Dağlıq Qarabağ münaqiĢəsi - Prezident Kitabxanası

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────Dağlıq Qarabağ problemində bəzi anlayışlar barəsində1988-ci ildən Ermənistan millətçi dairələrinin Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ bölgəsinə olan iddiası iləbaşlayan problem hələ də həll edilməmiş qalmaqdadır. Sovetlər İttifaqı dağılana qədər həm SSRİ-nin, həmErmənistan SSR-nin Konstitusiyalarını, sonradan isə beynəlxalq hüquq normalarını kobud surətdə pozanErmənistan 1990-1994-cü illər ərzində Azərbaycanın 20 faizinə qədər torpağını işğal etdi. Bu ərazi isə onuniddia etdiyi Dağlıq Qarabağ regionundan dörd dəfə böyükdür. Aktiv hərbi əməliyyatların dayandığı dövrdən 17il keçsə də vəziyyət qeyri-müəyyən olaraq qalmaqdadır. Atəşkəs elan olunsa da müharibə dayanmamışdır vəcəbhə xəttindəki gərginlik hər an müharibənin başlaması ehtimalından xəbər verir. Ermənistan qonşu dövlətinöz ərazisinin yarısından çox qədər ərazisini işğal etsə də, onu öz inkişafı üçün istifadə edə bilmir. Eyni zamandareallıqdır ki, bütün səylərə baxmayaraq Ermənistanın işğalçı rəhbərliyi işğal edilmiş torpaqları ölkələrinəbirləşdirə bilmədilər. Hətta orada yaratdıqları oyuncaq rejimə hər-hansı beynəlxalq hüquqi don da geyindirməkmümkün olmadı. İşğal faktoru ötən müddət ərzində Ermənistan dövlətçiliyinə, iqtisadiyyatına, diplomatiyasına,ordu quruculuğuna ciddi zərbələr vurmaqdadır.Torpaqlarının bir hissəsinin işğalına baxmayaraq Azərbaycanın düzgün seçdiyi inkişaf xətti onu bütünparametrlər üzrə inkişafda Ermənistandan əhəmiyyətli dərəcədə önə çıxartdı. Demokratiya, güclü iqtisadiyyat,güclü sosial müdafiə sistemi, güclü ordu Azərbaycanın problemin həllində qətiyyətli etməyə imkan verdi. Ötənmüddətdə beynəlxalq birlik, onun nüfuzlu beynəlxalq təşkilatları - BMT, Avropa Şurasının ParlamentAssambleyası, Avropa Parlamenti, İslam Konfransı Təşkilatı və digərləri Azərbaycanın ərazi bütövlüyünümüdafiə edən çoxsaylı qətnamələr qəbul etdilər.Bu gün Azərbaycanın işğal olunmuş torpaqları məsələsi daima beynəlxalq siyasətin gündəliyindədir.Ölkəmizin ərazi bütövlüyü məsələsi başa düşülür və müdafiə edilir. Problemin həllinə dair ölkəmizin ədalətlimövqeyi tamamilə aydındır. ATƏT-in Minsk Qrupu adlı beynəlxalq vasitəçi qurum və onun ABŞ, Rusiya vəFransa kimi nüfuzlu ölkələrdən ibarət həmsədrlər institutu müntəzəm olaraq bu problemin həlli iləməşğuldurlar. Onların fəaliyyəti Azərbaycan cəmiyyətini tam təmin etməsə də, ortada Azərbaycan dövlətininərazi bütövlüyünü tanıyan və Ermənistan beynəlxalq hüquq müstəvisinə çəkmək istəyən üç dövlətin birgə səyivardır.Bu istiqamətdə Rusiya Federasiyasının Prezidenti Dmitri Medvedyevin problemin həllinə diqqətixüsusi qeyd edilməlidir. 2008-ci ildən bəri onun təşəbbüsü və şəxsi iştirakı ilə Azərbaycan və ErmənistanPrezidentlərinin yeddi görüşünün keçirilməsi problemin beynəlxalq birlik üçün aktuallığını göstərir.Problemin həllinə beynəlxalq səylər göstərilib mövqelər aydınlaşsa da bir sıra yanaşmalar ciddi etirazdoğurmaya bilməz. Burada söhbət məsələnin həllində Azərbaycanla Ermənistanın məsuliyyətini tərəzinin eynigözünə qoymaqla yanaşı, məsələnin bilərəkdən səhv qiymətləndirilməsi cəhdindən də gedir. Bu sadəcəterminologiya məsələsi olmayıb, onların doğurduğu siyasi nəticələr də deməkdir. Səhv terminologiyabeynəlxalq ictimaiyyətdə Azərbaycanın mövqeyini təhrif edir və məsələnin mahiyyətini dəyişməyə xidmət edir.Aşağıda göstərilən nümunələr əsasən Azərbaycandan kənarda kök salsa da, öz cəmiyyətimizdə dəbəzən yanlış yanaşmalara da rast gəlinir. Beləliklə, etiraz doğuran ifadələrə və adlandırmalara aşağıdakıları aidetmək olar:" Azərbaycan - Ermənistan Dağlıq Qarabağ problemi " - Termin ATƏT-in Minsk Qrupunun təklifi ilətərəflər arasında bir kompromis variant kimi qəbul edilmişdir. Termin tərəflərin məsələyə yanaşmalarında xeyligüzəşt və ortaq məxrəcə gəlmə kimi qəbul edilə bilər. Əslində isə problemi dərindən bilməyən xarici ölkəictimaiyyəti üçün termin ortada olan "Dağlıq Qarabağ" adlanan ərazi uğrunda Azərbaycan və Ermənistanınmübarizəsi kimi başa düşülür. Burada Dağlıq Qarabağın əvvəlki və indiki statusu və nə səbəbdən bu probleminyaranması bilinmir.Ancaq məsələni bir qədər araşdıran istənilən tədqiqatçı DQ-nin 1991-ci ildə SSRİ-nin dağılmasınaqədər Azərbaycanın tərkibində olması və 1991-1994-cü illərdə bu ərazinin və onun ətrafındakı ondan üç dəfəçox əlavə ərazinin Ermənistan Respublikasının Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal etdiyini üzə çıxarır. Bu fakthəmin dövr BMT Təhlükəsizlik Şurasının qərarlarında, bir çox ölkələrin məsələyə rəsmi münasibətlərində vəhətta Ermənistanın bəyanatlarında da öz əksini tapıb. Həmin dövr Dağlıq Qarabağ ərazisində yaşayan 50-100minlik erməni icmasının özünümüdafiə dəstələrinin həmin dövrdəki 6 milyonluq Azərbaycan dövlətinin silahlıqüvvələrinə qalib gəlməsi iddiası isə sadəcə olaraq gülüncdür.Problemin adı isə: "Ermənistanın Azərbaycan ərazisinin bir hissəsinin işğalından doğan problemi"dir." Dağlı Qarabağda yaşayan erməni icmasına yüksək muxtariyyət verilməsi”.Azərbaycan problemin həllini işğal edilmiş ərazilərdən Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin çıxarılmasındavə Dağlı Qarabağa yüksək muxtariyyət verilməsində görür. Yüksək muxtariyyət öhdəliyi mübahisə predmetideyil və bu bəyanat dəfələrlə ən yüksək səviyyədə Azərbaycan tərəfindən səsləndirilib. Bu zaman dünyadamövcud olan muxtariyyət formalarının ən geniş formatları daima danışıqlar stolunun üstündədir.182