De-institusionalizasiya - Təhsil Nazirliyi

«Təhsil Azərbaycanın davamlı inkişafstrategiyasının ən öncülistiqamətlərindən biridir.»İLHAM ƏLİYEV

İnsan inkişafı konsepsiyası• Hər bir uşağa onun fərdi qabiliyyətlərini, potensialimkanlarını davamlı şəkildə inkişaf etdirmək üçüniqtisadi, sosial, mədəni sahələrdə əlverişli mühityaradılmalıdır.• Uşaqların layiqli həyat sürməsi, sağlam olması,inkişaf etməsi və təhsildən bəhrələnməsi davamlıolmalı, cəmiyyətin inkişaf prosesində həm çağdaş,həm də gələcəkdə nəsillərin layiqli həyat sürməkimkanları təmin edilməlidir.

“Uşaq evləri və internat məktəblərininİnkişaf Proqramı”• 38 internat məktəbi və uşaq evi yenidən qurulmuş, əsaslıtəmir edilmiş, ən müasir avadanlıqlarla təchizolunmuşdur.• Müəssisələrdə ailədən məhrum uşaqlar üçün ev şəraitinəyaxın mühit yaradılmışdır.

• «Heç bir internat məktəbi, uşaq evi ənmüasir tələblərə cavab versə belə, heçvaxt ailə mühitini və ailə tərbiyəsini əvəzedə bilməz.»MEHRİBAN ƏLİYEVA

«Azərbaycan Respublikasında dövlət uşaqmüəssisələrindən uşaqların ailələrə verilməsi(De-institusionalizasiya) və alternativ qayğıDövlət Proqramı (2006-2015-ci illər)»

DE-İNSTİTUTLAŞMA VƏ ALTERNATİV QAYĞIDÖVLƏT PROQRAMININ MƏQSƏDİ• Proqramın əsas məqsədi uşaq şəxsiyyətinin tam vəahəngdar inkişafı üçün və onun ailə mühitindəböyüməsinin zəruriliyini nəzərə alaraq, dövlət uşaqmüəssisələrində olan uşaqların ailələrə verilməsi vəalternativ qayğının təşkili mexanizmlərinin yaradılmasıvə səmərəliişləməsinintəminedilməsidir.

Dövlət uşaq müəssisələrində uşaqların vəziyyətininaraşdırılması və mütəmadi olaraq monitorinqinkeçirilməsi və məlumat bazasının yaradılmasıQiymətləndirmənin məqsədi:Müəssisə, onun infrastrukturu, xərcləri, orada yaşayan uşaqlar,müəssisələr də uşaqlara göstərilən xidmətin keyfiyyəti və işçi heyətibarədə hərtərəfli məlumatların toplanması və məlumat bazasınınyaradılmasıdır;• Səkkiz adda sorğu anketi tərtib edildi;• Qiymətləndirmə əvvəlcədən müəyyən olunmuş cədvəl üzrə 55müəssisədə keçirildi;• Hər üç aydan bir yenilənən məlumat bazası yaradıldı.

MÜƏSSİSƏLƏRİN TRANSFORMASİYASI ÜZRƏBAŞ PLAN• Məlumatların təhlili nəticəsində dövlət uşaqmüəssisələrinin transformasiyası üzrə Baş plan hazırlandı.• Baş Plan hökumət tərəfindən təsdiq edildi.• 9 ümumtəhsil internat məktəbi ümumtəhsil məktəblərinəçevrildi.• Dövlət uşaq müəssisələrinin sayı 48-dən 39-a endi.

Dövlət uşaq müəssisələrindən uşaqların ailələrəverilməsinin əsas istiqamətlərininmüəyyənləşdirilməsi, uşaqların ailələrə verilməsi,onların hüquqlarının qorunması və sosial müdafiəsininişlək mexanizmlərinin tətbiq edilməsi

09 mart 2010-cu il tarixində “Uşaqların ailələrə verilməsi və alternativ qayğı iləəhatə olunması mexanizminin yaradılması” layihəsinin həyata keçiriliməsi üçünTəhsil Nazirliyi, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi, Ailə, Qadın və UşaqProblemləri üzrə Dövlət Komitəsi və UNİCEF arasındabirgə əməkdaşlıqhaqqında Anlaşma Memorandumu imzalanmışdır.

• Layihənin məqsədiuşaqların bioloji və ya alternativailələrə verilməsi və alternativ qayğıya cəlb edilməsi,risk qrupuna daxil olan uşaqların müəssisəyə düşməsininqarşısının alınması üçün yerli səviyyədə uşaqlarınmüdafiəsinin təmin edilməsidir.• Layihə çərçivəsində vəziyyətin araşdırılması məqsədiləpilot rayonlarda sorğu keçirildi.• Məlumatların təhlili nəticəsində mövcud vəziyyət barədəətraflı məlumat əldə olunaraq, rayonların sosial xəritəsihazırlandı.

• 309 nəfər uşağın bioloji ailələrinə verilməsi üçün onların ailələrininfərdi qiymətləndirilməsi həyata keçirilmişdir.• Sosial işçilər dövlət uşaq müəssisələrinin təhkim olunduqlarıpoliklinikaların həkimləri ilə birgə uşaqların sağlamlıq və psixososialvəziyyəti də qiymətləndirilmişdir.• Rayonlara səfərlər edilərək Rayon İcra Hakimiyyətləri yanındafəaliyyət göstərən Yetkinlik yaşına çatmayanların işlər vəhüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiyanın iclasında bu uşaqlarınailələrinə qaytarılması məsələsinə baxılır.• Cari ildə Rayon və Şəhər İcra Hakimiyyətlərinin sərəncamı iləmüəssisələrdən bioloji ailələrinin və yaxın qohumlarının himayəsinəvalideyn himayəsindən məhrum olmuş uşaqlar üçün internatməktəbləri və uşaq evlərindən olan 105 nəfər uşaq qaytarılmışdır.

Uşaq evləri və internat tipli dövlət uşaqmüəssisələrinin tədricən ailə əsaslı sosial xidmətlərsistemi ilə əvəz olunması vəzifəsinin icrası ilə bağlıalternativ xidmətlərin yaradılması

• 4 günərzi qayğı və reabilitasiya-inkişaf mərkəzi yaradılmışdır.• Mərkəzlərin binaları Təhsil Nazirliyi tərəfindən yenidənqurulmuş və əsaslı təmir edilmişdir.• Mərkəzlərə inkişafetdirici təlim materialları, reabilitasiyayönümlü avadanlıqlarla təmin edilmişdir.• Uşaqların daşınması üçün mərkəzlərə mini avtobuslarverilmişdir.• “Mingəçevir uşaq və ailələrə dəstək mərkəzi” TəhsilNazirliyinin tabeliyinə verilmişdir.• “Oriqami” reabilitasiya mərkəzi istifadəyə verilmişdir.• Bilgəh qəsəbəsində Əqli və fiziki əlilliyi olan uşaqlar üçünyaradılmış reabilitasiya mərkəzi Təhsil Nazirliyinin tabeliyinəverilmişdir.• 298nəfər uşağın dövlət uşaq müəssisələrinə düşməsininqarşısı alınmışdır.

“UŞAQ QAYNAR XƏTT” XİDMƏTİ• 2010-cu ilin 18 fevral tarixindən De-institutlaşma və UşaqlarınMüdafiəsi İdarəsinin ümumi rəhbərliyi altında fəaliyyətəbaşlamışdır.• Bu xidmət uşaqlara psixoloji yardım üçün yaradılmış və bura daxilolan zənglər pulsuzdur.• Üç nəfər psixoloq, sosial işçi və bir nəfər komanda rəhbəri uşağailkin psixoloji yardım göstərir.• “Uşaq Qaynar Xətt”inə edilən zənglərin anonimliyini qorunur.• Zərurət yarandıqda həmin müraciətlər De-institutlaşma vəUşaqların Müdafiəsi İdarəsinə və ya Uşaq Hüquqları Klinikasınayönəldilir.

“HİMAYƏDAR (FOSTER) QAYĞI VƏ AİLƏ ƏSASLIXİDMƏTLƏR ÜZRƏ MODELİN İŞLƏNİBHAZIRLANMASI” LAYİHƏSİ• “Himayədar (foster) qayğı və ailə əsaslı xidmətlər üzrə modelinişlənib hazırlanması” layihəsi həyata keçirilir.• Layihə çərçivəsində Xəzər rayonu ərazisindəki internatməktəblərində yaşayan və övladlığa verilməsi mümkün olmayan,himayədar ailələrə veriləcək 50 nəfər uşaq və 50himayədar ailəseçiləcəkdir.• Hal-hazırda müəssisələrdə yaşayan uşaqların qiymətləndirilməsizamanı himayəyə veriləcək uşaqların təxmini siyahısımüəyyənləşdirilmişdir.• Layihə çərçivəsində Təhsil Nazirliyi tərəfindən daim müəssisədəyaşayan 10uşağın yaşayacağı ailə əsaslı kiçik qrup evinin binasıtikilmişdir.

Dövlət uşaq müəssisələrində çalışan işçiheyətinin peşə yönümünü dəyişməklə onlarınsosial işçi kimi hazırlanması, onlara müvafiqtəlimlərin keçirilməsi

• 2010-2011-ci tədris ilində Bakı Pedaqoji Kadrların İxtisasartırmavə Yenidənhazırlanma İnstitutunda “Sosial iş” ixtisası üzrə 9 aylıqkurs təşkil edilmişdir.• Dövlət uşaq müəssisələrində tərbiyəçi vəzifəsində çalışanlariçərisindən 16 nəfər seçilərək kursa cəlb olunmuşdur.• 2011-2012-ci tədris ilində də 16 nəfər kursa qəbul olunmuşdur.• Dövlət Proqramı çərçivəsində Təhsil Nazirliyinin təşəbbüsü ilə2007-ci ildə Bakı Dövlət Universitetində “Sosial iş” ixtisası üzrəbakalavr səviyyəsində mütəxəssis hazırlığına başlanılmışdır

Dövlət uşaq müəssisələrində olan uşaqların ailələrəverilməsi, hüquqlarının qorunması, sosial müdafiəsimexanizmlərinin hazırlanması və qəbul edilməsi, uşaqlarverilən himayədar (foster) ailələrə maliyyə dəstəyininverilməsi, bu uşaqlara ayrılmış müavinətin xərclənməsininmonitorinq mexanizmlərinin hazırlanması, uşaqlar üçünalternativ xidmətlər sisteminin fəaliyyətini tənzimləyənmüvafiq normativ-hüquqi aktların və qaydalarınhazırlanması və təsdiq edilməsi

Sənədlər təsdiq üçün Azərbaycan Respublikası NazirlərKabinetinə təqdim edilmişdir.• “Uşaqların ailələrə və alternativ qayğı müəssisələrinəyerləşdirilməsi Qaydaları;• “Dövlət uşaq müəssisələrində yaşayan uşaqların öz biolojiailələrinə reinteqrasiyası və digər formalarda yerləşdirməQaydaları”;• “Uşaq inkişaf və dəstək mərkəzinin Nümunəvi Əsasnaməsi”;• “Müvəqqəti sığınacağın Nümunəvi Əsasnaməsi”;• “Ailə və uşaqlarla sosial işin təşkili üzrə Qaydalar”;• “Himayədar (foster) qayğı xidmətlərinin Standart vəQaydaları”;• “Ailə tipli kiçik qrup evlərinin Standart və Qaydaları”;• “Kiçik qrup evi haqqında Nümunəvi Əsasnamə”• “Himayədar (foster) ailə haqqında Nümunəvi Əsasnamə”.

Dövlət uşaq müəssisələrində olan uşaqlarınsayının artmasının qarşısını almaq məqsədiləuşaqların belə müəssisələrə daxil olmasınaciddi nəzarət edilməsi, risk qrupundan olanuşaqlar və ailələr arasında sistemli preventivtədbirlərin görülməsi qarşıya çıxanproblemlərin həllinə kompleks yanaşmanıtəmin etmək

MÜƏSSİSƏYƏ DÜŞMƏNİN QARŞISININ ALINMASI465 nəfər uşağın müəssisəyə düşməsinin qarşısı alınmışdır300298250200150112100500AlternativxidmətmərkəzləriPsixolojikonsultasiyavə ailəyədəstəkxidmətləri32 23SosialmüavinətlərinalınmasıDigər dəstəkformaları

ÖVLADLIĞA VERİLMƏ İLƏ BAĞLI GÖRÜLMÜŞİŞLƏR(2010-2011-ci illər)2019181716151413121110987654321013övladlığa verilən uşaqlar12övladlığa verilməsi ilə bağlıişlərə məhkəmədə baxılır

UŞAQLARIN MÜDAFİƏSİ SAHƏSİNDƏ GÖRÜLMÜŞİŞLƏR908081706050403830201114100doğum haqqındaşəhadətnamə alanlarşəxsiyyət vəsiqəsialanlartəhsilə cəlbolunanlarmüalicəsinəköməklikgöstərilənlər

DÖVLƏT UŞAQ MÜƏSSİSƏLƏRİNDƏ TƏLİM-TƏRBİYƏ ALAN UŞAQLARÜmumi sayı-9776 nəfərMüəssisələrdəyaşayanlar38 %Müəssisədə yaşayanlar-3750 nəfərYalnız təhsil alanlar-6026 nəfərYalnız təhsilalanlar62%

MÜƏSSİSƏDƏ GECƏLƏYƏN UŞAQLARIN EVƏGETMƏ TEZLİYİ18001600140012001000140917908006005514002000Hər şənbə-bazar evəgedənlərTətil və bayramgünləri evə gedənlərMüəssisədə daimiyaşayanlar

MÜƏSSİSƏDƏ TƏLİM-TƏRBİYƏ ALANUŞAQLARIN İLLƏR ÜZRƏ DİNAMİKASI1600014389140001200010000800060004000200010055 9874977602008-2009-ci il 2009-2010cu il 2010-2011ci il 2011-2012-ci il

MÜƏSSİSƏDƏ GECƏLƏYƏN UŞAQLARIN İLLƏRÜZRƏ DİNAMİKASI41004050400039503900385038003750370036503600355040553945386037502008-ci il 2009-cu il 2010-cu il 01.10.2011-ci il

Dövlət uşaq müəssisələrini məzun olaraq bitirmişməzunların sayıÜmumilikdə 788 nəfər şagird dövlət uşaq müəssisələrindən məzun olmuşdur6005615004003002272001000IX sinfi bitirənlərXI sinfi bitirənlər

DÖVLƏT UŞAQ MÜƏSSİSƏLƏRİNİNIX SİNİF MƏZUNLARI(2010-2011-ci tədris ili üzrə)350314300250214200150100507260ÜmumtəhsilortaməktəblərPeşə liseyləri C.Naxçıvanskiadına hərbiməktəbOrta ixtisastəhsilimüəssisələri

DÖVLƏT UŞAQ MÜƏSSİSƏLƏRİNİNXI SİNİF MƏZUNLARI(2010-2011-ci tədris ili üzrə)14012012510080604440200Ali təhsilmüəssisələri13Orta ixtisastəhsilimüəssisələri25Hərbixidmətəçağrılanlar4MüəssisədəyaşayanlarBiolojiailəsindəyaşayanlar16İş yeri ilətəminolunanlar

Qarşıda duran vəzifələr• İnkluziv təhsilin ölkə üzrə tətbiq edilməsi;• İnkluziv Təhsil üzrə Dövlət Proqramının hazırlanması;• Proqramın məqsədi - bütün təhsil pillələri üzrəsağlamlıq imkanları məhdud şəxslərin təhsilə cəlbolunmasını və onların təhsil ala bilmələri üçünmaneəsiz mühitin yaradılmasını təmin etməkdir.• 7 internat məktəbinin gələcəkdə inkluziv təhsil komponentliümumtəhsil məktəblərinə çevrilməsi.

TƏBLİĞAT VƏ MƏLUMATLANDIRMA• “Uşaqlar ailədə böyüməlidir!” devizi altında təbliğatkampaniyası keçirilir.• Televiziya kanallarında xüsusi verilişlər təşkil olunur.• Dövlət uşaq müəssisələrində yaşayan uşaqlarınvalideynləri ilə maarifləndirmə işi aparılır.• Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin nümayəndələri üçünalternativ qayğı və uşaq müdafiə sistemi barədə 2 günlüktreninqlər keçirilmişdir.

TƏBLİĞAT VƏ ƏMƏKDAŞLIQ• De-institutlaşma və Uşaqların Müdafiəsi İdarəsi Avropa Birliyi və AvropaKomissiyası tərəfindən maliyyələşdirilən Avropa Sosial Şəbəkəsininüzvüdür.• Ölkənin birinci xanımı Mehriban xanım Əliyevanın “De-institutlaşma vəalternativ qayğı Dövlət Proqramı”na xüsusi diqqət və qayğısını əks etdirənvə Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə uşaqların müdafiəsi sahəsindəgörülən işlər barədə hazırlanmış sənədli filminin diktor mətni ilə ingilisdilində səsləndirilən versiyasının təbliğat məqsədilə Avropa SosialŞəbəkəsi təşkilatının saytına yerləşdirilmişdir.• 10 yanvar 2010 –cu il tarixində Avropa Sosial Şəbəkəsinin internetsaytında yerləşdirilən “Azərbaycanda De-institusionalizasiya səylərinədəstək” adlı məqalə təşkilatın 28 üzv dövlətinə təbliğat məqsədiləgöndərilmişdir.• Uşaqların müəssisələrə düşməsinin qarşısının alınması məqsədilə 3 reklamçarxı çəkilmişdir

DİQQƏTİNİZƏ GÖRƏ MİNNƏTDARAM !