Download (5Mb) - Repozitorij Medicinskog fakulteta Sveučilišta u ...

1.2. ENDOTELINI1.2.1. Sinteza endotelinaEndotelini čine skupinu endogenih peptida, slične su građe te imaju snažno idugotrajno vazokonstrikcijsko djelovanje. Razlikuju se tri peptida građena od 21aminokiseline: endotelin 1 (ET-1), endotelin 2 (ET-2) i endotelin 3 (ET-3) (110). Prvotno suizolirani iz kulture endotelnih stanica svinjske aorte (111). Kasnija istraživanja su pokazala daje sinteza endotelina rasprostranjena u brojnim tkivima. Tako je mRNA za ET-1 nađena usrcu, plućima, jetri, slezeni, želucu, tankom i debelom crijevu, mišićima i testisima (112,113).ET-3 ima najviše u središnjem živčanom sustavu osobito u anteroventralnom dijeluperiventrikularne zone treće komore te u supraoptičkim neuronima (112,113). Za ET-2mRNA je nađena u želucu, tankom i debelom crijevu, gušterači te u mišićima (113).Svaka od izoformi endotelina kodirana je zasebnim genom. Ljudski gen za ET-1nalazi se na kromosomu 6, za ET-2 na kromosomu 20, a za ET-3 na kromosomu 1 (110).Biosinteza endotelina (slika 4.) počinje stvaranjem pre-pro-endotelina (pre-pro-ET),koji se u čovjeka sastoji od 212 aminokiselina, a gen za njegovo kodiranje smješten je nakromosomu 6. i sadržava 5 egzona. U endoplazmatskoj mrežici se pod djelovanjemspecifičnih endopeptidaza pre-pro-endotelin hidrolizom pretvara u pro-endotelin (pro-ET)koji ima 38 aminokiselina (110). Njegova daljnja sudbina je dvojaka: dio pro-endotelinanastalog u stanici se već intrastanično prerađuje u zreli endotelin (ET), a dio se izlučuje unepromjenjenom obliku te se u perifernim tkivima pretvara u zreli oblik (110). Pretvorbu pre-ET u ET obavlja neutralna peptidaza, ovisna o metalima i smještena je na staničnoj membranii u endoplazmatskoj mrežici (114,115). Ta peptidaza nazvana i enzim pretvorbe endotelina(Endothelin Converting Enzyme-ECE) katalizira samo hidrolizu pro-ET, ali ne i drugihpeptida (114,115). Njenim djelovanjem uz zreli ET nastaje i biološki nedjelatni C-ulomak28