Dağlıq Qarabağ münaqiĢəsi - Prezident Kitabxanası

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────İrəvanın(sonradan ermənilər oranı Yerevan adlandırdılar), 1927-ci ildə Bəyazidin, 1925-ci ildə Gümrünün(sonradan ermənilər oranı Leninakan adlandırdılar) 1927-28-ci ildə Üçmüəzzənin (sonradan ermənilər oranıEçmiadzin adlandırdılar) baş planını hazırlayır. Bununla da Ermənistana verilmiş bu Azərbaycan şəhərlərininşərq arxitekturası, əsrlərdən gələn inkişaf xətti və mədəni siması itirilir .A. Tamanyanın təklifi və Azərbaycanın rəhbəri L. Mirzoyanın razılığı ilə1926-cı ildə Xankəndinin başplanı qəbul edilir. Onun planı isə Qarabağ şəhərsalma mədəniyyəti ilə tam ziddiyyət təşkil edirdi.Maraqlıdır ki, A.Tamanyanın nəvəsi və adaşı Aleksandr Tamanyan 1988-ci ildən başlayan Qarabağerməni icmasının separatizm hərəkatında fəal iştirak etmişdir.Xankəndi Qarabağ xanlarının istirahət mərkəzi kimi salınsa da, XX əsrdə o, Azərbaycanın yeni sənayevə mədəniyyət mərkəzi kimi inkişaf etməyə başlayır. Bu zaman bu işə daima Azərbaycanın ümumi respublikaresurslarından böyük dəstək verilir. Bu səbəbdən də onun bütün sahələr üzrə inkişafı digər Azərbaycanşəhərlərindən daha sürətlə getməyə başlayır.Bu, böyüməkdə olan şəhərin əhali artımında da özünü bariz göstərməyə başlayır. 1939-cu ildə şəhərdə10 min, 1959-cu ildə 20 min, 1970-ci ildə 30 min, 1988-ci ildə 60 min əhali yaşamağa başlayır.Bu rəqəmlər Dağlıq Qarabağ regionunun sosial inkişafdan geri qalması barədə erməni millətçilərin1988-ci ildə ortaya atdıqları iddianı tamamilə rədd edir. Çünki hər 20 ilə əhalisinin sayının iki dəfə artmasıistənilən əyalət şəhəri üçün böyük inkişaf göstəricisi idi.Artan əhali üçün nəinki mənzillər tikilir və müvafiq sosial və kommunal infrastruktur yaradılırdı, eynizamanda onlar üçün iş yerləri olacaq müasir müəssisələr tikilirdi. Eyni zamanda bu, təkcə Xankəndi üçün deyil,bütün Dağlıq Qarabağ üçün xarakterik idi. Yada salmaq düzgün olardı ki, bütün bunlar Dağlıq Qarabağ MuxtarVilayətinin deyil, onilliklərlə Azərbaycanın maliyyə-texniki resursları və iradəsi hesabına yaradılırdı.Xankəndində tikilmiş müəssisələr keçmiş muxtar vilayətin sənaye məhsulunun yarısından çoxunuburaxırdı. Sovet dövrünün axırına Xankəndində bütün Cənubi Qafqazda tanınan ipək kombinatı, ayaqqabı,xalça, tikiş fabrikləri, süd kombinatı və şərab zavodu fəaliyyət göstərirdi. Elektotexniki zavodun, mebelfabrikinin, tikinti materialları kombinatının, asfalt-beton zavodunun məhsulları Azərbaycanın daxili bazarındaözünə müştəri tapırdı.Heydər Əliyev dönəmində dəmiryol xətti Xankəndinə qədər çəkilmiş, şəhərdə müasir dəmiryolstansiyası inşa edilmişdi.Bu müəssisələrin bir çoxu Heydər Əliyevin birinci hakimiyyəti dövründə tikilmiş,on minlərlə yerlisakin yüksək əməkhaqqı, mənzil və digər sosial dəstəklə təmin edilmişdi. İqtisadi sahədəki inkişaf humanitarsahəyə də öz təsirini göstərmişdi. Şəhərdə sovxoz-texnikum, tibb və musiqi məktəbləri fəaliyyət göstərmişdir.1969-cu ildə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun Xankəndi filialı açılmışdır. 1973-cü ildə filial o dövrAzərbaycan rəhbəri Heydər Əliyevin təşəbbüsü və dəstəyi ilə müstəqil Pedaqoji İnstituta çevrilmiş, onunerməni, Azərbaycan və rus bölmələri daha geniş çərçivədə fəaliyyət göstərmişdir.Şəhərdə Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi açılmış, Dram Teatrı fəaliyyət göstərmişdir. Şəhərin arxitekturasiması vilayət mərkəzi statusuna uyğun gücləndirilmişdir. 1960-cı ildə o dövrün məşhur arxitektoru Q.Məcidovun layihəsi əsasında mərkəzi Lenin meydanı olmaqla vilayət partiya komitəsinin binası istifadəyəverilmiş, 1972-ci ildə arxitektor N. Kəngərlinin layihəsi əsasında vilayət icraiyyə komitəsinin binası tikilmişdir.Hal-hazırda arxitektor Məcidovun layihələndirdiyi binada separatçı rejimin administrasiyası yerləşir, mərkəzimeydanında isə vaxtaşırı erməni millətçilərinin Azərbaycan əleyhinə mitinqləri keçirilir.Xankəndi Azərbaycanın Milli qəhrəmanları Nizami Məmmədov və Şirin Mirzəyev, respublikanın Xalqartisti Fəxrəddin Manafovun vətənidir. Qonşu Ermənistanın keçmiş başçısı Robert Köçəryan və indikiprezidenti Serj Sarkisyan və Rusiya Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, atom energetikası üzrə alim ArmenAbaqyan da bu şəhərdə doğulublar.Xankəndi adı bu gün dünya gəmiçiliyində də tanınır. Ötən ilin dekabrın 24-də Türkiyənin məşhur“Palmali” şirkətlər qrupunun sifarişi ilə “Xankəndi” tankeri hazırlanaraq suya buraxılıb. 142, 98 metr uzunluğu,21,7 metr enli, yük tutumu 14 min ton olan gəmi dünya sularında kimya sənayesi məhsulları daşımaq üçünnəzərdə tutulub.1967-ci ildə Xankəndinin yaxınlığında Əskəran rayonu ərazisində heykəltaraş Çərkis Baqdasaryanın“Biz və bizim dağlar” adlı abidəsi açıldı. Qısa zamanda heykəl kompleksi məşhurlaşdı və hal-hazırdaAzərbaycan mədəni irsinin ayrılmaz hissəsidir. Əsərin erməni əsilli müəllif tərəfindən yaradılması heç də onuErmənistanın mədəni sərvəti hesab etməyə imkan vermir. Çünki, əsər Azərbaycanın büdcəsindən ayrılan vəsaitilə Azərbaycan vətəndaşı tərəfindən Azərbaycan ərazisində yaradılıb. Dünyanın hər yerində bütün sənət əsərləriyerləşdiyi ölkənin sərvəti sayılır.Bu gün fəxr yerimiz Xankəndi şəhəri Ermənistan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin işğalı altındadır.Ermənistan işğalına qədər orda yaşayan 17 minə qədər azərbaycanlı sakin şəhərdə erməni separatizmiləbacardıqları qədər mübarizə aparmışlar. Bu çətin mübarizə bir çox hallarda çox saylı itkilərlə müşayiət128