Pokaż cały numer - FPN - Farmaceutyczny PrzeglÄ d Naukowy

czanych z pokarmem może zwiększać lub obniżać jelitowąabsorpcję wapnia. Do czynników pokarmowych poprawiającychwchłanianie jonów wapnia należą: laktoza, zasadoweaminokwasy, kwas mlekowy i cytrynowy, niestrawne oligosacharydy(inulina), średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe.Dodatnio wpływają na proces wchłaniania wapnia jony magnezui kwasy żółciowe. Natomiast ograniczają wchłanianiewapnia zawarte w niektórych warzywach i owocach kwasyuronowe, szczawiany, fityniany. Absorpcja obniża się takżeprzy diecie bogatej w sód i białko zwierzęce, paleniu tytoniu,nadużywaniu alkoholu i kofeiny. Regularne picie jednejfiliżanki czarnej kawy dziennie powoduje ubytek 2-3 mgCa/dzień, co w stosunku rocznym daje 700-1000 mg.Suplementacja wapniaNajlepszą formą uzupełniania niedoborów wapnia jestdostarczenie go z pożywieniem. Podstawowym i najbogatszymźródłem wapnia w przeciętnej diecie jest mleko i jegoprzetwory. Ocenia się, że dostarczają one blisko 80% tegopierwiastka. Wykazano, że wapń pochodzący z mleka i jegoprzetworów dobrze się wchłania nawet przy braku witaminyD czy obniżonej ilości soku żołądkowego. Badacze sugerują,że istotny wpływ na lepsze wchłanianie wapnia z mlekamają występujące w nim substancje bioaktywne – kazeinofosfopeptydy,lizyna i arginina [7]. Ponadto badacze z Japoniiwykazali szczególne właściwości białek mleka (MBP–milk basic protein), które mają zdolność do bezpośredniegohamowania resorpcji osteoklastów w hodowli komórekkostnych, a także hamowania utraty masy kostnej u szczurówpo owarektomii [8]. Oprócz właściwej diety dodatkoweźródło wapnia mogą stanowić preparaty wapniowe. Donajczęściej stosowanych należą: węglan, chlorek, cytrynian,mleczan, glukonian, laktobionian. Nadal testuje się kilka innych,które mogą mieć zastosowane w uzupełnianiu niedoborówwapnia, na przykład fumaran wapnia [9,10] i mrówczanwapnia [11]. Spotyka się również połączenia dwóchorganicznych soli wapnia np.: laktoglukonian (10,5% Ca),glukonolaktobionian (6,9% Ca) czy cytryniano-jabłaczan wapnia(23% Ca). Ostatnio coraz większe uznanie wśród pacjentówzyskuje wapń ze źródeł naturalnych: z muszli ostryg, skorupekjaj kurzych, mączki kostnej, koralowców, dolomitu.Biorąc pod uwagę zawartość wapnia w preparacie możnaobliczyć jaką ilość wapnia dostarczamy faktycznie organizmowi.Dla porównania, aby dostarczyć 1000 mg wapnianależy spożyć 2,5 g węglanu wapnia, 4,7 g cytrynianu i aż11,2 g glukonianu wapnia. Należy zaznaczyć, że wapń jestmakroelementem o charakterze progowym, co oznacza, żeistnieje zależność miedzy jego spożyciem, a wchłanianiemi retencją w organizmie do pewnej wartości granicznej.Wyższy wzrost pobrania wapnia oraz dalsza wysoka podażw pewnym wieku nie skutkują zwiększeniem wchłanianiaoraz akumulacji w kośćcu. Po wielu badaniach stwierdzono,że największy procent wchłaniania wapnia z suplementówwystępuje, gdy dawka jednorazowa wynosi 500 mg lubmniej.Węglan wapniaJest nieorganiczną, słabo rozpuszczalną w wodzie (0,0153g/l) solą wapnia, która w żołądku przekształca się w silnie6 FarmaceutycznyPrzegląd NaukowyNr 7-8 / 2008zdysocjowany chlorek wapnia. Oszacowano na podstawiebadań, że 20-40% węglanu wapniowego jest przyswajane.Rozpuszczalność węglanu wapnia jest silnie zależna od pH,dlatego zaleca się przyjmowanie suplementów z tą postaciąwapnia wraz z pokarmem, aby sekrecja kwasu w żołądkubyła jak największa. Biodostępności wapnia z różnych solipoświęcono wiele badań. Stwierdzono, że absorpcja wapniapodanego w postaci węglanu nie różni się istotnie od innychsoli wapniowych [12]. Należy natomiast zaznaczyć, żeistotnymi zaletami węglanu wapnia jest wysoka zawartośćwapnia w cząsteczce soli - 40% oraz szeroka dostępnośći niska cena surowca. Ujemne cechy to słaba rozpuszczalnośći słabe wchłanianie przy niedokwaśności żołądka (hipoacidoza),alkalizowanie ustroju, możliwość powodowaniadziałań ubocznych w postaci wzdęć i zaparć.Fosforany i chlorki wapniaFosforan wapnia wykazuje bardzo słabą rozpuszczalność(0,02-0,03 g/l) nawet przy niskim pH i w tychwarunkach słabo się wchłania. Poza tym utrzymanieniskiego pH jest trudne ze względu na silne właściwości buforującefosforanu. Sól ta jako główne źródło jonów wapniaw suplementach diety jest stosowana rzadko. W niektórychpreparatach wapniowych jako składnik główny pojawia sięmikrokrystaliczny hydroksyapatyt (MCHC). Hydroksyapatyt,mimo iż zawiera 40% wapnia jest solą praktycznie nierozpuszczalną(0,08 g/l) i słabo wchłanianą oraz wywieranieznaczny efekt na metabolizm wapnia.Chlorki wapniowe odznaczają się dobrą rozpuszczalnościąi wysoką zawartością procentową wapnia. W praktycemedycznej chlorki wapnia spotyka się w formie 10% roztworówdo wstrzykiwań, stosowanych w celu szybkiegouzupełnienia niedoborów wapnia lub przy zatruciach antagonistamiwapnia np. magnezem. Rzadko stosuje się chlorkiwapniowe jako składnik tabletek, ze względu na znacznąhigroskopijność oraz drażniące działanie na błonę śluzowążołądka, co może skutkować powstaniem owrzodzeń.Cytrynian wapniaDla osób które nie maja problemu z przyjmowaniemwiększej ilości tabletek lub osób z niedokwaśnością żołądka,bądź stosujących blokery histaminy-2 czy inhibitorypompy proteinowej poleca się cytrynian wapnia lub cytryniano-jabłaczanwapnia [13]. Wapń występuje tu w formieorganicznej, zchelatowany ze słabymi kwasami organicznymi,przez co lepiej się wchłania [14]. Tłumaczy się to brakiemalkalizującego działania cytrynianu, które mogłobypodwyższać pH i zmniejszać absorpcję. Ponadto ilość zjonizowanegocytrynianu wapnia pozostaje stabilna przez kilkagodzin nawet po wydzieleniu soku trzustkowego. Stwierdzonorównież, że wapń z cytrynianu nie wiąże się ze szczawianamii innymi składnikami roślinnymi, które obniżająwchłanianie. Cytrynian wapnia jest powszechnie stosowanyprzez producentów żywności, wzbogacających produktyw wapń, ponieważ nie zmienia on pH produktu, nie wpływana smak oraz konsystencję. Najczęściej wzbogaca sięnim soki, jogurty i sery. Wadą cytrynianu wapnia jest natomiastjego wysoka cena oraz niska rozpuszczalność (9,6 g/l)i zdolność do pochłanianie wody podczas przechowywania.W porównaniu z cytrynianem wapnia, większą rozpuszczal-copyright © 2008 Grupa dr. A. R. KwiecińskiegoISSN 1425-5073