MAKABAYAN - DepEd Naga City

CONTENTS LIST:“LSG 1.320”:1.) LASER SAFETY GLASSES / 620-644nm (LB2)2.) LASER SAFETY GLASSES / 180-578nm (LB7)December, 2012CONTENTS LIST:“LSG 1.223”:1.) LASER SAFETY GLASSES / 620-644nm (LB2)2.) LASER SAFETY GLASSES / 180-578nm (LB7)December, 2012

MGA INAASAHANG BUNGASIBIKA AT KULTURA; HEOGRAPIYA/KASAYSAYAN/SIBIKAMITHIIN: Nagpapakita ng pagmamahal sa bayan at pagmamalaki sa mga pambansang pagkakakilanlan, at mga karapatanat tungkuling dapat gampanan; may positibong saloobin at pagpapahalagang nakatutulong sa pag-aangkop sanagbabagong panahon; may kakayahan sa pangangasiwa sa kapaligiran, kasanayan sa masusi at mapanuring pag-iisip atmay global na pananaw upang makaagapay sa mga pagbabago sa daigdigPagkatapos ng Ikaanim na Baitang, nakapagpapakita ang mga bata ng pagmamalaki bilang mamamayang Pilipino at angpagiging kabilang sa bansang Pilipinas at sa pamayanang global; nagkakaroon ng kasanayan sa mapanuring pag-iisip atmatalinong pagpapasya sa pangangasiwa ng kapaligiran upang makaagapay sa mabilis na pagbabagong nagaganap.Pagkatapos ng Ikalimang Baitang, nakapagpapakita ang mga bata ng pagpapahalaga sa mga pangyayaring naganap atnagaganap sa ibat ibang aspeto ng pamumuhay (panlipunan, pangkabuhayan at pulitikal) ng mga Pilipino sa iba’t ibang panahonna nakatutulong upang magkaroon ng magandang kinabukasan.Pagkatapos ng Ikaapat na Baitang, nakapagpapakita ang mga bata ng pagmamalaki at pagpapahalaga sa katangiangpangheograpiya, mga yaman at industriya, at sa mga pagsisikap ng bawat rehiyon na mapaunlad ang Pilipinas at ang kulturangnagpapakilala sa ating pagka-Pilipino.Pagkatapos ng Ikatlong Baitang, nakapagpapakita ang mga bata ng pagpapahalaga sa mga yaman ng bansa, sa mgakarapatang tinatamasa at mga tungkuling dapat gampanan at may positibong saloobin sa paggawa na nakatutulong sa pag-unladng pamumuhay.Pagkatapos ng Ikalawang Baitang, nakikilala ang mga bata ang sarili at ang mga katangian at sagisag na nagpapakilala sa mgaPilipino at sa bansa; may mga karapatan at tungkulin sa paglinang ng kakayahan at nakikilahok sa mga gawain sa pamayanan.Pagkatapos ng Unang Baitang, nagkakaroon ang mga bata ng kamalayan bilang Pilipino; may mga karapatang tinatamasa atmga tungkuling dapat gampanan bilang kasapi ng mag-anak at para sa kabutihan ng kapwa.4

3. Nakikilala ang magagandang tanawin atpook pasyalan ng sariling pook/bansaI II III4.1 Natutukoy ang mga likas na anyong lupana nagpapaganda sa bansaC. Nagagamit ang mapa sa paglalarawanng bansa4. Nailalarawan ang magagandang tanawinat pook pasyalan ng sariling pook/bansa5. Nakatutulong sa pagpapanatili ngkagandahan ng tanawin at pook pasyalan6. Nakikilala ang mga anyong tubig atanyong lupa ng bansa7. Nailalarawan ang mga anyong tubig atanyong lupa ng bansa8. Nasasabi ang kahalagahan ng mgaanyong tubig at anyong lupa sa bansa9. Nakalalahok sa mga gawaing maykinalaman sa wasto at matalinong gamit nganyong tubig at anyong lupa ng bansaC. Nakikilala ang globo bilang larawan ngmundo1. Nasasabi na ang Pilipinas ay bahagi ngmundo2. Naituturo sa globo ang lokasyon ngPilipinas3. Nasasabi na Pilipinas ang kanyang bansaat bansa ng mga Pilipino4.2 Napaghahambing ang mga anyong lupasa bansa4.3 Natutukoy ang mga likas na anyong tubigna nagpapaganda sa bansa4.4 Napaghahambing ang mga anyong tubigsa bansa5. Nakikiisa sa pangangalaga sa mga likasna yaman ng bansa5.1 Natatalakay ang paraan ngpangangalaga sa yaman tubig5.2 Natatalakay ang mga paraan ngpangangalaga sa yaman lupa6. Naipaliliwanag ang kahalagahan ngyaman tao ng bansa6.1 Nakikilala ang yaman tao ng bansa6.2 Nasasabi ang katangian ng mga pangkatng taong bumubuo sa populasyon ng bansa6.3 Naiisa-isa ang mga pangkat nabumubuo sa populasyon ng bansa6.4 Naiisa-isa ang bumubuo ng populasyongumaasa at inaasahan1. Natutukoy ang mga pangunahin atpangalawang direksiyon2. Nagagamit ang mga pangunahin atpangalawang direksiyon sa pagsasabi nglokasyon sa mapa ng malalaki at maliliit napulo ng bansa3. Napaghahambing ang malalaking puloayon sa lokasyon o direksiyon, laki atkaanyuan4. Nakikilala ang mapang pisikal4.1 Nakikilala sa larawan at sa simbolo ngmapa ang iba’t ibang anyong lupa at anyongtubig4.2 Naituturo sa mapa ang mgamahahalagang anyong lupa at anyong tubigng bansa4.3 Nakagagawa ng payak na mapa ngpamayanan/bansa na ipinakikita angmahahalagang anyong lupa at anyong tubig5. Nakikilala ang mapang pangklima5.1 Napaghahambing ang klima sa iba’tibang bahagi ng bansa sa tulong ng mapangpangklima6

4. Nagagamit ang mga panturo ngkinalalagyan ng isang bagay/ lugar tulad ng:sa kanan; sa kaliwa; sa itaas;saharapan;sa likuran5. Naikikilos ang katawan ng buong pagiingatsa sarili at sa panlahatang lugar saiba’t ibang patutunguhan/direksiyonD. Nakikilala ang mga sagisag nanagpapakilala sa bansa1. Natutukoy ang mga sagisag ng bansa- watawat ng bansa- pambansang awit- pambansang bayani- pambansang bulaklak- pambansang puno- pambansang hayop- pambansang sayaw- pambansang laro- pambansang wika2. Nailalarawan ang iba’t ibang sagisag ngbansa3. Naipakikita ang paggalang sapambansang awit/watawat4. Naaawit nang may damdamin ang“Lupang Hinirang”5. Nagagamit ang iba’t ibang linya, hugis atpangunahin at pangalawang kulay sapaglalarawan ng mga sagisag ng bansaI II III6.5 Napaghahambing ang populasyongumaasa at populasyong inaasahan6.6 Napaghahambing ang populasyongnagbibigay ng produkto at populasyongnagbibigay ng paglilingkod7. Natatalakay ang mga paraang ginagawang pamahalaan sa pangangalaga ng yamantao ng bansa8. Natutukoy ang mga makasaysayang pookng bansa9. Nasasabi ang mahahalagangpangyayaring naganap sa ilangmakasaysayang pook sa bansa10. Naipakikita ang paggalang atpangangalaga sa mga makasaysayang pookC. Nakikilala ang mapa bilang patag nalarawan ng mundo1. Nakikilala ang apat na pangunahingdireksiyon: Hilaga, Timog Silangan, Kanluran2. Nagagamit ang mga pangunahingdireksiyon sa pagtuturo ng lokasyon ng isangbagay, lugar o pook sa mapa3. Nagagamit ang mga pananda sa mapa sapagkilala sa mga bagay o lugar5.2 Naipaliliwanag ang mga dahilan ngpagkakaiba/ pagkakahawig ng klima sa iba’tibang bahagi ng bansa5.3 Natutukoy ang klima sa sarilingpamayanan5.4 Naiisa-isa ang mga salik na maykinalaman sa klima6. Nakabubuo ng konklusyon tungkol saklima ng bansaD. Nasusuri ang kaugnayan ng uri nghanapbuhay ng mga mamamayan sakatangiang pisikal ng bansa1. Nakikilala ang pangunahing hanapbuhayng mga Pilipino2. Naiuugnay ang uri ng pangunahinghanapbuhay sa katangiang pisikal ng bansa3. Naipaliliwanag kung paanonakikibagay/nag-aangkop ang mga tao sa uring kapaligiran4. Nasasabi ang mga paraan kung paanomapag-iingatan ang mga pinagkukunan ngating kabuhayan5. Naipakikita ang pagpapa-halaga sakapaligiran7

5.1 Nakikilala ang iba’t ibang uri ng linya athugis sa mga sagisag ng bansa5.2 Nakaguguhit ng iba’t ibang uri ng linya athugis5.3 Nakalilikha ng gawaing sining na binubuong iba’t ibang linya at hugis5.4 Nakikilala ang mga pangunahin at mgapangalawang kulayI II III4. Nagagamit ang payak na mapa sapagkilala at paghanap ng mga bagay, lugar opookD. Nabibigyang kahulugan ang mgasagisag na nagpapakilala sa bansa1. Nabibigyang kahulugan ang bawat kulayng watawat2. Nabibigyang kahulugan ang araw at mgabituin sa watawat5.1 Naipakikita sa pamamagitan ngpagguhit/pagpinta at pag-awit ang mgapamamaraan ng pangangalaga sakapaligiran5.2 Nakalilikha ng dibuho ng mga bagaymula sa kapaligiran:• payak na installation sa kapaligiran• collage ng iba’t ibang tekstura• pagguhit ng mga disenyo ngdahon/bulaklak• at iba pa3. Naipakikita ang paggalang sapambansang watawat at awit4. Nasasabi ang kahalagahan ngpambansang wika bilang sagisag ng bansa5. Nakikilala si Jose Rizal bilangpambansang bayani6. Nailalarawan ang pambansang kasuotan7. Nailalarawan ang pambansang bulaklak8. Naibibigay ang katangian ng kalabawbilang pambansang sagisag9. Nasasabi ang dahilan ng pagkapili ng narabilang pambansang puno10. Nasasabi ang kahalagahan ng mgasagisag ng bansaE. Nasusuri kung bakit may pagkakaibasa katangiang pisikal ang mga Pilipino1. Nakikilala ang mga ninuno ng mga Pilipino2. Nailalarawan ang katangiang pisikal ngmga Pilipino3. Natutukoy ang ilang pangyayari sakasaysayan ng ating bansa na nagingdahilan ng pagkakaiba ng katangiang pisikalng mga Pilipino4. Nasasabi nang may kasiyahan angpagiging Pilipino anuman ang katangiangpisikalF. Nasusuri ang mga katangi-tangingugali at saloobin ng mga Pilipino nanakatutulong sa pag-unlad ngpamumuhay8

I II IIIII. PAMBANSANG PAGKAKAISA11. Naipakikita ang pagkakaroon ngkamalayan sa mga pambansang sagisag saNasasabi ang kapaki-pakinabang na gawainpara sa kabutihan ng lahatpamamagitan ng:• pagsasakilos ng wastong paggalang sawatawatA. Nakikilala na ang Pilipinas ay binubuong mga pamayanan• pag-awit ng may damdamin ng LupangHinirang• pagsasagawa ng mga batayang hakbang1. Nasasabi ang bumubuo ng isang maganakna Pilipinong sayaw na Cariñosa• pagguhit o pagpinta ng iba pang mgasagisag2. Nasasabi ang iba pang bumubuo ng maganakna PilipinoII. PAMBANSANG PAGKAKAISA1. Nailalarawan ang likas at katangi-tangingugali ng mga unang Pilipino/ninuno2. Natutukoy ang mga katangi-tangingugaling natutuhan sa dayuhan3. Nakikilala ang mga katangi-tanging ugalina nagpapakilala sa ating pagka-Pilipino4. Naipaliliwanag kung paano nakatutulong onakahahadlang sa pag-unlad ng pamumuhayang mga ugaling nagpapakilala sa atingpagka-Pilipino3. Napaghahambing ang iba’t ibang laki ngmag-anak na Pilipino4. Nahihinuha ang kinalaman ng laki ng maganaksa laki ng populasyon ng pamayanan5. Nasasabi na ang mga mag-anak naPilipino at iba pang mag-anak ang bumubuong isang pamayananB. Natatalakay ang kahalagahan ngpagtugon sa mga pangunahingpangangailangan ng pamilya1. Nasasabi na ang bawat mag-anak ay maybahaging dapat gampanan sa pagtugon sapangunahing pangangailangan1.1 Naiisa-isa ang mga pangunahingpangangailanganNakikilala ang mga gawain at pagdiriwang napansibiko at panrelihiyon tungo sapagkakaisa/pagkakabuklod ng mga PilipinoA. Natatalakay ang mga gawaingnagbubuklod sa mga Pilipino1. Nasasabi ang kahalagahan ngpagtutulungan sa pagtugon sapangangailangan1.1 Nakikilala ang iba pang pangangailanganng pamayanan bukod sa mga pangunahingpangangailangan1.2 Natutukoy ang mga gawain sapamayanan na nakatutugon sa mgapangangailangan ng pamayanan5. Natutularan ang halimbawa ng mga taongnagpakita ng mga katangi-tanging ugali atsaloobin6. Naipakikita sa lahat ng pagkakataon angmga katangi-tanging ugali ng mga PilipinoII. PAMBANSANG PAGKAKAISANakikiisa sa mga gawaing nagpapaunlad ngpamumuhayA. Nauunawaan na ang pagkakaisa ngmithiin ang siyang nagbubuklod sa mgaPilipino1. Nasasabi na ang maunlad na pamumuhayay mithiin ng mga Pilipino9

1.2 Nailalarawan ang gawain ng mga maganakna tumutulong sa pagtugon sapangunahing pangangailanganI II III1.3 Nasasabi ang kaugnayan ng dami ng taosa pamayanan sa pagtugon sapangangailangan ng mga ito1.1. Natutukoy ang mithiin ng mga Pilipino namakatugon sa pangunahingpangangailangan1.3 Nasasabi ang kahalagahan ngpagtutulungan ng babae at lalaki sapagtugon sa pangunahing pangangailangan1.4 Natatalakay kung paano natutugunanang mga pangunahing pangangailangan ngmag-anak2. Nasusuri ang epekto ng laki ng mag-anaksa pagtugon sa pangunahingpangangailangan3. Nasasabi na higit na may pagkakataonang maliit na pamilya na matugunan angmga pangangailangan nito4. Nasasabi ang kahalagahan ngpagsasagawa ng bahaging dapat gampanansa pagtugon sa pangunahingpangangailangan2. Nailalarawan ang mga gawain sapamayanan na nagpapakita ngpagkakabuklod ng mga tao sa panahon ngsakuna o kalamidad3. Nailalarawan ang tradisyong maykinalaman sa pagkakabuklod gaya ngbayanihan o palusong4. Nailalarawan kung paano nilulutas ng mgatao sa pamayanan ang kanilang suliraninB. Naipaliliwanag ang mga pagdiriwangna panrelihiyon na nagbubuklod sa mgaPilipino1. Naiisa-isa ang mga pagdiriwang napanrelihiyon na nagbubuklod sa mga Pilipino2. Nailalarawan ang mga kaugaliangkaugnay ng mga pagdiriwang napanrelihiyon2.1 Nakaaawit ng mga awiting bayan2.2 Naiguguhit ang mga kaugaliang kaugnayng mga pagdiriwang na panrelihiyon3. Naipaliliwanag kung paano nagkakabuklodang mga Pilipino sa pamamagitan ng mgapagdiriwang na ito1.2 Natatalakay ang mga bagay nanakatutulong/nakahahadlang sa pagkakamitng mithiin tulad ng:- malaking populasyon- saloobin sa paggawa- mga kaugalian ng mga Pilipino atbp.2. Nakikilala na ang mga Pilipino ay maymga karapatan at tungkulin sa paglinang ngsariling kakayahan at ng kakayahan ngkapwa3. Nagagamit ang sariling kakayahan upangmapaunlad ang pamumuhay tulad ngpagtitiwala sa sariling kakayahan4. Natatalakay ang mga pagkakataon sapamayanan/bansa na nakatutulong sapaglinang ng kakayahan5. Napatutunayan na mahalaga angpagtutulungan upang matamo ang mithiinHal.:• paggawa ng likhang sining tulad ngmyural o mosaic• pag-awit na may kinalaman sa paggawaat pagkakaisa6. Nakikilahok nang buong sigla sa iba’tibang gawain batay sa kakayahan upangmatamo ang mithiin10

6. Nakikilahok sa mga kapakipakinabang nagawain sa pagtugon sa iba pang mgapangangailangan sa paaralan atbarangay/pamayananD. Naipaliliwanag kung paanong angpagmamahal sa Panginoon aynakatutulong sa pagkakaisa ng mgaPilipino1. Natutukoy ang sariling relihiyon at ngibang Pilipino2. Nasasabi ang mga paraan kung paanomaipakikita ang pagmamahal sa Panginoon3. Naipakikita ang pagmamahal saPanginoon sa iba’t ibang paraan4. Naipakikita ang paggalang sa relihiyon ngibaE. Nakikiisa sa mga gawain sa tahanan,paaralan at barangay upang makatulongsa pangangailangan ng pamayananHal.:• pagsali sa proyektong pampaaralan,pambarangay o pampamayanan na maykinalaman sa kalinisan, kalusugan at ibapa• pagpapasalamat sa Panginoon sabiyayang natanggap• pagmamalasakit sa kapwaI II IIID. Nakikiisa sa mga gawaingpangrelihiyon at pangsibiko nanagpapamalas ng pagkakaisa1. Nakikilahok sa pagdiriwang sapamamagitan ng:• paggawa ng poster• pagsali sa timpalak pagguhit, pag-awit atpagsasayawIII. PAMBANSANG KATAPATANNaipaliliwanag ang kahalagahan ng mgakarapatan at tungkulin ng isang PilipinoA. Nasasabi na ang bawat karapatan ngbatang Pilipino ay may katumbas natungkulin1. Nakikilala ang mga karapatan ng bata namabigyan ng iba pang pangangailangan2. Naipaliliwanag ang kahalagahan ngpagkakamit sa mga karapatan at iba pangpangangailangan3. Naipaliliwanag na ang bawat karapatan aymay katumbas na tungkulin3.1 Nakikilala ang mga tungkulin ng isangbata- sa tahanan- sa paaralan- sa simbahan- sa pamayanan6. Naipagmamalaki ang anumang gawaingmarangalIII. PAMBANSANG KATAPATANNapahahalagahan ang mga karapatan attungkulin ng bawat mamamayan sapagpapaunlad ng pamumuhayA. Nauunawaan na ang bawatmamamayan ay may karapatangtumanggap ng paglilingkod sapamahalaan1. Nakikilala ang mga paglilingkod natinatanggap sa pamahalaan2. Natutukoy ang mga kabutihang naidudulotng mga paglilingkod ng pamahalaan sa pagunladng pamumuhay3. Naipaliliwanag kung paano natutugunanng pamahalaan ang mga pangangailanganng mga mamamayan3.1 Nasasabi ang pinanggagalingan ng kitang pamahalaan upang matugunan ang mgapangangailangan ng mga mamamayan4. Naipaliliwanag ang epekto/ kaugnayan ngmabilis na paglaki ng populasyon sapagbibigay ng pamahalaan ng sapat napaglilingkod pambayan12

I II III3.2 Nasasabi ang maaaring mangyari kung 5. Napahahalagahan ang mga paglilingkodhindi gagampanan ang mga tungkulin na tinatanggap sa pamahalaan4. Naisasagawa ang mga tungkulin- sa tahanan- sa paaralan- sa simbahan- sa pamayananIII. PAMBANSANG KATAPATANNagkakaroon ng kamalayan na ang bawatkarapatan ay may kaukulang tungkulinA. Nasasabi ang kahalagahan ng mgakarapatan ng batang Pilipino1. Nasasabi ang kahulugan ng karapatan2. Nakikilala ang mga karapatan ng batangPilipino3. Natatalakay kung paano maaaringtamasahin ng batang Pilipino ang kanyangmga karapatan4. Naipaliliwanag kung bakit mahalaga angmga karapatan5. Natatalakay ang mga paraang ginagawang mag-anak at iba pang ahensiya ngpamahalaan upang matiyak na tinatamasang batang Pilipino ang mga karapatanB. Natatalakay na ang bawat batangPilipino ay may natatanging kakayahan1. Nasasabi na ang bawat bata ay maynatatanging kakayahan1.1 Naiisa-isa ang mga gawaingmakakayang gawin ng isang bata1.2 Nailalarawan ang sariling kakayahan oang gawaing kayang gawin1.3 Napaghahambing ang tangingkakayahan ng bawat bata2. Nasasabi ang mga proyekto ngpamahalaan / iba pang samahan sapagpapaunlad ng kakayahan2.1 Naiisa-isa ang mga paraangnakatutulong sa isang bata upangmapaunlad ang natatanging kakayahan2.2 Natutukoy ang proyektong makakayangsalihan o lahukan upang lalong mapaunladang natatanging kakayahanB. Nauunawaan na ang mga mamamayanay may tungkulin sa pamahalaan upangmakatulong sa maunlad na pamumuhay1. Natutukoy ang mga batas na nakatutulongsa pagkakaroon ng maunlad na pamumuhay2. Nakikilala ang tungkulin ng mamamayanpara sa payapang pamumuhay3. Natutukoy ang tungkulin ng mamamayansa pangangalaga ng kapaligiran4. Nasasabi ang tungkulin ng mamamayanna tumulong sa pagpapaunlad ngpamumuhay5. Nahihinuha ang maaaring mangyari kunghindi tutuparin ang tungkuling sumunod sabatas6. Naipakikita ang pagtupad sa mgatungkulin bilang mamamayan13

6. Nasasabi na may mga proyekto angpamahalaan upang tamasahin ng batangPilipino ang mga karapatanB. Naipaliliwanag ang kahalagahan ngpagtupad sa mga tungkulin bilang isangbatang Pilipino1. Nasasabi ang kahulugan ng tungkulinI II III3. Naipakikita ang pasasalamat sapagkakataong ibinibigay ng pamahalaan atiba pang samahan na nakatutulong sapagpapaunlad ng kakayahan ng bata4. Naipaliliwanag kung paano maaaringtularan ng bata ang mga tanyag na Pilipinonoon at ngayon upang mapaunlad angsariling kakayahan2. Naiisa-isa ang mga tungkulin ng bata satahanan, paaralan at pamayanan3. Natatalakay ang kahalagahan ngpagtupad ng mga bata sa kanilang tungkulin4. Nasasabi na ang mga karapatangtinatamasa ng mga batang Pilipino ay maykatumbas na mga tungkulin5. Naisasagawa nang maluwag sa kaloobanang mga tungkulin bilang isang Pilipino4.1 Nakikilala ang ilang bayani o tanyag naPilipino noon4.2 Nasasabi ang natatanging kakayahan ngbawat isa4.3 Natatalakay ang paraan ngpagpapaunlad ng kakayahan ng mgabayani/tanyag na Pilipino noon4.4 Nakikilala ang ilang tanyag na Pilipinongayon na may natatanging kakayahan saiba’t ibang gawain4.5 Napaghahambing ang iba’t ibangparaang ginawa ng mga tanyag na Pilipinonoon/ngayon sa pagpapaunlad ng kanilangsariling kakayahan4.6 Napipili ang mabisang paraan namaaaring tularan sa pagpapaunlad ngkakayahan14

I. KINALALAGYAN AT KATANGIANGPISIKAL NG PILIPINASNaipagmamalaki ang katangi-tangingkinalalagyan at katangiang pisikal ngPilipinasMga Batayang Kasanayan sa Pagkatuto sa HEOGRAPIYA/KASAYSAYAN/SIBIKAIV V VII. ANG MGA UNANG PILIPINOA. Naipaliliwanag ang kahalagahan ngglobo at mapa sa pag-aaral ng heograpiyang sariling bansaNapahahalagahan ang uri ng pamumuhay ngmga unang PilipinoA. Nasusuri ang paraan ng pamamahalang mga unang Pilipino1. Natatalakay ang uri ng pamamahala ngmga unang PilipinoI. ANG MAMAMAYANG PILIPINO AT ANGPAGIGING KABILANG NG MGA ITO SABANSANG PILIPINASNaipagkakapuri ang mga mamamayangPilipino at ang pagiging kabilang ng mga itosa bansang PilipinasA. Napahahalagahan ang tao bilangmahalagang elemento ng estado1. Nakikilala ang mga bahagi ng mundo2. Nakikilala ang ekwador, prime meridianat international date line bilang mga guhitna nasa isip (imaginary lines)na humahati sa mundo sa mga hating globo3. Nasasabi ang mga katangian ng mgaguhit latitud (parallels) na kaagapay ngekwador3.1 Nakikilala ang mga ispesyal na guhitlatitud na kaagapay ng ekwador tulad ngTropiko ng Kanser at Tropiko ngKaprikornyo, Kabilugang Arktiko atKabilugang Antarktiko3.2 Nasasabi ang kahalagahan ng mgaispesyal na guhit latitud (parallels)4. Nasasabi ang katangian ng mga guhitlonghitud1.1 Nailalarawan ang pamahalaangbarangay1.2 Nailalarawan ang pamahalaang sultanato1.3 Naihahambing ang pamahalaangsultanato sa pamahalaang barangay2. Natatalakay ang kahalagahan ng batas sapag-uugnayan ng mga Pilipino3. Nakabubuo ng konklusyon tungkol saparaan ng pamamahala ng mga unangPilipinoB. Nasusuri ang kalagayang panlipunanng mga unang Pilipino1. Naipaliliwanag ang kalagayang panlipunanng mga unang Pilipino1.1 Naiisa-isa ang mga bagay na maykinalaman sa pamumuhay na panlipunan1. Nasusuri ang balangkas ng populasyonayon sa gulang at kasarian ng mga bumubuonito1.1 Nakikilala ang mga katangian ngpopulasyon na makatutugon sa pag-unlad ngbansa1.2 Nasasabi ang kabuuang populasyon ngPilipinas1.3 Naipaliliwanag ang mga salik na maykinalaman sa paglaki ng populasyon1.4 Naipaliliwanag ang kahalagahan ngmalulusog at matatalinong mamamayan sapagpapaunlad ng isang bansa2. Nailalarawan ang pagkakaiba ngpopulasyon sa mga pook urban at pook rural3. Nakikilala ang pagkakaiba ng distribusyonat dami o kapal ng populasyon15

4.1 Nasasabi ang kahalagahan ng mgaispesyal na guhit longhitud• Prime Meridian• International Date Line5. Naipaliliwanag ang kahulugan ng grid6. Nagagamit ang grid bilang pantulong sapaghanap ng isang lugar sa globo at mapa7. Nasasabi na ang layo ng mga lugar samundo ay nasusukat sa digri7.1 Nakikilala ang digri latitud(° lat) bilang panukat ng layo ng lugarpahilaga at patimog mula sa ekwadorIV V VI2. Natatalakay ang iba’t ibang antas ng 4. Naiisa-isa ang dahilan ng pandarayuhankatayuan sa lipunan7.2 Nakikilala ang digri longhitud (° long)bilang panukat ng layo ng lugar pasilanganat pakanluran mula sa prime meridian8. Nagagamit ang North Arrow/CompassRose sa pagsasabi ng direksiyon9. Nagagamit ang pangunahin atpangalawang direksiyon sa pagsasabi ngkinalalagyan ng isang lugar batay salokasyon ng ibang lugar (relative location)10. Nagagamit ang globo/mapa sa pagtukoyng tiyak na kinalalagyan ng Pilipinas11. Nagagamit ang iskala ng mapa sapagsasabi ng sukat at layo ng isang lugar saibang lugar3. Naipaliliwanag kung paano pinahalagahanng mga unang Pilipino ang mga kababaihan4. Natatalakay ang uri ng edukasyon ng mgaunang Pilipino5. Nailalarawan ang relihiyong Paganismo atIslam6. Nahihinuha kung paano lumaganap saibang bahagi ng bansa ang relihiyong Islam7. Natatalunton sa mapa angpinagmulan at ang paglaganap ng relihiyongIslam sa ilang bahagi ng Pilipinas8. Nakabubuo ng konklusyon tungkol sakalagayang panlipunan ng mga unangPilipinoC. Nabibigyang halaga ang pamamaraanng paghahanapbuhay ng mga unangPilipino1. Naibibigay ang kahalagahan ngpinagkukunang-yaman sa hanapbuhay ngmga unang Pilipino2. Nailalarawan ang teknolohiyang ginamitng mga unang Pilipino sa Panahon ng Batoat Panahon ng Metal5. Naibibigay ang epekto ng pandarayuhansa pook na nilisan at sa pook na nilipatan6. Napaghahambing ang kapal ngpopulasyon ng rehiyon sa bansa sa tulongng mapaB. Natutukoy ang mga taong bumubuo ngbansang Pilipinas1. Nakapagbibigay ng mga patunay na angPilipino ay magkakatulad sa hilig at paraanng pamumuhay dulot ng isang kasaysayan atheograpiya2. Nakikilala ang mga pagpapahalaga atpaniniwalang nagbubuklod sa mga Pilipino3. Naibibigay ang kahulugan ngpagkakapantay-pantay ng tao4. Naibibigay ang kahalagahan ng matapatna paglilingkod ng mga pinuno at kawani ngpamahalaan5. Nakikilala ang ilang tradisyunal napagpapahalaga ng mga Pilipino6. Natatalakay kung paanong ang isangpagpapahalaga ay nakatutulong onakahahadlang sa pag-unlad ng bansa16

11.1 Nakikilala na ang malalaking bagay aymaaaring katawanin ng maliit na bagay11.2 Nakikilala na ang iskala ay angkaugnayan ng sukat sa mapa sa sukat salupa11.3 Nakikilala ang iba’t ibang paraan ngpagsulat ng iskala12. Nasusukat ang layo ng isang lugar satulong ng iskala ng mapaIV V VI3. Nasusuri ang paraan ng pagmamay-ari nglupa ng mga unang PilipinoB. Naiuugnay ang lokasyon at ang ibapang salik na pangheograpiya sa klima ngisang lugar1. Naipaliliwanag kung paanong ang pag-ikotng mundo sa kanyang aksis ay nagigingdahilan ng araw at gabi1.1 Nasasabi na ang mundo ay umiikot sakanyang sariling aksis minsan sa loob ng 24oras1.2 Nasasabi ang dahilan ng pagkakaiba ngtemperatura sa araw at gabi2. Naipaliliwanag kung paanong ang pagligidng mundo sa araw ay nagiging dahilan ngpagkakaiba ng panahon at klima sa iba’tibang bahagi ng mundo2.1 Natutukoy na ang mundo ay lumiligid saaraw sa loob ng 365 ¼ araw4. Nakabubuo ng konklusyon tungkol saparaan ng paghahanapbuhay ng mga unangPilipinoII. PANAHON NG ESPANYOLNabibigyang halaga ang pagbabagongnaganap sa pamumuhay ng mga Pilipino sapanahon ng EspanyolA. Napahahalagahan ang paraan ngpamamahala ng mga Espanyol1. Natutukoy ang uri ng pamahalaang sentralat pamahalaang lokal2. Naiisa-isa ang mga opisyales at angkanilang tungkulinB. Napahahalagahan ang pagbabago sapamumuhay na panlipunan ng mgaPilipino dulot ng kulturang Espanyol1. Nabibigyang katwiran ang uri ngpanahanan ng mga Pilipino1.1 Nailalarawan ang iba’t ibang uri ngpanahanan1.2 Naipaliliwanag ang naging dahilan ngmga pagbabago sa panahanan177. Nakabubuo ng konklusyon na angmagkakatulad na pagpapahalaga atpaniniwala ng mga Pilipino ay nagingbatayan ng pambansang pagkakaisaII. ANG TERITORYO NG PILIPINAS ATMGA LIKAS NA YAMAN NITONapahahalagahan ang mga hanggananat ang matalinong pagpapasya sa paggamitat pangangalaga ng likas na yamanA. Natatalunton ang mga hangganan atlawak ng teritoryo ng Pilipinas1. Nagagamit ang grid sa globo at mapa sapaghanap ng isang lugar2. Natutukoy ang hanggahan at lawak ngteritoryong sakop ng Pilipinas3. Nailalarawan ang lokasyong insular/bisinalng Pilipinas4. Nasasabi ang kahalagahan ng lokasyonng Pilipinas ayon sa latitud at karatig bansaB. Nasusuri ang mga salik nanakatutulong sa pagbubuklud-buklod ngmga Pilipino bilang isang bansa1. Nailalarawan ang topograpiya ng bansa2. Nahihinuha ang epekto ng katangiangpangheograpiya ng Pilipinas sapagpapanatili ng isang bansang nagkakaisa

IV V VI1.3 Natatalakay ang ginawang pag-aangkopng mga Pilipino ng kanilang panahanan sapatakaran ng mga Espanyol2.2 Nasasabi na ang mundo ay nakahilig sakaniyang aksis ng 23 ½ habang lumiligid saarawC. Napahahalagahan ang matalinongpagpapasya sa paggamit sa likas nayaman ng Pilipinas2.3 Natatalakay kung bakit ang iba’t ibangbahagi ng mundo ay tumatanggap ng iba’tibang tindi ng sikat ng araw habang lumiligidsa mundo2.4 Napaghahambing ang panahon sa iba’tibang latitud ayon sa posisyon ng mundohabang lumiligid sa araw3. Naiuugnay ang klima sa lokasyon ngbansa3.1 Nailalarawan ang klima ng Pilipinas ayonsa lokasyon nito sa mundo3.2 Nakikilala na ang Pilipinas ay isangbansang tropikal4. Nasusuri ang epekto ng iba pang salik(temperatura, dami ng ulan) na maykinalaman sa klima ng bansa4.1 Nagagamit ang mapang pangklima sapaglalarawan ng klima sa iba’t ibang bahaging bansaC. Naiuugnay ang klima sa uri ng mgapananim at hayop sa bansa1. Naiisa-isa ang uri ng pananim at hayop sabansa2. Nabibigyang-katwiran ang nagingreaksiyon ng mga Pilipino sa Kristiyanismo2.1 Nasasabi ang bahaging ginagampananng simbahan sa pagpapalaganap ngKristiyanismo at sa pamamahala ng bansa3. Nakabubuo ng konklusyon tungkol sakahalagahan ng edukasyon sa pamumuhayng mga Pilipino3.1 Nailalarawan ang mga paaralang itinatagng mga pari at misyonero3.2 Naipaliliwanag ang epekto ngedukasyong kolonyal sa pagpapahalaga ngmga Pilipino3.3 Napaghahambing ang mga tradisyunal atdi-tradisyunal na bahaging ginampanan ngbabae sa lipunan3.4 Natatalakay ang pangangailangan sapagpapa-buti ng katayuan ng mga babae4. Naipaliliwanag ang epekto ng kulturangEspanyol sa kulturang Pilipino4.1 Nasusuri ang ginawang pag-aangkop ngmga Pilipino sa kulturang ipinakilala ngEspanyol1. Natutukoy ang mga likas na yaman ngbansa2. Napapangkat-pangkat ang mga likas nayaman ayon sa uri3. Natutukoy ang mga yamang matatagpuansa iba’t ibang pook ng bansa sa tulong ngmapang pangkabuhayan4. Nasasabi ang matalino/di-matalinong mgaparaan ng paggamit ng mga likas na yamansa pagpapanatili nito5. Naipaliliwanag ang epekto ng matalino/dimatalinongpaggamit ng likas na yaman sapagpapanatili nito5.1 Naiisa-isa ang mga di kanais-nais napangyayaring nakapipinsala sa mga likas nayaman sa kapaligiran na nagdudulot ng dimabuti sa tao6. Nakabubuo ng konklusyon na angmatalinong pagpapasya sa paggamit ng likasna yaman ay may kinalaman sapagtataguyod ng pagiging malaya ng estado18

2. Naiuugnay ang uri ng pananim at hayopsa klima ng bansa3. Naipaliliwanag ang kinalaman ng klima sauri ng pananim sa bansaII. PAMBANSANG PAGKAKAISANapahahalagahan ang pagsisikap ngbawat rehiyon sa pagpapaunlad ng bansaA. Natatalakay ang naging kontribusyonng bawat rehiyon sa pag-unlad ng bansa1. Naipaliliwanag kung ano ang rehiyon2. Naiisa-isa ang 17 rehiyon ng bansa2.1 Naituturo sa mapa ng Pilipinas ang iba’tibang rehiyon at mga lalawigang bumubuosa bawat isa3. Nailalarawan ang katangiangpangheograpiya ng bawat rehiyon4. Napaghahambing ang mga rehiyon ayonsa katangiang pangheograpiya ng mga ito4.1 Nagagamit ang mga pananda (legend)sa mapa sa paglalarawan ng katangiangpisikal ng mga rehiyonIV V VI5. Nakapagbibigay katibayan sapagkamalikhain ng mga Pilipino sa musika,sining at panitikan5.1 Naiisa-isa ang mga Pilipinong kilala samusika, sining at panitikanC. Nasusuri ang mga patakarangpangkabuhayan ng mga Espanyol saPilipinas1. Naiisa-isa ang mga patakarangpangkabuhayan ng mga Espanyol2. Naipaliliwanag ang sis-temang kasama atang epekto nito sa pamumuhay ng mgamagsasaka3. Nailalarawan ang polo y servicios o angsapilitang paggawa4. Natatalakay ang epekto ng sapilitangpaggawa sa mga Pilipino5. Naipaliliwanag ang naging reaksiyon ngmga Pilipino sa mga patakarangpangkabuhayan ng mga Espanyol6. Nasusuri ang kaugnayan ng kalakalanggalyon sa paraan ng pangangalakal sakolonyang PilipinasD. Napahahalagahan ang mga paraan ngpangangalaga sa teritoryo at mga likas nayaman1. Naiisa-isa ang mga batas na maykinalaman sa pangangalaga ng teritoryo atmga likas na yaman ng bansa2. Nakapagbibigay ng opinyon tungkol samahahalagang isyu na may kinalaman salikas na yaman3. Nakikilahok sa mga gawain, proyekto okilusan para sa pangangalaga sa teritoryo atlikas na yaman ng bansaIII.BAHAGING GINAGAMPANAN NGPAMAHALAAN AT MAMAMAYAN PARASA KABUTIHAN NG BANSANapahahalagahan ang bahagingginagampanan ng pamahalaan atmamamayan para sa kabutihan ng bansaA. Naipaliliwanag ang kahalagahan ngpamahalaan sa isang bansa1. Naipaliliwanag kung ano ang pamahalaan2. Nakikilala ang katangian ng isangbansang demokratiko6.1 Nahihinuha ang epekto sa kalakalan ngpagbubukas ng daungan ng Maynila3. Napaghahambing ang mga pamahalaanayon sa tunay na pinanggagalingan ngkapangyarihan19

4.2 Nakagagawa ng payak na mapa ngsariling rehiyon na ginagamit ang mgasagisag• pagguhit• paper mosaic• at iba pa5. Natutukoy ang mga pangunahing likas nayaman at yaman tao ng bawat rehiyon6. Naiuugnay ang pangunahing industriya,produkto at hanapbuhay sa katangiangpangheograpiya ng rehiyonIV V VI6.2 Nakapagbibigay ng reaksiyon tungkol saepekto ng kalakalang galyon sa pamumuhayng mga PilipinoIII. PANAHON NG MGA AMERIKANONabibigyang halaga ang pagbabago saparaan ng pamumuhay ng mga Pilipino sapagdating ng mga AmerikanoA. Natatalakay ang ginawangpamamahala ng mga Amerikano sa mgaPilipino4. Nakikilala ang sistemang pampamahalaanng bansa5. Nasasabi ang mga sangay ngpamahalaan at ang bahaging ginagampananng bawat isa6. Nasusuri kung bakit mahalaga angpamahalaan sa pangangalaga ng kapakananat kaligtasan ng mga mamamayan7. Nasasabi kung bakit kailangan angpamahalaanB. Nasusuri kung paano nakikiisa angbawat rehiyon sa pag-unlad ng bansa1. Natutukoy ang paraan ng pag-aasahan ngbawat rehiyon2. Naipaliliwanag kung paano nakatutulongsa pag-unlad ng bansa ang pagpapabuti ngprodukto ng mga rehiyon2.1 Nasasabi ang mga pagdiriwang naidinaraos ng bawat lalawigan/rehiyonkaugnay ng mga pangunahing produkto nitoHal.:Lanzones Festival – CamiguinBangus Festival – PangasinanPilipinyahan – CaviteTinapahan – Tarlac, Lemery, Batangas1. Natatalakay ang uri ng pamahalaangmilitar at pamahalaang sibil2. Naiisa-isa ang mga hakbang na ginawa ngpamahalaan para sa unti-unting paglilipat samga Pilipino ng kapangyarihang mamahala3. Natutukoy ang mahahalagangpangyayaring may kinalaman sapagkakaroon ng malayang pamahalaan4. Naipagmamalaki ang pagsisikap ng mgaPilipino na magkaroon ng malayangpamahalaanB. Nabibigyang halaga ang mgapagbabago sa panlipunang pamumuhaysa pagdating ng mga Amerikano1. Nailalarawan ang uri ng panahanan ngmga Pilipino8. Naiisa-isa ang mga paraang ginagawa ngpamahalaan upang mapangalagaan angkapakanan at kaligtasan ng mamamayanB. Naipakikita ang mga kanais-nais nakilos ng isang matapat na mamamayangPilipino tungo sa ikabubuti ngsambayanang Pilipino1. Nasasabi kung sino ang mamamayangPilipino ayon sa Saligang Batas2. Nasasabi ang mga batayang karapatan atkalayaang tinatamasa ng mga mamamayangPilipino ayon sa Saligang Batas3. Nasusuri ang ilang paraang nakatutulongsa pangangalaga ng mga karapatan20

IV V VIIII. PAMBANSANG PAGMAMALAKI 2. Naipaliliwanag ang dahilan ng pagbuo ngmga lungsodNapahahalagahan ang kulturangnagpapakilala ng ating pagka-PilipinoA. Napatutunayan na ang mga Pilipino aymay sariling lupain at kultura bago paman magkaroon ng pakikipag-ugnayan saibang tao1. Natutukoy ang itinuturing na unangPilipino2. Nasasabi ang pinanggalingan ng mgaunang Pilipino3. Natatalakay ang katangian ng materyal atdi-materyal na bahagi ng kultura ng mgaunang Pilipino4. Nailalarawan ang uri ng panahanan ngmga unang Pilipino5. Nasusuri ang katangian ng mgapanahanang ito3. Nahihinuha ang mga dahilan ngpagbabago sa populasyon ng pamayanan/bansa4. Nasusuri ang kinalaman ng pag-unlad ngtransportasyon at komunikasyon sapamumuhay ng mga Pilipino5. Nasusuri ang sistema ng edukasyon atrelihiyong ipinakilala ng mga AmerikanoC. Nabibigyang halaga ang mgapagbabago sa pangkabuhayangpamumuhay ng mga Pilipino1. Naipaliliwanag ang mga programangpangkabuhayang pinairal ng Estados Unidossa Pilipinas2. Naipaliliwanag ang mga patakaran ngpamahalaan sa paglutas ng mga suliraningpangkabuhayan4. Natatalakay ang mga pangyayaringnakahahadlang sa pagtatamasa ng mgakarapatan5. Naipaliliwanag kung bakit mahalaga angpagtatamasa ng mga kalayaan at karapatanng tao sa kaunlaran at pangangalaga ngdemokrasyaIV. PAGPAPANATILI NG KALAYAAN NGBANSANapahahalagahan ang pagpapanatili ngkalayaan ng isang bansaA. Natatalakay ang kahalagahan ngsoberaniya sa pagpapanatili ng kalayaanng isang bansa1. Nabibigyang-konklusyon na ang isangbansang malaya ay may soberaniya1.1 Naipalilliwanag ang kahalagahan ngpanloob na soberaniya (internal sovereignty)ng bansa6. Nasasabi ang kaugnayan ng panahanansa pamumuhay ng mga unang Pilipino7. Nabibigyang-katwiran ang pag-aangkopna ginawa ng mga unang Pilipino sa kanilangkapaligiran3. Natatalakay ang mga natutuhan sapanahon ng mga Amerikano at ang nagingepekto nito sa kabuhayan ng bansa1.2 Naipaliliwanag ang kahalagahan ngpanlabas na soberaniya (externalsovereignty) ng bansa2. Nabibigyang halaga ang mga karapatangtinamo ng bansa nang ito ay magkaroon ngkalayaan21

IV V VIIV. PANAHON NG KOMONWELT8. Nabibigyang katwiran ang mgapagbabago sa panahanan ng mga Pilipino sapagdating ng mga dayuhanB. Naipaliliwanag ang kaugnayan sapagpapayaman ng kultura ng pakikipagugnayansa ibang bansa1. Nakikilala ang mga unang dayuhangnakipag-ugnayan sa bansa2. Nasasabi ang mga dahilan ng pakikipagugnayansa mga ninuno3. Naipaliliwanag ang paraan ngpakikipagkalakalan ng mga ninuno sa mgadayuhan3.1 Natutukoy ang mga produkto at kalakalng mga unang Pilipino3.2 Nailalarawan ang paraan ng kalakalan ngmga unang Pilipino3.3 Natatalunton sa mapa ang ruta ngkalakalan ng mga unang Pilipino3.4 Nasasabi ang mga bansangnakipagkalakalan sa Pilipinas at anglokasyon ng mga ito4. Naituturo sa mapa ang mga bansa saAsya na unang nakipag-ugnayan sa PilipinasNabibigyang halaga ang pagbabago saparaan ng pamumuhay ng mga Pilipinosa panahon ng KomonweltA. Natatalakay ang mga pagbabago sapamumuhay ng mga Pilipino sa panahonng Komonwelt1.Natatalakay ang balangkas at layunin ngpamahalaang Komonwelt2. Naiisa-isa ang programangpampamahalaan ng Komonwelt para sa mgaPilipino3. Natatalakay ang kahalagahan ngpaglinang ng pambansang wika4. Naiisa-isa ang mga programa para sakatarungang panlipunanB. Naipaliliwanag ang mga pagbabago salipunan noong panahon ng Komonwelt1. Nailalarawan ang uri ng panahanangnaitatag sa paglipat ng mga taga-Luzon attaga-Visayas sa Mindanao2. Naipaliliwanag ang pagkilala sa karapatanng kababaihan3. Natatalakay ang mga pagbabagong pangedukasyonat panrelihiyon2.1 Naiisa-isa ang mga karapatang tinamong bansa ng ito ay magkamit ng ganap nakalayaan2.2 Naipaliliwanag ang kahalagahan ng mgakarapatang tinamo ng bansa nang ito aymaging ganap nang malaya3. Nabibigyang katwiran kung bakitkailangang ipagtanggol ng mga mamamayanang kalayaan at hangganan ng teritoryo ngbansa3.1 Naiisa-isa ang mga pakina-bang ng mgaPilipino sa teritoryong sakop ng Pilipinas3.2 Natatalakay ang mga paraan ngpagtatanggol sa mga hangganan at teritoryong bansa4. Nasusuri ang mga paraang ginawa ngmga makabayang Pilipino sa pagkakamit ngkalayaanB. Nabibigyang-katwiran ang pakikipagugnayanng Pilipinas sa ibang bansa1. Natatalakay ang paraan ng pakikipagugnayanng Pilipinas sa ibang bansa sa iba’tibang panahon2. Naipaliliwanag ang kahalagahan ngpakikipag-ugnayan ng Pilipinas sa ibangbansa, sa mga bansang maunlad atpapaunlad22

5. Nagagamit ang iskala sa pagsukat ng mgalayo nito sa PilipinasC. Naipaliliwanang kung paanong angkulturang Pilipino ay nahaluan ng kulturang iba’t ibang bansang nakipag-ugnayandito1. Nailalarawan ang naging kontribusyon ngmga unang dayuhan sa katutubong kulturangPilipino2. Nailalarawan ang mga pangyayaringnaging daan upang ang Pilipinas ay maginglupang sakop ng mga Espanyol3. Natatalakay ang mga naging pagbabagosa kultturang Pilipino dulot ng pakikipagugnayansa mga Espanyol3.1 Natatalunton/naituturo sa mapa ang mgalugar sa bansa na unang nagkaroon ngpakikipag-ugnayan sa mga Espanyol3.2 Nasasabi ang mabuti at di-mabutingepekto sa kulturang Pilipino ng pananakopng Espanyol4. Naipaliliwanag kung bakit di lumaganapang kristiyanismo sa kabundukanIV V VIC. Nasusuri ang programangpangkabuhayan sa panahon ngKomonwelt1. Nailalarawan ang mga suliraningpangkabuhayan sa panahon ng Komonwelt2. Naipaliliwanag ang mga patakaran ngpamahalaan sa paglutas ng mga suliraningpangkabuhayan3. Natatalakay ang mga natutuhan sapanahon ng KomonweltV. PANAHON NG MGA HAPONESNabibigyang halaga ang pamumuhay ngmga Pilipino sa panahon ng mga HaponesA. Naipaliliwanag ang sistema ngpamahalaang Hapones sa Pilipinas1. Natutukoy ang mga pangyayari tungo sapagka-katatag ng Ikalawang Republika ngPilipinas2. Nailalarawan ang pamahalaangpambansa na itinatag ng mga Hapones3. Natatalakay ang naging patakaran ngpamahalaang Hapones sa edukasyon3. Natatalakay ang mga naitulong ng mgaPilipino bilang mamamayan ng daigdig atkontribusyon ng Pilipinas sa mga samahangpangrehiyon at pandaigdig4. Nabibigyang-halaga ang epekto saPilipinas ng pagsapi sa mga samahangpanrehiyon at pandaigdig4.1 Naiisa-isa ang mga samahangpanrehiyon at pandaigdig na kinaaaniban ngPilipinas4.2 Natatalakay ang mga kabutihan/dikabutihangnaidudulot sa bansa ng pagsapisa mga panrehiyon at pandaigdigangsamahanV. ANG MAMAMAYAN AT PAMAHALAANSA PAG-UNLAD NG BANSANG PILIPINASNapahahalagahan ang pagsisikap ngmamamayan at ng pamahalaan upangumunlad ang bansang PilipinasA. Naipaliliwanag kung paanoitinataguyod ang kaunlaran ng isangbansa1. Nasasabi ang kahulugan ng kaunlaran5. Naipaliliwanag ang mga pagbabago sakulturang Pilipino sa panahon ng mgaAmerikano2. Naiisa-isa ang mga palatandaan ngkaunlaran sa larangan ng kabuhayan, kulturaat pulitika23

5.1 Naipaliliwanag ang mga pangyayaringnaging daan sa pagiging kolonyangAmerikano ng Pilipinas5.2 Nakikilala ang ilang pagbabagongnaganap sa kulturang Pilipino dahilan sapagsakop ng Estados Unidos5.3 Napipili ang mabuti at di-mabutingimpluwensiya ng Estados Unidos sakulturang Pilipino5.4 Natutukoy ang naging epekto sakulturang Pilipino ng panahon ng HaponesD. Nabibigyang halaga ang naging epektosa kasalukuyang kultura ng mganatutuhan sa nakaraan1. Nagagamit ang time linesa pagkilala ng ilang mahahalagangpangyayari sa kasaysayan ng bansaIV V VIB. Naipaliliwanag ang panlipunangpamumuhay ng mga Pilipino1. Nailalarawan ang naging uri ngpamumuhay ng mga Pilipino1.1 Nasasabi ang dahilan ng kanilangpagpapalipat-lipat ng tirahan2. Naiisa-isa ang mga pangunahingsuliraning pangkabuhayan ng bansa3. Nasusuri ang mga programa ngpamahalaan sa paglutas ng suliraningpangkabuhayan4. Naiuugnay ang mga natutuhang paraan sapaglutas ng mga suliraning pangkabuhayannoon sa paglutas ng katulad na suliraninngayonVI. PANAHON NG IKATLONG REPUBLIKA3. Nailalarawan ang isang maunlad na bansasa larangan ng kabuhayan, kultura at pulitikaB. Napahahalagahan ang mga hakbang naisinagawa ng pamahalaan sapagtataguyod ng kaunlaran ng bansa1. Naipaliliwanag kung paano itinataguyodng pamahalaan ang pambansang adhikaingumunlad ang bansa1.1 Naiisa-isa ang mga patakaran at mgaprogramang pangkabuhayang inilunsad ngpamahalaan sa pag-unlad ng bansa1.2 Naiisa-isa ang paraang ginagawa ngpamahalaan para sa pagpapabuti ng uri ngedukasyon2. Naiuugnay ang kahalagahan ngedukasyon at kalusugan ng mamamayan sapagpapaunlad ng kabuhayan ng bansa1.1 Nakikilala ang time line at ang gamit nitosa pag-aaral ng kasaysayan2. Natutukoy ang mga natutuhan sa mgapangyayari sa nakaraan na maaaring maykaugnayan sa kasalukuyan3. Naiuugnay ang kasalukuyang kultura samga nakaraang pangyayariNabibigyang halaga ang kalagayan ngpamumuhay ng mga Pilipino sa panahon ngIkatlong RepublikaA. Natatalakay ang uri ng pamamahala saIkatlong Republika1. Naiisa-isa ang mga pangulongnanungkulan at kanilang patakaran atprograma sa pamamahala3. Nabibigyang katwiran ang mga paraangginagawa ng pamahalaan para mapaunladang agham at teknolohiya4. Nabibigyang katwiran ang paraangginagawa ng pamahalaan sa kabuhayan ngbansa upang makaagapay sa globalisasyon4.1 Nasasabi ang kahulugan ngglobalisasyon24

4. Nagagamit ang magagandang natutuhansa mga nakaraang pangyayari sakasaysayan ng bansa upang mapabuti atmaitaguyod ang kasalukuyang kulturaIV.PAMBANSANG KATAPATANNapahahalagahan ang pagpapanatili atpagpapaunlad ng mga Pilipino sa sarilingkultura na makatutulong sa kabutihan ngbansaA. Nasusuri ang mga batas at programang pamahalaan sa pagpapanatili atpagpapaunlad ng sariling kultura1. Natutukoy ang mga batas at programa ngpamahalaan sa pagpapanatili atpagpapaunlad sa sariling kultura2. Natatalakay ang karapatan ng mgamamamayan sa pagpa-panatili atpagpapaunlad ng sariling kulturaIV V VI2. Napipili ang mga natutuhan sa panahongito na makatutulong sa paglutas ng mgasuliraning panlipunan sa kasalukuyan3. Natatalakay ang tungkulin at pananagutanng mamamayan sa pagpapanatili ng sarilingkultura4. Nahihinuha ang maaaring mangyari sakultura ng bansa kung hindi gagawin ng mgamamamayan ang kanilang tungkulin atpananagutanB. Nasusuri ang kalagayan ngpanlipunang pamumuhay ng mga Pilipino1. Nahihinuha ang layunin ng pamahalaan sapagtatatag ng Pambansang Pangasiwaan ngpaglilipat tirahan at pagsasaayos2. Naipaliliwanag ang binibigyang diin ngedukasyon sa Ikatlong Republika3. Naipaliliwanag kung paanopinahahalagahan ang mga Pilipino salarangan ng sining3.1 Nakikilala ang mga katangi-tangingPilipino na natanyag sa panitikan at musika4. Natatalakay ang mga bahagingginampanan ng mga kababaihan sa paglutasng mga suliraning panlipunanC. Naipaliliwanag ang mga pagsisikap ngmga Pilipino na mapatatag at maisaayosang kabuhayan sa panahon ng IkatlongRepublika1. Nasusuri ang mga dahilan ng paglaganapng suliraning pangkabuhayan2. Nasasabi ang epekto ng paglaganap ngsuliraning pangkabuhayan sa pamumuhayng mga Pilipino254.2 Natutukoy ang mga hakbang naisinasagawa ng pamahalaan upangmakaagapay sa globalisasyon ang mgamamamayan nito4.3 Naipaliliwanag ang kahalagahan ngpagkakaroon ng mga dayuhangmamumuhunan sa bansaC. Nabibigyang halaga ang bahagingginagampanan ng mga mamamayan sapagtataguyod ng kaunlaran ng bansa1. Naipaliliwanag kung paano itinataguyodng mga mamamayan ang kaunlaran ngbansa1.1 Naipaliliwanag ang kahalagahan ngpangangalaga sa sarili upang makatulong sapagpapaunlad ng bansa1.2 Naipaliliwanag kung paano makatutulongsa pag-unlad at pagsulong ng bansa angpagtitiwala sa sariling kakayahan1.3 Naibibigay ang kahulugan ng pagigingproduktibo1.4 Naipaliliwanag kung paano nagigingproduktibo ang isang tao2. Nasasabi ang mga katangian ng isangtaong may tamang saloobin sa paggawa

5. Naisasagawa ang makakayanangtungkulin at pananagutan sa pagpapanatili atpagpapaunlad ng kultura ng bansaB. Naipagmamalaki ang mga Pilipino saiba’t ibang panahon na nagpaunlad/nagpapaunlad ng sariling kultura1. Naiisa-isa ang mga Pilipinongnagpaunlad/nagpapaunlad ng kultura2. Natutukoy ang kanilang tanging nagawapara sa pagpapaunlad ng sariling kultura3. Napahahalagahan ang mga Pilipinongnagpaunlad/ nagpapaunlad sa sarilingkultura4. Naisasagawa ang makakayanan sapagpapanatili at pagpapaunlad ng sarilingkulturaIV V VI3. Natutukoy ang mga paraang isinasagawang pamahalaan upang mapabuti angkabuhayan ng bansa4. Napahahalagahan ang patakarang“Pilipino Muna”VII. PAMAMAHALA SA ILALIM NG BATASMILITAR AT IKAAPAT NA REPUBLIKANapahahalagahan ang mgapagpupunyagi ng mga Pilipino tungo sapagpapatatag ng bansaA. Naipaliliwanag ang mga pagbabago sapamamahala sa bansa sa panahon ngBatas Militar1. Naiisa-isa ang mga pangyayari nanagbigay-daan sa pagtatakda ng batasmilitar2. Nailalarawan ang naging reaksiyon ngmga Pilipino sa pagbabago sa paraan ngpamamahala sa bansa2.1 Naibibigay ang ilang batas at tuntunin ngpamahalaan sa panahong itoB. Nailalarawan ang kalagayan ngpanlipunang pamumuhay ng mga Pilipinosa panahon ng Batas Militar1. Natatalakay ang ilangsuliraning/programang panlipunan sapanahong ito263. Nasasabi ang mga katangian ng isangmatalinong mamimili4. Naiuugnay ang kahalagahan ngpagtangkilik sa sariling produkto sa pagunladat pagsulong ng bansa5. Nakikilala ang mga paraan ng wastongpaggamit ng mga kalakal at paglilingkod6. Naipaliliwanag ang kaugnayan ngpagpapabuti/ pagpapaunlad ng uri ngprodukto/kalakal ng bansa sa pag-unlad ngkabuhayan nito6.1 Nasasabi ang mga paraan ngpagpapabuti/pagpapaunlad ng uri ngprodukto/kalakal ng bansa6.2 Naipaliliwanag ang kahalagahan para sabansa ng pagkakaroon ng mgamamamayang may sapat na kasanayan atkakayahan sa paggawa7. Natatalakay ang kahalagahan nang mulingpaggamit ng mga bagay na patapon8. Naipakikita ang kaugnayan ng pagtitipidsa enerhiya sa pag-unlad ng bansa9. Natatalakay kung paano pinananatili atpinauunlad ng mga Pilipino ang kultura ngbansa

IV V VI2. Naipaliliwanag ang paraang isinagawa ngpamahalaan upang mapangalagaan angkaligtasan ng bansa3. Nasusuri ang programa ng pamahalaan sapaglutas ng mga suliraning panlipunan atpangkabuhayanC. Nabibigyang katwiran ang nagingreaksiyon ng mga Pilipino sa patakaranng Batas Militar1. Natutukoy ang mga pagbabago saSaligang Batas ng 19732. Nahihinuha ang magiging epekto ngpaggawad ng higit na kapangyarihan sapangulo3. Naipaliliwanag ang naging reaksiyon ngmga Pilipino sa Batas Militar4. Nasasabi ang mabuti at di-mabutingpatakaran ng Batas MilitarVIII. ANG PILIPINAS SA PANAHON NG‘BAGONG REPUBLIKA’ 1981-1988Napahahalagahan ang ipinakitangkagitingan ng mga Pilipino sa pakikiisa sapagkakamit ng makatarungang pamumuhayA. Nasusuri ang kalagayan ngpamumuhay sa panahon ng “BagongRepublika”10. Natutukoy ang ilang pambansangisyu/suliranin na nakapipigil sa pag-unlad ngbansa tulad ng drug abuse; child abuse;crime atbp.11. Nakapagbibigay ng makatotohanangmungkahi sa paglutas ng mga pambansangsuliranin12. Nakalalahok sa proyekto ng pamahalaantungo sa kaunlaran ng bansa27

IV V VI1. Nasasabi ang dahilan ng pagbagsak ngekonomiya noong 19832. Nailalarawan ang programangpangkabuhayan at ang epekto nito sapamumuhay ng tao3. Nabibigyang katwiran ang nagingreaksiyon ng mga Pilipino sa mga patakaranng pamahalaanB. Naipagmamalaki ang pakikipaglabanng mga Pilipino sa muling pagkakamit ngdemokrasya sa mapayapang paraan1. Natatalakay ang bahaging ginagampananng kababaihan sa panahong ito2. Nailalarawan ang reaksiyon ng mgaPilipino nang mawalang halaga angkarapatan sa pagboto3. Nailalarawan ang EDSARevolution noong Pebrero 25, 19863.1 Nasasabi ang tungkuling ginampanan ngmedia sa panahon ng “EDSA Revolution”3.2 Natatalakay ang kabayanihang ginawang mga Pilipino sa pakikiisa sa mulingpagkakamit ng karapatan at kalayaan4. Natatalakay ang epekto ng People Powerpara sa pagkakamit ng kalayaan28

IV V VIIX. ANG PILIPINAS PAGKARAAN NGEDSA REVOLUTION(1986- KASALUKUYAN)Napahahalagahan ang mga patakaran atprograma ng pamahalaan tungo sa pagpapatatagng demokrasyaA. Nasasabi ang mga patakaran atprograma sa pamamahala ng mgapangulong nanungkulan pagkatapos ngEDSA Revolution at sa kasalukuyan1. Naibibigay ang patakaran ng isangdemokratikong pamahalaan2. Natatalakay ang mga paraan ngpangangalaga sa demokrasya atpagpapanatili nito3. Napahahalagahan ang muling pagtatatagng demokrasya4. Naiisa-isa ang mga suliraning pampulitika,pangkabuhayan at panlipunan nakinakaharap ng bansa5. Natatalakay ang mga paraan/programangisinasagawa sa paglutas ng mga suliraningito6. Natatalakay ang epekto ng mga patakaranat programang ito sa pamumuhay ng tao29

MAKABAYAN(EDUKASYONG P ANTAHANAN ATP ANGKABUHAYAN)30

MGA INAASAHANG BUNGAEDUKASYONG PANTAHANAN AT PANGKABUHAYANMITHIIN: Nagkakaroon ng mga kaalaman, kasanayan at kanais-nais na saloobin at pagpapahalaga; nagkakaroon ng mgakaranasang makaagham at teknolohikal upang maging produktibo at responsableng kasapi ng tahanan; nakapag-aambagupang maging matatag ang mag-anak, pamayanan at bansaPagkatapos ng Ikaanim na Baitang, nagtatamo at nagagamit ng mag-aaral ang mga kaalaman, kasanayan at wastong saloobinsa pagiging responsable at karapat-dapat na kasapi ng mag-anak at sa iba’t ibang gawaing pangkabuhayan na makatutulong sapagpapaunlad ng mag-anak, pamayanan at bansa.Pagkatapos ng ikalimang Baitang, nagkakaroon ang mag-aaral ng karagdagang kaalaman, kasanayan at wastong saloobin sapagiging responsable at karapat-dapat na kasapi ng mag-anak at sa mga gawaing nakatutulong at nakapagpapaunlad ng maganakat pamayanan.Pagkatapos ng Ikaapat na Baitang, nakakamit ng mag-aaral ang mga kaalaman, kasanayan, at wastong saloobin sa pagigingresponsable at karapat-dapat na kasapi ng pamilya at sa mga gawaing nakatutulong sa pagpapaunlad ng pamumuhay ng maganak.31

A. Nakakamit ang mga kaalaman, kasanayan atwastong saloobin na kailangan para sa sarilingpag-unlad at sa kasiya-siyang pamumuhay ngpamilyaEDUKASYONG PANTAHANAN AT PANGKABUHAYANIKAAPAT NA BAITANG IKALIMANG BAITANG IKAANIM NA BAITANGA. Natatamo ang mga karagdagang kaalaman,kasanayan at wastong saloobin sa pagtugon samga pansarili at pangmag-anak napangangailangan tungo sa kasiya-siyangpamumuhay1. Naisasagawa ang mga tungkuling pansarili ayonsa kakayahan1.1 Napananatiling malinis at maayos ang sarili 1.1 Nakasusunod nang kusang-loob sa mgapamamaraang pangkalinisan at pangkalusugansa panahon ng pagdadalaga/pagbibinataA. Natatamo ang mga natatanging kaalaman,kasanayan at saloobin na makatutulong sapagpapaunlad ng pangkabuhayan atpanlipunang pamumuhay ng mag-anak1. Nagagampanan ang bawat tungkulin para sa sarili 1. Napangangalagaan nang lubusan ang sarili1.1 Naisasagawa nang may kasanayan angwastong pangangalaga sa sarili tungo samaayos at mabikas na paggayak1.1.1 Nakikilala ang mga kagamitan sapaglilinis at pag-aayos ng sarili1.1.2 Naisasagawa ang wastong pamamaraanng paglilinis at pag-aayos ng sarili1.1.3 Napangangalagaan ang mga kagamitansa paglilinis/pag-aayos ng sarili1.2 Nagagamit ang kaalaman sa wasto at maayosna pangangalaga ng sariling kasuotan1.2.1 Natutukoy ang uri ng kasuotan at mgabahagi nito1.2.2 Natutukoy ang mga payak na sira ngkasuotan1.2.3 Naisasaayos nang wasto ang mga sirang kasuotan sa pamamagitan ngpananahi sa kamay tulad ng: tastas na laylayan tanggal na butones tuwid na punit1.2.3.1 Natutukoy ang gamit ng bawatkagamitan sa pananahi1.1.1 Natatalakay ang mga pagbabagongnagaganap sa isangnagdadalaga/nagbibinata1.1.2 Natatalakay ang kahalagahan ngwastong pangangalaga ng katawan sapanahon ng pagreregla/kapag bagongtuli1.1.3 Naisasagawa ang wastongpangangalaga ng katawan sa panahonng pagbibinata at pagdadalaga1.2 Napangangalagaan nang wasto at maayos angpansarili at pang-mag-anak na kasuotan1.2.1 Nagagamit ang angkop na kasuotan saiba’t ibang panahon at pagkakataon1.2.2 Nakasusunod sa mga pangkaligtasan atpangkalusugang gawi na may kinalamansa wastong pangangalaga ng kasuotan1.2.3 Nakapagkukumpuni ng sira/punit ngdamit sa pamamagitan ng pananahi sakamay tulad ng: pahilis/tatlong sulok na punit pagtatagpi1.2.3.1 Natutukoy ang iba pang sira ngdamit at ang paraan ngpagkukumpuni ng mga ito321.1.1 Natatalakay ang kahalagahan ngpagpapanatiling maayos at mabikas napaggayak1.1.2 Natutukoy ang mga kailangan upangmaging maayos at mabikas ang tindig1.1.3 Naipakikita ang maayos at mabikas napaggayak1.2 Nakauugalian ang pangangalaga ng mgakasuotan at kagamitan1.2.1 Natatalakay ang pang-araw-araw nagawain sa pangangalaga ng kasuotanat kagamitan1.2.2 Nakagagawa ng plano ng pang-arawarawna gawain sa pangangalaga ngkasuotan at kagamitan1.2.3 Nakasusunod sa plano ng paglilinis atpag-aayos ng mga kasuotan atkagamitan1.2.3.1 Nakasusunod sa mgapanuntunang pangkalusugan atpangkaligtasan sapaglilinis/pag-aayos ngkagamitan

IKAAPAT NA BAITANG IKALIMANG BAITANG IKAANIM NA BAITANG1.2.3.2 Naisasagawa ang mgapanimulang hakbang ngpananahi sa kamay pag-aayosng mga sirang kasuotan1.2.3.2 Naisasagawa ang wastongpagkukumpuni ng mga sirangkasuotan1.2.4 Naipakikita ang mga paraan upangmapanatiling maayos ang kasuotan1.2.4 Naipakikita ang wastong pamamaraan ngpamamalantsa1.2.3.2 Naisasagawa ang wastongpaglilinis/pag-aayos ngkasuotan/kagamitan ayon saplano/iskedyul(Hal. wastong pagtiklop) paglalaba ng mga damit panloob pag-aalis ng mga karaniwangmantsa sa damit2. Nakatutulong sa pagkakaroon ng maayos atkasiya-siyang pamumuhay ng mag-anak2.1 Naipakikita ang maayos na pagsasamahan ngmga kasapi ng mag-anak2.1.1 Naisasagawa ang pag-aalaga sanakababatang kapatid2.1.1.1 Natatalakay ang mga paraan ngpag-aalaga sa nakababatangkapatid tulad ng pagpapaligo,pagbibihis, pagpapakain atpakikipaglaro2.1.1.2 Naipakikita ang wastong paraanat mga panuntunangpangkalusugan/pangkaligtasansa pag-aalaga ng nakababatangkapatid2.1.2 Nakalalahok sa mga gawaing nauukolsa paglilinis ng tahanan/bakuran2.1.2.1 Natutukoy ang mga gawaingnauukol sa paglilinis ngtahanan/bakuran2. Nakatutulong sa pagtugon sa mgapangangailangan ng mag-anak tungo sa maayos atkasiya-siyang pamumuhay2.1 Naisasagawa ang kasiya-siyang pakikitungo samga kasapi ng mag-anak2.1.1 Naisasagawa ang wastong pamamaraanng pag-aalaga ng maysakit, matanda atiba pang kasapi ng mag-anak2.1.1.1 Natatalakay ang mga paraan ngpag-aalaga ng maysakit,matanda at iba pang kasapi ngmag-anak2.1.1.2 Naipakikita ang wastongpamamaraan/panuntunangpangkalusugan/pangkaligtasansa pag-aalaga ng maysakit,matanda at iba pa2.1.2 Naisasagawa nang kusang-loob ang mgapinagtutulungang gawain sa tahanan2.1.2.1 Natutukoy ang mga paraan ngpag-aayos at pagpapaganda ngtahanan2. Nagagampanan nang kusang-loob ang tungkulinat pananagutan ng ibang kasapi ng mag-anakayon sa sariling kakayahan tungo sa kasiyasiyangpamumuhay ng mag-anak2.1 Naipamamalas nang maluwag sa kalooban atnaisasagawa ang tiyak na tungkulin ng ibangkasapi ng mag-anak upang magkaroon ngkasiya-siyang pamumuhay2.1.1 Naisasagawa ang wastong pag-aalagasa sanggol2.1.1.1 Natutukoy ang pagkakaiba-ibang mga pisikal na katangian ngmga sanggol2.1.1.2 Naipakikita ang wastongpamamaraan/panuntunangpangkalusugan/pangkaligtasansa pag-aalaga ng sanggol2.1.2 Naisasagawa ang pangangasiwa samga gawaing pantahanan sa maayos atmatipid na pamamaraan2.1.2.1 Natatalakay ang mga salik nadapat isaalang-alang samabisang pangangasiwa samga gawaing pantahanan33

IKAAPAT NA BAITANG IKALIMANG BAITANG IKAANIM NA BAITANG2.1.2.2 Natatalakay ang mga paraan sa2.1.2.2 Nakagagawa ng talatakdaan ngpaglilinis ng tahanan/bakuranmga gawain ng mag-anak para2.1.2.3 Naipakikita ang wastong paraansa paglilinis ng tahanan atnasusunod ang panuntunangpangkalusugan/pangkaligtasan2.1.2.4 Nagagamit sa maayos atmatipid na pamamaraan angmga kasangkapan at kagamitansa paglilinis2.1.2.5 Napananatiling malinis angtahanan/bakuran ayon sakakayahan2.1.3 Nakatutulong sa paghahanda atpagdudulot ng masustansiya, mura atsapat na pagkain para sa mag-anak2.1.3.1 Natutukoy ang tatlongpangunahing pangkat ngpagkain at ang kabutihang dulotng bawat pangkat2.1.3.2 Naisasagawa ang mga payak nagawaing-kamay tulad ngpagbabalat, pagtatalop,paghihiwa, at iba pa2.1.3.3 Nakasusunod sa mgapanuntunang pangkalusugan atkaligtasan sa pagluluto atpagdudulot ng pagkain2.1.3.4 Nakatutulong sa pagluluto ngpagkain sa matipid napamamaraan2.1.3.5 Nakapagliligpit ng mgakagamitan na pinaglutuan atpinagkainansa isang araw2.1.2.3 Naipakikita ang paraan ng pagaayosng tahanan2.1.2.4 Nakasusunod sa talatakdaan ngmga gawain at sa panuntunangpangkalusugan/pangkaligtasan2.1.2.5 Nakagagawa ng kagamitangpantahanan tungo sapagpapaganda at pag-aayos ngtahanan sa mahusay at matipidng pamamaraan2.1.3 Naisasagawa ang wastong paraan ngpaghahanda at pagdudulot ng pagkainayon sa laki ng mag-anak2.1.3.1 Natatalakay ang mga salik nadapat isaalang-alang sapagbabalak ng pagkain2.1.3.2 Nakapagbabalak ngmasustansiya, mura at sapat napagkain para sa mag-anak2.1.3.3 Naisasagawa ang wastongparaan ng pamimili2.1.3.4 Nakasusunod sa wasto atmatipid na pamamaraan ngpaghahanda/pagluluto ngpagkain nang may kasiyahan2.1.3.5 Nakapagdudulot ng pagkain sabuong mag-anak sa wastongparaan at may kasiyahan2.1.2.2 Natatalakay ang mga paraan sapaggawa sa tahanan at mgapinagkukunan ng kailangan2.1.2.3 Nasusunod ang talatakdaan ngmga gawain sa maayos atmatipid na pangangasiwa ngmga gawaing pantahanan atang panuntunangpangkalusugan atpangkaligtasan2.1.2.4 Nailalapat ang mga paraan samabisang pangangasiwa atgawaing pantahanan2.1.3 Naisasagawa ang wastong paraan ngpaghahanda at pagdudulot ng pagkaingangkop sa iba’t ibang okasyon2.1.3.1 Natatalakay ang mga salik nadapat isaalang-alang sapagbabalak ng pagkaingangkop para sa iba’t ibangokasyon2.1.3.2 Nakapagbabalak ngmasustansiya, mura at sapat napagkaing angkop sa okasyon2.1.3.3 Nailalapat ang kaalaman samatalinong pamimili2.1.3.4 Nasusunod ang wastongpamamaraan sa paghahandang pagkaing angkop saokasyon2.1.3.5 Nakapagdudulot ng pagkaingangkop sa okasyon sa wastongparaan34

IKAAPAT NA BAITANG IKALIMANG BAITANG IKAANIM NA BAITANG2.1.3.6 Naipakikita ang kasiyahan sapaglilinis ng pinaglutuan at nghapag-kainan ng may kasiyahan2.1.3.6 Naipakikita ang wastong paraanng pagliligpit ng mga tirangpagkain upangmapakinabanganB. Nakakamit ang mga kaalaman, kasanayan atwastong saloobin sa mga gawaingnakatutulong sa pagpapaunlad ng pamumuhayng mag-anak1. Natatamo ang mga kaalaman, kasanayan atwastong saloobin sa pagtatanim ng gulay namapagkakakitaan1.1 Natatalakay ang kahalagahan ng pagtatanimng iba’t ibang gulay1.1.1 Natutukoy ang mga gulay sapamayanan na maaaring itanim1.1.2 Nasasabi ang mga kabutihang nakukuhasa pagtatanim ng gulay1.2 Nagagamit ang angkop na kasangkapan sapagtatanim ng gulay1.2.1 Naiisa-isa ang iba’t ibang kagamitan atkasangkapan sa paghahalaman at anggamit ng mga ito1.2.2 Naipakikita ang wastong paggamit ngangkop na kasangkapan1.3 Nasusunod ang mga panuntunangpangkalusugan at pangkaligtasan sapangangalaga ng halamang-gulay1.4 Naisasagawa ang paghahanda ng lupangpagtataniman1.4.1 Naiisa-isa ang mga hakbang sapaghahanda ng lupa1.4.2 Naipakikita ang wastong paraan ngpaghahanda ng lupang pagtatanimanB. Natatamo ang mga karagdagang kaalaman,kasanayan at wastong saloobin sa mgagawaing nakatutulong at nakapagpapaunlad sakabuhayan ng mag-anak at pamayanan1. Napalalawak ang kaalaman, kasanayan at wastongsaloobin sa pagtatanim ng halamang ornamental1.1 Natatalakay ang kahalagahan ng pagtatanimng halamang ornamental1.1.1 Natutukoy ang mga halamangornamental sa pamayanan na maaaringitanim1.2 Naipakikita ang wastong paggamit ngkasangkapan at ang paraan ng pangangalaganito1.2.1 Natutukoy ang mga kagamitangpanghalili sa mga kasangkapan sapaghahalaman1.2.2 Naipamamalas ang pagkamaparaanupang matugunan ang kakulangan sakasangkapan/ kagamitan sa pagtatanim1.3 Naisasagawa ang panuntunangpangkalusugan at pangkaligtasan sapaghahalaman1.4 Nakasusunod sa wastong paraan ngpagtatanim1.4.1 Nakagagawa ng simpleng plano/”layout”ng taniman1.4.2 Nasusunod ang wastong paraan ng dituwirangpagtatanim ng mga halamangornamentalB. Nagagamit ang mga kaalaman, kasanayan atwastong saloobin sa iba’t ibang gawaingpangkabuhayang makatutulong sapagpapaunlad ng pamumuhay1. Nagagamit ang kaalaman, kasanayan at wastongsaloobin sa paghahalaman upang mapabuti atmapaunlad ang uri ng pamumuhay at kapaligiran1.1 Naipaliliwanag ang kahalagahan ngkasanayan sa paghahalaman at kabutihangnaidudulot nito sa pamumuhay ng mag-anak1.2 Nagagamit nang wasto ang mga kasangkapanat kagamitan sa paghahalaman1.2.1 Nakagagawa ng kasangkapangpanghalili upang may magamit sapaghahalaman1.2.2 Naipakikita ang paggamit ng angkop nakasangkapan sa paghahalaman1.3 Nailalapat ang mga panuntunangpangkalusugan at pangkaligtasan sapaghahalaman1.4 Nailalapat ang kaalaman at kasanayan sapagtatanim1.4.1 Nakapagpaplano ng isang makaaghamna gawaing pang-agrikultura tulad ng“bio-intensive gardening” at iba pa1.4.2 Nakasusunod sa plano sa paghahandang lupang taniman35

IKAAPAT NA BAITANG IKALIMANG BAITANG IKAANIM NA BAITANG1.5 Naisasagawa ang wastong paraan ng dituwirangpagtatanim ng mga halamangornamental1.5 Nakasusunod sa wastong pamamaraan ngtuwirang pagtatanim ng gulay1.5 Naisasagawa ang wastong paraan ngpagtatanim ng mga puno at ibang halaman satuwiran at di-tuwirang paraan1.6 Naisasagawa ang wastong pangangalaga ngmga halamang-gulay1.6.1 Natatalakay ang mga paraan ng pagaalagang mga halamang-gulay1.6.2 Naipakikita ang wastong pangangalagang halamang-gulay tulad ng pagdidilig,pagbubungkal, at iba pa1.7 Nakasusunod sa wastong paraan ng pag-aaning mga produkto1.6 Naisasagawa ang wastong pangangalaga nglupa at mga pananim1.6.1 Naipakikita ang hakbang sa paggawang “compost/basket composting”1.6.2 Naipakikita ang wastong pangangalagang lupa at mga pananim1.7 Naisasagawa ang wastong paraan ng pagsasapamilihanng mga halamang ornamental1.6 Nailalapat ang iba’t ibang paraan ngpangangalaga ng lupa at ng halaman1.6.1 Naipakikita ang paraan ng pagsugpo ngpeste at sakit ng halaman1.6.2 Naipakikita ang wastong paraan ngpaglagay ng abono1.7 Naisasagawa ang angkop at maayos naparaan ng pag-aani ng tanim o produkto1.7.1 Natutukoy ang mga salik na dapatisaalang-alang sa pag-aani1.7.1 Natutukoy ang mga palatandaan ng mgahalaman na maaari ng ipagbili1.7.1 Naipakikita ang angkop na paraan ngpag-aani1.7.2 Natatalakay ang mga palatandaan ngbunga/tanim na maaaring anihin1.7.2 Nakasusunod sa mga alituntunin sapagbibili ng produkto1.7.3 Naipakikita ang paraan ng pag-aani ngtanim1.8 Naisasagawa ang wastong pag-aayos nginaning produkto at ang pagbibili nito1.8 Nakasusunod sa wastong pamamahala nginani1.8.1 Naipakikita ang pag-aayos ng inani 1.8.1 Naisasagawa ang angkop na paraan ngpag-iimbak/pag-aayos ng inani salalagyan1.8.2 Natatalakay ang pagbibili ng inani 1.8.2 Nakasusunod sa umiiral na alituntuninsa pagpepresyo at pagbibili ng produkto1.8.3 Nakasusunod sa wastong paraan ngpagsasapamilihan ng inani1.9 Nakapag-iingat ng talaan ng gastos at kinita 1.8 Naipakikita ang wastong pagtutuos ng ginasta 1.9 Nakapagtutuos ng nagastos/kinita sa2. Natatamo ang mga kaalaman, kasanayan atwastong saloobin sa pagpaparami ng halamangpananimat kita sa pinagbiling produkto2. Napalalawak ang kaalaman at kasanayan sapagpaparami ng halamang pananimpagtatanim ayon sa iniingatang talaan2. Nagagamit ang kaalaman at kasanayan sapagpaparami ng halamang-kahoy/iba panghalaman2.1 Nasasabi ang kahalagahan ng gawaingpagnanarseri2.2 Natutukoy ang iba’t ibang gawain sapagnanarseri2.3 Nasasabi ang mga salik na dapat isaalangalangsa pagpili ng lugar para sa isang narseri2.1 Nasasabi ang mga salik na dapat isaalangalangsa pagnanarseri2.2 Natatalakay ang mga gawaing kaugnay ngpagnanarseri at pagpaparami ng halaman2.3 Natutukoy ang mga kasangkapan/kagamitansa pagnanarseri2.1 Naipaliliwanag ang kahalagahan ng pagsunodsa maka-agham na pamamaraan ngpagnanarseri2.2 Natatalakay ang mga gawain sa pagpaparaming mga tanim at punongkahoy2.3 Nakapagpaplano ng isang narseri upangmakatipid sa espasyo36

IKAAPAT NA BAITANG IKALIMANG BAITANG IKAANIM NA BAITANG2.4 Naiisa-isa ang mga kasangkapan at kagamitan 2.4 Nakapagpaplano ng isang narseri 2.4 Nakagagamit ng angkop na kasangkapan atsa pagnanarserikagamitan2.5 Nasusunod ang mga simpleng pamamaraansa pagnanarseri (Hal.: pagpili ng butongpananim)2.5.1 Naipakikita ang wastong hakbang sapagpaparami ng halamang napili2.5.2 Nasusunod ang mga panuntunangpangkalusugan at pangkaligtasan sapagnanarseri2.6 Naipakikita ang wastong paraan ngpangangalaga ng mga tanim sa narseri2.7 Natatalakay ang mga payak na gawain sapangangasiwa ng mga tanim sa narseri2.7.1 Naiisa-isa ang mga gawain sapangangasiwa ng mga tanim sa narseri3. Naipakikita ang kawilihan sa pag-aalaga ng hayopsa tahanan tulad ng aso, kalapati at iba pa3.1 Nasasabi ang kahalagahan ng pag-aalaga nghayop sa tahanan3.2 Natutukoy ang iba’t ibang hayop na maaaringalagaan3.3 Nasasabi ang wastong pamamaraan sa pagaalagang hayop3.4 Nakasusunod sa mga panuntunangpangkalusugan sa pag-aalaga ng hayop2.5 Naisasagawa ang mga pangunahingpamamaraan sa pagnanarseri at pagpaparaming halaman tulad ng pagpupunla atpagpapaugat2.5.1 Naipakikita ang paraan sapagpaparami ng halaman tulad ngpagpupunla/ pagpapaugat2.6 Naipakikita ang kaalaman/kasanayan sapangangasiwa ng mga tanim sa narseri2.6.1 Naisasagawa ang wastongpangangalaga ng mga punla at tanimsa narseri3. Naisasagawa sa wastong pamamaraan ng pagaalagang mga manok at kauri nito3.1 Natutukoy ang mahusay na uri/lahi ngmanok/kauri na aalagaan3.2 Napipili ang mahusay na uri/lahi ngmanok/kauri na aalagaan3.2.1 Natatalakay ang iba’t ibang uri/lahi ngmanok/kauring aalagaan3.3 Nasusunod ang wastong pamamaraan sa pagaalagang manok/kauri3.4 Nakasusunod sa mga panuntunangpangkalusugan at pangkaligtasan sa pagaalagang hayop372.5 Naisasagawa ang maka-agham napamamaraan ng pagnanarseri2.5.1 Naisasaalang-alang ang mga salik sapagpaparami ng halaman sapamamaraang artipisyal at asekswal2.6 Naisasagawa ang wasto at masistemangpangangalaga ng mga halaman2.6.1 Naisasagawa ang pagsugpo ng sakit/peste ng mga halaman2.7 Naisasagawa ang maayos na pangangasiwang mga punla/tanim sa narseri2.7.1 Naipakikita ang wastong paraan ngpagbibili ng mga tanim2.7.2 Nakapagtutuos ng gastos at kinita3. Natatamo ang kaalaman, kasanayan, wastongsaloobin at kawilihan sa pag-aalaga ng hayoptulad ng kambing at kauri nito3.1 Naipaliliwanag ang kahalagahan ngkasanayan sa pag-aalaga ng hayop3.2 Nakapipili ng mga hayop na aalagaan atpagkakakitaan3.2.1 Natatalakay ang mga salik na dapatisaalang-alang sa pagpili ng aalagaanghayop upang mapagkakakitaan3.3 Nagagamit ang kaalaman sa paggawa ngplano ng pag-aalaga ng hayop3.4 Naisasagawa ang maka-agham napamamaraan ng pag-aalaga ng hayop3.4.1 Natatalakay ang mga maka-agham napamamaraan ng pag-aalaga ng hayop

IKAAPAT NA BAITANG IKALIMANG BAITANG IKAANIM NA BAITANG3.4.2 Nakasusunod sa mga panuntunangpangkalusugan at pangkaligtasan sapag-aalaga ng hayop3.4.3 Naipakikita ang mga maka-agham napamamaraan ng pag-aalaga ng hayop3.5 Naipakikita ang wastong pag-aalaga ng hayop 3.5 Naipakikita ang kasiyahan sa pag-aalaga nghayop3.6 Nakatutulong sa pamamahala ng mgaproduktong galing sa inaalagaang hayop3.6.1 Naiisa-isa ang pamamaraan sapagsasapamilihan ng produkto3.6.2 Nakasusunod sa mga umiiral naalintuntunin sa pook ukol sa pagbibili ngmga produkto3.5 Naisasagawa ang pagbibili ng mga produktonang may kahusayan3.5.1 Natatalakay ang mga paraan ngpagbibili ng mga produkto3.5.2 Nakasusunod sa mga umiiral napamamalakad tungkol sa pamamahaging mga produkto3.6 Naisasagawa nang maingat angpagtutuos/pagkukuwenta ng pinagbilhan3.7 Naipakikita ang kawilihan sa pag-aalaga nghayop na mapagkakakitaan4. Natatamo ang kaalaman, kasanayan, wastongsaloobin at kawilihan sa pag-aalaga ng isda(optional)4.1 Naipaliliwanag ang kahalagahan ngkasanayan sa pag-aalaga ng isda4.1.1 Natatalakay ang kabutihang naidudulotsa pag-aalaga ng isda4.2 Nakapipili ng isdang aalagaan atpagkakakitaan4.2.1 Natatalakay ang mga salik na dapatisaalang-alang sa pagpili ng aalagaangisda4.3 Nagagamit ang kaalaman at kasanayan sapaghahanda ng plano ng pag-aalaga ng isda4.4 Naisasagawa ang maka-agham na mgapamamaraan ng pag-aalaga ng isda4.4.1 Natatalakay ang maka-agham na mgapamamaraan sa pag-aalaga ng isda38

IKAAPAT NA BAITANG IKALIMANG BAITANG IKAANIM NA BAITANG4.4.2 Nakasusunod sa mga panuntunangpangkalusugan at pangkaligtasan sapag-aalaga ng isda4.5 Nakapag-aani ng mga inalagaang isda satamang panahon at wastong pamamaraan4.6 Naisasagawa ang wastong pagbibili ng mgaisdang inani4.6.1 Natatalakay ang mga paraan ngpagbibili ng mga produkto4.6.2 Nakasusunod sa mga umiiral napamamalakad tungkol sa pagbibili ngmga isdang inani4.7 Naisasagawa ang pagtutuos/pagkukuwenta ngpinagbilhan4.8 Naipakikita ang kawilihan sa pag-aalaga ngisda4. Nagagamit ang panimulang kaalaman at batayangkasanayan sa pagkukumpuni ng mga sirangkagamitan sa tahanan4. Napapalawak ang mga kaalaman at kasanayan sapagkukumpuni ng mga sirang kagamitan satahanan at paaralan5. Nagagamit ang kaalaman, kasanayan, wastongsaloobin at kawilihan sa pagkukumpuni ng mgasirang bahagi ng bahay4.1 Naisasagawa ang pagkukumpuni ng mgasirang kagamitan sa tahanan4.1.1 Natutukoy ang mga kasiraan sa mgakagamitan tulad ng maluwag na turnilyo,tanggal na pako, at iba pa4.1.2 Natutukoy ang angkop na mgamateryales, kasangkapan at kagamitangkakailanganin4.1.3 Naiisa-isa ang mga hakbang sapagkukumpuni ng sirang kagamitan4.1.4 Naisasagawa ang pagkukumpuni ngkagamitan sa matipid at ligtas napamamaraan5. Nakakamit ang panimulang kaalaman at batayangkasanayan sa paggamit ng mga kasangkapan atmateryales sa pagbuo ng isang kapaki-pakinabangna proyekto sa gawaing-kamay5.1 Natatalakay ang kahalagahan ng pagkakaroonng kasanayan sa gawaing-kamay4.1 Naisasagawa ang pagkukumpuni ng mgasirang kasangkapan4.1.1 Natutukoy ang mga sirang bahagi ngkasangkapan tulad ng paa ng silya,mesa, at iba pa4.1.2 Nakapaghahanda ng mga materyalesat kasangkapan at kagamitangkakailanganin4.1.3 Nakasusunod sa wastong paraan ngpagkukumpuni4.1.4 Napahahalagahan ang pagkukumpuning mga sirang kagamitan sa tahanan5. Napalalawak ang mga kaalaman at kasanayan samga gawaing industriya na makatutugon sa mgapangangailangang pansarili at pang-mag-anak5.1 Nakikilala ang iba’t ibang uri ng gawaingindustriya395.1 Nagagamit ang mga kasangkapan/materyalessa tahanan bilang pansamantalang tugon sapangangailangan5.1.1 Natutukoy ang abahagi ng bahay nadapat ayusin5.1.2 Nasusuri ang mga kagamitan/materyales na maaaringpansamantalang magamit5.1.3 Nakasusunod sa wastong paraan ngpag-aayos ng sirang bahagi ng bahay5.1.4 Napahahalagahan ang natapos na pagaayosng sirang bahagi ng bahay6. Nagagamit ang kaalaman, kasanayan, wastongsaloobin at kawilihan sa mga gawaing industriyaupang mapabuti at mapaunlad ang uri ngpamumuhay6.1 Naipaliliwanag ang kahalagahan ng iba’tibang gawaing industriya sa ikauunlad ngmag-anak, pamayanan at bansa

IKAAPAT NA BAITANG IKALIMANG BAITANG IKAANIM NA BAITANG5.2 Nasasabi ang kabutihang naidudulot ng mgagawaing industriya sa mag-anak5.2 Naipakikita ang wastong pamamaraan ngpaggamit ng mga kasangkapan at iba pangkagamitan at ang pangangalaga ng mga ito6.1.1 Natatalakay ang kabutihang natatamong mag-anak at/o pamayanan mula saiba’t ibang industriya5.3 Natatalakay ang mga kagamitan at gamit ngmga materyales na mayroon sa pamayanan5.4 Naiisa-isa ang mga paraan sa matipid napaggamit ng mga materyales, oras, lakas,salapi, at iba pa5.5 Nakabubuo ng isang kapaki-pakinabang naproyekto5.5.1 Nakapipili ng proyektong kapakipakinabangayon sa materyales atkagamitang matatagpuan sa pamayanan5.5.2 Nakagagawa ng isang simpleng planong proyekto5.5.3 Napipili ang mga kasangkapan atmateryales na gagamitin5.5.4 Naiisa-isa ang mga hakbang sa pagbuong proyekto5.5.5 Naisasagawa ang pagbuo ng proyekto5.5.6 Nasusunod ang mga panuntunangpangkalusugan at pangkaligtasan sapaggawa5.5.7 Nagagamit ang wastong paraan ngpaglalagay ng pintura o barnis5.6 Naipakikita ang interes sa gawain sapamamagitan ng tuluy-tuloy na paggawa saloob ng takdang-oras5.7 Napahahalagahan ang natapos na proyektoHalimbawa: pagpapakita sa kaibigan,magulang, at iba pa5.3 Naihahanda nang may kahusayan ang planong isang gawain5.3.1 Nakapipili ng gawain ayon sapangangailangan, kakayahan atpinagkukunan5.3.2 Naihahanda ang disenyo ng proyektongnapili5.3.3 Naitatala ang dami, espisipikasyon athalaga ng mga materyales at kagamitangkailangan sa paggawa5.3.4 Naitatala ang wasto at maingat napaggamit ng mga kasangkapan atkagamitan5.4 Naipakikita ang wasto at maingat na paggamitng mga kasangkapan at kagamitan5.4.1 Nakapipili ng kasangkapan, kagamitan atmateryales na gagamitin5.4.2 Naipakikita ang wastong pangangalagang mga kasangkapan at kagamitangginamit6.2 Nakapipili ng isang mapagkakakitaang gawain6.3 Nakapagpaplano nang may angkop naispesipikasyon6.3.1 Nakalilikha ng disenyo ng napilinggawain6.3.2 Nakapagkukuwenta ng mga materyalesna gagamitin6.3.3 Natutukoy ang mga angkop nakasangkapang gagamitin6.3.4 Naitatala ang wastong hakbang sapaggawa ng proyekto6.4 Nagagamit nang may kawilihan angkakayahan at kasanayan sa pagbuo ngproyekto6.4.1 Nakapaghahanda ng mgakasangkapan, kagamitan at materyalesna kakailanganin6.4.2 Nakasusunod sa panuntunangpangkalusugan at pangkaligtasannakaugnay ng mga gawain6.5 Nakasusunod sa wastong hakbang ng pagbuong gawain tulad ng pagsusukat, pagpuputol,pagpapakinis, pagbubuo, pagtatapos, at ibapa40

IKAAPAT NA BAITANG IKALIMANG BAITANG IKAANIM NA BAITANG5.4.3 Nakasusunod sa panuntunangpangkalusugan at pangkaligtasan sapaggawa ng proyekto6.6 Nakapagsusuri ng gawaing natapos upanglalo itong mapabuti5.5 Nakasusunod sa mga hakbang sa paggawa ngproyekto ayon sa plano5.5.1 Natutukoy ang mga pangunahingpamamaraan sa gawain at pangangalagang mga kasangkapan at kagamitangginamit5.5.2 Nakatitipid sa paggamit ng mgamateryales, oras, lakas, salapi at iba pa5.6 Naipakikita ang pagpapahalaga sa natapos naproyekto6.7 Naisasagawa ang wastong pangangalaga atpagliligpit ng mga kasangkapan, materyales atkagamitang ginamit6.8 Nakapagtutuos ng ginasta/kikitain kungipagbibili ang natapos na proyekto5.7 Naisasaalang-alang ang kinalabasan ngpagpapahalaga sa natapos na proyekto5.8 Nakapagtutuos ng ginasta/kikitain kungipagbibili ang natapos na proyekto6. Nakapagluluto ng mura at masustansiyang kakanino “snack” na mapagkakakitaan7. Natatamo ang kaalaman, kasanayan, wastongsaloobin at kawilihan sa paghahanda ng pagkainupang mapabuti at mapaunlad ang uri ngpamumuhay6.1 Natutukoy ang mga masustansiyang kakanin 7.1 Naipapaliwanag ang kahalagahan ngkasanayan sa paghahanda ng pagkain para sasarili, sa mag-anak at pamayanan6.2 Nakapagpaplano tungkol sa kakaning lulutuin 7.1.1 Natutukoy ang kabutihang naidudulot ngpaghahanda at pagdudulot ng pagkain6.2.1 Natatalakay ang mga salik na dapatisaalang-alaang sa pagpili ng lulutuingkakanin7.2 Nakapipili ng uri ng pagkaingmapagkakakitaan6.2.2 Napipili ang kakaning lulutuin 7.2.1 Natatalakay ang mga salik na dapatisaalang-alang sa pagpili ng uri ngpagkain6.2.3 Naitatala ang dami, ispisipikasyon at 7.3 Nakagagawa ng plano sa paghahanda nghalaga ng mga sangkap na kakailanganin6.3 Nagagamit ang batayang kaalaman samatalinong pamimilipagkaing mapagkakakitaan7.4 Nagagamit ang kaalaman at kasanayan sapaghahanda ng pagkaing maipagbibili41

IKAAPAT NA BAITANG IKALIMANG BAITANG IKAANIM NA BAITANG6.4 Nakasusunod sa mga panuntunangpangkalusugan at pangkaligtasan sapaghahanda at pagliligpit ng mga kagamitangginamit6. Naisasagawa ang simpleng pamamaraan ng pagimbakng pagkain para sa mag-anak6.1 Nasasabi ang kahalagahan ng pag-iimbak ngpagkain6.2 Natutukoy ang iba’t ibang batayan sa pagiimbakng pagkain tulad ng pag-iimbak ngpagkaing napapanahon, pagkaing sariwa, atiba pa7.4.1 Naisasaalang-alang angmga salik sa samatalinong pamimili6.5 Nakasusunod sa resiping napili 7.4.2 Naipakikita ang wastong gawi sapaggawa upang makatipid ng lakas,oras at pinagkukunan6.6 Nabibigyan ng halaga ang pagkaing ipagbibili 7.4.3 Natatalakay ang mga pamamaraan ngpagpapanatili ng sustansiya, anyo atlasa ng pagkaing ihahanda6.7 Nakapagkukuwenta ng pinagbilhan/ipagbibili 7.4.4 Naipakikita ang iba’t ibang gawaingkamaysa paghahanda ng pagkain6.8 Naipakikita ang kasiyahan sa paggawa 7.4.5 Nagagamit ang iba’t ibang paraan ngpagluluto7.4.6 Nakasusunod sa resipe7.4.7 Naipakikita ang kasanayan sapagpapanatiling malinis at maayos angpinaggawaan at ang mgakasangkapang ginamit7.5 Napahahalagahan ang pagkaing inihandaayon sa pamantayan7.6 Naisasagawa ang wastong pagbibili ngnilutong pagkain7.7 Naisasagawa ang pagtutuos/pagkukuwenta ngpinagbilhan7.8 Naipamamalas ang kasiyahan sa paghahandaat pagbibili ng pagkain7. Nakapag-iimbak ng iba’t ibang uri ng pagkain 8. Natatamo ang kaalaman, kasanayan, wastongsaloobin at kawilihan sa pag-iimbak ng pagkainupang mapabuti at mapaunlad ang uri ngpamumuhay7.1 Natatalakay ang iba’t ibang pamamaraan ngpag-iimbak ng pagkian tulad ng gulay, karne atisda8.1 Naipaliliwanag ang kahalagahan ngkasanayan sa pag-iimbak ng pagkain para sasarili, sa mag-anak at sa pamayanan7.2 Nakapagpaplano tungkol sa pagkaing iimbakin 8.1.1 Natatalakay ang kabutihang naidudulotng pag-iimbak ng pagkain7.2.1 Natatalakay ang mga salik na dapatisaalang-alang sa pagpili ng pagkaingiimbakin8.2 Naipaliliwanag ang pamamaraan ng pagiimbakng pagkain tulad ng paggamit ng yelo,paglalagay ng preserbatiba, pagsasalata atiba pa42

IKAAPAT NA BAITANG IKALIMANG BAITANG IKAANIM NA BAITANG7.2.2 Napipili ang mga pagkaingmatatagpuan sa pamayanan namaaaring imbakin6.3 Natatalakay ang iba’t ibang pamamaraan ngpag-iimbak tulad ng pagtutuyo, pag-aasin,pagmamatamis6.4 Nakapag-iimbak ng mga pagkain sa simplengpamamaraan7.2.3 Naitatala ang dami, ispisipikasyon athalaga ng mga sangkap nakakailanganin7.3 Nagagamit ang batayang kaalaman samatalinong pamimili7.4 Naipakikita ang wastong pamamaraan sa pagiimbak6.4.1 Nakapagpaplano ng pagkaing iimbakin 7.4.1 Nakasusunod sa napiling resipe6.4.2 Nasusunod ang hakbang sa pag-iimbak7.4.2 Nakapagtitipid sa paggamit ng oras,ng pagkainlakas at materyales8.2.1 Natatalakay ang iba’t ibang paraan ngpag-iimbak ng pagkain8.3 Nakapipili ng mga pagkaing maaaring imbakin8.4 Nakasusunod sa mga panuntunangpangkalusugan at pangkaligtasan sa pagiimbak8.5 Naisasagawa ang pg-iimbak ng iba’t ibangkasanayan7. Nakabubuo ng isang kagamitang pansariling tahisa kamay7.1 Natatalakay ang kahalagahan ngpagkakaroon ng kaalaman sa kasanayan sapananahi7.2 Natutukoy ang mga kagamitan atkasangkapan sa pananahi7.3 Natatalakay ang wastong paggamit atpangangalaga ng mga kagamitan atkasangkapan sa pananahi7.4 Nakikilala ang iba’t ibang uri ng materyales otela8. Nakagagawa ng isang kagamitang pantahanangtahi sa makina8.1 Natatalakay ang kahalagahan ng pagkakaroonng kaalaman at kasanayan sa pananahi samakina8.2 Nasusunod ang mga panuntunangpangkalusugan at pangkaligtasan sa pananahisa makina8.2.1 Natatalakay ang mga panuntunangpangkalusugan at pangkaligtasan sapananahi sa makina8.3 Nagagamit ang makina sa maayos at wastongparaan8.3.1 Natutukoy ang mga bahagi ng makina atgamit ng bawat isa8.3.2 Natatalakay ang wastong pangangalagang makina8.3.3 Naipakikita ang wastong paraan ngpagpapatakbo ng makina8.4 Nakabubuo ng isang kagamitang tahi samakina9. Natatamo ang kaalaman, kasanayan, wastongsaloobin at kawilihan sa pananahi upang mapabutiat mapaunlad ang uri ng pamumuhay9.1 Naipaliliwanag ang kahalagahan ngkasanayan sa pananahi para sa sarili, sa maganakat sa pamayanan9.1.1 Natutukoy ang mga gawaingpangkabuhayan sa pamayanan na maykinalaman sa pananahi9.1.2 Natatalakay ang kabutihang naidudulotng pagkakaroon ng kasanayan sapananahi9.2 Nakapagpaplano ng tatahiing kasuotan okagamitang pantahanan9.3 Nakasusunod sa plano ng tatahiing kasuotano kagamitang pantahanan9.3.1 Nakapipili ng tela at iba pang kagamitansa pananahi9.3.2 Naisasaalang-alang ang mga salik samatalinong pamimili9.3.3 Nakasusunod sa mga panuntunangpangkalusugan at pangkaligtasan9.3.4 Nakagagawa ng padron ayon satumpak na sukat43

IKAAPAT NA BAITANG IKALIMANG BAITANG IKAANIM NA BAITANG7.5 Nakapagpaplano ng tatahiing kagamitan 8.4.1 Naihahanda ang plano ng kagamitangtatahiin9.3.5 Naisasagawa ang mga pamamaraangdapat gawin7.5.1 Natatalakay ang mga salik na dapatisaalang-alang sa pagpili ngtatahiin/proyekto8.4.2 Napipili ang telang angkop sa tatahiin 9.4 Naisasagawa ang pagbuo ng kagamitan okasuotang tahi sa makina7.5.2 Napipili ang materyales o telanggagamitin na matatagpuan sa tahanan7.5.3 Napipili ang pansariling kagamitan natatahiin ng kamay8.4.3 Nagagawa ang iba’t ibang uri ngdugtungan plain seam flat felled seam French seam8.4.4 Nasusunod ang wastong pamamaraanng pagbuo ng kagamitang pantahanan8.5 Naipamamalas ang kasiyahan sa pananahi samakina9.5 Napahahalagahan ang natapos na tahiin ayonsa pamantayan10. Nakagagawa ng proyekto sa pamamagitan ngpagbuburda/”cross stitch”/paggagantsilyo(optional)7.5.4 Natutukoy ang mga panimulanghakbang sa paggawa ng napilingkagamitan na tatahiin7.6 Naisasagawa ang mga hakbang at wastongpamamaraan sa paggawa ng proyekto7.6.1 Naipakikita ang panuntunangpangkalusugan at pangkaligtasan sapananahi7.7 Napahahalagahan ang natapos na proyektoayon sa pamantayan8. Nakakamit ang mga panimulang kaalaman atkasanayan sa mga gawain sa pamimili atpagtitinda sa tingiang tindahan8.1 Natatalakay ang kahalagahan ng tingiangtindahan8.1.1 Nasasabi ang kahulugan ng tingiangtindahan8.1.2 Natutukoy ang mga naitutulong ngtingiang tindahan sa pamumuhay ngmag-anak8.6 Nakapagtutuos ng ginasta o kikitain kungipagbibili ang natapos na proyekto9. Natatamo ang mga kaalaman, kasanayan atwastong saloobin sa matalinong pamamahala saisang tingiang tindahan9.1 Naipaliliwanag ang kahalagahan ngmatalinong pamamahala ng tingiang tindahan9.1.1 Natatalakay ang kahalagahan ngmatalinong pamamahala ng tingiangtindahan9.1.2 Natutukoy ang mga gawaing kaugnayng pamamahala ng tingiang tindahan10.1 Nakapagpaplano ng gawain10.2 Nakapipili ng disenyo at materyales nakailangan10.3 Naisasagawa ang mga hakbang sa pagbuong proyekto10.4 Napahahalagahan ang natapos na proyekto10.5 Nakapagtutuos ng gastos at kikitain kapagnaipagbili ang proyekto11. Natatamo ang mga kaalaman, kasanayan atwastong saloobin sa pagtatatag at pamamahalang tindahan kooperatiba upang mapabuti atmapaunlad ang uri ng pamumuhay11.1 Nakatutulong sa pagtatatag ng tindahangkooperatiba11.1.1 Natatalakay ang mga salik na dapatisaalang-aalang sa pagtatatag ngtindahang kooperatiba11.1.2 Natatalakay ang mga tungkulin,karapatan at pananagutan ng bawatkasapi ng tindahang kooperatiba44

IKAAPAT NA BAITANG IKALIMANG BAITANG IKAANIM NA BAITANG9.2 Nakatutulong sa pamamahala ng isangtingiang tindahan8.2 Natatalakay ang pakikipagsapalarang kaugnaysa pagtitinda11.1.3 Napaghahambing ang tingiangtindahan at tindahang kooperatiba8.2.1 Nasasabi ang kahulugan ngpakikipagsapalarang kaugnay ngpagtitinda8.2.2 Naiisa-isa ang mga kinalabasan ngpakikipagsapalaran9.2.1 Naiisa-isa ang mga alituntuning dapatsa pagtitinda ng tingian11.2 Naisasagawa ang matalinong pamimili ngmga paninda8.3 Natatalakay ang mga salik na dapat isaalangalangsa pagbubukas ng tingiang tindahan8.4 Naisasagawa ang wastong paraan ngpagtitinda8.4.1 Natatalakay ang kahalagahan ngpagtitinda sa wastong paraan8.4.2 Naipamamalas ang kawilihan sapagtitinda9.2.2 Nakapamimili ng mga paninda samatalinong pamamaraan11.2.1 Natatalakay ang mga salik samatalinong pamimili9.2.3 Nakasusunod sa mga tuntunin sa pagaayos11.2.2 Naisasagawa ang pag-iimbentaryong mga panindang mga paninda9.2.4 Nakapagtitinda nang may kahusayan 11.2.3 Nakapamimili ng mga paninda satamang paraan at tamang pook11.2.4.1 Natutukoy ang mga11.3 Naisasaayos ang mga paninda nang maykatangian ng isang mahusaykahusayanna tindera11.2.4.2 Naisasagawa ang magiliw napakikitungo sa mga mamimili11.3.1 Naipakikita ang pagiging malikhainsa pagtatanghal/pagdidispley atpag-aayos ng mga paninda9.3 Nakapagkukuwenta ng pinagbilhan sa tumpak11.3.2 Nakasusunod sa tamang paraan ngat maayos na pamamaraanpaglalagay ng halaga ng paninda9.3.1 Nakapagtatala ng mga pinagbilhan 11.3.3 Napangangalagaan ang mgapaninda, kagamitan at panustos ngtindahan9.3.2 Natutukoy ang halaga ng bawatpinagbilhan at iba pang puhunan9.3.3 Naisasagawa ang wastong pagtutuos ngmga naipagbili o kasama ang iba pangpuhunan9.4 Naipakikita ang pagpapahalaga sa mgagawain sa tingiang tindahan11.4 Nakapagtitinda nang may kahusayan11.4.1 Naipakikita ang pagiging magalangat matapat sa mga mamimili11.5 Nakapagtutuos ng katayuan sa “financial” opananalapi ng tindahanHal.:pagiging masinop at maayos sapagsasagawa ng mga gawain11.5.1 Makagagawa ng talaan ng mgapanindang naipagbili at natira satindahan11.5.2 Naipakikita ang wastong pagtutuosng halaga ng pinamili, pinagbilhanat tinubo sa pagtitinda11.6 Naipakikita ang kawilihan at kasiyahan samga gawain sa tindahan45

COMPUTER EDUCATIONGRADE IV GRADE V GRADE VIA. Introduction to Computer Hardware A. Introduction to Computer Hardware A. History of Computer1. Describe a Computer 1. Describe how computer works 1. Discuss history of computers1.1 Identify parts of a computer 1.1 Define a computer B. Introduction to Computer Hardware1.2 Identify input/output process 1. Discuss proper care & safety inhandling computers1.3 Identify the use and importance of computer1.2 Practice proper care & safety in using and 1.1 Practice proper care & safety in using and2 . Demonstrate how to use different parts of a handling computer handling computercomputer Use of computer peripherals Use of computer peripherals Scanning Disk2.1 Demonstrate how to connect computerperipherals properly 2. Use Formal Keyboarding Skills 2. Use Formal Keyboarding Skills Screen Keyboard B. Introduction to Computer Software B. Introduction to Computer Software Mouse 1. Managing Files 1. Managing Files2.2 Demonstrate opening and closing a computer 1.1 Create and delete a Folder 1.1 Cut/Copy and Paste a File Shut down the computer properly Reboot/restart the computer 1.2 Open and Close a Folder 1.2 Delete a file2.3 Demonstrate proper use and handling of the 1.3 Name/rename a Folder 1.3 Name/Rename a filemouse2.4 Demonstrate proper use and handling of 1.4 Copy and Move a Folder 1.4 Make back-up copydiskettes Floppy Disk 2. Working with an Electronic Spreadsheet Compact Disk 2. Working with a Word Processing Program2.1 Create a document/enter data2.5 Demonstrate proper use and handling of 2.1 Open the Microsoft Word Programkeyboard 2.2 Format Cell2.2 Identify the different parts and uses ofthe Microsoft Word Window 2.3 Edit worksheet data46

GRADE IV GRADE V GRADE VI2.5.1 Identify the group keys and its function 2.3 Explore the different buttons/pull down 2.4 Perform Basic Math Operation Alphanumeric and Numeric Keys menus Function Keys File 2.5 Save/Print/Close/Exit File/Program Edit Special Keys View 3. Working with a Publishing Program Insert2.6 Use Formal Keyboarding Skills Format 3.1 Identify basic steps and principle in desktop Tools publishing3. Practice proper care and safety in using Table textdifferent parts of computer Window graphics HelpB. Introduction to Computer Software 3.2 Import graphics and create drawing objects1. Describe a Windows Desktop 2.4 Create a simple document letter or short paragraph 3.3 Open a Publishing Program1.1 Identify parts of a Windows Desktop Desktop Icons 2.5 Save/Print/Close/Exit File/Program 3.4 Create a simple Newsletter Task Bar Wall paper 3. Open an existing Document 3.5 Save/Print/Close/Exit File/Program1.2 Identify commonly used Desktop Icons 3.1 Edit text 4. Working with a Presentation Program Execute Desktop Icons3.2 Move or copy text 4.1 Open the Microsoft Powerpoint Program1.3 State the function of the Task Bar Items1.3.1 Explore Start Button pop-up menus 3.3 Replace & format text 4.2 Explore the different pull down menus Programs/Opening a Program File Documents 3.4 Check spelling & grammar Edit Settings View Find 3.5 Format paragraph Insert Help Format Run 3.6 Add borders, shadings and text s Tools Shut Down Slide Show4. Working with Electronic Spreadsheet Window2. Work with a Paint Program Help4.1 Open an Electronic Spreadsheet2.1 Open a Paint Program47

GRADE IV GRADE V GRADE VI2.1.1 Identify Title Bar 4.2 Explore different pull down menus 4.3 Create a Presentation Maximize & minimize button File Lay-out design Scroll bars Edit Add Text View Importing Graphics2.2 Customize the paint window Insert Maximizing a window Format 4.4 View the Presentation Minimizing a window Tools Running & Controlling Restoring a window Data Sizing a window Window 4.5 Edit the Presentation Moving a window Help Adding and formatting texts and graphics Scrolling a window Closing a window 5. Identify parts of a worksheets 4.6 Enhance the Presentation Cell Animation Effects3. Create a Paint Document Column Setting Timings & Transitions Row Design Template3.1 Identify Paint Tools and its functions5. Save/Print/Close/Exit File/Program3.2 Explore the different pull down menus File 8. Working with Internet Edit View 8.1 Introduction to the Internet Image Options 8.2 Explore the Mircrosoft Internet Explorer Help 8.2.1 Open/connect to the Internet8.2.2 Use the different full down menus3.3 Use the different tools and menus File Edit4. Draw lines and shapes w/ added text, colors and Viewshades Favorites5. Save/Print/Close/Exit File/Program Tools Help6. Edit an existing Paint Document Address6.1 Delete part of a document 8.3 Browse/Search the Internet small area entire area 8.4 Save and Print change/delete text48

GRADE IV GRADE V GRADE VI copy/paste text 8.5 Close/Exit the Internet undo changes7. Changing how your picture looks like Change size of a picture Zoom in or out Enlarge the size on the viewing area Display gridlines Flip or rotate picture Stretch or skew item49

M A K A B A Y A N(M U S IK A )50

MGA INAASAHANG BUNGAMUSIKAMITHIIN: Nalilinang ang kamalayan, kaalaman at mapanuring kaisipan tungkol sa mga sangkap ng musika na magagamitupang maipahayag ang damdamin at maipamalas ang pagkamalikhain sa mga gawaing musikal; naiaangkop ang mgakaalaman at kasanayan sa pang-araw-araw na pamumuhay tungo sa pagpapaunlad ng sarili at pamayanan, upangmakaagapay sa kamalayang globalPagkatapos ng Ikaanim na Baitang, naipamamalas ang mga mag-aaral ang matatag at maunlad na kaalaman tungkol sa mgasangkap ng musika sa pamamagitan ng matalinong pagsusuri sa mga awit/tugtugin at mga kagamitang pangmusika;naipapahayag ang damdamin sa pamamagitan ng paglikha ng mga awit at kilos.Pagkatapos ng Ikalimang Baitang, nakapagpapamalas ang mga bata ng kasanayan at kaalaman tungkol sa mga elemento ngmusika sa pamamagitan ng matalinong pagsusuri sa mga awit/tugtugin at naisasagawa ang malikhaing pagpapahayag ngdamdamin sa pamamagitan ng mga likhang gawain.Pagkatapos ng Ikaapat na Baitang, nakapagpapamalas ang mga mag-aaral ng panimulang kasanayan at wastong saloobin samga payak na kaalaman tungkol sa mga sangkap ng musika upang maipahayag ang pagkamalikhain sa pamamagitan ng pagawitat pagkilos ayon sa awitin/tugtugin.51

MUSIKAI. RITMOIV V VII. RITMOI. RITMOA. Naisasagawa ang maayos na pagtugon sapulso ng mga tunog1. Nadarama ang pulso ng tunog na naririnig athindi naririnig1.1 Nagagamit ang anumang kilos ngkatawan sa pagdama ng pulso ng tunogna naririnig at hindi naririnig2. Nakatutugon sa pulsong napapakinggan sapamamagitan ng iba't ibang kilosHal.: pagpalakpak, pagtapikpagpadyak, pagmamartsa3. Nagagamit ang pantay-pantay na guhit(l l l l l l l l l l l) sa paglalarawanng pulso ng tunog4. Natutukoy ang mabibigat at magagaan napulso4.1 Nailalagay sa wastong lugar angpanandang diin (>) ayon sa nadamangbigat ng tunog na narinigHal.:DalawahanTatluhanA. Nabibigyang-kahulugan ang mga ritmongnaririnig1. Nakatutugon sa ritmo ng isang awit sapamamagitan ng kilos katawan1.1 Naikikilos ang pulso ng awit2. Natutukoy ang pangalan ng iba't ibangnota/pahingaNotes RestWholeHalfQuarterEighthSixteenth3. Naibibigay ang halaga ng isangnota/pahinga nang may kaukulang kumpaspara rito kumpas na , atA. Nakatutugon nang may pag-unawa sa iba’tibang palakumpasan1. Nagagamit ang iba't ibang hulwarang ritmosa iba't ibang palakumpasan1.1 Nabibigyang-kahulugan ang awit/tugtugin sa iba’t ibang palakumpasan sapamamagitan ng pag-awit at angkop nakilos ng katawan ( , at )1.2 Nasasabi ang katuturan ng 2 2 o cuttimeHal.: Sa ay may dalawang kumpassa isang sukat at ang half note ( ) athalf rest ( ) ay tumatanggap ngisang kumpas1.2.1 Nabibigyang halaga ang mganota at pahinga sapalakumpasang oHal.:Nota Pahinga Katumbas na Kumpas2 kumpas1 kumpas½ kumpasApatan1½ kumpas52

IV V VI5. Nagagamit ang panghati (bar line) sapagpapangkat ng mga tunog sadalawahan/tatluhan/apatang sukatHal.:DalawahanTatluhanApatan6. Nasasabi ang pagkakaiba ng pulso sa diin7. Naikikilos ang pulso at diin ng isang awit8. Nailalarawan ang pulso sa anyong quarternote ( ) at quarter rest ( o )9. Nakatutugon sa hulwarang ritmo sa tulongng nota/pahinga9.1 Nakagagawa ng isang payak nahulwarang ritmo na magagamit napansaliw sa isang awit sa pamamagitanng instrumentong perkusyon9.2 Nabibigkas ang titik ng awit ayon sahulwarang ritmo nito10. Naipakikita na ang dalawang tunog namagkasintagal ang haba ay maaaringkatumbas ng isang pulso10.1 Naisasagawa sa pamamagitan ngpag-awit, pagbigkas, pagkilos opagtugtog ang dalawang tunog namagkasintagal ang haba katumbas ngisang pulsoNota Pahinga Halaga4 kumpas2 kumpas1 kumpas12 kumpas14 kumpas3.1 Natutukoy na ang halaga ng tuldok aykalahati ng notang sinusundanHal.:= 3 kumpas= 1 2 1 kumpas3.2 Nabibigay ang halaga ng mganota/pahinga sa hulwarang ritmo nabinubuo ng maiikli at mahahabangtunogHal.:1.2.2 Nakabubuo ng hulwarangpanritmong1.2.3 Naisasagawa angpalakumpasang sapamamagitan ng iba't ibang kilosng katawan1.3 Naibibigay ang halaga ng mganota/pahinga sa kumpas na1.3.1 Nasasabi ang katuturan ngpalakumpasangHal.: Sa may anim na kumpas saisang sukat at ang eighth note ( ) ateighth rest ( )B. Natutukoy kung saang kumpas nagsisimula atnagwawakas ang isang awit1. Natutukoy ang pagkakaugnay ng hulingsukat sa unang sukat ng awit na hindinagsisimula sa unang kumpasUnang taludtod:Pilipinas Kong MahalAng ba-yan koý ta-nging i - kaw53

IV V VI10.2 Naisusulat ang dalawangmagkasintagal ang habang tunog nakatumbas ng isang pulso sa anyongeighth noteHuling taludtod:11. Nakatutugon sa hulwarang ritmo sa tulongng nota/pahinga11.1 Nakagagawa ng isang payak nahulwarang ritmo na nagagamit napansaliw sa isang awit sapamamagitan ng instrumentongperkusyon11.2 Nabibigkas ang titik ng awit ayon sahulwarang ritmo nito3.3 Nakabubuo ng hulwarang ritmongginagamitan ng iba't ibang uri ng mganota/pahingaHal.:Pi - li - pi - nas kong hi - rangHalimbawa ng awit na nagsisimula sa ikalawangkumpas at nagtatapos sa unang kumpasSanta ClaraII. MELODIYAA. Napahahalagahan ang mga uri ng himig namatatagpuan sa mga awit/tugtugin1. Natutukoy kung ano ang limguhit1.1 Nakagagawa ng limguhit at nasasabiang gamit nito2. Natutukoy ang mga ngalang pantono ngmga guhit at puwang ng limguhitNgalang pantono ng mga guhit3.4 Nabibigay ang tunog ng hulwarangritmong binubuo ng iba't ibang nota atpahingaB. Naisasagawa ang iba't ibang palakumpasantulad ng:Unang taludtod:San-ta Cla-rang pinung-pinoHuling taludtod:Ang pa-nga -koý tu - tu-pa-rin54

IV V VINgalang pantono ng mga puwang3. Natutukoy ang mga so-fa silaba ngiskalang mayor (do-re-mi-fa-so-la-ti-do)3.1 Naaawit ang mga so-fa silaba ngiskalang mayor sa paraang:pataas - hal.: mi-fa-sopababa - hal.: so-fa-miinuulit - hal.: so-so-sopalaktaw - hal.: do-mi-dopahakbang - hal.: do-ti-la-so3.2 Naaawit ang isang awit sa iskalangmayor3.3 Natutukoy ang matataas at mababangtunoga. papataasb. papababac. palaktaw na pataas/pababad. pantay na mga tunoge. pahakbang na pataas/pababa4. Natutukoy ang mga so-fa silaba ngiskalang pentatonic (do-re-mi-so-la)4.1 Naaawit ang mga so-fa silaba ngiskalang pentatonic sa paraang:pataas - hal.: do-re-mipababa - hal.: mi-re-doinuulit - hal.: do-do-domi-mi-mipataas/pababa - hal.: so-la-mipalaktaw - hal.: do-mi-sopahakbang - hal.: do-re-mi1. Nasasabi ang katuturan ng palakumpasang, atHal.: sa may dalawang kumpas sa isangsukat at ang quarter note/quarter rest aytumatanggap ng isang kumpas2. Natutukoy ang ritmo ng naririnig naawit/tugtugin kung dalawahan3. Naikukumpas nang wasto ang awit ayon sapalakumpasan habang umaawitII. MELODIYAA. Napahahalagahan ang mga himig na nasa iba'tibang iskala1. Naipakikita ang direksiyon ng himig sapamamagitan ng kilos ng katawan2. Nakikilala ang mga hulwarang himig napataas/pababa na pahakbang,pataas/pababa na palaktaw;pababa/pataas na pahakbang,pababa/pataas na palaktaw, at pantay saiskor pang-musikaPataas/pababa na pahakbangPataas/pababa na palaktawC. Nakalilikha ng mga hulwarang panritmo bilangpansaliw sa mga tula, maikling kuwento okomposisyong musikalII. MELODIYAA. Naipakikita ang kasanayan sa pag-awit atpagbasa ng mga nota sa tunugang C, F at Gmayor at sa d at e menor1. Naipaliliwanag, naiguguhit at naaawit angiskalang C Mayor at ang kaugnay naiskalang a menorIskalang C MayorIskalang A Menor2. Naipapaliwanag at naiguguhit ang mgaiskalang F Mayor at G MayorTunugang F MayorTunugang G Mayor55

IV V VIIII. ANYO4.2 Naaawit ang isang awit sa iskalangpentatonic5. Nakababasa/Nakaaawit ng mga nota satunugang C5.1 Natutukoy ang lundayang tonong “do”(home tone) ng iskalang mayordo re mi fa so la ti doA. Napapahalagahan ang anyo ng payak na awit1. Natutukoy ang bilang ng mga pariralangbumubuo sa isang awit2. Napaghahambing ang mga parirala ngisang awit2.1 Natutukoy ang magkatulad/dimagkatulad/magkahawig na pariralaayon sa ritmo at sa himig2.1.1 Nasasabi kung paanonagkakatulad/di-nagkakatulad/nagkakaiba/nagkakahawig angmga parirala sa awit2.2 Naaawit ang magkatulad/dimagkatulad/magkahawigna pariralang awitHal.:Pababa/pataas na pahakbangPababa/pataas na palaktawPantay sa iskor pangmusika3. Natutukoy ang mga hulwarang panghimigna pahakbang at palaktaw na napapaloobsa isang awitin4. Nakakalikha ng mga hulwarang himig napataas, pababa, pataas/pababa napahakbang at palaktaw5. Natutukoy ang iba't ibang pagitan ng mgatonouna (prime)2.1 Naipaliliwanag ang gamit ng flat (b) atsharp (#)3. Nakaaawit sa tunugang F at G mayor4. Naipapaliwanag at naiguguhit ang iskalangd at e menor5. Nakaaawit sa tunugang d at e menor5.1 Natutukoy ang d menor na katugongtunugang menor ng F mayor5.2 Natutukoy ang lundayang tonong la(home tone) ng iskalang menorHal.:Iskalang d menorIskalang e menor6. Nakababasa/nakaaawit sa tunugang dmenor7. Nakababasa/nakaaawit sa tunugang emenor8. Nakikilala sa pamamagitan ng pakikinig angkaibhan ng tunugang mayor sa tunugangmenor56

IV V VIHalimbawa ng magkahawig na parirala:Bellsikalawa9. Nasasabi ang kaibhan ng tunugang menorsa tunugang mayor.10. Nakaaawit nang may wastong tonoIV. TIMBREChurch bells at noon go ding, dong, dingChurch bells at noon go cling, clang, cling2.3 Nasasabi na ang panandang ayginagamit sa pag-uulit ng isang bahagi ngawit/tugtuginA. Napahahalagahan ang ginagampanan ngtimbre sa awitin/tugtugin1. Nasasabi ang pagkakaiba ng mga tinig ngmga mang-aawit1.1 Nasasabi ang pagkakaiba ng tinigbabaesa tinig-lalake1.2 Nasasabi ang katangian ng tinig naginagamit sa iba't ibang pagkataonHal.: malambing na tinig para sa pagawitng kundiman, masaya atmasiglang tinig para sa mga martsaikatloikaapatikalimaoktaba6. Naaawit ang isang himig na may pagitangikatlo at ikalima7. Nakababasa/nakaaawit ng mga nota satunugang C8. Nakaaawit nang may wastong tonoIII. ANYOA. Napahahalagahan ang mga awitin at tugtuginayon sa anyoIV. TIMBRE1. Nakikilala ang mga anyong:- binary (AB)- tertiary (ABA)2. Nakikilala ang mga simbolong maykaugnayan sa anyo tulad ng:- DA Capo (D.C.) ulitin mula sa simula- AL Fine - hanggang sa katapusan- D.C. Al fine - ulitin mula sa simulahanggang sa salitang fine- Dal Segno (D.S.) bumalik mula sasenyas3. Naipakikita ang pagkakaiba-iba ngpamamaraan ng ABA sa musika, sining atarkitekturaA. Napapahalagahan ang iba't ibang uri ng tunogng iba't ibang instrumentong musikal1. Napahahalagahan ang mgainstrumentong bumubuo ng banda (brassband)1.1 Nakikilala ang iba't ibanginstrumentong ginagamit sa banda57

IV V VIB. Napahahalagahan ang mga karaniwanginstrumentong pangmusika1. Nakikilala ang mga instrumentongperkusyon na may tiyak at di-tiyak na tono2. Napapangkat ang mga instrumento namay di-tiyak na tono (rhythm bandinstruments)- bigat at gaan ng tunog- taas at baba ng tunog- tinis at laki ng tunog3. Napapangkat ang mga instrumentongmusikal ayon sa uri ng tunog na may- Tiyak na tono - xylophone- marimba- melodion- harmonica4. Nagagamit ang iba-ibang tunog mula saiba't ibang bagay sa paligid5. Nasasaliwan ng naaangkop nainstrumentong perkusyon ang ibangawiting alam naV. DAYNAMIKSA. Naipapahiwatig ang madamdaming pag-awit sapamamagitan ng daynamiks1. Natutukoy ang mga bahagi ng awit namahihina at malalakas2. Nasasabi ang kahulugan p (piano - mahina)at f (forte - malakas)3. Nakasusunod sa senyas na p at f sa isanghimigIII. ANYOA. Napahahalagahan ang mga bahagi ngkomposisyong musikal1. Natutukoy ang mga pariralang bumubuo saisang awit2. Nasasabi ang inuulit na hulwarangpanghimig/panritmo3. Natutukoy ang mga hulwarang inuulit samas mataas o mas mababang himigHal.:Mother Earth’s SongSan Risa French Folk SongBlack smoke reigns ev’ ry where, gar bage a - roundBut there’s hope, there’s still hope to heal the world(3 rd and 4 th phrases)581.2 Nasasabi ang katangian ng tunog nanalilikha ng iba't ibang instrumento ngbandaB. Napahahalagahan ang mga instrumentongbumubuo ng rondalyaV. DAYNAMIKS1. Nakikilala ang iba't ibang instrumentongginagamit sa rondalya2. Nasasabi ang katangian ng tunog na likhang iba't ibang instrumento ng rondalya3. Nasasabi kung ang narinig na tugtugin aymula sa banda or rondalya3.1 Natutukoy sa pamamagitan ngpakikinig ang tunog ng mgainstrumentong de-kuwerdas, hinihipanat mula sa instrumentong metalA. Napapahalagahan ang kaugnayan ngdaynamiks sa madamdaming pagpapahayag ngmusika1. Naibibigay ang kahulugan ng pp (pianissimo)at ff (fortissimo)2. Nakasusunod sa mga senyas na pp(pianissimo – very soft), ff (fortissimo – veryloud), mp (mezzo piano – half soft) at mf(mezzo forte – half loud)3. Naipakikita sa pamamagitan ng pagawit/pagtugtogang kahulugan ng musika saangkop na antas ng daynamiks- mahinang pag-awit/pagtugtog ng isangmalungkot na himig o awit sapagpapatulogHal.: "Ili-Ili, Tulog Anay"

IV V VIVI. TEMPOA. Napapahalagahan ang tempo ng isang himig oawit1. Nakaaawit nang madalang, mabilis atkatamtaman ang bilis batay sa titik atdamdaming ipinahihiwatig ng awitHal.:"The Fire Truck Is Coming" - mabilis"Music Alone Shall Live" - katamtaman"Pilipinas Kong Mahal" - madalangVII. TEKSTURA AT ARMONYAA. Napapahalagahan ang tekstura at armonya ngisang awit1. Nakaaawit ng dalawang bahaging roundsHal.: "Singing Birds"/"Row Your Boat"2. Naaawit nang sabayan ang dalawanghimig (partner songs)Hal.: Ako Kini Si Anggi/Leron, Leron SintaTinikling/AringgindinggindingIV. TIMBRE4. Napaghahambing ang mga parirala saisang awit sa pamamagitan ng pagbibigayng mga ngalang titik (A, B, C, D) sa bawatparirala- mga pariralang panghimig- mga pariralang panritmo5. Natutukoy ang simula at wakas ng seksyono bahagi ng isang himigA. Nabibigyang-halaga ang timbre sa pag-awit atsa pagtugtog ng mga instrumentong musika1. Nakikilala ang iba't ibang timbre ng tinig1.1 Naibibigay ang katawagang sopranoat alto sa tinig ng mga babae at tenorat baho/bass sa tinig ng mga lalaki1.2 Nasasabi ang katangian ng bawat uring tinig2. Nakikilala ang mga instrumentong etnikoayon sa:- Kayarian Hal.: kuwerdasBalat- paraan ng pagtugtogHal.: makalansingmatagintingB. Natutukoy sa pamamagitan ng pakikinig angtunog ng mga instrumentong etnikoC. Nakalilikha ng iba't ibang tunog mula sa iba'tibang bagay sa paligidVI. TEMPO- may katamtamang lakas na pagawit/pagtugtogang isang masiglang himigHal.: "Pamulinawen”- malakas na pag-awit/pagtugtog sabahaging binibigyan ng diinHal.: "makita kang sakdal laya" (Hango sa"Bayan Ko")4. Naaawit ang isang himig nang maykaukulang lakas sa bahaging nasakasukdulan (climax)Hal.:- “Ang laya moý babantayan"(Hango sa "Pilipinas Kong Mahal")- "Life giving breezes sweep the strand"(Hango sa "Maria Clara's Lullaby")5. Nadarama ang iba't ibang antas ngdaynamiks sa isang awitin/tugtugingnaririnigA. Nakikilala ang iba't ibang tempo ng isangawitin/tugtugin1. Nakasusunod sa mga sagisag ng tempo1.1 Naibibigay ang kahulugan ngaccelerando at ritardando, allegro atvivace, andante at lento1.2 Nakasusunod/Nakaaawit sa tempongallegro, vivace, andante at lentoHal.: Dandansoy – andanteDaniw – lentoRikiting-kiting – allegro2. Nakasusunod sa tempong accelerando(papabilis na pag-awit/pagtugtog) atritardando (papabagal na pagawit/pagtugtog)59

IV V VIV. DAYNAMIKSA. Napapahalagahan ang kaugnayan ngdaynamiks sa madamdaming ibinibigay ngmusika1. Nakatutugon sa angkop na paglakas atpaghina ng awit ayon sa sagisag na p(piano) at f (forte)2. Nakasusunod sa unti-unting paglakas(crescendo) at paghina (decrescendo) ngtono sa isang awit2.1 Naibibigay ang kahulugan ng:crescendo (papalakas) atdecrescendo (papahina)3. Natutukoy ang mga bahagi nghimig/tugtugin na ginagamitan ng(crescendo) at(decrescendo)3. Naipahihiwatig ang damdamin ng mgabahagi ng awit sa pamamagitan ngpagbabago ng tempo ng tugtugin/awitinHal.: "Pandangguhan"VII. TEKSTURA AT ARMONYAA. Nakikilala ang iba't ibang tekstura ng himig1. Nakaaawit ng apat na bahaging roundsHal.: "Brother John""For Health and Strength"2. Nakaaawit sa dalawahang tinig -Hal.: “Sing, Sing Together"B. Nagagamit ang mga akordeng I, IV at V bilangpansaliw sa awit1. Nasasabi ang mga katawagan sa mgaakordeng I, IV at V (mayor)VI. TEMPOA. Nakatutugon sa damdaming ipinahihiwatig ngiba't ibang uri ng tempo mula sapinakamabagal hanggang sa pinakamabilis natempoI Tonic IV Sub-dominant V - Dominant2. Natutukoy ang notang ugat ng akordeng I,IV, at V1. Naibibigay ang kahulugan ng tempongallegro (mabilis), andante (mabagal) atmoderato (katamtaman ang bilis)I Tonic IV Sub-dominant V- Dominant60

IV V VI2. Naaawit nang wasto ang ilangkatutubong awit na may iba’t ibang tempo3. Natutukoy ang mga notang bumubuo ngakordengHal.:- Si Nanay, si Tatay, Di Ko BabayaanAndante (awit sa Bicol)- Paruparong Bukid – Allegro3. Nakasusunod sa tempong allegro,andante, moderato sa pagpapahayag ngpagbabago ng bilis o dalang ng isangawitHal.: “Kalesa”VII. TEKSTURA AT ARMONYAI Tonic IV Sub-dominant V - Dominantso do remi la tido fa so4. Nagagamit ang mga notang ugat ng mgaakordeng I, IV at V sa tunugang mayorbilang pansaliw sa isang payak na awitA. Napahahalagahan ang mga awitin/tugtugingmay iba't ibang tekstura1. Naaawit nang wasto ang rounds na maytatlong bahagiHal.: "Dona Nobis Pacem"“Music Alone Shall Live”2. Nasasabi ang pagkakaiba ng tekstura ngmga himig na naririniga) monoponya - isang melodiyab) poliponya - higit pa sa dalawangmelodiyang magkasabayc) homoponya - isang melodiyangsinasaliwan ng isang instrumento61

PROPOSED CRITICAL SKILLS FOR GRADE IIIMUSICRITMONatutukoy ang mga kilos ng tao, hayop at iba-ibang bagay sa paligid1.1 Nagagaya ang mga kilos ng tao, hayop at mga bagay sa paligid1.2 Naisasagawa ang mga malalaking kilos tulad ng paglakad, paghakbang, pagtakbo, pag-indak, pagyuko, at iba pa1.3 Naisasagawa ang higit na maliit na kilos tulad ng pagtango, pagpalakpak, pagtuktok, pagtapik, pagpitik, at iba paNaisasagawa ang kilos ayon sa tunog na napakinggan2.1 Nakakikilos ayon sa ritmo ng awit/tugtugin(Hal.: pag-imbay, pagsayaw, at iba pa)2.2 Nakasasabay sa isang tugtugin o awitin sa pamamagitan ng mga instrumentong perkusyonMELODIYANatutukoy ang matataas at mabababang mga tunog ng tao, hayop o bagay sa paligid1.1 Nagagaya ang mga tunog na likha ng tao, hayop o bagay sa paligid1.2 Natutukoy ang matataas at mabababang mga tunog1.3 Nakaaawit nang wasto sa tonoDAYNAMIKSNatutukoy ang malalakas at mahihinang mga tunog sa paligid1.1 Nagagaya ang malalakas at mahihinang mga tunog sa kapaligiran1.2 Naisasagawa ang malalakas at mahihinang mga tunog sa batay sa mga pangyayari sa paligid1.3 Nakaaawit nang mahinaTEMPONatutukoy ang mabibilis at mababagal na mga tunog na naririnig sa paligid1.1 Nagagaya ang mabibilis at mababagal na mga tunog1.2 Naisasagawa ang mabibilis at mababagal na mga tunog1.3 Nakaaawit nang mabilis o mabagal62

MAKABAYAN(SINING)63

MGA INAASAHANG BUNGASININGMITHIIN: Nakapagpapakita ng kakayahan sa paggamit ng kaalaman sa sining sa pang-araw-araw na gawain;naipapahayag ang sariling kaisipan at pagkamalikhain sa pamamagitan ng paggamit ng iba’t ibang midya at kagamitan atnapahahalagahan ang mga pamanang sining ng bansaPagkatapos ng Ikaanim na Baitang, nakapagpapahalaga ang mga bata sa mga katutubo at etnikong sining at iba pang pamanangsining na nagpapakita ng pambansang pagkakakilanlan at nakatutulong sa pangangalaga at pagpapanatili ng kagandahan atkaayusan ng kapaligiran.Pagkatapos ng Ikalimang Baitang, nakapagpapakita ang mga bata ng pagkamalikhain sa pagpapahayag ng sariling kaisipan naginagamit ang iba’t ibang pamamaraan sa sining; nakapagpapahalaga sa mga katutubong sining at mga disenyong etniko nanagpapakita ng pambansang pagkakakilanlan.Pagkatapos ng Ikaapat na Baitang, nakapagpapakita ang mga bata ng pagkamalikhain at kaalaman sa mga sangkap o elementong sining sa pang-araw-araw na gawain at pagpapahalaga sa mga pamanang sining na nagpapakilala sa ating pagka-Pilipino.64

SININGIKAAPAT NA BAITANG IKALIMANG BAITANG IKAANIM NA BAITANGI. PANDAMA SA KAGANDAHAN (AESTHETIC I. PANDAMA SA KAGANDAHAN (AESTHETIC I. PANDAMA SA KAGANDAHAN (AESTHETICPERCEPTION)PERCEPTION)PERCEPTION)A. Naipamamalas ang kaalaman at pag-unawa samga elemento o sangkap ng siningA. Naipamamalas ang kaalaman at pag-unawa samga elemento o sangkap ng siningA. Naipamamalas ang kaalaman at pag-unawa samga elemento o sangkap ng sining1. Naipakikita ang kaalaman at pag-unawa sa linya 1. Naipamamalas ang kaalaman at pag-unawa salinya1. Naipamamalas ang kaalaman at pag-unawa salinya1.1 Nakikilala ang iba’t ibang uri at mga katangianng linya patayo, pahilis, pasigsag, paalun-alon makapal-manipis, malambot-matigas,makitid-malapad1.2 Nakalilikha ng isang dibuhong nagpapakita ngiba’t ibang katangian ng linya1.3 Naiuugnay ang kilos at awit sa iba’t ibangkatangian ng linya1.4 Naipakikita ang kaalaman sa linya sapamamagitan ng mga pagbibigay-kahulugansa musika, pagkilos at pagsayaw2. Naipakikita ang kamalayan, kaalaman at pagunawasa likas at di-likas na hugis2.1 Naipaghahambing ang likas at di-likas nahugis1.1 Napaghahambing-hambing ang mga katangianng linya: tuluy-tuloy (continuous), putul-putol(broken) at tulduk-tuldok (dotted) na linya linyang hindi gumagalaw (static lines) atlinyang tila gumagalaw (dynamic lines)1.2 Nakalilikha ng isang komposisyon o disenyo nanagpapakita ng dalawa o higit pang katangianng linya1.3 Nakapag-uugnay ng kilos sa mga katangian nglinya na nasa komposisyon1.4 Nakalilikha ng komposisyong nagpapakita ngmga linyang nagbibigay-kahulugan sa musika,kilos at sayaw2. Naipakikita ang kamalayan, kaalaman at pagunawasa hugis2.1 Nasasabi kung paano nabubuo ang hugis sapamamagitan ng mga linya1.1 Natatalakay kung paano naipakikita ang galaw(movement) at lawak sa paningin (illusion ofspace) ng espasyo sa pamamagitan ng mgalinya1.1.1 Naiisa-isa ang mga paraan kung paanonapalawak sa paningin ang espasyo sapamamagitan ng mga linya1.2 Nakalilikha ng tila malawak na espasyo sapamamagitan ng mga payak na linya1.3 Naisakikilos ang mga katangian ng linyangnagustuhan2. Naipakikita ang kamalayan, kaalaman at pagunawasa hugis2.1 Naipakikita sa pamamagitan ng laki, posisyonat pagsasanib-sanib ng mga hugis angpaggawa ng tatlong dimensiyong lawak65

IKAAPAT NA BAITANG IKALIMANG BAITANG IKAANIM NA BAITANG2.2 Nakalilikha ng kawili-wiling komposisyongginagamitan ng likas at di-likas na hugis2.2 Naipakikita sa pamamagitan ng mga larawan omga bagay kung paano magagawang hugis atespasyo ang mga linya2.2 Naiuugnay ang angkop na damdamin salarawang may kakaunti o maraming hugis2.2.1 Nakapagbibigay ng mga halimbawa ngmga hugis na nagpapakita ng linya2.3 Nakalilikha ng komposisyon na may tatlongdimensiyong lawak ng hugis, linya at espasyo2.3 Nakalilikha ng isang gawaing pansining nanagpapakita ng mga hugis o espasyo3. Naipakikita ang kaalaman at pag-unawa sa kulay 3. Naipakikita ang kaalaman at pag-unawa sa kulay 3. Naipakikita ang kaalaman at pag-unawa sa kulay3.1 Natutukoy ang mga pangunahin, pangalawa atpangatlong kulay sa color wheel3.2 Naipaliliwanag kung paano nabubuo angpangalawang kulay at pangatlong kulay3.3 Nabubuo ang pangalawa at pangatlong kulaymula sa pangunahing kulay3.4 Nakikilala ang mga katangian ng kulay kapusyawan o kadiliman (value)3.5 Naipaliliwanag kung paano gagawingmapusyaw at madilim ang isang kulay3.6 Naipakikita ang kaalaman sa kapusyawan atkadiliman ng kulay sa pamamagitan ng isangkomposisyon3.1 Nasasabi ang mga sangkap ng kulay tulad ng: katawagan sa kulay (hue) kapusyawan o kadiliman ng kulay (value orlightness and darkness of color) katingkaran o kalamlaman ng kulay(intensity or brightness and dullness of acolor)3.2 Nakikilala ang isang kulay na matingkad omalamlam3.3 Naipakikita kung paano gagawing malamlamang isang matingkad na kulay3.4 Nakalilikha ng isang gawaing pansining nanagpapakita ng: katingkaran at kalamlaman ng kulay663.1 Nasasabi kung anu-ano ang mga kulay na: komplementaryo analogo o may pagkakatulad3.2 Naibibigay ang kumbinasyon ng mga kulay namakikita sa color wheel tulad ng: malamig na mga kulay mainit na mga kulay mga kulay na analogo mga kulay na komplementaryo mga kulay na monokromatiko3.3 Nakalilikha ng mga gawaing pansining nanagpapakita ng: komplementaryong mga kulay analogo monokromatiko

IKAAPAT NA BAITANG IKALIMANG BAITANG IKAANIM NA BAITANG4. Naipakikita ang kaalaman at pagkaunawa satekstura4. Naipakikita ang kaalaman at pag-unawa sa tekstura 4. Naipakikita ang kaalaman at pag-unawa satekstura4.1 Nakikilala ang mga tunay o nahihipongtekstura (tactile) at biswal na tekstura (visual)4.2 Nasasabi ang kaibahan ng tunay o nahihipongtekstura sa biswal na tekstura4.1 Nakikilala ang tatlong uri ng tekstura: Tunay o nahihipo (tactile) artipisyal biswal4.2 Nauuri ang mga bagay ayon sa tatlong uri ngtekstura4.1 Nakalilikha ng isang gawaing sining sapamamagitan ng iba’t ibang uri ng tekstura collage4.2 Naipakikita sa pamamagitan ng pagkilos opagsayaw ang magaspang at pinong tekstura4.3 Nailalarawan ang katangian ng tekstura sapamamagitan ng paghipo at pagdamaHal. magaspang makinis malambot matigas4.4 Nakalilikha ng isang komposisyongnagpapakita ng tekstura: teksturang tunay o nahihipo (tactile) teksturang biswal (visual)4.5 Naipakikita sa pamamagitan ng pagkilos opagsayaw ang iba’t ibang katangian ngteksturaB. Naipakikita ang kaalaman at pag-unawa sa mgaprinsipyo ng sining4.3 Naipakikita ang tatlong uri ng tekstura sapamamagitan ng mga gawaing siningB. Naipakikita ang kaalaman at pag-unawa sa mgaprinsipyo ng siningB. Naipamamalas ang kaalaman at pang-unawasa mga prinsipyo ng sining1. Naipakikita ang kaalaman at pag-unawa sa ritmo 1. Naipahahayag ang kaalaman at pag-unawa sabalance bilang isang prinsipyo ng sining1. Natatalakay ang sentro ng kawilihan (center ofinterest) at pagbibigay-diin (emphasis) nito saisang komposisyon sa pamamagitan ng: pagpapatingkad sa kulay ng mahalagangbahagi pagpapalaki sa hugis o anyo ng mahalagangbahagi paglalagay sa gitna ng mahalagang bahagi67

IKAAPAT NA BAITANG IKALIMANG BAITANG IKAANIM NA BAITANG1.1 Nasasabi ang kahulugan ng ritmo at natutukoyang dalawang uri nito pormal na ritmo impormal na ritmo1.1 Naibibigay ang kahulugan ng balance 1.1 Nakalilikha ng isang komposisyongbinibigyang-diin ang sentro ng kawilihan saiba’t ibang paraan1.2 Natutukoy ang ritmo sa mga komposisyon atdibuhong nakikita sa paligid1.3 Naipakikita ang ritmo sa pamamagitan ngpagguhit ng iba’t ibang uri ng dibuho: paulit-ulit (repetition) sunud-sunod (sequence) sali-salit (alternations) radyal o parayos-rayos (radial)1.2 Nakikilala ang dalawang uri ng balance simetrikal o pormal na balance asimetrikal o impormal na balance1.3 Nakalilikha ng isang komposisyon o disenyona nagpapakita ng balance2. Naipahahayag ang kaalaman at pag-unawa saproporsyon2. Naipahahayag ang kaalaman at pag-unawa saharmonya2.1 Naibibigay ang kahulugan ng proporsyon 2.1 Naibibigay ang kahulugan ng harmonya2.2 Naipakikita ang proporsyon sa isang likhangsining proporsyon ng ulo sa katawan proporsyon ng tao sa bahay proporsyon ng bulaklak sa plorera2.2 Nakalilikha ng isang komposisyongnagpapakita ng harmonyaII. MALIKHAING PAGPAPAHAYAG II. MALIKHAING PAGPAPAHAYAG II. MALIKHAING PAGPAPAHAYAGA. Naipahahayag ang kaisipan, damdamin,kalooban at imahinasyon sa pamamagitan ngiba’t ibang gawaing sining1. Naipahahayag ang kaisipan at damdamin ngpagguguhit o pagpipinta ng isang larawangisinasaad ng kuwento o tulaA. Naipahahayag ang kaisipan, damdamin,kalooban at imahinasyon sa pamamagitan ngiba’t ibang pamamaraan sa sining1. Naipahahayag ang kaisipan at damdamin sapamamagitan ng malayang pagguhit o pagpipintang mga larawang isinasaad ng isang: karanasan panaginip pananawA. Naipahahayag ang kaisipan, damdamin,kalooban at imahinasyon sa pamamagitan ngiba’t ibang pamamaraan sa sining1. Naipahahayag sa sariling pamamaraan ngpagguhit ang wakas ng isang kuwentong hinditapos68

IKAAPAT NA BAITANG IKALIMANG BAITANG IKAANIM NA BAITANG2. Nakalilikha ng balangkas ng sariling katawan(contour drawing) sa pamamagitan ng pagdama atpagguhit nito habang nakapikit ang mata2. Naipahahayag ang sariling kaisipan atimahinasyon sa pamamagitan ng paggugupit atpagdidikit ng mga papel2. Nakalilikha ng kawili-wiling mga anyo mula saisang payak na bagay o hugis sa pamamagitan ngpagbawas o pagdagdag upang mabago ito3. Naipakikita ang kakayahan sa paggamit ng iba’tibang bagay sa iba’t ibang pamamaraan ngpaglilimbag pisi mga hugis na yari sa karton4. Naipakikita ang pagkamalikhain sa paggamit ngkrayon sa iba’t ibang pamamaraan crayon resist crayon etchingB. Naipakikita ang pagkamalikhain sa paggawa ngmga tatlong dimensiyong bagay sapamamagitan ng iba’t ibang midya, kagamitanat pamamaraan1. Nakalilikha ng iba’t ibang puppets sa pamamagitanng iba’t ibang pamamaraan patpat (stick puppet) daliri (finger puppet)2. Nakapaglililok sa pamamagitan ng ibat’ ibangbagay at pamamaraan luwad patatas/kamote3. Naipakikita ang kakayahan sa paggamit ng iba’tibang bagay at kagamitan sa paglilimbag tansan, takip ng bote, walis tingting at iba pangpatapong bagay4. Naipakikita ang pagkamalikhain at kakayahan sapaggamit ng krayon sa iba’t ibang pamamaraan batik paglilipat ng disenyo5. Naipakikita ang pagkamaparaan sa paggamit ngiba’t ibang bagay sa paggawa ng mosaic egg shells papelB. Naipakikita ang pagkamalikhain sa paggawa ngmga tatlong dimensiyong bagay sapamamagitan ng iba’t ibang midya, kagamitanat pamamaraan1. Nakalilikha ng iba’t ibang puppets sa pamamagitanng iba’t ibang pamamaraan kamay (hand puppet) pisi o sinulid (string puppet)2. Nakapaghahabi sa pamamagitan ng iba’t ibangbagay at pamamaraan pisi, patpat, retaso, papel sanga, dahon at iba pa3. Naipakikita ang kakayahan sa paggamit ng iba’tibang bagay at kagamitan sa paglilimbag sapamamagitan ng mga bagay mula sa likas nakapaligiran4. Naipakikita ang pagkamalikhain sa paggamit ngkrayon sa iba’t ibang pamamaraan pagpaplantsa African Art5. Naipakikita ang pagkamaparaan atpagkamalikhain sa paggamit ng iba’t ibang bagaysa paggawa ng eco-collage mga likas na bagayB. Naipakikita ang pagkamalikhain sa paggawang mga tatlong dimensiyong bagay sapamamagitan ng iba’t ibang midya, kagamitanat pamamaraan1. Naipakikita ang pagkamalikhain sa paggawa ngpapier mache sa pamamagitan ng pira-pirasongpapel (paper strips) at paper pulp2. Naipakikita ang pagkamalikhain sa pamamagitanng pagtitiklop (origami) tulad ng: papel na bulaklak papel na hayop69

IKAAPAT NA BAITANG IKALIMANG BAITANG IKAANIM NA BAITANGIII. PAMANA NG SINING (ART HERITAGE) III. PAMANA NG SINING (ART HERITAGE) III. PAMANA NG SINING (ART HERITAGE)A. Napahahalagahan ang pamana ng sining sapambansang pagkakilanlan at pagkakaisaA. Naipagmamalaki ang pamana ng sining sapaglinang ng pambansang pagkakilanlan atpagkakaisaA. Napahahalagahan ang pamana ng sining sapaglinang ng pambansang pagkakilanlan atpagkakaisa1. Naipagmamalaki ang katutubong sining ng bayan(folk art)1. Naipagmamalaki ang katutubong sining (folk art) 1. Naipagmamalaki ang katutubong sining (folk art)1.1 Nakikilala ang ilan sa mga katutubong siningng bayan tulad ng: basket ng Bohol banig ng Samar, Leyte laminosa (banig) ng Jolo taka (papier machè) ng Paete, Laguna tsinelas, bag at abaniko na abaka ng Albay kipping ng Lucban, Quezon sapatos ng Marikina parol ng Pampanga patadyong ng Iloilo malong ng Mindanao tinalak ng Cotabato inabel (kumot) ng Ilocos1.1 Natutukoy ang isang katutubong sining napinagyaman ng tribong etnikoa) Pag-uukit o paglililok sa kahoyHalimbawa:IFUGAO bulòl o anito kutsara’t tinidor mangkok o pingganMARANAO AT MAGUINDANAO sarimanok pako rabong panulongTAGBANUA ibon, bubuli bulaklak, at iba paPAETE, LAGUNA santo mga pandekorasyonBETIS, PAMPANGA muebles1.1 Natutukoy ang ilang katutubong sining napinagyaman ng tribong etnikoa) Pagmomolde sa luwad (pottery)Halimbawa: Vigan, Ilocos Sur – burnay Luzon at Visayas – palayok, paso,banga, tapayan, at iba pab) Paggawa ng alahas (jewelry)Halimbawa: T’boli – kuwintas, pulseras at sinturonna yari sa metal, plastik, kahoy at buto Tausug – ornamentong pangkatawanna gawa sa metal at sa kabibe (shells) Cordillera – ornamentongpangkatawan na gawa sa kahoy, buto(seeds), metal70

IKAAPAT NA BAITANG IKALIMANG BAITANG IKAANIM NA BAITANG1.2 Natutukoy ang mga katutubong sining ng ilangkaratig pook o bayan1.2 Nakikilala ang katutubong sining sa sarilingpook o bayanB. SINAUNANG BAGAY B. SINAUNANG BAGAY B. SINAUNANG BAGAY1.2 Nakalilikha ng payak na halimbawa ng isangkatutubong sining ng bansa1. Napahahalagahan ang mga sinaunang bagay nakabilang sa pamana ng lahi1.1 Nakikilala ang ilan sa mga sinaunang bagayna kabilang sa mga lumang kagamitan ng mganinuno1. Napahahalagahan ang kontribusyong naidudulot ngsinaunang bagay sa kultura ng bayan1.1 Natutukoy ang mga antigo o sinaunang bagayo gusali na matatagpuan sa sarilingpamayanan1. Napahahalagahan ang kontribusyong naidudulotng sinaunang bagay sa bayan1.1 Natutukoy ang mga antigo o sinaunang bagayo gusali na kilala sa buong bansa muwebles santos retablo manunggol jar1.2 Natatalakay ang ilang bagay tungkol sa mgasinaunang bagay na pinag-uusapan sino ang gumawa kailan ito ginawa saan ito ginawa bakit ginawa1.3 Naipaliliwanag kung bakit dapat pahalagahanang mga sinaunang bagay at ano angkahalagahan sa ating pangkasalukuyangpamumuhay mga sinaunang bagay o gamit sa museo lumang bahay (mahigit 100 taon na) lumang simbahan o moske (mosque) monumento paaralan1.2 Naiisa-isa ang mga panuntunan sapangangalaga ng mga antigo at sinaunangbagay o gusali1.3 Nakapag-iipon ng mga lumang bagay para samuseo ng paaralan katulad ng: mga lumang pera mga lumang kagamitan ng mga ninuno(damit, gamit na kahoy at metal) Lumang pera (panahon ng Kastila, Haponat Amerikano) Lumang kagamitan, plantsa, gilingan Fort Santiago Malacañang Bahay ni Jose Rizal sa Calamba, Laguna1.2 Natutukoy ang mga “UNESCO WorldHeritage” na matatagpuan sa bansa Tubbattaha Reef, Palawan San Agustin Church, Intramuros Sta. Maria Church, Ilocos Sur Miag-ao Church, Iloilo Banaue Rice Terraces Puerto Princesa Underground River Lumang Bahay na Bato sa Vigan, IlocosSur Paoay Church, Ilocos Norte1.3 Nakagagawa ng album ng mga sinaunangbagay at mga UNESCO World Heritage mulasa postcard o larawan sa magasin71

IKAAPAT NA BAITANG IKALIMANG BAITANG IKAANIM NA BAITANGC. DISENYONG ETNIKO C. DISENYONG ETNIKO C. DISENYONG ETNIKO1. Naipagmamalaki ang mga disenyong etniko ngbayan1.1 Nakikilala ang ilan sa mga disenyong etniko namakikita sa Mindanao disenyong Manobo disenyong Maranao1.2 Natutukoy kung anong pangkat etniko angmay-ari ng disenyong pinag-aaralan1. Nabibigyan ng pansin ang mga disenyong etniko ngmga katutubo1.1 Nakikilala ang ilan sa mga disenyong etniko disenyong Igorot disenyong Maguindanaon1.2 Nakatutuklas ng isang disenyong etniko nalikas o natatangi sa pook o lugar na tinitirhan(kung mayroon nito)1. Napahahalagahan ang disenyong etniko ng mgakatutubo1.1 Natutukoy ang kahulugan ng ilan sa mgadisenyong etnikoHalimbawa:tao, ibon, ahas, dahon, araw, bituin, tubig,bundok1.2 Nakapaglilimbag ng disenyong etniko1.3 Nakaguguhit ng mga disenyong etnikong likassa Mindanao1.3 Nakalilikha ng isang dibuhong binubuo ngdisenyong etniko1.3 Nakalilikha ng isang komposisyongginagamitan ng disenyong etnikoD. LIKHANG SINING D. LIKHANG SINING D. LIKHANG SINING1. Naipagmamalaki ang mga ipinintang larawan ngmga dalubhasang pintor ng bayan1.1 Namamasdan nang may kaluguran ang mgalarawang likha nina: Carlos V. Francisco Vicente S. Manansala Fernando Amorsolo Jose T. Joya1. Naipagmamalaki ang mga bantog na Pilipinongpintor1.1 Napahahalagahan ang ilang halimbawangsining ng mga dalubhasang pintor ng bayan Juan Luna Victorio Edades Fernando Amorsolo H. R. Ocampo Anita Magsaysay-Ho1. Napahahalagahan ang mga halimbawang siningng mga bantog na Pilipinong pintor1.1 Napaghahambing ang pagkakaiba ngmakatotohanan (realistic) sa dimakatotohanang(abstract) ipinintang larawanHalimbawa:“Planting Rice” ni Fernando Amorsolo“Man and Carabao” ni Hernado R. Ocampo72

IKAAPAT NA BAITANG IKALIMANG BAITANG IKAANIM NA BAITANG1.2 Natatalakay ang damdaming hinahatid nglarawan1.2 Naiisa-isa ang mga bagay na nakikita salarawan1.2 Naipaliliwanag ang pagkakaiba ng mga likhangsining na: makatotohanan di-makatotohananHalimbawa:(makatotohanan)Nestor Leynes“Mag-ina sa Tabi ng Duyan”(di-makatotohanan)Onib Olmedo“Mother and Child”1.3 Nagkakaroon ng kamalayan na may dalawanguri ng likhaing sining: makatotohanan (realistic) di-makatotohanan (abstract)1.4 Nasasabi kung aling larawan angnagugustuhan at naipaliliwanag kung bakit2. Naipagmamalaki ang mga iskulturang likha ngmga bantog na iskultor ng Pilipinas1.3 Natutukoy ang mga elemento ng sining nataglay ng larawan1.4 Nasasabi kung aling elemento ng sining angnangingibabaw1.5 Napaghahambing-hambing ang iba’t ibangistilo o pamamaraan ng pintor makaluma makabago1.6 Nakapagbibigay ng sariling papuri o puna saisang bantog na larawan1.7 Nakaguguhit ng isang larawan sa sarilingpamamaraan2. Namamasdan nang may kaluguran ng mga likhangsining ng mga dalubhasang iskultor ng bayan1.3 Nakaguguhit ng isang makatotohananglarawan at di-makatotohanang larawan2. Naipagmamalaki ang mga nililok na sining ngilang bantog na iskultor73

IKAAPAT NA BAITANG IKALIMANG BAITANG IKAANIM NA BAITANG2.1 Namamasdan nang may kaluguran ang mgalikhang sining ng mga dalubhasang iskultor atarkitekto ng bansa (National Artists)2.1 Namamasdan ang mga iskulturang likha ngmga bantog na iskultor ng Pilipinas Guillermo Tolentino Napoleon Abueva Leandro Locsin Napoleon V. Abueva Guillermo Tolentino Eduardo Castrillo Ramon Orlina Abdulmari Imao2.1 Napahahalagahan ang mga nililok na sining ngilang bantog ng iskultor Eduardo Castrillo Imelda Pilapil Virginia Ty-Navarro Arturo Luz Santiago Bose2.2 Nasasabi kung aling iskultura angnagugustuhan at napaliliwanag kung bakit2.2 Natatalakay/napaghahambing-hambing angiba’t ibang istilo makatotohananHal.: Likha ni G. Tolentino- Monumento ni Bonifacio di-makatotohananHal.: Likha ni N. Abueva- Krus sa UP Chapel3. Natatalakay ang ilang pandaigdig na dalubhasa sasa sining3.1 Napahahalagahan ang ilang likhang sining ngmga sumusunod:2.2 Nakabubuo ng isang iskultor mula sa likas odi-likas na mga patapong bagay3. Natatalakay ang ilang pandaigdig na dalubhasa sasining3.1 Napahahalagahan ang ilang likhang sining ngmga sumusunod na impressionist: Leonardo da Vinci – Mona Lisa, LastSupper Michelangelo – Sistine Chapel, Fresco,Vatican Pablo Picasso – Girl Before A Mirror Vincent Van Gogh – Starry Night Paul Gaugin – Tahitian Women George Seurat – Sunday AfternoonIV. PAGPAPAHALAGA SA KAPALIGIRAN IV. PAGPAPAHALAGA SA KAPALIGIRAN IV. PAGPAPAHALAGA SA KAPALIGIRANNapahahalagahan ang likas na kapaligiran atang kapaligirang gawa ng taoNaipamamalas ang kakayahan sa sensitibongpagmamasid o pandama at pagpapahalaga samga magagandang bagay at kapaligiranNaipamamalas ang kakayahan sa sensitibongpagmamasid o pandama at pagpapahalaga samga magagandang bagay sa kapaligiranA. Likas na Kapaligiran A. Likas na Kapaligiran A. Likas na Kapaligiran1. Nabibigyan ng pansin ang magagandang bagay sakalikasan1. Nabibigyan ng pansin ang magagandang bagay salikas na kapaligiran1. Nabibigyan ng pansin ang magagandang bagaysa likas na kapaligiran74

IKAAPAT NA BAITANG IKALIMANG BAITANG IKAANIM NA BAITANG1.1 Natutukoy ang mga elemento ng sining nataglay ng mga ito1.1 Namamasid nang may katuwaan ang mgamagagandang bagay sa kalikasan1.1 Nabibigyan ng pansin ang magagandang likasna kapaligiran ng bansa punong-kahoy mga ibon at hayop mga halaman at bulaklak1.2 Natutukoy ang mga elementong sining nataglay ng mga bagay sa kapaligiran1.2 Natutukoy ang mga prinsipyo ng sining nataglay ng mga itoHalimbawa: Chocolate Hills, Bohol Mayon Volcano, Albay Taal Volcano, Batangas Boracay, Kalibo, Aklan Maria Cristina Falls, Iligan City, Lanao delNorte Banaue Rice Terraces1.2 Nakalilikha ng dibuho na binubuo ng mgabagay mula sa kapaligiran: payak na installation sa kapaligiran collage ng iba’t ibang tekstura pagguhit ng mga disenyo ngdahon/bulaklakB. Kapaligirang Gawa ng Tao B. Kapaligirang Gawa ng Tao B. Kapaligirang Gawa ng Tao1. Nabibigyang-pansin ang mga magagandangbagay sa kapaligirang gawa ng tao1.1 Natutukoy ang mga magagandang bagay nagawa ng tao1. Nabibigyang-pansin ang mga magagandang bagaysa kapaligirang gawa ng tao1.1 Napahahalagahan ang kagandahan ng mgabagay na gawa ng tao sa sariling pamayanan1. Nabibigyang-pansin ang mga magagandangbagay sa kapaligirang gawa ng tao1.1 Napahahalagahan ang kagandahan ng di-likasna mga bagay o gusali na kilala sa buongbansaParke – LunetaTulay – San JuanicoResort – Puerto GaleraGusali – Cultural Center of the Philippines(CCP)Halimbawa: munisipyo plasa, palaruan sambahan jeep, kalesa monumento sentrongpangkulturaHalimbawa: San Agustin Church Quiapo Golden Mosque Manila Cathedral Rizal Park Quezon Memorial Circle Bonifacio Monument San Juanico Bridge75

IKAAPAT NA BAITANG IKALIMANG BAITANG IKAANIM NA BAITANG1.2 Natatalakay ang mga elemento ng sining nataglay ng mga bagay na ito1.2 Natatalakay ang mga elemento ng sining nataglay ng mga bagay na ito1.2 Naiguguhit mula sa imahinasyon ang isangpambansang bagay o gusali1.3 Nakapangungulekta ng mga larawan ng mgamagandang bagay na makikita sa kapaligiranggawa ng tao at gawing album2. Nakabubuo ng mga nakalarawang pangako(pledge) kaugnay ng pangangalaga at kaayusanng kapaligiran2.1 Nakaguguhit ng poster na tumatawag ngpansin sa problema ng bayan tungkol sa: kalinisan ng paaralan kalinisan ng mga estero (canal) kalinisan ng ilog at iba pa2.2 Nakasasali sa pangkat sa pagbuo ng muralsa pader na nagpapakita ng magandangkapaligiran1.3 Naiguguhit mula sa imahinasyon ang gusali sasariling pamayanan2. Napahahalagahan ang mga bagay na bumubuong likas na kapaligiran2.1 Nakaguguhit ng larawan na nagpapakita ngpangangalaga sa kagandahan ng sarilingpamayanan2.1.1 Nakasasali sa pangkat sa pagbuo ngposter na nagpapakita ng pangangalagang kapaligiran para sa kagandahan ngsariling pamayananHalimbawa: pangangalaga sa mga puno athalaman ng paaralan pangangalaga sa mga ilog pangangalaga sa yaman ngkaragatan2.2 Nakasasali sa pangkat sa pagpapakita ngsimpleng dula na ginagamitan ng malikhaingkagamitan (costumes and headdress) tungkolsa pangangalaga ng kapaligiran1.3 Nakakalikha ng installation art na maaaringbinubuo ng mga patapong bagay mula sakapaligiran ng paaralan2. Nakabubuo ng mga nakalarawang pangako nakaugnay ng pangangalaga at kaayusan ngkapaligiran2.1 Nakalilikha ng larawan na nagpapakita ng mgahakbang ng pangangalaga ng kagandahan atkaayusan ng kapaligiran2.1.1 Nakatutulong sa pangkat sa pagbubuong mural na nagpapakita ngpangangalaga ng pambansangkapaligiranHalimbawa: pangangalaga sa kalinisan ngpambansang pamayanan pangangalaga sa kabundukan pangangalaga sa karagatan pangangalaga sa mga antigo atsinaunang bagay, bahay, simbahan,at iba pa2.2 Nakasasali sa pangkat sa pagpapakita ngsimpleng dula na may malikhaing kagamitantungkol sa pangangalaga sa pambansangkapaligiran76

IKAAPAT NA BAITANG IKALIMANG BAITANG IKAANIM NA BAITANGC. Mga Selebrasyon C. Mga Selebrasyon C. Mga Selebrasyon1. Napahahalagahan ang mga selebrasyongnagpapaunlad ng kultura ng bayan: Ati-Atihan ng Aklan Moriones ng Marinduque Sinulog ng Cebu Cañao ng Cordillera2. Natatalakay ang kontribusyong naibibigay ng mgapagdiriwang na ito sa kultura ng bayan3. Nakalilikha ng headdress, maskara at baro para saselebrasyon o parada4. Nakapagtatanghal ng mga likhang sining ng mgabata sa paaralan culminating activity (exhibit)4.1 Nakagagawa ng payak na kuwadro kuwadrong papier machè kuwadrong cardboard kuwadrong kahoy4.2 Nakapag-aanyaya ng mga manonood para saexhibit (pagtatanghal) liham at card paanyaya1. Naipagmamalaki ang ilang selebrasyon o gawaingpambayanHalimbawa: Araw ng Kalayaan Panahon ng Pagtatanim/Pag aani Fiesta ng Bayan Pasko at Bagong Taon Eid Al-Fitr (End of Ramadan)2. Nakalilikha ng poster o patalastas tungkol saselebrasyon o gawaing pambayan3. Nakalilikha ng isang card para sa Pasko, BagongTaon at Valentine4. Nakapagtatanghal ng mga likhang sining ng mgabata sa paaralan (sa stage, silid-aralan, corridor,lobby) at naiaayos ang mga likhang sining satanghalan4.1 Nakikilala ang mga kagamitan sa pagtatanghal hook double-sided tape matting board/illustration board/cardboard nylon strings mga kuwadro/frames1. Naipagmamalaki ang mga bantog na selebrasyonna ipinagdiriwang sa iba’t ibang lugar ng bansa Ati-Atihan ng Aklan Moriones ng Marinduque Sinulog ng Cebu Maskara ng Bacolod Pahiyas ng Quezon Ramadan sa Mindanao Ibalong ng Legazpi Pinagbenga ng Baguio Dinagyang ng Ilo-ilo Kadayawan ng Davao Halad ng Cotabato2. Nakaguguhit ng mural ng pagdiriwang3. Nakalilikha ng damit o bagay na maaaring gamitinsa selebrasyong pinag-uusapan4. Nakapagtatanghal ng mga likhang sining ng mgabata sa paaralan4.1 Naihahanda ng maayos at maganda ang mgabagay na itatanghal77

Pre-requisite Skills for ArtsGRADE III1. Nakabubuo ng mga kulay mula sa pangunahing kulay sa pamamagitan ng water color2. Nasasabi ang kahulugan ng ritmo3. Napupuna ang mga ritmong matatagpuan sa kapaligiran4. Naipahahayag ang pagkamalikhain sa pamamagitan ng pagbuo ng isang anyo mula sa tuldok5. Nailalarawan sa sariling pamamaraan and damdamin ng musika sa pamamagitan ng pagpinta na ang ginagamit ay daliri (fingerpainting)6. Nasasabi ang kahulugan ng katutubong sining7. Natutukoy ang iba’t ibang katutubong sining at ang pinagmulan nito8. Nakalilikha ng payak na halimbawa ng isang katutubong siningHal.:• basket• abaniko9. Nasasabi ang mga likas at di-likas na bagay na makikita sa kapaligiran10. Natutukoy ang mga elemento ng sining na taglay ng mga bagay sa kapaligiranHal.:a. linyab. kulayc. hugisd. tekstura : ng dahon, bato, balat ng kahoy at iba pa11. Nakikilala ang iba’t ibang paraan ng paggawa ng mga likhang sining katulad ng:11.1 paper craft (gawaing-kamay sa papel)• pagpilas/pagpunit/paggupit at pagdikit• mosaic• paper batik• collage• paper mache• origami11.2 painting processes (iba’t ibang paraan sa pagpipinta)• spattering11.3 print making• stamping• string pulling11.4 iba’t ibang paraan sa paglililok78

M A K A B A Y A N( E D U K A S Y O N S A P A G P A P A L A K A SN G K A T A W A N )79

MGA INAASAHANG BUNGAMITHIIN: Nakapagtatamo ng kaukulang antas ng kaangkupang pisikal sa pamamagitan ng mga gawaing pangkatawan,nakapagsasagawa ng mga batayang kilos nang may kasanayan, mga kaugaliang pangkalusugan at pangkaligtasankaugnay ng mga gawaing pangkatawan; nakapagpapakita ng kanais-nais na kasanayang pangsosyal at wastong saloobinat pagpapahalaga sa laro, himnasyo, sayaw at sa katutubong kulturaPagkatapos ng Ikaanim na Baitang, nagkakaroon ang mga bata ng sapat na kakayahan sa pagpapaunlad ng kaangkupangpisikal; nakapagsasagawa ng mga kumbinasyong kilos lokomotor at di-lokomotor, dalawang stunts at gawaing panghimnasyo,pagsasagawa ng isang ehersisyo sa balance beam at horizontal bar o ladder, at mga gawaing ginagamitan ng mga kasangkapangpangkamay nang isahan, dalawahan at pangkatan ayon sa ritmo; nakapagpapakita ng batayang kasanayan sa baseball/softball atbasketball; at nakalalahok sa mga katutubo at banyagang sayaw at laro.Pakatapos ng Ikalimang Baitang, patuloy na nagpapaunlad ang mga bata ng wastong tikas at tindig upang mapanatili angkaangkupang pisikal; nakapagsasagawa ng mga kilos lokomotor at di-lokomotor, isa o dalawang stunts at gawaing panghimnasyo,katutubong laro at sayaw; at nakapagpapakita ng mga batayang kasanayan sa volleyball.Pagkatapos ng Ikaapat na Baitang, nagkakaroon ang mga bata ng kakayahang mapaunlad ang tindig/tikas ng katawan atkaangkupang pisikal; nakapagsasagawa ng isa o dalawang stunts, gawaing panghimnasyo at gawaing ginagamitan ng mgakasangkapang pangkamay ayon sa ritmo; nakapagpapakita ng mga batayang kasanayan sa atletiks; at nakalalahok sa mgakatutubong sayaw at laro.80

EDUKASYON SA PAGPAPALAKAS NG KATAWANBAITANG IV BAITANG V BAITANG VIl. KAKAYAHAN SA PANGANGASIWA l. KAKAYAHAN SA PANGANGASIWA l. KAKAYAHAN SA PANGANGASIWANG KATAWAN NG KATAWAN NG KATAWANNagkakaroon ng sapat na kakayahan sa Nagkakaroon ng sapat na kakayahan sa Nagkakaroon ng sapat na kakayahan sapangangasiwa ng katawan pangangasiwa ng katawan pangangasiwa ng katawanA. Wastong Tikas/Tindig at Kaaya-ayang A. Wastong Tikas/Tindig at Kaaya-ayang A. Pagpapaunlad ng KaangkupangAyos ng Katawan Ayos ng Katawan PisikalI. Naisasagawa ang mga gawaing naka- I. Naisasagawa ang mga gawaing naka- 1. Natataya ang kaangkupang pisikaltutulong sa pagpapaunlad ng wastong tutulong sa lalong pagpapaunlad ng sa pamamagitan ng Physical Fitnesstindig wastong tindig Test (PFT)Halimbawa: Halimbawa: patayong paglundag(standing long jump)- sa pagdadala ng mga kagamitan sa - sa pagdadala ng mga kagamitan sa bangon-higa (curl-ups)pag-aaral pag-aaral paupong pagbaluktot ng katawan- sa pag-akyat at pagbaba sa hagdanan - sa pag-akyat at pagbaba sa hagdanan (sit and reach)- sa pag-upo sa iba't ibang uri ng upuan - sa pag-upo sa iba't ibang uri ng upuan "Chair table push-ups"- sa pakikipag-usap nang nakaupo o - sa pakikipag-usap nang nakaupo o " 15-minute run or Step Test"nakatayo nakatayo- sa pag-abot sa mataas na bagay - sa pag-abot sa mataas na bagay2. Natataya ang antas ng sariling tindig, 2. Natataya ang antas ng sariling tindig,ayos at tikas ng katawan ayos at tikas ng katawanHalimbawa: Halimbawa:- Plumbine Test - Plumbine Test3. Natutukoy ang mga kahinaan sa was- 3. Natutukoy ang mga kahinaan sa was- 2. Natutukoy ang kalakasan at kahinaantong tikas ng katawan ayon sa kinala- tong tikas ng katawan ayon sa kinala- sa kaangkupang pisikal ng katawanbasan ng pagtataya basan ng pagtataya ayon sa kinalabasan ng pagtataya81

BAITANG IV BAITANG V BAITANG VI4. Naisasagawa ang mga gawaing nagwa- 4. Naisasagawa ang mga gawaing nagwa- 3. Naipaliliwanag ang kahalagahan ngwasto sa mga kahinaang nauukol sa wasto sa mga kahinaang nauukol sa kaangkupang pisikaltikas ng katawan tikas ng katawan4. Naisasagawa ang mga wastongHalimbawa: Halimbawa: gawain na nagpapaunlad ng kaangkupangpisikalflatfootedness - pagpulot ng paa sa flatfootedness - pagpulot ng paa sa(talpak na paa) holen (talpak na paa) holen Halimbawa:- pagpapagulong ng bote - pagpapagulong ng botesa talampakan sa talampakan pagpapalakas ng - luksong lubidpag-iisod ng paa pag-iisod ng paa cardio vascular - joggingendurance - aerobicshindi pantay na - salisihang pagdadala/ hindi pantay na - salisihang pagdadala/ pagpapalakas ng - sipabalikat (uneven pagbibitbit ng mabigat balikat (uneven pagbibitbit ng mabigat bintishoulders) na bagay sa dalawang shoulders) na bagay sa dalawang pagpapalakas ng - pagbabaraskamay kamay braso- ehersisyong salisihang - ehersisyong salisihang 5. Naikikilos ang katawan nang nag-iisa,pagtataas ng dalawang pagtataas ng dalawang nang may kapareha at nang maybalikat balikat kasama sa pangkat.pagkahukot - Wing Stretcher pagkahukot - Wing Stretcher(round upper pag-unat ng mga braso (round upper pag-unat ng mga brasoback) na pataas o patalikod back) na pataas o patalikod 6. Naipakikita ang wastong pangangalagang iba't ibang bahagi ng katawannakaungos na ulo - pagtingala at pagyuko nakaungos na ulo - pagtingala at pagyuko habang nagsasagawa ng kilos(forward head) (forward head)pagkapike - paglakad nang nakatapak pagkapike - paglakad nang nakatapak(knock knees) na tumutuntun sa dalawang (knock knees) na tumunton sa dalawangmagkapantay na guhit magkapantay na guhitsakang - paglakad na ang mga daliri sakang - paglakad na ang mga daliri(bowlegged) sa paa ay nakaturong (bowlegged) sa paa ay nakaturongpaharap o paloob, o kaya paharap o paloob, o kayaay paglakad na tumutuntun ay paglakad na tumutuntonsa dalawang magkalapit sa dalawang magkalapitna tuwid na guhit na tuwid na guhit82

BAITANG IV BAITANG V BAITANG VInakausling tiyan - paglakad sa pagitan ng nakausling tiyan - paglakad sa pagitan ng(protruding dalawang silya na ang (protruding dalawang silya na angabdomen) mga likod ay magka- abdomen) mga likod ay magkalapitng ilang dali lapit ng ilang dalilamang lamang5. Naipakikita ang wastong pangangalaga ng 5. Naipakikita ang wastong pangangalaga ngiba't ibang bahagi ng katawan habang iba't ibang bahagi ng katawan habangnagsasagawa ng kilos * nagsasagawa ng kilos *B. Pagpapaunlad ng Kaangkupang Pisikal B. Pagpapaunlad ng Kaangkupang Pisikal1. Natataya ang kaangkupang pisikal sa 1. Natataya ang kaangkupang pisikal sapamamagitan ng Physical Fitness Test (PFT) pamamagitan ng Physical Fitness Test (PFT)patayong paglundag patayong paglundag(standing long jump) (standing long jump)bangon-higa (curl-ups) bangon-higa (curl-ups)paupong pagbaluktot ng katawan paupong pagbaluktot ng katawan(sit and reach) (sit and reach)"Pull ups/Flexed Arm Hang" "Pull ups/Flexed Arm Hang""15-minute run or Step Test” "15 - minute run or Step Test* Isinasanib sa lahat ng aralin2. Natutukoy ang kalakasan at kahinaan sa 2. Natutukoy ang kalakasan at kahinaan sakaangkupang pisikal ng katawan ayon sa kaangkupang pisikal ng katawan ayon sakinalabasan ng pagtataya kinalabasan ng pagtataya3. Naipaliliwanag ang kahalagahan ng 3. Naipaliliwanag ang kahalagahan ngkaangkupang pisikal kaangkupang pisikal4. Naisasagawa ang mga wastong gawain na 4. Naisasagawa ang mga wastong gawain nanagpapaunlad ng kaangkupang pisikal nagpapaunlad ng kaangkupang pisikal________* Isinasanib sa lahat ng aralin83

BAITANG IV BAITANG V BAITANG VIHalimbawa: Halimbawa:pagpapalakas ng luksong lubid pagpapalakas ng luksong lubid(cardio vascular jogging (cardio vascular joggingendurance) aerobics endurance) aerobicspagpapalakas ng - sipa pagpapalakas ng - sipabinti bintipagpapalakas ng - pagbabaras pagpapalakas ng - pagbabarasbraso braso5. Naikikilos ang katawan nang nag-iisa, 5. Naikikilos ang katawan nang nag-iisa,nang may kapareha at nang may nang may kapareha at nang maykasama sa pangkat.* kasama sa pangkat.*6. Naipakikita ang wastong pangangalaga 6. Naipakikita ang wastong pangangalagang iba't ibang bahagi ng katawan ng iba't ibang bahagi ng katawanhabang nagsasagawa ng kilos.* habang nagsasagawa ng kilos.*II. BATAYANG KASANAYAN SA PAGKILOS II. BATAYANG KASANAYAN SA PAGKILOS II. BATAYANG KASANAYAN SA PAGKILOSNagkakaroon ng sapat na kahusayan sa Nagkakaroon ng sapat na kahusayan sa Nagkakaroon ng sapat na kahusayan sapagsasagawa ng mga batayang kasanayan pagsasagawa ng mga batayang kasanayan pagsasagawa ng mga batayang kasanayansa pagkilos sa pagkilos sa pagkilosA. Mga Kasanayang Lokomotor A. Mga Kasanayang Lokomotor A. Mga Kasanayang Lokomotor1. Nagagamit ang kilos lokomotor sa 1. Naisasagawa nang wasto ang mga kilos 1. Naisasagawa nang wasto ang mga kumbinaspagbibigaykahulugan sa isa o dalawang lokomotor nang may iba't ibang bilis, tulad yong kilos lokomotor nang may iba't ibangawit, tugma, dula at tula o paggagad ng ng: bilis, tulad ng:mga kilos ng hayop, gawain, paligsahanat isports - mabilis na pagtakbo - pagiskape at pag-imbay ng kamayHalimbawa: - katamtamang bilis ng pagtakbo - pagkandirit habang sumisipa ang isangAwit na may kilos - Paruparong bukid - mabagal na pagtakbo paaPanggawain - Pagbubunot ng sahigPang-isports - Pag-"rebound" ng bola sa"basketball"Kilos Hayop - Takbong Kabayo84

BAITANG IV BAITANG V BAITANG VI2. Naisasagawa nang wasto ang mga 2. Naisasagawa nang wasto ang mga 2. Nagagamit ang mga kumbinasyong kiloskilos lokomotor nang may iba't ibang kilos lokomotor nang may iba't ibang lokomotor at di-lokomotor sa isa o dalawangbilis, tulad ng: direksyon, tulad ng: gawain na may payak na ritmo at may kaugnaysa ritmomabilis - takbong kabayo - paurong na paglakad/pagtakbo/ 2.1 mga laro at relay- takbong usa paglukso/atbp. 2.2 gawain na may ritmokatamtamang bilis - pasulong na paglakad/pagtakbo/- lundag kuneho paglukso/atbp. 3. Nakalilikha ng kumbinasyong kilos lokomotor- takbong aso - pakanang paglakad/ at di-lokomotor sa pagpapakita sa paglutas ngmabagal - lakad pagong pagtakbo/paglukso/atbp. mga suliranin, tulad ng:- takbong bibe - pakaliwang paglakad/pagtakbo/paglukso/atbp. - biglaang pagkulog at pagkidlat- pag-ilag sa papalapit na aso3. Naisasagawa nang wasto ang mga 3. Naisasagawa nang wasto ang mgakilos lokomotor nang may iba't ibang kilos lokomotor nang may iba't ibang 4. Nagagamit ang mga kumbinasyon na kilosdireksyon, tulad ng: diin/lakas, tulad ng: lokomotor at di-lokomotor sa pagbibigaykahulugan sa isa o dalawang awit, tugma, dula- pasulong na pagkandirit/ - mabigat na paglakad at tula o paggagad ng mga kilos ng hayop,pag-igpaw/pag-iskape/ atbp. - katamtamang bigat ng paglakad paggawain, paligsahan at pang-isports- paurong na pagkandirit/paglukso- - magaang na paglakadlukso/pag-iskape/atbp.kilos na lokomotor nang may iba't 4. Nagagamit ang mga kilos lokomotor saibang direksyon, tulad ng: pagbibigay kahulugan sa isa o dalawang- pakanan na pagkandirit/ awit, tugma, dula at tula o paggagad ngpag-igpaw/pag-iskape/ atbp. mga kilos ng hayop, gawain, paligsahan- pakaliwang pag-iskape/ at isportspagpapadulas iskape/atbp.Halimbawa:4. Naisasagawa nang wasto ang mga Awit - Bakya Mo Nenengkilos na lokomotor nang may iba't Kilos ng Hayop - Lakad ng Ahasibang antas, tulad ng: Sports - Pag-"Spike"ng bolaGawain - Pagpipinta- mataas na pag-igpaw/paglukso/paglundag/pagtalon 5. Naisasagawa ang mga kilos lokomotor- katamtamang taas na pag-igpaw/ na may wastong pag-iingatpaglukso/paglundag/pagtalon- mababang pag-igpaw/paglukso/paglundag/pagtalon85

BAITANG IV BAITANG V BAITANG VI5. Naisasagawa nang wasto ang mgakilos na lokomotor nang may iba't B. Mga Kasanayang Di-Lokomotor (Axial)ibang diin/lakas, tulad ng:- mabigat/malakas na paglukso/ 1. Naisasagawa nang wasto ang mgapaglundag/pagtalon kilos di-lokomotor, tulad ng:- katamtamang lakas na paglukso/ 1.1 pag-unat, pagbaluktotpaglundag/pagtalon 1.2 pagtulak, paghila- magaan/mahinang paglukso/ 1.3 pagpihit, pag-ikotpaglundag/pagtalon 1.4 pag-indayog, pag-imbay6. Naisasagawa ang mga kilos lokomotor na 2. Nasasabi ang mga kilos di lokomotormay wastong pag-iingat 3. Naipakikita ang mga iba't ibang kilos,di-lokomotor nang may antas, tulad ng:- mataas na pag-unat/pagbaluktot/atbp,- katamtamang taas na pag-unat/pagbaluktot/atbp- mababang pag-unat/pagbaluktot/atbp4. Naipakikita ang mga kilos, di-lokomotornang may iba't ibang bilis tulad ng:- mabilis na pagpihit/pag-ikot/atbp- katamtamang bilis na pag-indayog/pag-imbay/atbp- mabagal na pag-indayog/pagpihit/atbp.5. Naipakikita ang mga kilos di-lokomotornang may iba't ibang lakas/diin, tulad ng- magaan/mahinang pagtulak/paghila- katamtamang lakas na pagtulak/paghila6. Naipakikita ang mga kilos di-lokomotornanag may iba't ibang hugis tulad ng:- pabilog - parisukat- patatsulok - parihaba7. Naipakikita ang iba't ibang kilos di-lokomotornang may direksyon, tulad ng:- paurong na ibaluktot ang katawan- pasulong na ibaluktot ang katawan- pakanan na ibaluktot ang katawan- pakaliwa na ibaluktot ang katawan86

BAITANG IV BAITANG V BAITANG VI8. Nagagamit ang mga kilos, di-lokomotor sapagbibigay kahulugan sa isa o dalawang awit,tugma, dula at tula o paggagad sa mga kilosB. Kasanayan sa Paggamit ng mga C. Kasanayan sa Paggamit ng mga C. Kasanayan sa Paggamit ng mgaKasangkapang Pangkamay at Aparato Kasangkapang Pangkamay at Aparato Kasangkapang Pangkamay at Aparato1. Nagagamit nang wasto ang alinmang 1. Nagagamit nang wasto ang iba pang 1. Naisasagawa ang iba't ibang kilos na gumagamitdalawang kasangkapang pangkamay at dalawang kasangkapang pangkamay at ng mga nagamit nang kasangkapang pangkamayaparato tulad ng bola, binbag, patpat at aparato tulad ng bola, binbag, patpat at ayon sa ritmobangko nang naaayon sa antas bangko nang naaayon sa antas- mababa - mababa 2. Nakatutuklas ng iba't ibang kilos na guma-- katamtamang taas - katamtamang taas gamit ng kasangkapang pangkamay nang- mataas - mataas isahan, may kapareha, may kapangkat2. Nagagamit nang wasto ang iba't ibang 2. Nagagamit nang wasto ang iba't ibang 3. Naisasagawa ang mga kilos na ginamitan ngkasangkapang pangkamay at aparato kasangkapang pangkamay at aparato kasangkapang pangkamay/aparato nang maynang naaayon sa hugis nang naaayon sa hugis pag-iingat*- pabilog - pabilog- pasigsag - pasigsag- atbp. - atbp.3. Nagagamit nang wasto ang alinmang 3. Nagagamit nang wasto ang iba pangdalawang kasangkapang pangkamay at dalawang kasangkapang pangkamay ataparato tulad ng bola, binbag, patpat at aparato tulad ng bola, binbag, patpat atbangko nang naayon sa direksyon bangko nang naayon sa direksyon- paurong - paitaas - pakaliwa - paurong - paitaas - pakaliwa- pasulong - pababa - pakanan - pasulong - pababa - pakanan4. Naisasagawa ang mga kilos na ginagamitan 4. Nagagamit nang wasto ang iba pangng kasangkapang pangkamay/aparato nang dalawang kasangkapang pangkamay atmay pag-iingat* aparato tulad ng bola, binbag, patpat at iba panang ayonsa lakas/diin- magaan/mahina - mabigat/malakas- katamtamang lakas87

BAITANG IV BAITANG V BAITANG VI5. Nakatutuklas ng iba't ibang kilos nagumagamit ng kasangkapang pang-kamaynang isahan, may kapareha, maykapangkat6. Naisasagawa ang iba't ibang kilos nagumagamit ng kasangkapang pangkamayat aparato ayon sa ritmo7. Naisasagawa ang mga kilos na ginagamitanng kasangkapang pangkamay/aparato nangmay pag-iingat*III. MGA KATANGI-TANGING KAKAYAHAN III. MGA KATANGI-TANGING KAKAYAHAN III. MGA KATANGI-TANGING KAKAYAHANAT KASANAYAN AT KASANAYAN AT KASANAYANNatatamo ang sapat na kahusayan sa pagsasa- Natatamo ang sapat na kahusayan sa pagsasa- Natatamo ang sapat na kahusayan sa pagsasagawang mga katangi-tanging kakayahan at gawa ng mga katangi-tanging kakayahan at gawa ng mga katangi-tanging kakayahan atkasanayan kasanayan kasanayanA. Mga Kasanayang Panghimnasyo/"Stunts" at A. Mga Kasanayang Panghimnasyo/"Stunts" at A. Mga Kasanayang Panghimnasyo/"Stunts" atmga Gawaing Sumusubok sa Sariling mga Gawaing Sumusubok sa Sariling mga Gawaing Sumusubok sa SarilingKakayahan. Kakayahan. Kakayahan.1. Naisasagawa ang mga batayang kilos at 1. Naisasagawa ang mga batayang kasana- 1. Naisasagawa ang mga panimulang kasanayangpanimulang kasanayang panghimnasyo yang panghimnasyo panghimnasyo- head bend forward/backward - forward lunge - front scale- head twisting - half-knee stand - side scale- trunk bending/forward/sideward/ - supine leaning rest - pike positionright/left - front scale - prone leaning rest- knee raising - pike position - tuck position- leg raising - prone leaning rest- long sitting position - tuck position- side leaning rest- folded position- half-knee stand88

BAITANG IV BAITANG V BAITANG VI2. Naisasagawa ang isa o dalawang payak na 2. Naisasagawa ang isa o dalawang payak na2. Naisasagawa ang isa o dalawang payak na ehersisyo na gumagamit ng panimulang ehersisyo na gumagamit ng panimulangehersisyo na gumagamit ng panimulang kasanayang panghimnasyo kasanayang panghimnasyokasanayang panghimnasyoHalimbawa: Halimbawa: Halimbawa:a) Half-knee stand on R - ct. 1 a. Step R forward - ct. 11. a) Raise left knee in front, arms upward - Extend L leg sideward - ct 2 Step L forwared and do a front scalect. 1 Touch left toe forward arms - ct 2-3sideward - ct. 2 Return to first position - ct. 3 Position - ct -4Stand - ct. 4Return to first position - ct. 3 b. Repeat (a) with the L footPosition - ct. 4 b) Repeat all using the Opposite foot - -ct 1-4cts 1- 4 c. Repeat (a) and (b)b) Repeat all, left and right alternately -ct 1-8- 32 cts.2. Kalestenics ng lahi 2. Kalestenics ng lahi d. Execute a V seat with balance and correctFigure 1-III Review figures I-III formTeach figures IV-VIII3. Naisasagawa ang alinman sa mga pangisahang "stunts" nang may panimbang 3. Naipapakita ang kaugaliang pagtutulungan, 3. Naipakikita ang mga kaugaliang pagtutulungan,pakikiisa,pamumuno pagkalisto at pagiging pakikiisa, pamumuno, pagkalisto, at pagigingHalimbawa: responsable sa pagsasagawa ng isa o dala- responsable sa pagsasagawa ng isa o dalawawahangpiramid. hang ( pyramid)"Balance Jump""Balance Seat" Halimbawa: Halimbawa:4. Naipapakita ang coordinasyon, lakas, at Three man Pyramid Three man Pyramid Variationskalambutan ng katawan sa pagsasagawa Variations Four-or-Five man Pyramidng alinman sa pandalawahang "stunts"4. Naisasagawa ang alinman sa mga 4. Naisasagawa ang alinman sa mga pang-isahangHalimbawa: pang-isahang "stunts" ng ayon sa panuto "stunts" nang ayon sa panuto"Stoop and Stretch" Halimbawa: Halimbawa:"Churn the Butter""Rocker" "Circular rope skip" "Jack Knife""Toe Toucher "walk through" "Front Seat Support"89

BAITANG IV BAITANG V BAITANG VI5. Nasusunod ang mga pamantayan sa 5. Naisasagawa ang alinmang pandalawahang 5. Naisasagawa ang alinmang pandalawahangpagkilos sa pagsasagawa ng mga "stunts" na nagpapaunlad ng coordinasyon "stunts" nang may koordinasyongawaing panghimnasyo.Halimbawa: Halimbawa:Halimbawa: "Seat balance""Tandem Bicycle" "Leg Dip"- Nagsasagawa ng gawaing pampasigla "Wheel Borrow"(warm-up)- Laging iyuko (tuck) ang ulo at idikitang baba sa dibdib kapag pinagugulong 6. Naisasagawa ang alinmang pangmaramihang 6. Naisasagawa ang alinmang pangmaramihang(performing roles) ang katawan upang "stunts" na nagpapaunlad ng koordinasyon "stunts" na nagpapaunlad ng koordinasyon.maiwasan ang sakuna sa leegHalimbawa: Halimbawa:"Tandem Bicycle" "Merry Go Round""Skin the Snake"6. Nakasusunod sa mga wastong tuntuningpangkaligtasan sa pagsasagawa ng mgagawaing panghimnasyo7. Naipapakita ang tiwala sa sarili habang 7. Naisasagawa ang alinmang sa mga 7. Nakasusunod sa mga panuto sa pagsasagawanagsasagawa ng mga "stunts" "stunts" na may uring paggulong at pang- ng "stunts" na nagpapaunlad ng lakas"tumbling"Halimbawa: Halimbawa:"Forward Roll" Lakas ng bisig- "Chair Push Up""Backward Roll" Lakas ng kalamnan ng tiyan "Scissors""Shoulder Roll" Lakas ng hita at binti-"Double Knee Flexionand extension8. Naisasagawa ng may kasanayan ang 8. Naisasagawa ng may kasanayan angwastong pag-akyat at pagbaba sa wastong pag-akyat at pagbaba sa"Balance Beam" "Balance Beam"(See Specification of p. 121 - Gymnastic (See Specification of p. 121 - Gymnasticfor Girls by F. R. Aquino for Girls by F. R. Aquino90

BAITANG IV BAITANG V BAITANG VI9. Naisasagawa ang isa o dalawang ehersisyo 9. Naisasagawa ang isa o dalawang ehersisyogawain sa "Balance Beam" nang may gawain sa "Balance Beam" nang maypanimbang, pagtitiwala sa sarili, kontrol at panimbang, pagtitiwala sa sarili, kontrol atkoordinasyon koordinasyonHalimbawa: Halimbawa:a. Step right foot forward, raise left leg in a. Paglakad sa "Balance Beam"front toes pointing forward, arms upwardb. Step left forward and raise right legbackward and arms sideward10. Nasusunod ang mga pamantayan sa 10. Naisasagawa ang wastong pagbitin sapagsasagawa ng mga gawaing pang- "horizontal bar" o "horizontal ladder"himnasyoHalimbawa:Halimbawa:- pagbitin sa baras na gumagamit ngNagsasagawa ng gawing pampasigla ibat-ibang uri ng grip(warm-up) Palaging ipasok ang ulo at - pag-swing sa baras paglipat-lipat sailapit ang baba sa dibdib kung horizontal laddernagsasagawa ng paggulong at"Tumbling" upang maiwasan ang sakunasa leeg11. Nakasusunod sa mga wastong tuntunin 11. Nasusunod ang mga pamantayan sapangkaligtasan sa pagsasagawa ng mga pagkilos sa pagsasagawa ng mga gawaing"Stunts" "Rolls" at "Tumbling" panghimnasyoHalimbawa : Halimbawa:- Paggamit ng kutson o mattress - nagsasagawa ng gawaing pampasigla- Paggamit ng alalay o "spotters" (warm-up)- laging iyuko (tuck) ang ulo at idikit ang babasa dibdib kapag pinagugulong91

BAITANG IV BAITANG V BAITANG VI12. Naipapakita ang tiwala sa sarili saman- 12. Nakasusunod sa mga wastong tuntuningtalang nagsasagawa ng mga "stunts" pangkaligtasan sa pagsasagawa ng mga"rolls" at "tumbling" * "stunts" "rolls" at "tumbling"Halimbawa:- paggamit ng kutson o mattress* isinasanib sa lahat ng aralin -paggamit ng spotters o alalay13. Nakapagbibigay at nakatatanggap ng 13. Nakapagbibigay at nakatatanggap ngmakabuluhang pagpuna sa mga sariling makabuluhang pagpuna sa mga sariling kiloskilos at ng mga kapangkat * at ng mga kapangkatB. Kasanayang Panritmo at Sayaw B. Kasanayang Panritmo at Sayaw B. Kasanayang Panritmo at Sayaw1. Naisasagawa nang may kasanayan ang 1. Nagagamit nang may kasanayan ang mga 1. Naisasagawa ang mga batayang hakbangmga batayang posisyon ng mga kamay batayang posisyon ng mga kamay at paa pansayaw sa ritmong 2/4 (new dance steps)at paa sa pagsayaw sa pagsasagawa ng mga hakbang pang- - habanera - 4 step turnsayaw ( na natututunan sa mga nakaraang - change step - heel and toetaon baitang) - koritte - chasing step2. Naisasagawa ng may kasanayan ang 2. Naisasagawa ang mga batayang hakbang 2. Naisasagawa ang alinman sa mga sumusunodmga batayang hakbang pansayaw at pansayaw sa ritmong 2/4 na katutubong sayawang mga kumbinasyon nito sa ritmong (new dance steps)2/4 - Paseo de Bicol- Surtido norte- touch step - brush step - contraganza - alinmang katutubong sayaw sa rehiyon/- bleking - change step - grapevine pamayanan na may parehong kahirapan sa- close step - cut step - chasing steps ritmong 2/4 at 3/4- step swing - polka - gallop- slide step - heel and toe polka - heel and toe polka- gallop - hop polka - polka turn- skip - two stop turn - kumbinasyon ng mga hakbang- pansayaw92

BAITANG IV BAITANG V BAITANG VI3. Naisasagawa nang may kasanayan ang 3. Naisasagawa ang alinman sa mga sumu- 3. Naisasagawa ang isa o dalawa sa sumusunodmga batayang hakbang pansayaw at ang sunod na katutubong sayaw na banyagang sayaw (pumili ng dalawa)mga kumbinasyon nito sa ritmong 3/4- Polka sa nayon - "Red River Valey"- toch step - bleking step - Kapiil sa munsala - "Dutch Couple Dance"- close step - step hop - Carinosa - "La Cucuracha"- step hop - step swing - Bakya Dance- slide step - brush step- brush swing hop - waltz- 3-step run - mazurka4. Naisasagawa ang alinman sa mga sumusunod 4. Naisasagawa ang mga batayang hakbang 4. Naisasagawa nang may wastong interpretasyonsunod na katutubong sayaw o alinmang pansayaw sa ritmong 3/4 ang ibat-ibang banyaga/katutubong sayawsayaw ng rehiyon- engano series (with a close/point, waltz )2/4 3/4 2/4 3/4 - grapevine- masurka- Tiklos -Magkasuyo - cross waltz- Sua Sua - Jota Zapatilla - brush step turnBa Ingles - kumbinasyon ng mga hakbang -pansayaw- Kunday-kunday5. Naisasagawa ang aliman sa mga 5. Naisasagawa ang alinman sa mga sayaw 5. Napahahalagahan ang kultura at damdamingna mga banyagang sayaw banyaga inilalarawan ng sayaw- "Oyda" - "Norwegian Mountain March" 5.1 Naisasayaw nang may damdamin ang- "Oh susana" - "Tropanka" mga katutubong sayaw ng bansa- "Varsovienne6. Napahahalagahan ang kultura at damdaming 5.2 Naipamamalas ang damdaming ipinahainilalarawanng sayaw hahayag ng sayaw sa pamamagitan ngmagandang pagindak at indayog6.1 Nasasabi ang kahalagahan ng kultura nainilalarawan ng katutubo o banyagang sayaw 5.3 Napahahalagahan ang mga gawaingpanritmo at sayaw na naglalarawan ngkultura ng bansa/rehiyon/pamayanan935.4 Naipamamalas ng may pagmamalaki angmga katutubong sayaw at tugtugin

BAITANG IV BAITANG V BAITANG VI945.5 Nasasabi ang kahalagahan ng kulturana inilalarawan ng katutubo/banyagangsayaw5.6 Naipapakita ang magandang pakikipagugnayansa kapareha o kapangkat sapagsasayawC. Mga Kasanayang Pang-Isports C. Mga Kasanayang Pang-Isports C. Mga Kasanayang Pang-IsportsKasanayang Pang-Athletics Kasanayang pang-volleyball Kasanayang Pangsoftball Baseball(Track and Field)1. Naisasagawa nang wasto ang mga 1. Naisasagawa nang wasto ang mga batayang 1. Naisasagawa nang wasto ang mga batayangbatayang kasanayan sa kasanayan sa mga sumusunod: kasanayan sa paghagis- pagtakbo - paggulong 1.1 pagserve (underhand) 1.1 Over Hand Throw- paglundag -pagpukol 1.2 pagpasa (forearm pass) 1.2 Sidearm Throw- paghagis na kailangan sa athletics 1.3 pagtoss (toss) 1.3 Underhand Throw1.4 pag- "spike" 1.4 Focus of the Eyes1.1 Naisasagawa nang wasto ang mga 1.5 Velocity of the coming ballbatayang kasanayang sa takbuhan 2. Natatalakay ang mga tuntunin sa pagseserve 1.6 Condition of the Groundpagpapasa at pagtotos 1.7 Where to field the Ball3. Nakakasali sa isa o dalawang panimulanglaro na nagpapaunlad sa kasanayang pang- 2. Naisasagawa nang wasto ang mga batayangvolleyball tulad ng kasanayan sa pagsalo1.2 Naisasagawa nang wasto ang mga 3.1 Hagisang volleyball 2.1 Above the waistbatayang kasanayan sa relay 3.2 "One bounce volleyball" 2.2 Below the waist3.3 "Keep it up" 2.3 Sidearm Catch right1.2.1 Pagpasa at pagtanggap ng baton 3.4 "All volleyball 3. Naisasagawa nang wasto ang mga3.5 "shower service volleyball" batayang kasanayan sa pitching1.3 Naisasagawa nang wasto ang mga 3.6 "Cage Volleyballbatayang kasanayan sa lundagan 3.7 "Set up New Comb" 3.1 Underhand pitching1.3.1 pataasan at palayuan 3.2 sling shot3.3 Windmill pitching1.4 Naisasagawa nang wasto ang mga 4. Naipamamalas ang mga mabuting 3.4 Overhand pitchingbatayang kasanayan sa pukulan kaugaliang pakikiisa at pagka maginoo1.4.1 ball throw for distance

BAITANG IV BAITANG V BAITANG VI2. Naipaliliwanag ang wastong paraan sa 5. Naipakikita ang mga pamamaraan sa 4. Naisasagawa nang wasto ang mgapagsasagawa ng mga gawaing pang- pagsasagawa ng mga batayang kasanayan batayang kasanayan sa base runningathletics tulad ng: "sa larong volleyball"- pangmabilisang pagtakbo - pakikinig sa guro at pinuno, hudyat at 4.1 Running from- malakas na sikad para sa mabilisang tuntunin ng laro Batting to 1st Basepagsisimula ng takbo - pagsunod sa panuto/ hatol ng pinuno-Wastong ayos ng katawan sa pagpukol; - paghihintay sa sariling pagkakataon 4.2 Running from batting to 2nd base, 3rd base,(body mechanics) - paggalang sa guro at kamagaral home plate- Malayuang paglundag - maluwag/malugod na pagtanggap ng(Long Jump) pagkatalo at mapagkumbabang 4.3 Running after the Catch, from 3rd Base,pagkapanalo from 2nd base and 1st base3. Nakasasali sa isa o dalawang panimulang - pagtutulungan, pagkamasigasig, lakaslaro na nagpapalakas ng mga kasanayang ng loob, pagpipigil sa sarili, pagkamasunurin 5. Naisasagawa nang wasto ang mga batayangpang-atletics tulad ng: at pagkamatapat kasanayan sa batting- pangangalaga at pagiingat sa mga- " Circle the bases relay" kagamitang panlaro 5.1 Holding the Bat- " Wheel relay" - pagpapanatiling ligtas at malinis na 5.2 Right positioning of the Bat- "Call race (p. 434 Kirchner) kapaligiran 5.3 Batting Stance5.4 Focus of the Eyes4. Naisasagawa ng may pagiingat ang mga 6. Naisasagawa ang mga pamantayang 5.5 Swinging of the Batgawaing para sa atletics pangkaligtasan at pangkalusugang 5.6 Droppin of the Batpamamaraan tulad ng mga sumusunod:5. Naipakikita ang mga mabubuting 6. Naisasagawa nang wasto ang mga batayangkaugalian sa paglalaro tulad ng: -malinis, patag at walang sagabal na kasanayan sa fieldingpalaruan- pakikinig sa guro at pinuno (official), - paggamit ng angkop na sapatos at 6.1 Position of the fielder- pagsunod sa hudyat na tuntunin ng laro kasuotang panlaro - Home-Run Derby- pagsunod sa panuto o hatol ng pinuno - wastong pampasiglang gawain - Ground ball pursuit- paghihintay sa sariling pagkakataon - walang alahas sa katawan - Line Ball Pepper- paggalang sa guro at kamagaral - iwasang magsiksikan sa palaruan - Sop-ball Pop-Up- maluwag/malugod na pagtanggap ng - pagsusuring pisikal at medical sa mga - Three pitch Softballpagkatalo at mapagkumbabang manlalaro - Milk Cartoon Softballpagkapanalo - patigil sa paglalaro kapag may kidlat at - Tee ballkulog95

BAITANG IV BAITANG V BAITANG VI- pagtutulungan, pagkamasigasig, lakas 7. Naipaliliwanag ang mga batayangng loob, pagpipigil sa sarili, pagkamasunurin tuntunin sa paglalaro ng softball/baseballat pagkamatapat- pangangalaga at pagiingat sa mga 8. Nagagamit ang alinmang mga batayangkagamitang panlaro pang-softball /baseball sa panimulang laro- pagpapanatiling ligtas at malinis na tulad ng :kapaligiran- Team Distance Throw6. Naipamamalas ang mga kasanayang - Toss uppangkalusugan - Circle Overtake- Throw Softball- wastong pampasiglang gawain - Around the Bases- angkop na kasuotang panlaro - Base Running Overtake- patag at hindi matigas na palaruan- walang alahas sa katawan habang 9. Naipamamalas ang mga pamantayan sanaglalaro pagsasagawa ng mga batayang kasanayan- pagiwas sa pagsisiksikan at sagabal sa sa larong "softball/baseball"palaruan- pagsusuring pisikal at medikal para sa mga - pakikinig sa guro at pinuno, hudyat atmag-aaral tuntunin ng laro- Maikling kuko ng mga kamay - pagsunod sa panuto/ hatol ng pinuno- pagtigil sa paglalaro kung may kidlat at kulog - paghihintay sa sariling pagkakataon- paggalang sa guro at kamagaral- maluwag/malugod na pagtanggap ngpagkatalo at mapagkumbabang pagkapanalo96- pagtutulungan, pagkamasigasig, lakasng loob, pagpipigil sa sarili, pagkamasunurinat pagkamatapat- pangangalaga at pagiingat sa mgakagamitang panlaro- pagpapanatiling ligtas at malinis na kapaligiran10. Naisasagawa ang mga kasanayang pangkalusuganat pangkaligtasan sa "softball/baseball"-wastong pampasiglang gawain- walang sagabal sa palaruan

BAITANG IV BAITANG V BAITANG VIKasanayang PanlaroKasanayang Pangbasketball1. Naisasagawa nang wasto at sa ibat-ibangparaan ang mga batayang kasanayangpang "Basketball" gaya ng pagpasa at pagsalo1.1 Two Hand Chest Pass1.2 Two hand Bounce Pass1.3 One Handed Overarm Pass1.4 Two Handed Overarm Pas2. Naisasagawa nang wasto at sa ibat-ibangparaan ang mga batayang kasanayang"pangbasketball " gaya ng pagpapatalbogtalbog (Driball)2.1 Stationary Dribble2.2 Moving Driblbe2.3 Cross over Dribble3. Naisasagawa nang wasto ang mga batayangkasanayan sa pivoting4. Naisasagawa nang wasto at sa ibat-ibangparaan ang mga batayang kasanayangpang-basketball gaya ng pagpasaat "pag-shoot"5. Nakagagawa ng iba't ibang kumbinasyon ngpagdribble, pagpasa, pagsalo, pag-pivotat pagbuslo "shoot"97

BAITANG IV BAITANG V BAITANG VI6. Nagagamit ang batayang kasanayangpang-"basketball" sa mga panimulang laro(lead-up games) tulad ng- End Ball"- "Six Count Basketball"- " Birdie in The Cage"- " Captain Ball"- "Sideline Basketball"- "One goal Basketball"- "Five Passess"- " Basketball Snatch Ball"-" Three on Three"- "Thirty second Goal Shot"-" Spot Shooting"- " Clock Shooting"- " Half Count Three on Three"7. Naipapamalas ang mga pamantayansa pagsasagawa ng mga batayangkasanayan sa larong basketball- pakikinig sa guro at pinuno, hudyat attuntunin ng laro- pagsunod sa panuto/ hatol ng pinuno- paghihintay sa sariling pagkakataon- paggalang sa guro at kamag-aral- maluwag/malugod na pagtanggap ngpagkatalo at mapagkumbabangpagkapanalo- pagtutulungan, pagkamasigasig, lakasng loob, pagpipigil sa sarili, pagkamasunurinat pagkamatapat- pangangalaga at pag-iingat sa mgakagamitang panlaro- pagpapanatiling ligtas at malinis nakapaligiran98

BAITANG IV BAITANG V BAITANG VIIV. PAGLAHOK SA KATANGI-TANGING IV. PAGLAHOK SA KATANGI-TANGING IV. PAGLAHOK SA KATANGI-TANGINGGAWAIN GAWAIN GAWAINNakakalahok sa mga katangi-tanging Nakakalahok sa mga katangi-tanging Nakakalahok sa mga katangi-tanginggawaing pangkultura at pampalakasan gawaing pangkultura at pampalakasan gawaing pangkultura at pampalakasan1. Nakakasali sa alinman mga gawaingpampaaralan tulad ng intramurals at field 1. Nakakasali sa alinmang mga gawaingday pampaaralan tulad ng intramurals at field 1. Nakakasali sa alinman mga gawaingday pampaaralan tulad ng intramurals at field2. Naipapakita ang mga gawaing pampaaralan daysa pangkat sa pagsasagawa ng laro o 2. Naipapakita ang mga gawaing pampaaralansayaw sa araw ng palabas sa pangkat sa pagsasagawa ng laro o 2. Naipapakita ang mga gawaing pampaaralansayaw sa araw ng palabas sa pangkat sa pagsasagawa ng laro o3. Nasasabi ang pangkalinangang sayaw sa araw ng palabaskahalagahan na dulot ng sayaw at laro 3. Nasasabi ang pangkalinangangkahalagahan na dulot ng sayaw at laro 3. Nasasabi ang pangkalinangang4. Nakakalahok sa mga katangi-tanging kahalagahan na dulot ng sayaw at larogawing pangkultura tulad ng laro ng lahi at 4. Nakakalahok sa mga katangi-tangingpampalakasan na sumusunod sa mga tuntuning gawing pangkultura tulad ng laro ng lahi at 4. Nakakalahok sa mga katangi-tangingpangkaligtasan pampalakasan na sumusunod sa mga tuntuning gawing pangkultura tulad ng isa o dalawangpangkaligtasan katutubong sayaw ng rehiyon at pampalakasanHal.: na sumusunod sa mga tuntuning pangkaligtasan- Sungka Hal.:- Dama - Palosebo - cheering festival/competition- Sack Race - "Skipping Rope" (Isahan, Dalawahan, - pang-isports- Kadang-Kadang Maramihan a) volleyball- Patintero - Shatong b) basketball- Tumbang Preso - Bagol-Bagol c) baseball/softball- Luksong Tinik - Biks-Biks- Tug of War99

BATAYANG KASANAYAN SA PAGKILOSEDUKASYON SA PAGPAPALAKAS NG KATAWANIkatlong BaitangNagkakaroon ng sapat na kahusayan sa pagsasagawa ng mga batayang kasanayan sa pagkilosMga Kasanayang lokomotor1. Nasasabi ang ibat-ibang kilos lokomotor2. Naisasagawa ang ibat-ibang kilos lokomotor tulad ng- paglakad (walking)- pagtakbo (running)- pagkandirit (hopping)- pag-igpaw (leaping)- pag-iskape (galloping)- paglukso/paglundag/pagtalon (jumping)- pagpapadulas (sliding)- pagluksu-lukso (skipping)3. Naisasagawa ng wasto ang mga kilos lokomotor na may ibat-ibang bilis tulad ng:- mabilis na pagkandirit/pagiskape/atpb.- katamtamang pagkandirit/pagtakbo/pagluksu-lukso atbp.- mabagal na pagigpaw/paglakad/pagiskape atbp.4. Naisasagawa ng wasto ang mga kilos lokomotor ng may ibat-ibang antas tulad ng:- mataas na pagtalon/pagkandirit/atbp.- katamtamang paglundag/pagigpaw/atbp.- mababang pagluksu-lukso/pagkandirit/ atbp.5. Naisasagawa nang wasto ang mga kilos lokomotor ng may ibat-ibang direksyon tulad ng:- pasulong na pagtakbo/paglundag atbp.- paurong na paglakad/pagkandirit/atbp.- pakaliwang pag-iskape/pagpapadulas/atbp.6. Naisasagawa nang wasto ang ibatibang kilos lokomotor nang may ibat-ibang lakas/diin, tulad ng:- mabigat na paglundag- katamtamang diing pagtakbo- magaang pag-iskape, atbp.7. Naipaliliwanag ang mga payak na tuntunin sa wastong pagsasagawa ng ibat-ibang kilos lokomotor8. Naisasagawa ang mga kilos lokomotor sa pagbibigay kahulugan sa awit/tugma/dula o tula o paggagad ng mga kilos ng hayop,panggawain, paligsahan, o pang isports9. Naisasagawa ang mga wastong pag-iingat sa pagsasagawa ng mga kilos lokomotor100

Mga Kasanayang Di-Lokomotor (axial movements)Nasasabi ang mga kilos di-lokomotorNaisasagawa ng wasto ang mga kilos di-lokomotor, tulad ng:- pag-unat,pagbaluktot- pagtulak,paghila- pag-indayog,pag-imbayNaipakikita ang ibat-ibang kilos di-lokomotor ng may antas, tulad ng:- mataas na pagunat/pagtulak/pagindayog atbp.- katamtamang taas ng pag-unat/pag-imbay/atbp.- mababang pag-indayog/pag-ikot, atbp.Naipakikita ang ibat-ibang kilos di-lokomotor nang may bilis tulad ng mabilis na pag-pihit/pag-ikot atbp.- katamtamang bilis na pag-indayog/pag-imbay/mabagal na pagtulak/pagpila/atbpNaipakikita ang ibat-ibang kilos di-lokomotor nang may lakas, tulad ng:- magaan/mahinang pagtulak/pahila- katamtamang lakas ng pag-tulak/paghila- malakas na pagtulak/paghila, atbp.Naipakikita ang ibat-ibang kilos di-lokomotor ng may hugis tulad ng:- pabilog- parisukat- patatsulok- parihabaNaipakikita ang ibat-ibang kiolos di-lokomotor nang may direksyon tulad ng:- paurong na ibaluktot ang katawan- pasulong na ibaluktot ang katawan- pakanan na ibaluktot ang katawan- pakaliwa na ibaluktot ang katawanNagagamit ang mga kilos di-lokomotor sa pagbibigay-kahulugan sa mga awit tugma, dula, o tula o paggagad sa mga kilos gawaingpangkalikasan at pang-isportsHalimbawa: Tula -“ Ang puno ng kawayan”101