راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ ﻋﺰت ﻧﻔﺲ و ﻣﻨﺒﻊ ﻛﻨﺘﺮل ﺑﺎ اﺳﺘﺮس ﻧﺎﺑﺎروري زﻧﺎن

يهارابطه بين عزت نفس و منبع كنترل با استرس ناباروري زنان و مردان نابارور4321توران عليزاده (M.A.) ، محمد نقي فراهاني (Ph.D.) ، مهرناز شهرآراي (Ph.D.) ، شهرزاد عليزادگان (M.D.) .-1-2-3كارشناس ارشد،‏ گروه روانشناسي،‏ دانشكده روانشناسي و علوم تربيتي،‏ دانشگاه تربيت معلم،‏ تهران،‏ ايران.‏دانشيار،‏ گروه روانشناسي،‏ دانشكده روانشناسي و علوم تربيتي،‏ دانشگاه تربيت معلم،‏ تهران،‏ ايران.‏دانشيار،‏ گروه روانشناسي،‏ دانشكده روانشناسي و علوم تربيتي،‏ دانشگاه تربيت معلم،‏ تهران،‏ ايران.‏4- استاديار،‏ گروه اپيدميولوژي و بهداشت باروري،‏ پژوهشكده رويان،‏ جهاددانشگاهي،‏ تهران،‏ ايران.‏زمينه و هدف:‏ همانگونه كه پديدة ناباروري تحت تأثير عوامل فيزيولوژيك به وجود آمده و در قلمرو علوم پزشكي قرار ميگيرد،‏ دارايجنبههاي رواني-‏ اجتماعي بوده و در قلمرو علوم رفتاري و اجتماعي نيز قرار ميگيرد.‏ اكنون مطالعات رو به گسترشي وجود دارد كهنشان دادهاند كه عوامل روانشناختي ميتوانند هم در ايجاد ناباروري دخالت داشته باشند و هم اينكه ناباروري ميتواند پيامدهايروانشناختي بسياري را با خود به همراه داشته باشد؛ از جمله اين مؤلفههاي روانشناختي،‏ ميتوان از استرس ناباروري،‏ كنترل دروني– بيروني و عزت نفس نام برد.‏ پژوهش حاضر در نظر دارد ضمن بررسي ارتباط خرده مقياسهاي منبع كنترل ‏(دروني بودن ، شانس واعتقاد به قدرتمندي ديگران)‏ و عزت نفس با استرس ناباروري با مؤلفههاي ‏(ارتباطي،‏ جنسي ، اجتماعي،‏ سبك زندگي بدون فرزند و نيازبه والد بودن)‏ ارتباط استرس كلي با عامل جنسيت را مشخص نمايد.‏روش بررسي:‏‎30‎ زن و 30 مرد نابارور بدون ارتباط همسري با عامل ناباروري زنانه يا مردانه با تكميل پرسشنامههاي عزت نفسروزينبرگ (1989)، منبع كنترل دروني-‏ بيروني لونسون(1975)و پرسشنامه استرس ناباروري نيوتن و همكاران(1999)در اينپژوهش شركت كردند.‏ تمامي افراد مورد مطالعه از مراجعين به كلينيك ناباروري رويان جهت درمان ناباروري و به روش نمونهگيريتصادفي منظم در فاصله تابستان تا زمستانبه عنوانسطح معنيداري در نظر گرفته شد.‏1382انتخاب شدند.‏ جهت آناليز دادهها از نرم افزار آماري SPSS استفاده وp

ارتباط استرس ناباروري با عزت نفس و منبع كنترلدكتر فراهاني و ...سوال كه ‏"چرا من نابارور ميباشم"‏ تاثير ميگذارد (7).بر اساس فرايند اسناد،‏ اشخاص موفقيتها را به خود وشكستها را به خارج از خود نسبت ميدهند.‏ فرآيند1اسناد مي تواند بر اساس سوگيري لذتمندي و يا دفاعاز خود باشد.‏ مثلاً‏ در سوال ‏"اينكه چرا من نابارورم؟"‏به دليل اينكه عامل اين بدبختي پدر ومادر من هستند ياتوضيحاتي از اين قبيل ويا اگرمن بارورم براي ايناست كه من آدم خوشبختي هستم.‏ اسناد بر اساس يكسوگيري تبيين شده است.(7)الگوهاي اسناديلذتمندي،‏ مانند اسناد موفقيت به علل پايدار ‏(با ثبات)‏ وشكست به علل ناپايدار يا الگوهاي موقتي نيز وجوددارد.‏ براي مثال ممكن است افراد،‏ ناباروري را به عللناپايدار يا موقتي نسبت دهند و يا به آن باور رسيدهباشند كه ناباروري آنها يك امر موقتي است وجنبهپايدار ندارد (7). اين گروه معتقدند اگر نتوانستهاندناباروري خود را درمان نمايند،‏ بخاطر عدم صلاحيت وشايستگي پزشكان معالج آنها بوده است؛ گروه دومكساني هستند كه ناباروري خود را يك امر پايدار وغيرقابل تغيير ميدانند.‏ اين گروه كوشش چنداني برايدرمان ناباروري خود انجام نميدهند؛ زيرا اين نقص رابه خود نسبت ميدهند و اين باعث عدم پيگيري درمانو در نتيجه آمادگي بيشتر براي بروز اختلالات روانيميگردد.‏رابطه بين ناباروري،‏ عزت نفس ومنبع كنترل يك رابطهمتقابل و چند جهتي است.‏ ناباروري باعث ضربهسنگيني به عزت نفس فرد شده و شانس انتخاب فرد رادر زندگي از وي سلب نموده و احساس درماندگيوآسيبپذير بودن نسبت به افسردگي به وي دست دهد.‏همچنين همزمان احساس گناه و مسئوليتپذيريبيشتري را برميانگيزد.‏ ناباروري كاهش كنترل بر بدنايجاد نموده و موجب بروز احساس بيارزشي وبيكفايتي فرد شده و ناامني وتصوير ذهني منفي1-Hedonicفصلنامه باروري و ناباروري/‏ بهار 84196ايجاد ميكند.‏ اين مسئله بويژه در جوامعي ميتواندآسيبزا باشد كه در مورد مردان نابارور،‏ باروريمعادل با قدرت مردانگي تلقي ميشود.‏ همچنين زناننابارور،‏ كاهش عزت نفس و تصويربدني تغيير يافتهايرا بروز ميدهند.‏ علاوه بر اين با توجه به شيوه واكنشمتفاوت افراد از جهتگيري كنترل دروني و بيروني بهعوامل ايجاد كننده استرس و با در نظر گرفتن ناباروريبه عنوان يك عامل استرسزا،‏ ارتباط انكارناپذير منبعكنترل و ناباروري قابل توجيه ميباشد.‏ هرگاه افرادناباروري را نتيجه شانس و اقبال بدانند و به اين باوربرسند كه هيچ گونه كنترلي بر ناباروري خود ندارند،‏احتمال شكست و موفقيت باروري را يكسان دانسته وهمكاري آنها در درمان استرس ناشي از ناباروري بهحداقل ميرسد(‏‎7‎‏).‏بنابراين ، پژوهش حاضر در نظر دارد ضمن بررسيارتباط خرده مقياسهاي منبع كنترل ‏(دروني بودن ،شانس و اعتقاد به قدرتمندي ديگران)‏ و عزت نفس بااسترس ناباروري با مؤلفههاي ‏(ارتباطي،‏ جنسي ،اجتماعي،‏ رد سبك زندگي بدون فرزند و نياز به والدبودن)‏ و ارتباط استرس كلي با عامل جنسيت رامشخص نمايد.‏روش بررسيدر پژوهش حاضر 30 زن و 30 مرد بدون ارتباطهمسري با عامل ناباروري زنانه يا مردانه شركتداشتند.‏ تمامي افراد مورد مطالعه از كلينيك ناباروريرويان و به روش نمونهگيري تصادفي منظمانتخاب شدند.‏افراد نمونه در دامنة سني 30-42 سال با حداقلتحصيلات ديپلم قرار داشتند و مدت‎7‎ الي 17 سال ازطول مدت ناباروري آنها گذشته بود.‏ پس از انتخابافراد،‏ با يكسان سازي عوامل دموگرافيك ‏(سن،‏تحصيلات و مدت زمان ازدواج)،‏ به منظور جلبهمكاري و رضايت هر يك از زنان ومردان نابارور،‏Downloaded from http://www.jri.ir

=ارتباط استرس ناباروري با عزت نفس و منبع كنترلاهداف پژوهش به طور مختصر براي ايشان شرحداده شد.‏ سپس در صورت تمايل،‏ افراد جهت شركت درمطالعه در يك فضاي اختصاصي و پرسشنامههابه صورت فردي به آنها ارائه ميگرديد.‏ افراد نابارورابتدا برگه مشخصات فردي و سپس به ترتيبپرسشنامه منبع كنترل دروني-‏ بيروني،‏ پرسشنامهعزت نفس و استرس ناباروري را تكميل ميكردند وفاصله زماني بين اجراي آنها در نظر گرفته نشده بود.‏ارائه و دريافت پرسشنامهها توسط خود محقق اجراگرديد،‏ در حين اجراي مطالعه چنانچه آزمودنيهاسؤالاتي داشتند به سؤالات آنها پاسخ داده شد.‏دادههاي حاصل از تحقيق با روش آماري ضريبهمبستگي پيرسون و آزموندكتر فراهاني و ...tمستقل براي دو گروهزنان و مردان نابارور با سطح احتمال 0/05 با نرم افزارآماري(11.5) SPSS محاسبه شد.‏ابزارهاي جمعآوري اطلاعات در اين پژوهش شاملموارد زير بود:‏برگه مشخصات فردي:‏ حاوي مواردي از قبيل سن،‏جنس،‏ مدت زمان ازدواج،‏ نوع ناباروري،‏ طول مدتدرمان،‏ عامل ناباروري و سابقه ناباروري در خانوادهكه از طريق آن ميتوان به برخي از تفاوتها ميان افرادنمونه دست يافت.‏١پرسشنامه استرس ناباروري نيوتن و همكاران (8): اينپرسشنامه كه يك ابزار چند بعدي است،‏ در ابتدا توسطنيوتن،‏ در مركز علوم بهداشتي لندن تدوين شده است.‏به سبب اينكه بيشتر تحقيقات مربوط به ناباروري،‏ بهعلت فقدان ابزارهاي اختصاصي در بررسي ناباروري،‏تنها ويژگيهاي شخصيتي،‏ اضطراب و افسردگي افرادنابارور را از طريق تنوعي از ابزارهاي استاندارد موردبررسي قرار دادهاند؛ لذا پرسشنامه استرس ناباروري،‏يك ابزار 46 سوالي است كه نگرانيهاي افراد نابارور رادر پنج بعد اجتماعي،‏ جنسي،‏ ارتباطي،‏ سبك زندگيوبدون فرزند و نياز به والدشدن،‏ مورد بررسيقرار ميدهد.‏ در پژوهش نيوتن و همكاران همبستگيدروني موضوعات اجتماعي=‏‎0/87‎‏،‏ موضوعات جنسي0/77، موضوعات ارتباطي=‏ 0/82، سبك زندگي بدونفرزند=‏‎0/80‎‏،‏ نياز براي والد شدن=‏‎0/84‎‏،‏ استرسكلي=‏‎0/93‎ ميباشد.‏ در اين پرسشنامه هر يك از6مقياس،‏ مجموعة نسبتاً‏ همگني از سؤالات بود؛ هر چند،‏شواهدي مبني بر اينكه پرسشنامه هر يك از ابعاد را بهطور مستقل اندازهگيري ميكند،‏ ارائه نشده است (8).به منظور اجراي اين پرسشنامه بر روي آزمودنيهايايراني،‏ ابتدا اين پرسشنامه از پترسونو (6) دريافتتوسط محققين ترجمه،‏ گرديد.‏ آنگاه جهت اطمينانبيشتر،‏ شش تن از اساتيد دانشگاههاي علامه طباطباييو تربيت معلم و يك نفر از اساتيد انستيتو روانپزشكيتهران آن را مورد بررسي قرار دادند و باتوجه بهنظرات و پيشنهادات آنها اصلاحات لازم اعمال گرديد.‏در پژوهش حاضر،‏ براي بدستآوردن پايايي آزمون،‏ابتدا پرسشنامه بر روي يك نمونة30 نفري (15 مرد15 زن)‏افراد نابارور در بيمارستان امام خميني اجراگرديد كه ضريب آلفاي كرنباخ به ترتيب برايموضوعات اجتماعي (0/78)، موضوعات جنسي،(0/77)موضوعات ارتباطي (0/78)، رد سبك زندگي بدونفرزند (0/75)، نياز به والدبودن(0/84)(0/91)برآورد شد.‏و استرس كلي٢پرسشنامه عزت نفس روزينبرگ : اين مقياس ابزارشناخته شده و استانداردي از عزت نفس است كهتوسط روزينبرگ (9) بسط و گسترش يافته است.‏ اينآزمون حاوي10 سؤالاست كه به هر سؤال براساسمقياس چهار گزينهاي كاملاً‏ موافق،‏ كاملاًمخالف،‏ موافقو مخالف نمره داده ميشود.‏ همبستگي آزمون مجدد دردامنه 0/82-0/88 و ضريب همساني دروني يا آلفايكرنباخ در دامنه 0/77-0/88 قرار دارد.‏ اين مقياس ازDownloaded from http://www.jri.ir2- Self esteem inventory1971- Fertility problem inventoryفصلنامه باروري و ناباروري/‏ بهار 84

ارتباط استرس ناباروري با عزت نفس و منبع كنترلروايي دروني رضايت بخشيدكتر فراهاني و ...(0/77)برخوردار است.‏همچنين همبستگي بالايي با پرسشنامه ملي نيويورك وگاتمن در سنجش عزت نفس دارد؛ لذا روايي محتواي آننيز مورد تأييد است.‏ براي تعيين صحت ترجمهپرسشنامه،‏ از 30 نفر دانشجويان كارشناسي ارشد ودكتراي زبان انگليسي دانشگاه علامه طباطبايي و تربيتمعلم خواسته شد تا ابتدا پرسشنامه انگليسي و پس ازآن پرسشنامه فارسي را پاسخ دهند،‏ براساس نتايج،‏همبستگي تمام سئوالات پرسشنامه فارسي و انگليسيدر سطح بالايي بود.‏ ضمناً‏ پايايي نسخه فارسي باروش بازآزمايي،‏ به فاصله ده روز محاسبه شد وضريب همبستگي0/74 بهدست آمد.‏ نمرات اين مقياساز صفر تا‎30‎ مرتب و نمره 30 بالاترين نمره ممكناست.‏ روشهاي نمرهگذاري ديگر هم ممكن است.‏ برايمثال،‏ گاهي ارزشهاي 1-4 به جاي 0-3 انتخاب ميشودكه در اين صورت نمرات عزت نفس در دامنهقرار دارند.‏پرسشنامه منبع كنترل دروني-‏ بيروني لونسون0-40١: (IPC)اين پرسشنامه از نوع مداد-‏ كاغذي بوده و حاوي24سؤال و داراي سه مؤلفه است كه عبارتند از:‏ مقياس(I): درونياين مقياس داراي 8 ماده است،‏ ميزان باورافراد را نسبت به بر عهده داشتن كنترل زندگي خوداندازهگيري ميكند.‏ مقياس قدرتمند بودن ديگران:(P)اين مقياس نيز شامل 8 ماده است و با كنترل افرادقدرتمند در ارتباط است و ميزان باور افراد را به كنترلپيامدها توسط افراد قدرتمند اندازهگيري ميكند.‏ مقياس(C): شانساين مقياس همانند دو مقياس ديگر داراي8ماده است و در زمينة ادراك كنترل توسط عواملتصادفي و شانس بوده و اعتقاد افراد را به ميزان كنترلزندگي توسط شانس اندازهگيري ميكند.‏ نمره هر فرددر مقياسهاي سهگانه بين0-48 ميباشد .(10)لونسون ضريب پايايي كودر-‏ ريچاردسون را برايوهر يك از مقياسهاي ،IPCگزارش %77 و ،%50 %61كرده است.‏ برآورد اعتبار از راه دو نيمه كردن با روشاسپيرمن براوان براي مقياسهاي IPC به ترتيب%62%64و ،%60 %63و پايايي براي آزمون مجدد به فاصله يك هفته%70گزارش شده است.‏ اين پرسشنامهتوسط فراهاني وهمكاران بر روي نمونههاي ايرانيهنجاريابي شده استنتايج.(10)ماتريس همبستگي بين خرده مقياسهاي منبع كنترل وعزت نفس با مؤلفههاي استرس ناباروري در جدولشمارة1 نشانداده شده است كه رابطه مثبت ومعنيداري بين خرده مقياس بيروني ‏(اعتقاد بهقدرتمندي ديگران)‏ با مؤلفههاي ‏(جنسي،‏ ارتباطي،‏اجتماعي و نياز به والد بودن)‏ در سطح معنيداري0/05وجود داشت و تنها بين اين خرده مقياس با رد سبكزندگي بدون فرزند رابطه معنيداري وجود نداشت.‏همچنين براساس جدول شماره 1، بين خرده مقياسبيروني ‏(شانس)‏ با مؤلفههاي استرس ناباروري‏(اجتماعي،‏ ارتباطي و نياز به والدبودن)‏ در سطح0/05رابطه مثبت و معنيداري به دست آمد.‏ از سوي ديگر،‏هر چند بين درونيبودن و مؤلفههاي استرس ناباروريرابطة معكوسي وجود دارد؛ اما اين رابطه معنيدار نبود.‏همچنين بين نمرات عزت نفس و تمامي مؤلفههاياسترس ناباروري در زنان و مردان نابارور رابطهمعنيدار و معكوسي در سطح 0/05 وجود داشت.‏جدول شمارة2ميانگين و انحراف معيار متغيرهايعزت نفس و منبع كنترل در مردان و زنان نابارور رانشان ميدهد.‏ يافتههاي تحقيق بيانگر اين است كهميانگين نمرات زنان نابارور در مقياس عزت نفس كمترو در خرده مقياسهاي قدرتمندي ديگران و اعتقاد بهشانس بيشتر از ميانگين نمرات مردان نابارور ميباشد.‏Downloaded from http://www.jri.ir1- Internality, Powerful –Others and Chanc Locus of ControlScalesفصلنامه باروري و ناباروري/‏ بهار 84198

ارتباط استرس ناباروري با عزت نفس و منبع كنترلدكتر فراهاني و ...نتيجه بررسي آزمون t مستقل در مورد عزت نفس ومنبع كنترل با گرايش قدرتمندي ديگران در دو گروهنشان داد كه ميان ميانگينهاي مورد مقايسه،‏ تفاوتمعنيداري وجود داشت و زنان نابارور از عزت نفسپايينترو (05/.>pجدول 1- همبستگي (r) منبع كنترل دروني-‏ بيروني،‏ عزت نفس با مؤلفههاي استرس ناباروري در زنان و مردان نابارورمنبع كنترل-‏ عزت نفسدرونيشانسقدرتمندي ديگرانعزت نفس( و t=2/11 df=58و از منبع كنترلبا گرايش قدرتمندي ديگران بيشتري بهرهمند بودندp

؛)‏ ؛)‏ارتباط استرس ناباروري با عزت نفس و منبع كنترلپزشكي تمام جنبههاي زندگي آنها را تحتالشعاعقرار ميدهد.‏توجه به يافتههاي پژوهش نشان ميدهد كه عزت نفسبا همه مؤلفههاي استرس ناباروري رابطة معنيدار ومعكوسي دارد؛ به عبارتي،‏ افراد ناباروري كه نمراتعزت نفس پايينتري دارند،‏ نمرات استرس ناباروريبيشتري نيز دارند.‏ اين يافته با يافتههاي پژوهشهايلي،‏ رايت وديگران؛ ابي وهمكاران همسو ميباشد.‏ درتبيين اين يافته ميتوان بيان كرد كه:‏ دلايل زيادي وجوددارد كه چنين گروههايي داراي عزت نفس پايين باشند؛زيرا عزت نفس تا حدي از توانايي برآورد ساختنانتظارات اجتماعي ناشي ميشود.‏ يعني،‏ به ميزاني كهافراد بتوانند انتظارات اجتماعي را برآورده سازند،‏ درگروهي كه در آن قرار دارند احساس ارزش مينمايند.‏از طرفي از آنجا كه در فرهنگ ما،‏ والدشدن نقطه عطفو رويداد مهم در زندگي زوجين به حساب ميآيد وناباروري مانعي بين زوجين و توانايي هماهنگ شدنآنها با نقشهاي جنسيتي است كه در يك فرهنگ خاصتعيين شده است.‏ لذا زنان نابارور معمولاً‏ توانايي پائينيبراي برآورد كردن انتظارات فرهنگ از مادربودن داشتهو مردان نابارور خود را در نشان دادن قدرت مردانگيو توان جنسي،‏ آنگونه كه جامعه انتظار دارد،‏ خود راشكست خورده به حساب ميآورند و در نتيجه ممكناست احساس فقدان هويت خود را به عنوان يك مرد،‏يك همسر و يك پدر بالقوه نشان دهند.‏ بنابراين اينفرايندها ‏(عدم برآورده كردن انتظارات فرهنگي)‏ به طوربالقوه ميتواند با احساسات فقدان و كاهش عزت نفسمرتبط باشد و با استرس افراد نابارور رابطه داشتهباشد.‏ تبيين ديگر اين يافته ميتواند به علت تجربههيجانات منفي باشد.‏ به ويژه زوجين نابارور به دليلنگرش منفي كه نسبت به ديگر افراد ‏(بارور)‏ دارند،‏به خصوص به خاطر احساس خشم و حسادت نسبتبه ديگران،‏ ممكن است به طور موقت تصويري از خوددكتر فراهاني و ...به دست آورند كه باعث شود عزت نفس آنها كاهشيابد.‏ به علاوه،‏ شكست در برنامههاي درماني نيزميتواند بر كاهش عزت نفس آنها مؤثر واقع شود.‏يافتههاي پژوهش حاضر نشان داد كه بين عزت نفسزنان و مردان نابارور تفاوت معنيداري وجود دارد وزنان نابارور در مقايسه با مردان نابارور از عزت نفسپايينتري برخوردارند.‏ اين يافته با يافتههايوهمكارانWright و(13) MckinnDowney2) Abbey12)همسو است؛ زيرا در همه اين تحقيقات،‏ زنان نابارور درمقايسه با مردان نابارور از سطح عزت نفس پايينتريبرخوردارند.‏ اگرچه در جامعه عادي،‏ چندين مطالعه،‏نمره عزت نفس بالاتر را در مردان گزارش كردهاند وليبه نظر ميرسد كه اين يافته داراي تبيينهاي متفاوتيباشد.‏ در نخستين تبيين ميتوان به عامل فرهنگي اشارهنمود.‏ به اين معني كه در جوامع مختلف به نقش مادري،‏به عنوان مهمترين نقش زن تأكيد ميشود.‏ تحقيقاتمختلف نشان دادهاند كه ايفاي نقش مادري مهمترينمنبع ارضاكننده براي زنان محسوب ميشود،(14)در حاليكه اگر مردان به هر دليل در ايفاي نقشهايخانوادگي خود موفق نشوند،‏ منابع ديگري براي ارضاءدر اختيار دارند و قادرند عدم موفقيت خود درناباروري را در خلال انجام نقشهاي اجتماعي و شغليجبران نمايند.‏ به علاوه همانطور كه نتايج مطالعاتAbbeyنشان ميدهد بسياري از آزمايشات ودرمانهاي ناباروري بر روي زنان انجام ميپذيرد كهاين خود ميتواند استرسها را ا فزايش داده و عزت نفسآنها را تهديد نمايد.‏ تبيين ديگر ميتواند به اين امرمربوط شود كه زنان نابارور در مقايسه با مرداننابارور خود را بيشتر مسئول مشكل ناباروري ميدانند.‏در اغلب جوامع نيز،‏ مسئوليت ناباروري برعهده زنگذاشته شده و اين امر موجب ميشود زنان ناباروردچار احساس گناه گشته و عزت نفس آنها مورد تهديدواقع شود.‏ داشتن فرزند منجر به ايجاد احساس هويتDownloaded from http://www.jri.ir201فصلنامه باروري و ناباروري/‏ بهار 84

ارتباط استرس ناباروري با عزت نفس و منبع كنترلموقعيت پيدا ميكنند و براي آنها صحبتكردن دربارهاحساسات مرتبط با ناباروري دشوار است.‏ همانگونهكه ميرز بيان كرد مردان نابارور در فكر فرورفته ومنزوي شده و درباره ناقص و معيوب بودن خوداشتغال ذهني پيدا ميكنند و اين امر ممكن است باكاهش عزت نفس آنها توأم گردد.‏ در تبيين ديگر اينيافته ميتوان گفت كه:‏ به خاطر اينكه در جامعه،‏ باروربودن معادل با قدرت مردانه تلقي ميشود و نابارورينقش سنتي پدربودن را مورد تهديد قرار ميدهد؛ لذامردان نابارور ممكن است منابع ديگري براي ارضاءنقش خود انتخاب كنند و عدم ناباروري خود را درخلال انجام نقشهاي اجتماعي و شغلي جبران نمايند ويا توجه خود را به داشتن روابط جنسي نامشروعمعطوف نمايند.‏ به خصوص هنگامي كه يكي از زوجيننابارور است،‏ فرد نابارور،‏ ناباروري خود را به عواملموقعيتي از قبيل نداشتن زوج مناسب براي بچهدارشدنو از اين قبيل نسبت ميدهند.‏ اين مسئله وقتي كه مردانعامل ناباروري هستند موضوعيت بيشتري پيدا ميكند.‏همچنين خاتمه ارتباط زناشويي ممكن است استرسزاباشد.‏ ترس از اينكه ‏«آيا همسرم مرا ترك خواهد كردوقتي كه من عامل ناباروري هستم؟ آيا من بايد همسرمرا ترك كنم تا او بتواند با يك فرد بارور ازدواج كند؟ ازطرف ديگر،‏ به دليل اينكه در نابارروي هم زن و هم مردخسته،‏ آسيب ديده و تحت فشار زياد هستند،‏ ممكناست كمتر بتوانند به نيازهاي يكديگر توجه كنند.‏ از اينرو از يك فقدان نزديكي و صميميت رنج برده و ممكناست روابط بين آنها كمرنگ شوددكتر فراهاني و ....(19)براساسيافتههاي پژوهش حاضر لذت نبردن از روابطجنسي ‏(زناشويي)،‏ احساس فشار در برنامهريزي جهتارتباط جنسي و فقدان عزت نفس جنسي در زناننابارور بيشترين تأثير را بر روي عزت نفس زنان دارد.‏اين يافته با يافتههاي بل ‏(به نقل از،Domar ((20) و(13) Mckinne Downeyكه مطرح كردند تقريباً‏ نيمي اززنان شركت كننده در مطالعه به علت مشكل ناباروري،‏تغييرات موجود در عملكردهاي جنسي آنها،‏ همخوانيدارد.‏ از آنجا كه زنان نابارور در مقايسه با مرداننابارور خودشان را بيشتر مسئول مشكل ناباروريميدانند،‏ در قبال درمان احساس مسئوليت بيشتريميكنند،‏ لذا اگر رابطه جنسي آنها زياد و يا خارج ازبرنامه پيش بيني كننده درماني باشد،‏ ممكن است دچاراحساس گناه شده و استرس زيادي بر آنها وارد شود ودر نتيجه عزت نفس آنها مورد تهديد واقع گردد.‏از طرفي زنان نابارور گزارش ميكنند كه آنها رابطهجنسي را صرفاً‏ به عنوان يك تكليف و اجباردرك ميكنند تا به عنوان يك امر لذت بخش و اين امرموجب تغيير نگرش آنها نسبت به رابطه جنسي شده ودر زمان داشتن آن استرس زيادي را تجربه كرده و ازاين رو از آن امتناع ميورزند.‏ علاوه بر اين زناننابارور به خاطر رابطه جنسي برنامهريزي شده،‏ اجباربراي آزمايشات و درمانهاي ناباروري،‏ ترس از اينموضوع دارند كه مانند گذشته براي شوهران خودجذابيت كافي نداشته باشند.‏ همچنين از آنجا كه آنهاگزارش كردهاند (8) كه در هنگام رابطه جنسي تنها بهداشتن بچه فكر ميكنند،‏ لذا نگران اين موضوع همهستند كه باز با ناكامي ديگري روبرو شوند و اينموضوع باعث افزايش استرس بر آنها ميگردد.‏نتيجهگيرينتايج تحقيق نشان داد كه در بررسي پديده ناباروري،‏عوامل روانشناختي،‏ از اهميت نسبي برخوردار بودهو نيازمند است كه در تحقيقات آينده به نقش سايرعوامل روانشناختي،‏ همچنين عوامل اجتماعي ناباروريتوجه شود.‏تشكر و قدردانياين مقاله بخشي از نتايج پايان نامه كارشناسي ارشدDownloaded from http://www.jri.ir203فصلنامه باروري و ناباروري/‏ بهار 84

ارتباط استرس ناباروري با عزت نفس و منبع كنترلدكتر فراهاني و ...رشته روانشناسي محقق اول مقاله ميباشد كه باهمكاري گروه روان شناسي دانشكده روانشناسي وعلوم تربيتي دانشگاه تربيت معلم تهران و پژوهشكدهرويان انجام گرفته است.‏ مراتب تشكر وقدرداني را ازهمكاران محترم پژوهشكده رويان اعلام ميداريم.‏References1- Lin Y. Counseling a Taiwanese women with infertilityproblem. Counseling Psychology Quarterly.2002;I5(2):209.2- Abbey A., Hallmant L., Antonia J. The role of perceivedcontrol, attributionas, and meaning in member’sof infertile couples well- being. J Soc Clin Psychol.1998;14:271- 296 .3- رجوعي،‏ مريم.‏ جنبههاي روانشناختي ناباروري.‏ پژوهشهاي.72-85روانشناختي،‏ 1376. سال 4، شماره 4- ص 3،4- Erica M., Taylor. The stress of infertility. Hum Ecol.2002;95(1):12.5- كرمي نوري رضا،‏ آخوندي محمد مهدي.‏ مطالعه و بررسيجنبههاي رواني-‏ اجتماعي ناباروري از ديدگاه پزشكان ايراني،‏ششمين سمپوزيوم تخصصي باروري و ناباروري ‏"جنبههايروانشناختي ناباروري"‏‎1380‎‏.‏ ارديبهشت ماه.‏6- پهلواني،‏ هاجر.‏ بررسي اثرات ناشي از ناباروري و راهبردهايمقابله اي سلامت رواني افراد نابارور.‏ پايان نامه كارشناسي ارشد،‏تهران:‏ انستيتو روانپزشكي ايران،‏ دانشگاه علوم پزشكي ايران،‏.13757- فراهاني محمد نقي.‏ جنبههاي روانشناختي مقابله با ناباروري ونقش روان شناس.‏ فصلنامه باروري و ناباروري،‏ 1380. شمارههشتم،‏ سال دوم،‏ صفحة 52.8- Peterson B. Newton C. Examining congruence betweenpartner’ perceived infertility related stress and its relationshipto marital adjustment and depression in infertilecouples. Family process.2002;42(1):59.9- Rosenberg M. Scale of self-Esteem. Clin Ass Meanvalid. Psycholo Rep.1987;1. 17-1.71.10- Farahani M.N., Cooper M., Jin P. Is Locus of controlunidimentional or multidimentional? Data from Persiantranslation of Rotter’s I-E Scale and Levenson’s I, P,and C Scales. Psychol Res.1996;3(4):30-42.11- Malpani A. Malpani A. How have a baby: overcominginfertility.2002, Chapter 32, Unexplained infertility.pp:320- 345.12-Wright J. Psychosocial distress and infertility. Men andwomen respond differrentlly. Fertil Steril.1991;34(2):126-42.13- Downey J., Mckinne M. The psychiatric states of woman,personality for infertility evaluation. Am J Orthopsychiatry.1992;62,pp:196-205.14-Abbey F. Andrews M., Hallmant L. Infertility and subjectivewell being: The mediating roles of self esteem,internal control and interpersonal conflict. J MarriageFam.1992;54:408- 417.15- گولومبوك،‏ سوزان؛ في وش،‏ رابين؛رشد جنسيت،‏ ترجمه مهرنازشهرآراي،‏ تهران:‏ انتشارات ققنوس.‏ 1378.‎16‎‏-خسروي ، زهره.‏ بررسي عوامل پيش بيني كننده سلامت روانزوجهاي نابارور.‏ ششمين سمپوزيوم تخصصي باروري وناباروري “ جنبه هاي روانشناسي ناباروري“.‏ 1380.17- Bernstein J., Fiddler A. Infertility: from a personal toa public health problem. Public Health Reports.1999;144:(6).‎18‎‏-كاوياني حسين،‏ موسوي اشرف السادات.‏ بررسي روان شناختيكتاب ” سنگي بر گوري“،‏ آل احمد،‏ (1360). فصلنامه باروري وناباروري،‏ 1380. شماره هشتم،‏ سال دوم،‏ ص‎4‎‏.‏19- Seible M., Taymor M. Emotional aspects of infertility.Fertil Steril.1987;34:(2).20- Domar A. Stress and Inferrtility in women. FertilSteril.2000;57:324- 340.Downloaded from http://www.jri.irفصلنامه باروري و ناباروري/‏ بهار 84204