Dağlıq Qarabağ münaqiĢəsi - Prezident Kitabxanası

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────nizamlanması məqsədilə ulu öndər Heydər Əliyevin uzaqgörən siyasəti nəticəsində 1994-cü il mayın 12-dəcəbhə bölgəsində atəşkəsə nail olundu. Bundan sonra ATƏM-in Minsk qrupu çərçivəsində müntəzəm olaraqdanışıqlar aparılmağa başlandı və münaqişənin nizamlama prosesi yeni mərhələyə qədəm qoydu.1994-cü ilin dekabrında ATƏM-in Budapeşt Zirvə toplantısında beynəlxalq sülhməramlı qüvvələrinyaradılması və onların münaqişə bölgəsinə göndərilməsi qərara alındı. Bundan başqa, Rusiya və Finlandiyanümayəndələrindən ibarət həmsədrlik institutu təsis edildi. 1996-cı ilin dekabrında ATƏT-in Lissabondakeçirilən Zirvə toplantısında isə Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin ədalətli həlli yolundailk mühüm siyasi nailiyyət əldə edildi. Münaqişənin nizama salınmasının beynəlxalq hüquqi bazasını təşkil edənsənəddən əlavə, ulu öndər Heydər Əliyevin misilsiz diplomatik məharəti sayəsində problemin həllinin siyasihüquqiçərçivələrini müəyyənləşdirən xüsusi bəyanat qəbul edildi. Bu bəyanat, Ermənistan istisna olunmaqla,ATƏT-ə üzv olan 53 dövlət tərəfindən müdafiə edildi. Bu müddətdən etibarən isə Minsk qrupunda üçlühəmsədrlik (Rusiya, ABŞ və Fransa) yaradıldı.1997-ci ilin ikinci yarısından başlayaraq Minsk qrupunun həmsədrləri Lissabon prinsiplərinə əsaslanaraqiki hissədən ibarət - Dağlıq Qarabağın hüdudlarından kənarda yerləşən 7 rayonun azad edilməsi və DağlıqQarabağın statusunun müəyyənləşdirilməsinə dair müxtəlif təkliflər paketi ilə çıxış etmişlər. 1997-ci iliniyununda təqdim edilən ilk təklifdə münaqişənin "paket" (bu variantda Dağlıq Qarabağın statusu da daxilolmaqla bütün məsələlərə eyni vaxtda razılıq verilməsi nəzərdə tutulurdu) həlli, 1997-ci ilin sentyabrında irəlisürülən ikinci təklifdə isə münaqişənin "mərhələli" (bu variantda isə münaqişənin mərhələlərlə nizama salınmasınəzərdə tutulurdu) həlli nəzərdə tutulurdu. Rəsmi Bakı həmin planları müəyyən düzəlişlərlə qəbul etsə də,Ermənistan qeyri-konstruktiv mövqeyini davam etdirərək həmin təkliflərlə razılaşmadı. 1998-ci ilin noyabrındahəmsədrlərin irəli sürdükləri üçüncü təklif - "ümumi dövlət" ideyası beynəlxalq hüquq normalarına ziddolmaqla bərabər, hələ dünya praktikasında mövcud olmamış variant idi. Şübhəsiz ki, Azərbaycan bu təklifiqətiyyətlə rədd etdi.Danışıqlar prosesinə intensivlik gətirmək məqsədilə 1999-cu ilin aprelindən başlayaraq Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli istiqamətində yeni formatda addımlar atıldı. Bu addımlarAzərbaycan və Ermənistan prezidentlərinin birbaşa dialoqunun aparılması idi. Prezidentlərlə yanaşı, iki ölkəninxarici işlər nazirlərinin birbaşa təmasları da dinamik hal aldı. 2004-cü ilin avqust ayında Praqa görüşündənazirlər danışıqları "mərhələli həll" variantı üzrə aparmaq haqqında razılığa gəldilər. Bu variant siyasi leksikona"Praqa prosesi" termini ilə daxil oldu.Beynəlxalq təşkilatlar çərçivəsində ötən müddət ərzində Azərbaycanın məlum məsələ ilə bağlı fəaliyyətidə məhsuldar olmuşdur. Avropa Şurası Parlament Assambleyasında (AŞ PA) qəbul edilən sənədlər bu sıradaxüsusilə seçilir. Cənab İlham Əliyevin rəhbərlik etdiyi Azərbaycan nümayəndə heyətinin prinsipial və ardıcılfəaliyyəti nəticəsində AŞ PA-nın 2002-ci ilin payız sessiyasında Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən DağlıqQarabağın işğalı faktı, ilk dəfə olaraq, bu beynəlxalq qurumun sənədlərində rəsmi şəkildə öz əksini tapdı. AŞPA-nın 2005-ci il yanvar sessiyasında qəbul edilən 1416 saylı Qətnaməsində isə Azərbaycan ərazilərinin böyükbir hissəsinin hələ də Ermənistan qoşunlarının işğalı altında olduğu və separatçı qüvvələrin Dağlıq Qarabağregionuna nəzarət etdiyi göstərilirdi. Qətnamədə Ermənistanın həyata keçirdiyi etnik təmizləmə siyasətipislənilir, bu hərbi əməliyyatların monoetnik ərazilərin yaranmasına gətirib çıxarması narahatlıqla bildirilirdi.Sənəddə həmçinin qeyd olunurdu ki, Avropa Şurasının üzvü olan bir ölkənin başqa dövlətin ərazilərini işğalaltında saxlaması həmin ölkənin öz üzərinə götürdüyü öhdəliklərə ziddir.Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin ədalətli həlli ilə bağlı Avropa Parlamenti də sonillərdə obyektiv mövqe nümayiş etdirib. 2004-cü ildə təşkilatın sessiyasında "Avropa İttifaqının Cənubi Qafqazsiyasəti" mövzusunda qəbul edilmiş qətnamədə erməni separatçılarının işğal etdikləri ərazilərdəazərbaycanlılara qarşı etnik təmizləmə siyasəti apardıqları öz əksini tapmışdır. Avropa Parlamenti CənubiQafqazda təhlükəsizliyin bərqərar edilməsinə mane olan münaqişənin nizama salınması üçün işğal olunmuşAzərbaycan ərazilərinin (Kəlbəcər, Laçın, Ağdam, Füzuli, Cəbrayıl, Qubadlı, Zəngilan) azad edilməsi təklifi iləçıxış etmiş və bununla da bu münaqişənin "mərhələli həll" variantına öz dəstəyini ifadə etmişdir.Prezident İlham Əliyev: "Mən nə qədər Prezidentəm,Dağlıq Qarabağın Azərbaycandan ayrılmasına yol verməyəcəyəm"Son altı ildən artıq müddət ərzində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Ermənistan-Azərbaycan,Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin sülh yolu ilə həlli istiqamətində yeritdiyi ardıcıl və milli mənafelərə əsaslananprinsipial siyasət, həmçinin ölkənin iqtisadi cəhətdən qüdrətlənməsi respublikamızın diplomatik mövqelərinindaha da güclənməsi ilə müşayiət olunur. Dövlət rəhbərinin uğurla apardığı danışıqlar, nümayiş etdirdiyiqətiyyətli mövqe, verdiyi kəskin bəyanatlar təbliğat savaşında səmərəli olmaqla yanaşı, münaqişənin həlli iləbağlı aparılan danışıqlarda rəsmi Bakının siyasi üstünlüyünü də təmin etmişdir. Azərbaycanın iqtisadi143