölkə ilə sərhədlərinibağlamışdır (nəticə). Türkiyənin Baş naziri R. T. Ərdoğanın təbirincə desək, yalnız səbəb aradan qaldırıldığıhalda nəticə də öz həllini tapa bilər. ATƏT-in Minsk Qrupunun həmsədri olan dövlətlərin himayəsi və təzyiqialtında 2009-cu il oktyabrın 11-də Türkiyə və Ermənistan xarici işlər nazirləri Ə. Davudoğlu və E. Nalbandyanarasında imzalanmış "Sürix protokolları"nın Türkiyə Böyük Millət Məclisində ratifikasiyasının baş tutmamasıda, əsasən bu səbəblə bağlıdır.Xatırladaq ki, Ermənistanın konstitusiya məhkəməsinin protokolların mətnində etdiyi qeyri-qanuni vəməsuliyyətsiz düzəlişlər rəsmi Ankaranın kəskin etirazına səbəb olmuşdu. Ermənistan prezidenti S. SarkisyanınVaşinqton-Paris marşrutunun ardınca siyasi məsləhətləşmələr üçün Moskvaya yollanması və geri qayıtdıqdansonra 2010-cu il aprelin 22-də ölkəsinin protokolların ratifikasiyasını təxirə salması ilə bağlı bəyanat verməsibu prosesin tam olaraq dalana dirəndiyini və perspektivsizliyini növbəti dəfə təsdiqlədi.Regionda baş verən proseslərin mənfi inkişaf tendensiyasına baxmayaraq, Azərbaycan tərəfimünaqişənin tənzimlənməsi ilə bağlı ATƏT-in Minsk qrupunun 2004-cü ildə start verdiyi "Praqa prosesinə"211