Nr 7-8 / 2008Tabela nr I. Alergeny roztoczy kurzu domowego według klasyfikacji Podkomitetu d/s Nomenklatury Alergenów ŚwiatowejOrganizacji Zdrowia (aktualizacja z dnia 12 marca 2005) (na podstawie [4], zmienione).GatunekNazwa alergenuCiężar cząsteczkowykDaFunkcja biologicznaD. pteronyssinus Der p 1 25 proteaza cysteinowa/serynowaDer p 2 14 lizozymDer p 3 28/30 trypsynaDer p 4 60 amylazaDer p 5 14Der p 6 25 chymotrypsynaDer p 7 22/28Der p 8transferaza glutationuDer p 9 24 kolagenaza serynowaDer p 10 36 tropomiozynaDer p 11 103 paramiozynaDer p 14apolipoforynaDer p 20 40 kinaza argininowaD. farinae Der f 1 25 proteza cysteinowa/serynowaDer f 2 14 enzym podobny do lizozymuDer f 3 30 trypsynaDer f 7 24-31 ?Der f 10tropomiozynaDer f 11 98 paramiozynaDer f 13białko wiążące kwasy tłuszczoweDer f 14apolipoforyny (glikoproteiny transportującetłuszcze)Der f 15 98 chitinazaDer f 16 53 żelzolina(gelsolina)/wilinaDer f 17 53 białko wiążące jony wapniaDer f 18 60 chitinazaD. microceras Der m 1 25 proteaza cysteinowaE. maynei Eur m 2Eur m 4 50-60 alfa-amylazaEur m 14 177 apolipoforynaW dodatku do czasu jaki zajmuje roztoczom kolonizacjaoraz do wzrostu liczby roztoczy w kurzu starszych budynków,na roztocze kurzu domowego mają również wpływróżnice w konstrukcji budynków oraz zachowania mieszkańców[7-9, 13].Wpływ biotycznych i abiotycznychczynników wewnątrz-mieszkalnychna liczebność roztoczy1. Izolacja.Hart i Whitehead [16] uważają, że bardziej sprawna izolacjaoraz centralne ogrzewanie stwarzają bardziej ciepłei suche warunki środowiskowe w mieszkaniu, mniej ko-14 <strong>Farmaceutyczny</strong>Przegląd <strong>Naukowy</strong>rzystne dla roztoczy. Przeczą temu jednak wyniki uzyskaneprzez Korsgaard’a [18], który udowodnił, że nowoczesnei bardziej szczelne budownictwo sprzyja wzrostowi wilgotnościwewnątrz pomieszczeń mieszkalnych, a zatem takżerozwojowi populacji roztoczy kurzu domowego. Taka sytuacjazaostrza się także za sprawą dużych ilości pary wodnejemitowanej z kuchni i łazienki, które często nie wyposażonesą w odpowiednią wentylację. Wzrost temperatury i produkcjapary wodnej prowadzi do wytworzenia idealnych warunkówdla rozwoju roztoczy kurzu domowego [13].2. Wilgotność w mieszkaniach.Na poziom wilgotności w mieszkaniach, oprócz zewnętrznychwarunków pogodowych i samej konstrukcji budynku,copyright © 2008 Grupa dr. A. R. KwiecińskiegoISSN 1425-5073
Nr 7-8 / 2008wpływ mają również mieszkańcy. Jest ona wytwarzana podczasgotowania, mycia, prania i suszenia bielizny, główniew takich pomieszczeniach jak kuchnia i łazienka, hodowanianadmiaru roślin doniczkowych, utrzymywania dużychakwariów, ogrzewania pomieszczeń grzejnikami gazowymi.Do tego wszystkiego należy dodać wodę przechodzącądo otoczenia podczas fizjologicznego procesu oddychania.Taką wilgoć wytwarzaną na skutek aktywności mieszkańcówmożna ograniczyć poprzez intensywne wietrzenie pomieszczeńi sprawnie działającą wentylację znajdującą sięw budynku. Wyprana bielizna powinna być suszona na strychachlub balkonach. Nie można zaklejać kratek wentylacyjnych,ani uszczelniać na zimę okien w ten sposób, aby niemożliwebyło ich otwieranie. Para wodna wprowadzona dopomieszczeń w wyniku aktywności mieszkańców musi byćusuwana przez sprawny system wentylacji, w tym kanaływywiewne [19, 20]. W miarę możliwości w pobliżu sypialninie powinny znajdować się pomieszczenia, w których gromadzisię para wodna i wzrasta wilgotność, a więc kuchniai łazienka. Prowadzi to bowiem do szybszego wzrostu wilgotnościw sypialni, a w konsekwencji sprzyja rozwojowiroztoczy. Należy również pamiętać o przewietrzaniu łazienkipo kąpieli. Podczas gotowania czy kąpieli drzwi kuchnii łazienki powinny być zamknięte. Kratka wentylacyjnamusi być otwarta i sprawna.Warunki panujące w miejscach do spaniaŁóżka oraz inne miejsca do spania, a w dalszej kolejnościdywany i wykładziny dywanowe, meble tapicerskie, pluszowezabawki oraz odzież to główne miejsca, w którychwystępują i rozmnażają się roztocze kurzu domowego w pomieszczeniachmieszkalnych [21].Hughes i Maunsell [22] wykazały, że w czasie gdy człowiekprzebywa w łóżku wilgotność względna obniża siępod wpływem ciepła pochodzącego z ludzkiego ciała. TakżeCunningham [23] udowodnił, że temperatura prześcieradłałóżka zajmowanego przez człowieka sięga około 35°C,a wilgotność względna spada wtedy poniżej 50%. Jeśli takiewarunki utrzymywane były na stałym poziomie w warunkachlaboratoryjnych populacja roztoczy kurzu domowegozmniejszała się. Jednak zmiany wilgotności względneji temperatury w łóżku (co jest nieuniknione przy normalnymfunkcjonowaniu) powodują pojawienie się okresówwystępowania warunków odpowiednich dla przeżycia roztoczy[17].De Boer i Kuller [24] mierzyli zmiany temperaturyi wilgotności względnej w materacach przed, podczas i poczasie, gdy łóżko było zajmowane przez człowieka przez90 minut. Zanim w łóżku znalazł się człowiek wilgotnośćwzględna w materacu na głębokości 4,5 cm miała wartośćzbliżoną do wartości krytycznej wilgotności względnej, couniemożliwiało przeżycie roztoczy. Jednak, gdy łóżko byłozajmowane przez człowieka temperatura pod nim natychmiastwzrastała, dochodziła do tego wilgoć pochodzącaz ciała człowieka. W ten sposób stwarzały się warunki, którenie pozwalały na utrzymanie wilgotności względnej w granicachwartości krytycznych ze względu na wzrost temperatury.Natychmiast pod człowiekiem pojawiały się warunkibardziej odpowiednie dla roztoczy. Gdy człowiek opuszczałcopyright © 2008 Grupa dr. A. R. KwiecińskiegoISSN 1425-5073łóżko, temperatura obniżała się i nadmiar wilgoci spowodowanyjego obecnością prowadził do okresu wysokiej wilgotnościwzględnej wystarczającej do procesu składania jaji rozwoju (3 godziny) [25], nawet jeśli później spadała poniżejkrytycznej wartości wilgotności względnej. Obecnośćciała człowieka znajdującego się tylko przez pewien czas włóżku stwarza więc jednak okresowo optymalne dla roztoczyśrodowisko [13].W powyższych badaniach wilgotność względna i temperaturamierzone były bezpośrednio pod ciałem człowiekalub pod poduszką, ale nie uwzględniały one różnych powierzchnimateraca, chociaż niewątpliwie obecność człowiekaprzyczynia się do powstania gradientów temperaturyi wilgotności.Van Bronswijk [27] zauważyła, że kurz znajdowany byłw materacach jedynie na głębokości 12 mm, w związkuz czym doszła do wniosku, że mało prawdopodobne jest,aby roztocze obecne były na większej niż 12 mm głębokości[13] (tabela nr II). W dwunastoletnim materacu piankowymde Boer i Kuller [28] znaleźli pożywienie odpowiednie dlaroztoczy na głębokości 20 mm oraz kilka okazów roztoczyżyjących wewnątrz materaca [13]. W badaniach nad poziomymrozdziałem roztoczy przeprowadzanych przez Mullai wsp. [14] znaleziono znacznie więcej roztoczy wzdłużbrzegów materaca niż w jego środku. Ogólnie rzecz biorączmiany liczby martwych roztoczy mogły być przyczyną ichakumulacji na brzegach materacy, a ruch żywych okazówspowodowany poszukiwaniem optymalnych do życia warunków[13].Metody kontroli1. Temperatura, wilgotność, światło słoneczneWystawianie materacy na działanie nieodpowiednichwarunków temperatury i wilgotności również było badanepod kątem kontroli populacji roztoczy kurzu domowego.Dzięki umieszczeniu koca elektrycznego w łóżku de Boer[29] zmusił roztocze kurzu domowego do przemieszczeniasię z dala od wierzchnich powierzchni materaca, ale napowierzchni nie przykrytej kocem roztocze nadal występowaływe wszystkich warstwach materaca. Doszedł on downiosku, że koc elektryczny redukuje populację roztoczydo 19-84% na powierzchni bezpośrednio pod kocem, ale niewziął on pod uwagę poziomego przemieszczania się roztoczyna powierzchniach nie przykrytych kocem [13]. Podobnąredukcję liczby roztoczy oraz koncentracji alergenu zanotowaliMosbech i wsp. [30], gdy użyli koca elektrycznegow połączeniu z regularnym odkurzaniem. Jednak stwierdzilioni, że redukcja ta mogła być spowodowana raczej migracjąroztoczy do wnętrza materacy niż ich usunięciem. Doszliwięc do wniosku, że taki spadek przynosi niewystarczającąkorzyść pacjentom uczulonym, jeśli mają oni już materacezasiedlone przez roztocze [13].Wykazano, iż ekspozycja dywanów i pościeli na światłosłoneczne, przez minimum 6 godzin, stwarza mikrośrodowiskozabójcze dla roztoczy; usuniecie kurzu z takichdywanów powodowało całkowitą likwidację ich populacji[13, 39]. Po upływie miesiąca liczba roztoczy była znacznieniższa w dywanach wystawionych na działanie światłasłonecznego w porównaniu z dywanami nie poddanymi<strong>Farmaceutyczny</strong>Przegląd <strong>Naukowy</strong>15
Change language