Dağlıq Qarabağ münaqiĢəsi - Prezident Kitabxanası

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────təsdiq edilmiş başqa insan hüquqları normalarının pozulması hallarının məhkum edilməsi imkanları da İspaniyaqanunvericiliyində öz təsdiqini tapmışdır 5 . Həmin ölkədə keçmiş Çili diktatoru Avusto Pinoçetə 6 qarşı həbs qətiimkan tədbirinin tətbiq olunması xüsusi ilə yadda qalmışdır. Bu sahədə məşhurlaşmış ispaniyalı hakim BaltasarQarsonun fəaliyyəti təqdirə layiqdir. Belə ki, o, mütəmadi olaraq dünyanın fərqli ərazilərində baş vermiş bukimi cinayətlərə dair istintaq işləri başlatdırır. O, həmçinin Çinin Tibetdə, İsrailin Fələstində və Amerikaordusunun İraq və Quantanamoda törətdiyi cinayətlərlə bağlı istintaq işləri başlatmışdır. Avropa dövlətlərinindaxili məhkəmə orqanlarının beynəlxalq səlahiyyət prinsipindən istifadə edərək başqa ölkələrdə baş vermişinsanlığa qarşı cinayətlərin törədilməsində təqsirli bilinən insanları məhkum etmə imkanı Avropa İnsanHüquqları Məhkəməsi tərəfindən də təsdiq edilmişdir. Həmin məhkəmənin 17 mart 2009-cu il qərarındabildirilir ki, "Fransanın məhkəmə orqanları harada baş verməsindən asılı olmayaraq, beynəlxalq sazişlərləqadağa olunmuş cinayətlərin törədilməsində təqsirkar bilinən şəxsləri, Fransa ərazisində olduqları zaman,ittiham etmək imkanına malikdirlər" 7 . Məhkəmə əlavə edir ki, hər hansı bir səbəbdən bu imkanı rədd etməkbeynəlxalq konvensiyalarda nəzərdə tutulmuş beynəlxalq səlahiyyət prinsipini heçə endirməklənəticələnəcəkdir.Müvəqqəti məhkəmələr haqqındaBeynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən müharibə cinayətlərinin və insanlığa qarşı cinayətlərin birmənalışəkildə məhkum edilməsi və qarşısının alınması yolunda atılmış addımların ən mühümlərindən olanları bu kimicinayətləri məhkum etmək məqsədilə müvəqqəti (ad hoc) məhkəmələrin yaradılmasıdır. Buna misal olaraqkeçmiş Yuqoslaviya üçün olan məhkəməni, Ruanda üçün olan məhkəməni, Livanın sabiq baş nazirinin qətliniaraşdıran məhkəməni və s. göstərmək olar. Müvəqqəti məhkəmələrin yaradılması BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasıtərəfindən, beynəlxalq sülhə və təhlükəsizliyə qarşı ciddi təhdid olduğu halda, Xartiyanın VII bəndini rəhbərtutaraq, qərara alınır və müvafiq qətnamənin qəbul edilməsi ilə baş tutur. Bu məhkəmələr yarandığı gündənetibarən onların legitimliyinin tanınması BMT-yə üzv olan dövlətlər üçün məcburi xarakter daşıyır. Həminməhkəmələr dövlətlərin daxili qanunvericiliyi üzərində üstünlüyə malikdirlər və dövlətlər mümkün olan bütünvasitələrlə onların fəaliyyəti üçün labüd olan köməklikləri göstərməlidirlər (misal üçün axtarışda olan şəxslərinməhkəməyə təhvil verilməsi və s.) 8 .BMT-nin Xartiyasının xüsusi məhkəmələrin yaradılması haqqında heç bir imkan nəzərdə tut-mamasınabaxmayaraq, bu kimi məhkəmələrin Xartiyanın 41-ci maddəsinə əsasən yaradıldığını vurğulamaq lazımdır.Həmin maddə beynəlxalq sülhü və təhlükəsizliyi təmin etmək üçün Təhlükəsizlik Şurasına hərbi vasitələriistisna edən imkanlar tanıyır. Bu səbəbdən də müvəqqəti məhkəmələrin yaradılması bəzi dövlətlər tərəfindənetirazla qarşılanmışdır, əsasən də onun üçün ki, qətnamə vasitəsi ilə və Xartiyada nəzərdə tutulmadığı halda bukimi məhkəmələrin yaradılması dövlətlərin suverenliyi prinsipinə ziddir. Lakin buna baxmayaraq heç bir dövlətrəsmi şəkildə öz etirazını bildirməmişdir. Bu yöndən olan etirazlar keçmiş Yuqoslaviya üçün olan məhkəməninTadic 1 işində qəbul etdiyi qərarında öz cavabını tapmışdır. Məhkəmə bildirir ki, beynəlxalq hüquq TəhlükəsizlikŞurasına, ehtiyac duyulduğu zaman, lazımı ölçüləri götürmək səlahiyyəti tanındığı üçün onun sülhü təmin etməkməqsədilə qəbul etdiyi bütün qərarlar legitim sayılmalıdır. Beləliklə, müharibə cinayətkarlarını məhkum etməkməqsədilə xüsusi müvəqqəti məhkəmələrin yaradılması sülhün təmin edilməsi üçün labüd olan amil olmasınınəzərə alaraq onların legitimliyinə şübhə qalmır 2 . Məhkəmə əlavə edir ki, Xartiyanın 41-ci maddəsindəgöstərilən mümkün ölçülərin siyahısı məhdud deyildir. Həmin maddə sadəcə ölçülərin hansı formada olabilməyəcəklərini təyin edir. Beləliklə, Təhlükəsizlik Şurası bu maddədə göstərilməmiş və sülhün təmin edilməsiüçün zəruri olan bütün ölçüləri götürmək imkanına malikdir.İspaniya Konstitusiyasının 125-ci maddəsi aşağıdakı kimidir: Los ciudadanos podrän ejercer la acciön popular y paıticipar en laAdministraciön de Justicia mediante la instituciön del Jurado, en la forma y con respecto a aquellos procesos penales que la leydetermine, asi como en los Tribunales consuetudinarios y tradicionales. Qeyd edək ki, İspaniyada bu imkan sadəcə vətəndaşlara yox vəhəmçinin insan hüquqlarını qoruyan QHT-lərə tanınır.5 Cualquier otro que, segün los tratados y convenios internacionales, en particular los Convenios de derecho internacional humanitario yde protecciön de los derechos humanos, deba ser perseguido en Espana. Articulo 23. 4, h. Ley Orgänica 6/1985, de 1 de julio, del PoderJudicial.6 Richard J. WILSON, "Prosecuting Pinochet : İnternational Crimes in Spanish Domestic Law" Human Rights Quarterly 21,1999, p. 927-979.7 Ely Ould Dah Fransaya qarşı iş, 17 mart 2009-cu il, no 13113/03.8 Gerard COHEN-JONATHAN, "Le Conseil de Securite et les droits de l'homme", in Le Droit des organisations internationales, Receuild'etudes ä la memoire de Jacques Schwob, Bruylant, Bruxelles, 1997, p. 19-70.1 Prokuror Dusko Tadic-ə qarşı, 2 oktyabr 1995-ci il, təqsirkarın səlahiyyətsizliklə əlaqədar ilkin etirazına dair iş.2 Paraqraf 39.158