ESSBIH_Modul 8.pdf

tehnološki proces omogućava sve više eksploataciju i submarginalnih ležišta i otkrićanovih područja koja su perspektivna za svijet kao jedinstveni ekonomski prostor, aline i za manje razvijene zemlje koje nemaju uslova da se uključe u tokovemeñunarodne razmjene.Za ugalj će i dalje važiti opštepoznate zakonitosti iz ekonomike mineralnihresursa po kojima:- u ovoj proizvodnji globalno važe tržišni principi pri čemu diskontna stopaigra ulogu tržišne cijene, tj. pokazuje da je krajnji cilj ekstrakcije ostvarenjemaksimalne sadašnje neto vrijednosti izražene u stopi diskonta;- stepen rizika ekstrakcije uslovljava i veličinu stope diskonta a ova opet naodreñeni način uslovljava kako metod tako i stopu ekstrakcije i- relativno povećanje cijena uglja iznad stvarene profitne stope na bogatstvou funkcionirajućoj tržišnoj privredi može biti samo kratkoročno bez odreñenihnegativnih ekonomskih efekata. To će sigurno zadržati svoju teorijsku vrijednost i unarednim decenijama jer se u suštini naslanja na efektivno sposobnu tražnju. Toopet uključuje pomenutu premisu: sve dok su troškovi ekstrakcije niži od cijene kojuje potrošač voljan da plati ugalj će se ekonomično ekstrahovati.U projekcijama energetike u BiH koje su radili američki eksperti 4 najvažniji parametar zaocjenu validnosti pojedinih ugljenokopa je ostvarivanje prodajne cijene uglja zatermoelektrane i veće industrijske potrošače do 4 KM/GJ. Ovakva cjenovna projekcijautemeljena je na različitim studijskim dokumentima 5 od početka do kraja 1990-tih godina,baziranim na dosta usaglašenom zajedničkom viñenju eksperata OECD, IEA i NEA te CIABa(predstavnik prizvoñača uglja, elektroprivrednih firmi i trgovaca ugljem u zemljamačlanicama IEA). Projekcija raspona cijena kao i „najbolja procjena“ u tim rasponima za ugalj,iskazane kao CIF cijene meñunarodnog tržišta uglja za termoelektrane, izražavaju se uUSD/GJ uzimanjem u obzir promjene u kaloričnoj vrijednosti (sadržaj energije po toni uglja) ikvalitetu uglja (sadržaj sumpora i pepela). Dugoročne procjene u graničnim vrijednostima ili„najbolje procjene“ trenda cijena dobivene na bazi odgovora kvalifikovanih eksperata treba,po pravilu, uvećati za troškove dopreme od luke do deponije termopostrojenja, što uvećavacijenu uglja za 10-15%, ovisno o regionu potrošnje.Očekivanja u oblasti cijena uglja u zemljama OECD do 2020. godine kreću se oko2USD/GJ-CIF, Zapadna Evropa i Pacifička zona Japana, pri čemu se računa na prosječanrast cijena uglja u zemljama OECD od 0,7% godišnje. Utvrñivanje ovakve projektovanecijene kao standardizovane osnove za energetske proračune u zemljama u kojima je ugaljsa svjetskog tržišta temelj za analizu troškova, u nekim evropskim zemljama (Njemačka,Španija, Velika Britanija) nije izazvalo ubrzanu supstituciju domaćeg uglja uvoznim, negopostepenu supstituciju uglja drugim energentima, za šta, meñutim, postoje i neki drugiuzroci.Treba napomenuti da su u pomenutim dokumetima troškovi uglja nabavljenog na svjetskomtržišu, u strukturi ukupnih proizvodnih troškova termoelektrana na ugalj uz stopu diskonta od5%, projicirani u zemljama OECD na 40-60% u narednih nekoliko decenija, uz porast od0,7% godišnje iza 2000. godine. 6 Komparacije radi, u Termoelektrani „Tuzla“ troškovi uglja ustrukturi ukupnih troškova proizvodnje elektroenergije su takoñe dominantan varijabilnitrošak, dok su troškovi amortizacije najveći fiksni trošak. S obzirom na malu transportnuudaljenost (do 30 km) od rudnika (što povećava cijenu uglja za samo oko 0,4 KM/GJ) ineznatne troškove skladištenja (najveći dio uglja se isporučuje za direktnu potrošnju) kao4 To su prije svega: 1) «Bechtel Consulting»: Studija troškova u proizvodnji uglja i energije iz termoelektrana uBosni i Hercegovini, USAID, 1997.5 Marston and Marston, «Studija podobnosti o rudnicima uglja Srednje Bosne i Tuzle za Federaciju Bosne iHecegovine, Ministarstvo energije, rudarstava i industrije Federacije Bosne i Hercegovine», Sarajevo, 2000.6 Svjetska banka, Informativna nota o sektoru proizvodnje uglja, avgust 1999., itd.TREĆI PROJEKT OBNOVE EES: Studija energetskog sektora u BiH275