Raporti i zhvillimit hapësinor për sektorin e MJEDISIT - ammk-rks.net

IPVQ RAPORT SEKTORIAL - MJEDISIMINISTRIA E MJEDISIT DHE PLANIFIKIMIT HAPËSINOR2

IPVQ RAPORT SEKTORIAL - MJEDISIHYRJEMINISTRIA E MJEDISIT DHE PLANIFIKIMIT HAPËSINORRaporti sektorial i mbrojtjes së mjedisit është rezultat i hulumtimit të ekipittë DMM-së si bazë e koncepcionit për mbrojtjen e mjedisit dhe planinhapësinor të Kosovës.Kërkimet kanë përfshirë:• analizën dhe vlerësimin e gjendjes së mjedisit jetësor,• definimin dhe vlerësimin e qëllimeve strategjike,• propozimin e koncepcioneve për mbrojtjen e mjedisit• Masat për zbatimin e mbrojtjes së mjedisitPër vlerësimin e gjendjes së mjedisit jetësor me rëndësi të veçantë ështëintervenimi për ripërtërije. Pasi që në Kosovë nuk ekziston sistemi imonitorimit dhe të dhëna përkatëse statistikore, ky hulumtim është nisur ngaevidentimi i burimeve potenciale të degradimit të mjedisit jetësor në Kosovë,përshkrimin sasior dhe cilësor si dhe vlerësimin e ndikimit të këtyre burimevenë gjendjen themelore të elementeve fizikë të mjedisit jetësor.Aplikimi i procedurave metodologjike të koncepcionit të mbrojtjes së mjedisitbazohet në nenin 8 të Ligjit për mbrojtjen e mjedisit (2003/9) dhe në parimete zhvillimit të qëndrueshëm të Kosovës.Nocioni “zhvillimi i qëndrueshëm”, i cili sipas definimit nënkupton kënaqjen enevojave të brezit të sotëm duke mos rrezikuar mundësitë e brezave tëardhshëm që të kënaq nevojat e veta personale, përgjithësisht, prandaj edhekur zbatohet në hapësirë, bashkon dy lloje qëllimesh:- përmbushja/kënaqja e nevojave ekonomike, shoqërore, kulturore,shëndetësore dhe politike të banorëve, dhe- kontrollimi ose kufizimi i ndikimit të aktiviteteve të njeriut nëmjedisin jetësor, gjegjësisht, pengimi i degradimit dhe harxhimit tëburimeve natyrore, ashtu që baza e lëndës së parë, energjisë dhe eekologjisë është e domosdoshme për aktivitetet e njeriut të ruhenpër kohë të gjatë.Ky parim është bazuar/themeluar në Konferencën e UN për mjedisin jetësordhe zhvillimin nëpërmjet AGJENDA-së 21, me çka është vendosur qasjaurbane gjithëpërfshirëse e aspektit të zhvillimit të qëndrueshëm.5

IPVQ RAPORT SEKTORIAL - MJEDISIPROFILI SEKTORIAL, ÇËSHTJET DHE SFIDATNga analiza e gjendjes ambientale në Kosovë del ky vlerësim në vijim: të gjithëelementet dhe komponentët e mjedisit jetësor (ajri, uji, dheu) janë tërrezikuara .Rrezikimi i ambientit në Kosovë është rezultat i ndërtimit të pakontrolluar tëzonave të mëdha, planifikimit joadekuat urbanistik si dhe zonave urbane dheindustriale, teknologjisë së vjetër industriale, teknologjisë joadekuate në disasektor industrial të burimeve natyrore, infrastrukturës joadekuate në qytete,numrit të rritur të automjeteve, ndotjes së ujërrjedhave për shkak tëmungesës së trajtimit të ujërave të zeza, akumulimit të mbeturinave solideindustriale dhe urbane, prerjes së pakontrolluar të pyjeve, erozionit të dheutdhe aktiviteteve të tjera humane që rrezikojnë ambientin në Kosovë.Çështjet dhe sfidat kryesoreMjedisi sot paraqet një problem global dhe është një nga problemet epërbashkëta si të vendeve të pasura ashtu edhe të varfra, si atyre të zhvilluaraedhe atyre në zhvillim. Sot, në aspektin ndërkombëtarë objektivat kyçeafatgjate për mbrojtjen e mjedisit janë:a)Përmirësimi i cilësive së jetës së njeriut –dihet se pa një zhvillim ekonomiknuk mund të ketë as përkujdesje të duhur për mjedisin, sepse mbrojtja emjedisit ka çmim e vet.b)përdorimi racional dhe i qëndrueshëm i resurseve natyrore duke uorientuar në resurset ekzistuese, të cilat janë në dispozicion dhe ato resurseqë mund të ripërtërihen.c) T’;i mënjanohet veprimi i dëmshëm në mjedis duke u orientuar nëveprimtaritë ekonomike që kanë ndikim sa më të vogël në mjedis.Fillimisht këto objektiva për Kosovën do të paraqesin sfida më të mëdha drejtObjektivatObjektivat afatgjata të mbrojtjes së mjedisitObjektivat afatgjata për një mjedis të pastër dhe të shëndoshë në Kosovëjanë:a)Zvogëlimi gradual i ndotjes, degradimit dhe dëmit mjedisor, si dheminimizimi ose ndalimi i atyre veprimtarive ekonomike dhe të tjera, qëpërbëjnë një rrezik për shëndetin e njeriut dhe mjedisin;b)Mbrojtja e biodiversitetit dhe përmes saj ruajtja e baraspeshës sëpërgjithshme ekologjike në Kosovë;c)Shfrytëzimi racional dhe i qëndrueshëm i resurseve natyrore dhe tokësprodhuese,d)Mbrojtja e pamjeve të vlefshme natyrore para së gjithash atyre mëreprezentative dhe më të rëndësishme,si: parqet nacionale, monumentet enatyrës etj.e) Prioritet e rehabilitimit tëi mjedisit jetësor në qendrat urbane më tëndotura relativisht vendeve industriale, e posaçërisht rivitalizimi dherikultivimi i vendeve me eksploatim intenziv sipërfaqësor të resurseveminerale dhe energjetike.d)Përmirësimi i kualitetit të mjedisit jetësor në qendrat e mëdha urbane, eposaçërisht në pjesët e qendrore të qyteteve..f) Vendosja sistematike dhe deponimi, riciklimi dhe kontrollimi i mbeturinavekomunale dhe industriale , e posaçërisht materieve të rrezikshme.MINISTRIA E MJEDISIT DHE PLANIFIKIMIT HAPËSINOR6

IPVQ RAPORT SEKTORIAL - MJEDISITokaDisa të dhëna që mendojmë se nuk janë të përfshira si duhet në dokumentin estrategjisë për tokat.Territori i Kosovës ka llojllojshmëri të tokave në bazë të gjenezës sëkrijimit,vetive pedologjike,fizike dhe kimike.Harta pedologjike e Kosovës paraqet një mozaik të vërtet. Edhe pse shënime tësakta për vetit fiziko-kimike të tokave nuk kemi. Është një konstatim se tokattona janë të përshtatshme për prodhimtari bujqësore.Tipat e tokave që më së shpeshti i hasim në Kosovë janë:Humusore, humusore silikate,toka të hirta acide skeletore dhe skeletoide, toka tëkuqe në të purpurt, pseudoglejet ,toka aluviale, toka diluviale dhe tokashkëmbore.Faktorët që më së shumti dëmtojnë sipërfaqe të tëra të tokës në Kosovëjanë:- Vendbanimet( ndërtimet pa leje dhe të pa planifikuara ).- Industria( mbeturinat industriale,mihjet siperfaqsore ).- Mbeturinat komunale;- Deponitë;- Eksploatimi i drurit (erozionet)- Eksloatimi i zhavorit ( përmbytjet )- Përdorimi i plehrave dhe i pesticideve për qëllime bujqësore.- Mungesa e planeve të studiuara nga arqitektura e mjedisit- Minat e mbetura nga lufta e fundit.Trashëgimia natyroreKosova karakterizohet me një biodiversitet dhe trashëgimi natyrore të pasur.Aktualisht rreth 4.27 % 1 e sipërfaqes është e mbrojtur ligjërisht, ku pjesënkryesore e zë Parku Nacional “Malet e Sharrit” 2 . Të propozuar mbi 270 zonatë mbrojtura, ne mesin e këtyre (i propozuar) për Park Nacional”Bjeshkët eNemuna”, me sipërfaqe 62.488 ha si dhe të propozuara mbi 270 zona tëmbrojturaZonatKategoria Numri i Sipërfaqja %IUCN zonave /haRezervate I 11 698.4 1.52natyroreParqe kombëtare 3 II 2 39 000 84.55Monumente III 38 4 867.9 10.55natyrorePeizazhe të V 2 1 681 3.17mbrojturaTotal 46 247.3 1001 Këtu nuk përfshihet sipërfaqja e Parkut Nacional Bjeshkët e Nemuna ( rreth60 000 ha).MINISTRIA E MJEDISIT DHE PLANIFIKIMIT HAPËSINOR8

IPVQ RAPORT SEKTORIAL - MJEDISI1 Ligji mbi parkun nacional Malet e Sharrit GZK. Flora e Maleve të Sharritpërbën rreth 25 % të Florës së Ballkanit dhe rreth 18 % të florës evropianeLegjislacioni i aplikueshëm paraprak i mbrojtjes së natyrës ka qenë i mangëtdhe jo i harmonizuar me standardet ndërkombëtare të mbrojtjes. Eshtëevidente mungesa dhe mosefikasitetit i organeve menaxhuese që do t`imenaxhonin dhe mbronin efektshëm këto zona në pajtim me kriteretndërkombëtare dhe legjislacionin vendor të mbrojtjes. Nga kjo rezultojnë :prerjet dhe dëmtimi , shkatërrimi i vlerave kryesore, papastërtia në pjesët mëreprezentative të tyre etj,. Deri sot as për të vetmin park kombëtar egzistuesnuk është nxjerr plani hapësinor që është obligim ligjor i organevemenaxhuese të parkuMungojnë investimet në mbrojtjen, popullarizimin dhe përparimin e zonavetë mbrojtura është evidente.Është e ultë vetëdija e popullatës për ruajtjen e zonave të mbrojtura dheshndrimin e tyre në një burim ekonomik të mundshëm në drejtim tëzvogëlimit të varfërisë. Menaxhimin zonave është parë vetëm në kontekstin endalesave dhe kufizimeve nisur nga përvojat e tyre me pushtetet në tëkaluarën në emër të mbrojtjes. Edhe sektori i OJQ-ve në këtë fushë është nëfazat e para të aktiviteteve dhe projekteve.MINISTRIA E MJEDISIT DHE PLANIFIKIMIT HAPËSINORBiodiversitetiVendi ynë dallohet me një shumëllojshmëri të florës dhe faunës. Në bazë tëhulumtimeve të deritanishme janë të inventarizuara rreth 1800 lloje bimore,mirëpo besohet se numri i llojeve duhet të jetë diku afër 2500. Ndërsa sa ipërket faunës mund të themi se janë të përhapura rreth 230 lloje të egra tëkurrizorëve, kurse pakurrizorët janë shumë pak të hulumtuar dhe nga ky grupekzistojnë të dhëna për afro 150 lloje të fluturave dhe për afro 400 taksonetë makrobentosit të ujerave .Ajo që florën dhe faunën e Kosovës e bënë të rëndësishme dhe joshëse ështënumri i madh i llojeve endemike, endemorelikte dhe subendemike krahasuarme sipërfaqen e saj. Janë konstatuar rreth 200 lloje bimore endemike,endemorelikte dhe subendemike. Këtu duhet të veçojmë sidomos grupin eendemikëve lokal numri i të cilëve është 13 dhe që kanë përhapje të kufizuar,madje vetëm në disa pjesë të maleve të Kosovës .Vegjetacioni i Kosovësklasifikohet në 139 asociacione, 63 aleanca, 35 rende dhe 20 klasa.Zonat më të begatshme me faunë në Kosovë janë Malet e Sharrit dheBjeshkët e Nemuna ku llogaritet që ekzistojnë:8 lloje peshqish,13ujëtokësorësh,12 lloje rrëshqitësish, 154 lloje shpendësh,37 lloje gjitarësh dhe147 lloje flutura ditore.Ajo çka e bënë mosnjohjen e numrit të saktë të llojeve bimore dhe shtazoreështë mungesa e inventarizimit të biodiversitetit në Kosovë. Mungongjithashtu edhe baza ligjore me të cilën do të mbrohej biodiversiteti dhe qëpër pasojë kemi humbje të pakontrolluar.MbeturinatRreth 90% e popullatës urbane në Kosovë ka qasje në shërbimet publike tëgrumbullimit dhe deponimit të mbeturinave, derisa zonat rurale janë tëpërfshira 10%.Gjenerimi i mbeturinave shtëpiake sipas të dhënave të funditsillet prej 0,3 kg/banor/ditë. Tarifa për mbeturina është 3 Euro/familje dheshkalla e inkasimit sillet 30-40 %.Mesatarja ditore e gjenerimi të mbeturinave komunale (shtëpiake) në Kosovëështë 0.277 kg /banorë /ditë, prej këtu Prishtina 0.345 kg, Prizreni 0.266 kg,Gjilani 0.250 kg.9

IPVQ RAPORT SEKTORIAL - MJEDISINga gjithsej 30 deponi komunale, 26 prej tyre janë rehabilituar me ndihmën edonatorëve e 7 prej tyre pas rehabilitimit janë mbyllur. Me ndihmën eAgjencionit Evropian për Rindërtim dhe donatorëve të tjerë janë në ndërtime sipër 7 deponi rajonale dhe dy komunale. Ka filluar ndërtimi i deponisë sëPrishtinës e cila është edhe e fundit sipas programit të AER.Në Kosovë ende nuk bëhet klasifikimi dhe riciklimi i mbeturinave.Mbeturinat e rrezikshme janë të lidhura kryesisht me komplekset industrialee sot spotet kryesore janë: Trepça, KEK-u dhe Fabrika e Baterive në Gjilan.Ende nuk ka ndonjë strategji të krijuar në nivel të Kosovës për çështjen embeturinave të rrezikshme.Menaxhimi me rreziqet dhe fatkeqësitëSipas evidencave, nga numri i përgjithshëm i fatkeqësive, numrin më të madhe përbëjnë fatkeqësitë në industritë -Trepça, KEK-u, Ballkani etj.) e pastajtransporti rrugor i pakontrolluar i materieve të rrezikshme, numri i madh ipompave të benzinës etj.Në Kosovë tek kanë filluar hapat e parë në hartimin e programeve përmenaxhimin e rreziqeve dhe fatkeqësive.Kompetencat për këto çështje janë të shpërndara në këto ministri:Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor, Ministria e transportit dhetelekomunikacionit, Ministria e Shëndetësisë, Ministria e Shërbimeve Publikedhe Ministria e Punës dhe Mirëqenies Sociale.Në kuadër të menaxhimit me rreziqet dhe fatkeqësitë është më se enevojshme të merren masat adekuate për zgjidhjen e problemeve siq janë:Ekspozimet ndajSektorët mjedisorëEnergjetikaRreth 97% e energjisëë elektrike të prodhuar në Kosovë sigurohet nga djegiae linjitit në termocentralet A dhe B, kurse nga rrjedhat ujore sigurohen vetëmafër 3% të prodhimtarisëë vjetore.Fuqia e instaluar e termocentraleve njehson 1.478 MË, kurse furnizimi melinjit bëhet nga mihjet sipërfaqësore të Mirashit dhe Bardhit, me kapacitet tëprojektuar të shfrytëzimit të linjitit, prej 16 milionë tonë në vit. Shkallaaktuale e shfrytëzimit të kapaciteteve prodhuese të termocentraleve është eulët - vetëm rreth 30% të fuqisë së instaluar.Kosova nuk ka burime vetanake të karburantëve të lëngët dhe të gaztë,kështu që furnizimi me këta karburantë bëhet ekskluzivisht nga importi. Nëpërgjithësi, efikasitetit i shfrytëzimit të energjisë është i ulët.Sektori i energjisë i Kosovës është ndotës i madh i mjedisit, sidomos nëregjionin e gjerë të Prishtinës. Gazrat e emituara nga termocentraletpërmbajnë sasi të mëdha të pluhurit, oksideve të azotit, dyoksidit të squfurit,metaleve të rënda, e tj. Ujërat e shkarkuar nga termocentralet lëshohen nëlum të patrajtuar dhe shkaktojnë ndotjen e rrjedhave ujore, veqanarisht mefenole.Problem paraqesin edhe deponitë e hirit të depozituara në rreth 160 ha tëtokës punuese, Në bazë të llogaritjeve TC-të, A dhe B, së bashku prodhojnërreth 1 milion ton të hirit në vit, prej tyre 700.000 t janë të depozituara nëdeponitë e hirit, ndërsa 300.000 t lirohen në ajër.MINISTRIA E MJEDISIT DHE PLANIFIKIMIT HAPËSINOR10

IPVQ RAPORT SEKTORIAL - MJEDISIIndustria dhe xehetariaDeri në fund të viteve të tetë dhjeta, industria dhe xehetaria bënin pjesë megati 50% në bruto produktin vendas dhe mbështetej kryesisht në shfrytëzimine resurseve minerale, (thëngjilli, xehet metalike, xehet jometalike etj.). Paspërfundimit të luftës pjesa më e madhe e aktiviteteve xehetare dhe industrialeështë ndërprerë pothuajse tërësisht (minierat e xeheve të metaleve dhejometaleve dhe komplekset përkatëse metalurgjike). Sektori privat iveprimtarisë prodhuese ka filluar të zhvillohet gjatë dekadës së fundit, mirëpopa ndonjë koncept të mirëfilltë.Për shkak të zvogëlimit drastik të prodhimit, shkalla e ndotjes së mjedisit ngaindustria dhe xehetaria është zvogëluar, mirëpo problemet mjedisore të sëkaluarës janë ende të pranishme: deponitë industriale, që zënë një sipërfaqetë madhe të tokës dhe janë ndotës permanent të ajrit, ujërave sipërfaqësordhe nëntokësor.TransportiMINISTRIA E MJEDISIT DHE PLANIFIKIMIT HAPËSINORTransporti në Kosovë bazohet kryesisht në transportin rrugor, derisa aihekurudhor nuk është vënë në funksion të plotë pas luftës. Gjithsej janë 1.925km rrugë të shfrytëzueshme magjistrale dhe regjionale, të cilat me gjithëinvestimet e bëra ende janë në gjendje të rëndë. Pas përfundimit të luftësështë shënuar një shtim enorm i automjeteve, kështu që aktualishtqarkullojnë rreth 215.000 automjete të regjistruara. Pjesëmarrja e transportitpublik në transportin e përgjithshëm është e vogël.Numri më i madh i automjeteve që aktualisht qarkullojnë në Kosovë janë tëvjetra, teknikisht jo të rregullta, me përdorim të lëndëve djegëse jocilësoredhe pa përdorim të katalizatorëve. Në këtë mënyrë ato paraqesin burim tëndotjes së ajrit, por edhe të rrjedhave ujore dhe tokës dhe shkaktojnëzhurmë mbi normat e lejuara. Gjithashtu edhe hedhja e pakontrolluar evajrave të shfrytëzuara të automjeteve shkakton një ndotje të madhe tëtokës, dhe ujërave sipërfaqësor dhe nëntokësor.BujqësiaGjendja e bujqësisë në Kosovë është e rëndë. Shumë ferma janë lënë pasdore, kurse infrastruktura është shkatërruar pjesërisht e në disa rasteplotësisht 4 .Bujqësia si sektor kontribuon me rreth 30% në GDP e Kosovës, ndërsabashkë me pylltarinë përbëjnë rreth rreth 35 %.Kosova nuk i përmbushë nevojat e popullatës me prodhime vetanakebujqësore andaj 80% të prodhimeve bujqësore importohen. Cilësia e tyreështë i dyshimtë dhe i pakontrolluar në mënyrë kompetente.Importimi dhe përdorimi i plehrave kimike dhe pesticideve bëhet pa kontrollëdhe monitorim.Problemet kryesore në sektorin e bujqësisë janë :- mungesa e infrastrukturës ligjore në fushën e bujqësisë,prodhimtaria ekstensive,- kontrolli i pamjaftueshëm i cilësisë së produkteve bujqësoretë -prodhuara në vend dhe të importuara,përdorimi jo adekuat i plehrave dhe pesticideve.- ndotja nga mbeturinat e kafshëve të therura dhe tëngordhura dhe nga pularia- mungesa e trajtimit të plehrave të fermave të mëdha dhe tëmesme blegtorale- mungesa e fondeve ekologjike për bujqësi11

IPVQ RAPORT SEKTORIAL - MJEDISIPylltariaKosova ka rreth 455 000 ha pyje prej të cilave 54 % janë në pronë shtetërore,ndërsa 46 % janë në pronësi private. Në vitin 2002 për nevoja si teknike dhepër ngrohje janë prerë 185 890 m 3 dru 5 . Vetëm rreth 2000 ha janëripyllëzuar.Problemet kryesore të evidentuara në menaxhimin e pyjeve janë:- menaxhimi i dobët i pyjeve;- prerjet ilegale dhe mosdefinimi qartë ligjorë për masat ndëshkuesendaj prerësve ilegal të pyjeve;- monitorimi dhe kontrollimi i dobët i pyjeve- mundësitë investive të kufizuara3.3 Koncepcionet e mbrojtjes së mjedisit jetësorNë bazë të planifikimit të zhvillimit të Kosovës; ekonomisë, banorëve,vendbanimeve, infrastrukturës, sistemit shoqëror, e në përputhje me nenin 8të Ligjit (2003/9) në planet hapësinore veçanërisht do të:• të rregullohet regjim i veçantë i mbrojtjes së natyrës, zonave nënmbrojtje, ujërave, tokave, sipërfaqet e gjelbëruara publike si dhe tëatyre rekreative dhe shëruese.• vlerësimi/vërtetimi i zonave veçanërisht të rrezikuara të mjedisit(zonave e ndotura, zonat e rrezikuara nga erozioni, vendosja ematerialeve të papërpunuara) si dhe vendosja e masave për sanimin ekëtyre vendeve/lëmeve.• Të propozohen masat dhe kushtet për mbrojtjen e mjedisit, nëhapësirat e dedikuara: për shfrytëzimin e burimeve natyrore, përndërtimin e objekteve industriale dhe hoteliere, për deponitë embeturinave, për objektet e infrastrukturës etj.Ligji rregullon sistem unik të mbrojtjes dhe përparimin e mjedisit jetësor, eveçanërisht rregullon problematikën e menaxhimit të mjedisit jetësor nëplanifikim dhe ndërtim, çka është parakusht themelor për realizimin (arritjen)e zhvillimit të qëndrueshëm. Në bazë të obligimeve ligjore është edomosdoshme që kriteret e mbrojtjes së mjedisit të përfshihen në procesin eplanifikimit në të gjitha nivelet, nëpërmjet: mbrojtjes së natyrës, shfrytëzimiracional i resurseve natyrore, menaxhimi i ekologjik dhe i shëndetshëm imbeturinave të ngurta dhe atyre të kanalizimeve, materiet e rrezikshme,mbeturinat e rrezikshme dhe radioaktive.Në bazë të konceptit të paraqitur, propozohet rritja e vëllimit të mbrojtjes nëlëmenjtë vijuese të mjedisit jetësor në Kosovë:a) Regjim i veçantë i mbrojtjes së natyrësParqet NacionalePër parkun nacional ekzistues Sharr, i cili nuk është i mbrojtur në mënyrëadekuate, të planifikohet regjim i veçantë i mbrojtjes, kontrolli për përcjelljene gjendjes, zhvillimi i vendbanimeve, ekonomisë, turizmit, eksploatimi iresurseve natyrore, mbrojtja e biodiversitetit, e veçanërisht eksploatimi ipyjeve.Krahas parkut nacional ekzistues është e nevojshme që të vërtetohen edhezona të reja si parqe nacionale, si Bjeshkët e Nemuna me zonat: Mokra Gora,Rugova, Gryka e Rugovës, Hajla, Bogiçeviqi, Gjeravica dhe Malet e Junikut. KyMINISTRIA E MJEDISIT DHE PLANIFIKIMIT HAPËSINOR12

IPVQ RAPORT SEKTORIAL - MJEDISIPark Nacional do të duhej të bëhet në marrëveshje me Malin e Zi dheRepublikën e Shqipërisë, si Park Ndërkombëtar i Paqës.Parqet RajonaleKëta janë pjesë të natyrës të ruajtur, të cilat kanë rëndësi të veçantë përnevoja të turizmit, ripërtëritjes dhe rekreacionit. Nga ekzistuesit Gërmia nëafërsi të Prishtinës dhe Kanioni i Mirushës do të duhej që me plan tëparashihen edhe të reja dhe atë: Carraleva, Gora, Rezervati natyror Blinajaetj.Zonat natyrore me dedikim të veçantëKëtu bëjnë pjesë rezervatet natyrore të veçuara të llojeve të bimëve ose tëgjallesave, pjesë përreth objekteve, përreth objekteve natyrore individualedhe zonave përreth tërësive të qyteteve.Përkrah këtyre objekteve është e domosdoshme që të identifikohen dhe tëpërshkruhet regjimi i mbrojtjes edhe për: burimet e ujit termomineral,llixhave dhe shëruesve natyror, zonat rekreative, pyjet dhe toka bujqësore.b) Zonat e veçanta të rrezikuara të mjedisit jetësor në KosovëMINISTRIA E MJEDISIT DHE PLANIFIKIMIT HAPËSINORRajonet me ndotje të veçantë të ndotjes së mjedisit në Kosovë janë rajonet eMitrovicës dhe të Prishtinës. Rajoni i Mitrovicës është i rrezikuar ngaeksploatimi i resurseve natyrore nëntokësore dhe kompleksi industrial“Trepça”, ndërsa Rajoni i Prishtinës është i rrezikuar nga eksploatimisipërfaqësor i thëngjillit dhe prodhimi i energjisë nga ligniti.Përveç këtyre zona të veçanta të rrezikuara të mjedisit janë edhe qendrat eqyteteve me zonat e veta punuese, si: Peja, Gjakova, Prizreni, Suhareka,Ferizaj, Gjilani.- Për zonat veçanërisht të rrezikuara të planifikohen procese tërevitalizimit dhe rikultivimit të sipërfaqeve të degraduara nga ngashfrytëzimi i resurseve natyrore;- të parashihet rregullimi dhe dhe gjelbërimi i deponive të hirit dhe tëflotacionit të minierës në KEK dhe në Trepçë;- si masa të veçanta të parashihet ndërtimi i i sistemit për trajtimin eujërave industrial në kompleksin “Trepça” dhe në KEK. si dhe në tëgjitha repartet industriale në Kosovë si 48 qendra të Kosovës.- Me qëllim të përmirësimit të mbrojtjes së ajrit , të parashihenperiudhat e përmirësimit të teknologjisë së prodhimit dhe ndërtimi iteknologjive bashkëkohore dhe përcjellja e përhershme e kualitetit tëmjedisit jetësor.c) Masat dhe kushtet të veçanta për mbrojtjen e mjedisitjetësor- sipërfaqet për shfrytëzimin e resurseve natyrore dhe aktivitetet nëatë zonë nuk mund të rrezikojnë mjedisin jetësor mbi normat epërshkruara ndërsa rehabilitimin e sipërfaqeve është e obligueshme tëbëhet menjëherë pas eksploatimit- planifikimi i ndërtimit të objekteve energjetike mbi 20 MË tëdefinohet në bazë të planeve të veçanta me vlerësimin e ndikimit tëatyre planeve në mjedis, ndërsa objektet industriale në bazë tëprojekteve dhe studimeve për vlerësimin e ndikimit të objekteve nëmjedis,- planifikimi i objekteve për deponimin e mbeturinave të bazohen nëkriteret e përcaktimin e pozitës së deponive dhe për kushtet sanitaretë deponimit të mbeturinave;- Për Kosovë të planifikohet një deponi për deponimin e mbetjeve tërrezikshme, të potencohet menaxhimi rajonal me deponi dhe13

IPVQ RAPORT SEKTORIAL - MJEDISIHarta e zonave tëmbrojturaMINISTRIA E MJEDISIT DHE PLANIFIKIMIT HAPËSINOR18