Przeglad 56 2012.indb - Przegląd Naukowy Inżynieria i ...

Wykonane analizy wykazały istnieniezależności między syntetycznymiwskaźnikami charakteryzującymi habitata udziałem poszczególnych grup roślin.Zależność ta jest najbardziej wyraźnaw przypadku mszaków, w dalszej kolejnościw przypadku roślin wynurzonych(helofitów) i glonów wytwarzającychmakroskopowe plechy (tab. 4).Wszystkie wskaźniki przekształceniasiedliska (HMS, RHM, PIHM) korelowałyujemnie z udziałem mszaków,natomiast wskaźniki naturalności (HQA,RHQ) – dodatnio. Odwrotną sytuacjęodnotowano w stosunku do glonów i helofitów,gdzie przekształcenia wpływałypozytywnie na ich rozwój. Nie zaobserwowanozależności między wskaźnikamihydromorfologicznymi a grupami nymfeidówi pleustofitów. Grupy te mają niewielkieznaczenie w ciekach wyżynnychi górskich, zasiedlając przede wszystkimzbiorniki wodne oraz wolno płynące rzekinizinne.DyskusjaW metodach bioindykacji rzek opartychna makrofitach mszaki są jednąz najważniejszych grup roślin. Wynikato z faktu, iż w większości są one organizmamistenotopowymi względem wieluparametrów środowiska. Dzięki temuw ciekach wyżynnych i górskich, gdziemszaki stanowią większość biomasyroślin, możliwa jest bardzo precyzyjnaocena stanu ekologicznego (Holmes i in.1999, Szoszkiewicz i in. 2010).Mszaki wodne, poza nielicznymi wyjątkami,są bardzo wrażliwe na wszelkieformy antropopresji. Ta cecha jest wykorzystywanaw wielu biologicznych metodachoceny jakości wody, gdzie większośćgatunków wątrobowców i mchówjest wskaźnikami bardzo dobrego lub dobregostanu ekologicznego (Haury i in.2002, Meilinger i in. 2005). Ponadto sąone najbardziej charakterystyczną grupądla wód naturalnych, nieprzekształconychhydromorfologicznie. Wskazująna to istotne dodatnie korelacje z hydromorfologicznymiwskaźnikami naturalności(HQA, RHQ) oraz ujemne z indeksamiprzekształcenia (HMS, RHM,PIHM). Mchy i wątrobowce wymagająkamienistego materiału dna lub obecnościpowalonych drzew, zanurzonych korzenioraz rumoszu drzewnego w koryciei tego typu elementy morfologiczne znajdująsię licznie w górskich i wyżynnychciekach o dużej naturalności (Jusik i in.2010). Posiadają one wiele przystosowańdo bytowania w wartko płynącychciekach z dynamicznie przemieszczającymsię rumowiskiem wleczonym, naprzykład: wytwarzają drobne, krótkiełodyżki, wytrzymałe na zginanie, rozciąganiei skręcanie, z łatwością zakorzeniająsię chwytnikami na skalistymi kamienistym podłożu oraz tolerująniską (5–10°C) temperaturę wody i silnezacienienie. Ponadto mają ogromnązdolność do rozmnażania się wegetatywnegoi regenerowania po mechanicznymuszkodzeniu (Steinman i Boston 1993,Janauer i Dokulil 2006).Najbardziej charakterystycznymimakrofitami w ekosystemach wodnychzdegradowanych hydromorfologiczniesą glony makroskopowe. Posiadają onekrótkie cykle życiowe oraz przytwierdzająsię do podłoża (także litych umocnień)za pomocą ryzoidów lub unoszą sięswobodnie w toni wodnej. Powoduje to,iż z łatwością przystosowują się do prze-8 D. Gebler, Sz. Jusik