Okruchy wspomnieńLekcja demokracjiFlagi, które pojawiły się na zakładach widzianych z okna megomieszkania (Hutmen, Fadroma), a także na odległych wysokichkominach, uświa<strong>do</strong>miły mi, że coś się zaczyna ważnegoDodatkowo prowadziłemstały nasłuch Radia WolnaEuropa czy BBC, jakbywtedy, bardziej zagłuszanych –opowiada o sierpniu 1980 rokuKazimierz Helebrandt, wówczaspracownik dydaktycznywrocławskiej PWSSP, obecnieAkademii Sztuk Pięknych. Sampodejrzewam, że ci, którzy stalina czele strajku nie przeczuwali,że wywalczą aż tyle. – Zaczęłysię zmieniać sposoby myślenia.Władza uważała, że wystarczydać niewielką podwyżkę i sprawabędzie zakończona.Na uczelni <strong>do</strong> powstaniaNiezależnego Związku Zawo<strong>do</strong>wego(jeszcze bez nazwy„Solidarność”) przyczyniłosię... szkolenie obronne, którezarządzono w trybie nagłymw pierwszej połowie września.Z tego powodu ludzie spotkalisię dużo wcześniej niż zazwyczaj.Helebrandt wspomina jak prowadzącywojskowy mówił o bardzorealnym zagrożeniu konfliktemnuklearnym. Starał się wytworzyćatmosferę zagrożenia.Nie <strong>do</strong> końca mu się to jednakudało, bo wśród zebranychzakiełkowała myśl o utworzeniuZwiązku. Wspomina, jak poumieszczeniu ogłoszenia o powstaniuKomitetu ZałożycielskiegoNiezależnego Związku zarazna tablicy informacyjnej pojawiłosię obok po<strong>do</strong>bne ogłoszenieo zebraniu ZNP. Nowy związekzawo<strong>do</strong>wy rozpoczął działalnośćod wywieszenia tablicy, na którejpracownicy wpisywali propozycjewłasnych postulatów. Dziśto zabrzmi śmiesznie, ale ktośniezbyt pięknym językiem zażądałotwarcia dla ogółu toalety,która pozostawała <strong>do</strong>tychczaswyłącznie w gestii rektora. Ktopamięta fatalny stan sanitariatóww tej epoce, ten zrozumie sensownośćtego postulatu. Zadziałałonatychmiast.Jeśli chodzi o kwestie poważniejsze,to na pewno trzebatu podkreślić żądanie autonomiiuczelni. Szczegóły realizacji tegopostulatu ścierały się na różnychforach, bo nawiązaliśmy kontaktze związkowcami z uczelni artystycznychw całej Polsce orazz uczelniami wrocławskimi.Dodatkowo po powstaniu NZSliczył się także głos młodegopokolenia.Działalność Helebrandtaprzebiegała dwutorowo, booprócz komisji zakła<strong>do</strong>wej nauczelni (wiceprzewodniczący)na powakacyjnym zebraniukolegium prezesów związkówtwórczych został wybrany przewodniczącymkolegium. Sam byłW Hali Olivia odbył się I Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ „Solidarność”FOT. HENRYK NAZARCZUK, „S” ZAGŁĘBIA MIEDZIOWEGOprezesem Związku Polskich ArtystówFotografików. Ponieważw Warszawie powstał KomitetPorozumiewawczy ZwiązkówTwórczych i stowarzyszeń naukowych,uznał, że trzeba stworzyćpo<strong>do</strong>bną strukturę na DolnymŚląsku. Ze względu na nawałobowiązków nie ubiegał sięo wybór na przewodniczącegozwiązku w uczelni. Po powstaniuKomitetu Porozumiewawczegozostał jego przewodniczącym.Poszczególne stowarzyszeniaprzygotowały długą listę postulatów,które w lutym 1981 r.przedstawiliśmy na spotkaniuz przedstawicielami władz wojewódzkich.Wszystkie zostałyprzyjęte – mówi Kazimierz Helebrandt.W Grupie Roboczej Komitetudziałali: Anatol Omelaniuk, StanisławSrokowski, nieżyjący jużAndrzej Gretschel prezes SARPU.Śro<strong>do</strong>wisko naukowe reprezentowałm. in. późniejszy rektorUniwersytetu Wojciech Wrzesiński.Mieliśmy też przychylnychludzi we wrocławskiej telewizjiWrocław i dzięki temu <strong>do</strong>szło <strong>do</strong>paru audycji telewizyjnych, gdzieprezentowaliśmy problemy śro<strong>do</strong>wisktwórczych i naukowych– wspomina Helebrandt.A mnie poproszono jakiś czaspóźniej, abym poprowadził zebranieaktorów teatralnych z całejPolski. Zebranie odbyło sięw Teatrze Polskim. Przystałemna tę funkcję z oporami. Proszęsobie wyobrazić sytuację – zebranieaktorów z całej Polski,na wi<strong>do</strong>wni sławy teatralne, dlaktórych naturalnym miejscem jestscena, a tam ja nikomu nie znany,spoza śro<strong>do</strong>wiska prowadzęzebranie aktorskiej „Solidarności”.Zagrzewalimnie <strong>do</strong> trzymaniatwardej dyscyplinyaktorzywrocławscy– Andrzej Wilki nieżyjący jużZyzio Bielawski.„Tak trzymaj!”mówili miw czasie przerwy.Oczywiścienie wszystkimmój stylsię spo<strong>do</strong>bał.Pamiętam, jakjakiś, chyba krakowski, aktorzabrał głos i skrytykował oględniemój sposób prowadzeniaobrad i zebrał nawet za tę wypowiedźbrawa części wi<strong>do</strong>wni.Zareagowałem szybko i zarządziłemgłosowanie nad zmianąprzewodniczącego zebrania. Napytanie z sali, kto postawił tenwniosek, odpowiedziałem, że jai szybko przeszedłem <strong>do</strong> procedury.Garstka skupiona wokółaktora z Krakowa była za moimodwołaniem, większość jednakza tym, abym prowadził dalej.Sam wstrzymałem się od głosu.Wieść o tym musiała się gdzieśroznieść, bo prowadziłem potemzebranie „Solidarności” wśródmuzealników. Tam musiał mniezauważyć ktoś z władz Regionu,bo poproszono mnie o prowadzeniePierwszego Walnego ZebraniaDelegatów Regionu w siedzibieprzy ul. Mazowieckiej.Oczywiście wcześniej musiałemzostać sam wybrany delegatem.Po moim wyborze ktoś, chybaprofesor Zlat, przeprowadził zemną sondażową rozmowę, czypoprowadziłbym WZD. Zgodziłemsię.Pamiętam pierwsze zebraniedelegatów z województwa wrocławskiego,była to niesamowitalekcja demokracji, bowszyscy stawialiśmywtedy pierwsze kroki.Trzeba było jakoś zapanowaćnad rozdyskutowanymidelegatami, tak,aby sprawnie <strong>do</strong>jść <strong>do</strong>konkluzji. Po prezentacjiproblemu podnosił sięlas rąk i teraz prowadzącymusiał udzielać głosupo kolei każdemu, ktosię zgłosił. Tyle że byłoto niemożliwe, łatwo siębyło pomylić, kto byłpierwszy. W związkuz tym robiłem coś takiego,że oddawałem prowadzeniezebrania zastępcomi w tym czasie rozmawiałemz kandydatami<strong>do</strong> wystąpień i pytałemich, o czym chcą mówić,dzieliłem ich na grupytematyczne, często kilkuchciało mówić to samo.Po wysłuchaniu np. 20proponowałem przedstawienienp. 3 wariantówujęcia problemu i jakoś torozwiązało sprawę. Oczywiściezawsze znajdą siętacy, którzy i tak uważali,że muszą zabrać głos.Ponadto działacze, którzyubiegali się o wybór naokreślone funkcję często przemawialiponad normę i łamaliporządek zebrania, w związkuz czym zaproponowałem Sali,aby prowadzący mógł takie osobyposadzić na ławce kar i po 5minutach warunkowo udzielićponownie głosu. Sala była „za”razem z niechętnymi temu pomysłowidziałaczami. Pamiętam,że ukarałem w ten sposób m.in.płomiennie przemawiającegoKarola Modzelewskiego. Te zebraniawszystkie trwały bardzodługo, aż siedząc godzinami zastołem prezydialnym, poczułemból kręgosłupa i wtedy prosiłemzastępcę o prowadzenie, a samza kulisami przyjmowałem pozycjęhoryzontalną, kładąc się naparę minut na rzędzie zydelkóww garderobie aktorów. Pamiętamtakże aneg<strong>do</strong>tę, gdy zmarłyniedawno radiowiec TadekŁączyński w czasie prezentacjikandydatów <strong>do</strong> ZR wspaniałądykcją opowiedział co zamierzarobić, a gdy zadano mu pytaniez sali, dlaczego podczaspochodów pierwszomajowychzapowiadał przez megafony naulicach wrocławskich: „dlaczegoPanie Łączyński pan to robił?”I tu padła riposta – z takichsamych powodów, dla którychPan w nich uczestniczył. WZDwybrało mnie <strong>do</strong> RKR oraz nadelegata na KZD.Potem na zebraniu regionalnejkomisji rewizyjnej zostałemKazimierz Alojzy Helebrandt, Absolwent PolitechnikiWrocławskiej ; od 1971 artysta fotografik.1972–2008 nauczyciel akademicki w PaństwowejWyższej Szkole Sztuk Plastycznych we Wrocławiu,1990–1993 prorektor. Od 1971 członek ZwiązkuPolskich Artystów Fotografików. Od IX 1980 w „S”;wiceprzew. KZ PWSSP; delegat na I WZD RegionuDolny Śląsk oraz I KZD. 1980–1981 przew. KomitetuPorozumiewawczego Związków Twórczychi Stowarzyszeń Naukowych we Wrocławiu, negocjatorw rozmowach z wojewodą wrocławskimi przew. Rady Naro<strong>do</strong>wej nt. autonomii stowarzyszeńtwórczych. Po 13 XII 1981 w ukryciu; I-VI1982 internowany w Ośr. O<strong>do</strong>sobnienia w Nysie,X–XI 1982 w Ośr. O<strong>do</strong>sobnienia w Grodkowie(ponownie). 1983–1988 współpracownik podziemnychstruktur Solidarności Walczącej i RKS„S” Dolny Śląsk. Bezpartyjny. uczestnik ObywatelskiegoRuchu na Rzecz JednomandatowychOkręgów Wyborczych. Od listopada ub. r. członekkapituły przynającej odnaczenie związkowe"Niezłomni."wybrany na przewodniczącegoRegionalnej Komisji Rewizyjnej.Znowu mnie poproszono o prowadzenieWZD zjednoczeniowegoRegionu, już wówczas byliwybrani Schulz z Wałbrzycha,Sobierajska z Legnicy i Frasyniukz Wrocławia. Ale ja się rozchorowałemna kilka dni przedzebraniem. Prowadził je TomaszWójcik, a ja jednak poczułem sięna tyle <strong>do</strong>brze, że przyszedłemna nie i siedziałem z tyłu. Gdy<strong>do</strong>szło <strong>do</strong> dyskusji nad statutemi mówiono o zadaniach komisjirewizyjnej, uznałem, że muszęzabrać głos. Gdy przy mikrofoniepo raz kolejny zabrałemgłos, któryś z delegatów, już niepamiętam który, postawił wniosek,aby mnie <strong>do</strong>kooptować <strong>do</strong>prowadzących zebranie.W związku z tymi wszystkimiwydarzeniami Władek Frasyniuk<strong>do</strong>szedł <strong>do</strong> wniosku, że będzie<strong>do</strong>brze, gdy ja będę zgłoszonycd. na str. 9 FOT. MARCIN RACZKOWSKI6 Dolnośląska SolidarnośćNr 7-8 (323-324)
XXX Pielgrzymka Ludzi PracyJasna Góra– wyjątkowe miejsceWtakim miejscu wartopoświęcić sztandar.W niedzielę 16 wrześniapodczas uroczystej Mszyśw. na jasnogórskich wałach<strong>do</strong>jdzie <strong>do</strong> poświęcenia replikihistorycznego sztandaru <strong>do</strong>lnośląskiej„Solidarności”, którywiosną przeszedł on gruntownąrenowację ze względu na swójwiek i zużycie na wielu uroczystościach.PrzewodniczącyRegionu Dolny Śląsk NSZZ„Solidarność” Kazimierz Kimsoapeluje o liczny udział członków<strong>do</strong>lnośląskiej „Solidarności”w tegorocznej pielgrzymce.– Zawsze stawialiśmy siętam w mocnej obsadzie, alew tym roku musimy tam byćszczególnie liczni, bowiemnasz Region otrzymał zadanieprzygotowania właśnietej jubileuszowej Pielgrzymki.Jesteśmy z tego dumnii myślę, że po<strong>do</strong>łamy temuzadaniu.Każdego roku na JasnejGórze <strong>do</strong>chodzi <strong>do</strong> poświęceniazwiązkowego sztandaru. Teorganizacje, które jeszcze sięwahają, czy ufun<strong>do</strong>wać sobietak szczególny znak swej obecnościw Związku powinny jaknajszybciej podjąć taką decyzję– namawia odpowiedzialny zaprzygotowania organizacyjne<strong>do</strong> Pielgrzymki Walenty Styrcz.– Następna taka okazja za rok,ale warto poświęcić sztandar jużteraz we wrześniu gdy będziemyniejako gospodarzami tychuroczystości – <strong>do</strong>daje.Co by ksiądz poradził pielgrzymom,którzy w połowie września udadząsię na Jasną Górę?Przede wszystkim wartow tych dniach pamiętaćnie tylko o odświętnymstroju, ale i o tym, aby zadbaćo swoją duszę. Radzę zadbaćo spowiedź przed wyjazdem naJasną Górę, aby uniknąć tasiemcowychkolejek w sanktuarium.Wtedy będzie można pełniejprzeżyć ten szczególny czas.Każdy z udających się zawiezie tamzapewne swoją prywatną intencję,ale o co zdaniem księdza powinniOczywiście dla wielu organizacjijest to <strong>do</strong>ść znaczny wydatekfinansowy, ale działaczez Regionu podkreślają, żeznane są im pracownie haftuartystycznego, które dla„Solidarności” zrobią to poatrakcyjnej cenie. – Ci którzymają swój sztandar na pewnotego nie żałują a wręczprzeciwnie jest to dla nichpowód <strong>do</strong> dumy.Niech w połowie wrześniana jasnogórskich wałachnie zabraknie wśród seteksztandarów, znaków z RegionuDolny Śląsk – apeluje KazimierzKimso.MARCIN RACZKOWSKIPowrót <strong>do</strong> źródłaRozmowa z ks. Krzysztofem Hajdunem– <strong>do</strong>lnośląskim duszpasterzem ludzi pracyszczególnie się modlić ludzie <strong>do</strong>lnośląskiej„Solidarności”.Myślę, że na pewno trzebapodziękować Bogu za darwolności i za pracę, bo pracakształtuje człowieka. Nawetjeśli występują w niej jakieśbraki, to jednak trzeba za niądziękować.Myślę też, że ta PielgrzymkaLudzi Pracy, już organizowanapo raz 30, będzie powrotem <strong>do</strong>źródła, <strong>do</strong> etosu „Solidarności”.Przez ostanie lata ludziom staranosię wybić z głowy „Solidarność”i zniechęcać <strong>do</strong> niej.FOT. MARCIN RACZKOWSKIPROGRAM PIELGRZYMKI15 września – SOBOTA15:00 otwarcie punktu informacyjnego w sali JanaPawła II18:15 powitanie pielgrzymów na Wałach Jasnogórskich19:00 msza św. pod przewodnictwem ks. abp. WacławaDepo, metropolity częstochowskiego21:00 Apel Jasnogórski w Kaplicy Cu<strong>do</strong>wnego Obrazupod przewodnictwem ks. bp. Kazimierza Ryczana,Krajowego Duszpasterza Ludzi Pracy21:45 (zaraz po Apelu Jasnogórskim) Droga Krzyżowa naWałach Jasnogórskich16 września – NIEDZIELA0:00 msza św. koncelebrowana pod przewodnictwem ks.prałata Jana Iłczyka01:00–05:00 czuwanie w Kaplicy Cu<strong>do</strong>wnego Obrazu09:30 modlitwa różańcowa pod przewodnictwemks. Krzysztofa Hajduna, Duszpasterza Ludzi PracyArchidiecezji Wrocławskiej10:00 koncert Filharmonii Wrocławskiej10:40 wystąpienie Piotra Dudy, przewodniczącego KomisjiKrajowej NSZZ „Solidarność”11:00 uroczysta suma koncelebrowana przez DuszpasterzyLudzi Pracy, pod przewodnictwem ks. Henryka KardynałaGulbinowicza, homilię wygłosi ks. bp AntoniDydyczZwiązek z racji swej historii czuje sięzwiązany z Kościołem. Co by ksiądzodpowiedział tym, którzy twierdzą,że to niepotrzebny balast?Myślę, że, ci którzy tak mówią,powinni zaznajomić sięz katolicką nauką społecznąi wtedy zobaczą, że współdziałanieKościoła ze związkami zawo<strong>do</strong>wymito nie tylko historiaostatnich 30 lat, czyli Jan Paweł IIi jego wsparcie dla Solidarności.Choć oczywiście jest to ważnai przepiękna karta w dziejachPolski. Uważam, że także i dziśKościół w Polsce musi trzymaćRozmowastronę ludzi pracy, a nie elit. Tam,gdzie kościół trzyma z władzą,tam przegrywa. Człowiek pracy,jego śro<strong>do</strong>wisko i rodzina tonaturalne pole dla ewangelizacji.ROZMAWIAŁMARCIN RACZKOWSKIWrocław, 13 sierpnia 2012 r.FOT. MARCIN RACZKOWSKI FOT. MARCIN RACZKOWSKI21 sierpnia 2012 Dolnośląska Solidarność 7
Change language