Pokaż cały numer - FPN - Farmaceutyczny PrzeglÄ d Naukowy

Nr 7-8 / 2008Formy prolaktynyWystępowanie różnych form PRL możliwe jest dziękimodyfikacjom posttranslacyjnym i obecności różnych wariantówgenu prolaktyny wynikającej z występowania więcejniż jednej kopii lub alternatywnego składnika genu.Różne warianty genuWyróżnić można dwie domeny odpowiadające za ekspresjęgenu w przysadce. Jest to promotor bliski w pozycji(-250 +30) od miejsca startu transkrypcji i promotor dalszyw pozycji (-1800 a – 1300) od miejsca startu transkrypcji.W prolaktynie ludzkiej model ten ulega modyfikacji [2].W przysadkach mózgowych szczurów, myszy i ludzi wykrytoalternatywne połączenia m-RNA białek generująceróżne formy prolaktyny. Jedną z nich jest prolaktyna o masie16 kDa (prolaktyna immunoreaktywna), wykryta u myszyi ludzi, lecz jej działanie nie jest dobrze poznane [2,5].Modyfikacje posttranslacyjneProwadzone w ostatnich latach prace nad izomerami prolaktynypokazują, że najczęściej powstają one w wynikumodyfikacji posttranslacyjnych.Poprzez rozszczepienie prolaktyny przez enzymy proteolitycznepowstają znane formy o masie 16 kDa oraz 17kDa. Obie formy stanowią 0,6 – 1,0% całkowitej puli cząsteczkiprolaktyny. Wykazują immunopotencjał, o aktywnościzbliżonej do natywnej formy prolaktyny. Dodatkowopobudzają syntezę DNA komórek gonadotropowych i tyrotropowychprzysadki. Metoda immunoblotingu potwierdziławystępowanie fragmentu 16 kDa w surowicy ludzkieji mysiej. Fragment 16 kDa (pierwszych 148 aminokwasów)ma mniejsze działanie mitogenne oraz laktogenne niż macierzystacząsteczka prolaktyny, hamuje wzrost komórekkapilarnych śródbłonka, co wykazano w badaniach in vitroi in vivo. Stwierdzono, że zahamowanie angiogenezy przezfragment 16 kDa polega na zmniejszeniu aktywności kinazyMAP 5 i stymulacji czynnika hamującego aktywator plazminogenuPAI-1. Prolaktyna 23 kDa traktowana ekstraktamiz normalnych i zmienionych nowotworowo tkanek gruczołupiersiowego ulega rozszczepieniu na fragmenty o różnejdługości np. ludzka prolaktyna: 18 kDa i 5 kDa, a szczurza:16 kDa i 8 kDa. Może to dowodzić, że prolaktyna bierzeudział w procesie angiogenezy w gruczole piersiowym,a więc może także brać udział w powstawaniu i rozwojunowotworu piersi. [1,2,5,6,7]. Niezmieniona forma prolaktynyprawdopodobnie wpływa na wzrost szybkości angiogenezy.Badacze przypuszczają, że posttranslacyjne modyfikacjeprolaktyny wydzielanej przez przysadkę różnią sięod tej wydzielanej przez np. gruczoł piersiowy. Znany jestrównież fragment prolaktyny generowany przez karboksypeptydazyB do postaci bioaktywnych fragmentów o masie22 kDa. Forma ta jest najprawdopodobniej zależna od płcii jest hamowana przez dopaminę [7]. Jej aktywność nie jestpoznana, ale przypuszcza się, że jest mniejsza od niezmienionejformy cząsteczki prolaktyny [5,6].Kolejną posttranslacyjną formą prolaktyny jest glikozylowanaprolaktyna (G-PRL, 25 kDa) otrzymana dzięki ana-5 kinaza MAP – kinaza białkowa aktywowana miogenemMAP (ang. Miogen activated protein kinase)copyright © 2008 Grupa dr. A. R. KwiecińskiegoISSN 1425-5073lizie Western - blot. Zawartość glikozylowanej prolaktynyw stosunku do całej puli hormonu jest różna dla poszczególnychgatunków, może stanowić nawet 60%. Nie jest magazynowanaw organellach komórkowych i po zsyntezowaniujest uwalniana na zewnątrz. Występuje u kilku gatunkówkręgowców, u człowieka, ptaków i gadów. Aktywność biologicznaG-PRL najczęściej jest obniżona [1,2,3,5,12,13].Wykazuje strukturalną heterogeniczność widoczną przezróżnice w powinowactwie do laktozy. Znana jest ludzka glikozylowanaprolaktyna łącząca się z Con-A 6 (G 1 - PRL) i innamniej znana nie wykazująca takiej zdolności G 2 - PRL. Siławiązania się G 1 - PRL jest ok. 1,5 większa niż G 2 - PRL [8].Obie formy różnią się aktywnością biologiczną, zdolnościąwiązania z receptorem i immunoreaktywnością. Równieżświńska G-PRL została podzielona pod względem powinowactwaz Con-A. Obie formy ludzkiej i świńskiej G-PRLwykazują różnorodność w aktywności biologicznej i immunoreaktywności.Czynności biologiczne tj: stymulacja wolagołębia, synteza kazeiny mlekowej pobudzane przez G-PRLsą podobne lub niższe niż pobudzane przez NG-PRL.Glikozylacja może wybiórczo obniżać aktywnośćprolaktyny w pojedynczych komórkach. Prawdopodobnieułatwia proteolityczne rozszczepienie cząsteczki nafragmenty 17 kDa, regulując przetwarzanie prolaktyny[1,5,13,14,15,16,17].Fosforylowana izoforma zastała wyizolowana z przysadekmysich, ptasich i bydlęcych. W przypadku przysadekbydlęcych zajmuje 20-80% całej ilości prolaktyny [5,15].Fosforylacja grup hydroksylowych seryny lub treoniny PRLzachodzi przy udziale ATP w pęcherzykach wydzielniczychkomórek laktotropowych. Modyfikacji tej może równieżulegać oligosacharydowy łańcuch G-PRL. Fosforylowanaprolaktyna wykazuje niższą aktywność, podobnie jak glikozylowana.Forma ta może hamować wzrost komórek liniiGH 37, ale także może wywoływać nowe właściwości cząsteczkiPRL np. mysia monofosforylowana PRL pobudzapowstawanie niefosforylowanej PRL z komórek GH 3, któremogą być regulatorem wydzielania tego hormonu w przysadkachszczurzych. Dowiedziono, że wydzielanie in vitrofosforylowanej prolaktyny przez komórki przysadki jestzmienne i zależy od stanu fizjologicznego organizmu. Potwierdziłyto badania przysadek szczurzyc w różnym etapierui. Izoforma 3 difosforylowana PRL nie była wydzielanawieczorem cyklu przedrujowego, natomiast izoforma 1 niefosforylowanaPRL była wydzielana podczas rui. Proporcjaprolaktyny niefosforylowanej do fosforylowanej wzrastaw czasie ciąży [2,5,16,18,19].Dezamidowana forma prolaktyny znana jest u prawiewszystkich badanych gatunków kręgowców. Dezamidacjaprolaktyny polega na usunięciu grupy amidowej z resztasparaginy i glutaminy. U gryzoni powoduje obniżenie aktywnościhormonu. Wykazano brak zmian w aktywnościdezamidowanej prolaktyny u owcy i ludzi. Rola i funkcjedezamidowanej formy w organizmie nie jest jeszcze poznana.Przypuszcza się, że może ona regulować funkcje prolaktynyw tkankach zawierających jej receptory [5,12,15,18].6 Con – A – białko konkawalina A osocza7 GH 3– szczurza linia laktosamotropowa gruczolaka przysadki,nowotworowa linia komórekFarmaceutycznyPrzegląd Naukowy51