Dağlıq Qarabağ münaqiĢəsi - Prezident Kitabxanası

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────Qarabağ münaqişəsi regional maraqlar kontekstindəAzərbaycanın regionda coğrafi mövqeyi, Qərb və Şərq arasında körpü rolunu oynaması, Avropa-Qafqaz-Asiya nəqliyyat dəhlizinin yaradılmasında Böyük İpək yolunun bərpasında fəal iştirak etməsi vəqitənin enerji təhlükəsizliyində vacib rol oynayan ölkələrdən biri kimi zəngin təbii ehtiyatları, regiondatarixən olduğu kimi, bu gün də böyük dövlətlər arasında regional maraqların formalaşmasına və siyasiiqtisadirəqabətə səbəb olan amillərdən biri olmaqdadır.Münaqişə vəziyyətini yaradan amillərdən danışarkən belə bir metodoloji prinsipi qeyd etmək yerinə düşərki, etnik qruplar və dövlətlər arasındakı müasir münaqişələr böyük tarixi hadisələrin mirasıdır. Bu baxımdanQarabağ münaqişəsinin də genezisi bariz nümunə kimi götürülə bilər.Ümumiyyətlə, beynəlxalq münasibətlərin müasir real məntiqi tələb edir ki, iri dövlətlər regionalmünaqişələri vaxtında birgə səylə tənzimləməlidirlər. Yoxsa, onun fəallar təkcə münaqişə tərəflərinə deyil,regionun digər dövlətlərinə də təsirsiz ötüşməyəcəkdir. Ermənistanın təcavüzkarlıq siyasəti regionda inteqrasiyaprosesinə, demokratikləşməyə mane olur və insan hüquqlarını pozur.Sovet İttifaqının süqutundan sonra Cənubi Qafqazda geosiyasi proseslərin intensivliyi ilə böyükdövlətlərin maraqlarının müəyyən məqamlarda kəsişməsi paralellik təşkil edir. Artıq dünyanın və regionunaparıcı dövlətləri həmin gerçəklikdən çıxış edərək Cənubi Qafqaz siyasətlərini tənzimləyirlər. Bunların fonundaregion dövlətlərinin yerit-dikləri daxili və xarici siyasətin aktuallığı daha da artır. O cümlədən, Azərbaycanınbölgədəki mövqeyi daha böyük əhəmiyyət kəsb etməyə başlayır. Bunun əsas səbəbi Azərbaycanın CənubiQafqazda iqtisadi və mədəni baxımdan potensial lider dövlət olmasıdır."Azərbaycan coğrafi mövqeyi özü onun xarici siyasətini müəyyən edir", - deyən Prezident İlham Əliyevrespublikamızın necə həssas və mürəkkəb geosiyasi məkanda yerləşməsinin fərqindədir və özünün xarici siyasətstrategiyasını bölgənin xüsusiyyətlərini, özəlliklərini nəzərə almaqla həyata keçirir.Ölkəmizin xarici siyasəti son dərəcə düşünülmüş proqram üzərində qurulmuş və uzaq geostratejiperspektivlərin nəzərə alınması ilə həyata keçirilir. Azərbaycan regionda maraqlan toqquşan bütün dövlətlərləəlaqələrini bərabərhüquqlu iqtisadi-siyasi tərəfdaşlıq səviyyəsində qurmağa müvəffəq olmuşdur. AzərbaycanCənubi Qafqazda, bütövlükdə MDB və Avropa məkanın-da çox az sayda olan dövlətlərdən biridir ki, Rusiya,ABŞ, Türkiyə, İran və İsrail kimi maraqlan toqquşan dövlətlərlə bərabər hüquqlu, qarşılıqlı hörmətə, praktikiəməkdaşlığa əsaslanan münasibətlər qurmağa nail olmuşdur.2009-cu ildə münaqişənin həlli prosesində danışıqların intensivləşməsi daha fəal şəkil almışdır. Prezidentİlham Əliyev, Rusiya Prezidenti Dmitri Medvedev və Ermənistan Prezidenti Serj Sərkisyanın 2008-ci ilinnoyabrın 2-də da keçirilən görüşdən sonra "Moskva Bəyannaməsi"nin imzalanması, bunun ardıncaprezidentlərin növbəti üçtərəfli görüşü 2009-cu ilin iyunun 4-də Sankt-Peterburqda, üçüncü görüşləri bir aysonra Moskvada, dördüncü isə ötən ilin oktyabrında Kişinyovda MDB dövlət başçılarının sammiti çərçivəsindəkeçirilmişdir. 2009-cu ildə də Azərbaycan və Ermənistan prezidentlərinin altı görüşü olmuş-dur. Bir il ərzindəbu qədər görüşün keçirilməsini atəşkəs imzalandıqdan sonra münaqişənin həlli istiqamətində böyük bir fəalıqkimi qiymətləndirmək olar. Son iki ildə Rusiya-Azərbaycan münasibətlərinin inkişaf səviyyəsi, Azərbaycan vəErmənistan dövlət başçıları arasında altı görüşün ikisinin Rusiya Prezidentinin iştirakı ilə keçirilməsi, bir ildə ikidəfə Rusiya Prezidentinin Azərbaycana səfəri, eləcə də Rusiyanın Dağlıq Qarabağ münaqişəsində göstərdiyifəallıq deməyə əsas verir ki, bu məsələ Moskvanın regional və dövlət maraqlarındadır.Bu məsələlərlə paralel regionda digər müsbət tendensiya Türkiyə və Rusiya münasibətlərindəki ənənəviqarşıdurma meyillərinin istiqamətinin dəyişməsi, iqtisadi tərəfdaşlıq və siyasi sahədə strateji müttəfiqliksəviyyəsinə qalxmasıdır. Rusiya və Türkiyə arasında yaxınlaşma iqtisadi-siyasi münasibətlərin dərinləşməsi,nəticə etibarilə Cənubi Qafqazdakı münaqişələrin həllinə də müsbət təsir göstərə bilər.Cənubi Qafqaz regionunda geostrateji maraqlan cəmləşmiş digər güc mərkəzlərindən biri də Türkiyədir.Türkiyə ilə münasibətlərin yeni mərhələyə keçməsi ulu öndər Heydər Əliyevin xarici siyasətininuğurlarındandır. Bu siyasətin mahiyyəti onun dillər əzbərinə çevrilmiş "bir millət iki dövlət" formulunda özəksini tapmışdır. Bu gün Türkiyə Azərbaycanın ən etibarlı siyasi müttəfiqi, bərabərhüquqlu iqtisadi tərəfdaşıdır.Azərbaycanla Türkiyənin regionda sülhün və təhlükəsizliyin qorunması üçün həm ATƏT və BMT başdaolmaqla bir çox beynəlxalq və regional təşkilatlar çərçivəsində həm ikitərəfli münasibətlərdə, həm dəbeynəlxalq aləmdə nümayiş etdirdiyi əməkdaşlıq klassik beynəlxalq münasibətlər nəzəriyyəsinin postulatları iləüst-üstə düşür.Hazırda Azərbaycan regionda fəaliyyət göstərən geosiyasi güc mərkəzlərinin, demək olar ki, hamısı ilədostluq və əməkdaşlıq prinsipləri üzərində qurulan münasibətlər yaratmaqla, eyni zamanda, Qərblə və ocümlədən ABŞ-la strateji əməkdaşlığa yönəldilmiş siyasi xətti uğurla davam etdirməkdədir.130