Dağlıq Qarabağ münaqiĢəsi - Prezident Kitabxanası

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────Bununla bərabər burada bir sıra heyvan və quşların məskunlaşması üçün əlverişli şərait vardır. Onların sayıvə növü kifayət qədərdir.Burada 1989-cu ildə aparılan yoxlanmada: dağ-keçisi (bezar keçisi) 96 baş, qaban 360 baş, cüyür 320 baş,ayı 110 baş, canavar, porsuq, dələ və s. heyvanlar, quşlardan qırqovul 200, kəklik 1500 məskunlaşmışdır.1991-ci il mart ayında aparılan yoxlama nəticəsində ermənilər tərəfindən heyvanların və quşların sayı xeyliazalmışdır (məlum olduğu kimi qoruğun bir hissəsi Dağlıq Qarabağ sahəsinə aiddir, eləcədə ermənilər aranınqarışmasından istifadə edərək heyvanları və quşları ovlayırdılar). Beləliklə, yoxlama nəticəsində heyvanların vəquşların sayı aşağıdakı kimi olmuşdur.№ Heyvanların və quşların adı 1989 il 1991 il Azalma fərqi1 Qaban 360 270 902 Cüyür 320 265 553 Ayı 110 55 554 Dağ keçisi 96 76 205 Qorqovul 200 - 2006 Kəklik 1500 1100 400Yasaqlığın ərazisində Hacsamlı meşəsində dünyada ən qiymətli olan qırmızı palıd (qızıl palıd) vardır.Həmin ağacdan istifadə etmək üçün hələ çar hökuməti dövründə fransızlar çətin dağlar ilə XankəndindənQırxqız dağını kəsməklə araba yolunu çəkmişdirlər. Ancaq sovet hakimiyyəti qurulduğu vaxta düşdüyü üçünmaterial apara bilməmişdilər.Həmin ağacdan hazırlanmış materialdan qiymətli mebel və xüsusən konyak spirti saxlamaq üçün istifadəedilir. Bu ağac Azərbaycanda ancaq həmin yasaqlıda yayılmışdır.İndi həmin ağacları və başqa meşələri vəhşicəsinə qırırlar.Qubadlı yasaqlığıQubadlı dövlət yasaqlığı Bəşitçay Dövlət qoruğuna tabe olmaqla 1969-cu ilin iyununda Qubadlı və Laçınrayonlarının ərazisində yaradılmışdır. Yasaqlıq Qubadlı rayonunun şimal və Laçın rayonunun cənub hissəsiniəhatə edir, dağ-bozqır sahələrdən ibarətdir. Bu yasaqlığın yaradılmasında məqsəd həmin ərazilərin heyvanlaraləmini, xüsusilə buradakı, cüyür, çöl donuzu, qırqovul, və s. heyvan və quşları qorumaqdır. Qubadlıyasaqlığının sahəsi 20 min hektar olub respublika yasaqlığının 8,2%-ni təşkil edir. Təbii landşaft silərindənburada seyrək meşəlik, kolluqlar və meşə altından çıxıb bozqırlaşmış sahələr səciyyəlidir. Ərazi alçaq dağlıqsahələrindən yuxarı hissələri əhatə edir. Burada qışı quraq keçən mülayim iqlim tipi hakimdir. Havanın orta illiktemperaturu 12-130C, yağıntının miqdarı 550-600 mm, buxarlanma isə 750-800 mm təşkil edir. Yanvar ayındaorta temperatur 0,50C, iyul ayında isə 230C-dır.Ərazi əsasən qırmızı palıddan və vələs ağaclarından ibarətdir. Eyni zamanda ardıc, yemişan, itburnu,böyürtkən bitkiləri də geniş yayılmışdır.Ərazinin ekoloji amilləri burada heyvan və quşların normal məskunlaşmasına tam şərait yaratmışdır. Əraziişğal olunmamışdan əvvəl apardığımız sayqı-uçot nəticəsində müəyyən olmuşdur ki, yasaqlıqda 101 baş çöldonuzu, 21 baş qonur ayı, 35 baş cüyür, 420 baş dovşan, 25 baş canavar, 310 baş çaqqal, 75 baş porsuq vardır.Quşlardan ən çox kəklik (560) yayılıb. Qırqovul, turac, bildirçin, göyərçin bu yerlərin daim sakinlərindəndirlər.9 ildir ki, bu yasaqlıq işğal altındadır və ermənilər bu xəzinədən vəhşicəsinə istifadə edirlər.Arazboyu yasaqlıqBəşitçay dövlət qoruğuna tabe olmaqla Zəngilan rayonunun İranla sərhəd olan Araz çayı sahilində 1993-cüilin iyun ayında yaradılmışdır. Uzunluğu 50 km, eni 50-100 metr bəzi yerlərdə isə 200-250 m, məsafəni əhatəedən bu yasaqlıq 5 min hektardır.Yasaqlığın yaradılmasında əsas məqsəd burada olan fauna və floranın qorunmasıdır. Bura yayı isti, qışımülayim olan iqlimə malikdir. Orta illik temperaturu 20-250C (yanvarda 10C), iyun-iyul aylarında 35-380Colur. Torpağı münbit gillidir. Ərazi suya tələbatı çox olan ağaclardan ibarətdir. Torpaq və iqlim şəraiti bitkilərinböyümə və inkişafı üçün normal şərait yaradır.İşğaldan qabaq burada mövcud olan heyvanların təxmini say uçotu aparılmışdır.102